|
Τουρκία: οἰκονομικὴ ἐνίσχυση ἀπὸ τὴν ΕΤΕ, ἐμμονὴ
στὶς στρατηγικὲς
ἐπιλογές, καὶ …ἕνα εὐρωπαiκὸ βῆμα
Θεόδωρος Μπατρακούλης
Ἀντίβαρο, Ἀπρίλιος 2006
Αὐτὸ τὸ κείμενο εἶναι γραμμένο σὲ πολυτονικό.
Διαβάστε τὴ μονοτονική του ἔκδοση.
Στὶς διμερεῖς σχέσεις Ἑλλάδας-Τουρκίας, ὅσο καὶ στὴν ἡμερήσια
διάταξη τῶν εὐρώ-τουρκικῶν σχέσεων βρίσκονται σειρὰ ζητημάτων καὶ
παραγόντων ποὺ καθορίζουν τὴν συμπεριφορὰ τοῦ τουρκικοῦ Κράτους.
Αὐτὰ τὰ ζητήματα ἀναμένεται νὰ κυριαρχήσουν στὰ δυὸ προαναφερόμενα
πεδία τὰ προσεχῆ χρόνια. Ἀντικείμενο ἔρευνας εἶναι, ἰδιαίτερα, οἱ
ἐπιδράσεις τῆς ἐπιχειρούμενης μεταρρυθμιστικῆς διαδικασίας
‘‘ἐξευρωπαiσμοῦ’’ στὴν ἐσωτερικὴ πολιτικὴ τῆς Τουρκίας. Ἀξίζει νὰ
σημειωθεῖ ὅτι ὁ ὅρος ‘‘ἐξευρωπαiσμός’’ (Europeanization)
χρησιμοπoιεῖται συχνὰ ὦς ἐναλλάξιμος πρὸς τὴ λέξη ‘‘ἐκδυτικοποίηση’’
(Westernization), καὶ παραπέμπει στὴν ἀναζήτηση τρόπων ὥστε μία
ὀντότητα νὰ γίνει ὅμοια ἢ μέρος τῆς Εὐρώπης. Τὴν τελευταία ἀρκετοὶ
ἄνθρωποι στὴν Τουρκία, ποὺ ἐντάσσονται σὲ διάφορες κοινωνικὲς
κατηγορίες, τὴν θεωροῦν ὦς τὸ κέντρο τοῦ ‘‘Δυτικοῦ πολιτισμού’’ .
Ἡ συμφωνία ἐξαγορᾶς τοῦ 46% τῶν μετοχῶν τῆς τουρκικῆς
τράπεζας FINANSBANK ἀπὸ τὴν Ἐθνικὴ Τράπεζα τῆς Ἑλλάδος (ἡ μεγαλύτερη
τράπεζα μὲ κρατικὴ συμμετοχή) εἶχε ἐντυπωσιακὸ χαρακτήρα. Μαρτυροῦσε
τὴ σοβαρὴ δουλειὰ στὴν ἐν λόγῳ τράπεζα τράπεζα, ἡ ὁποία κινεῖται
στὴν κατεύθυνση τῆς ἐνδυνάμωσης τῆς ἀνταγωνιστικότητας, τῆς
κερδοφορίας καὶ τῆς διεθνοποίησης τῶν δραστηριοτήτων της. Ἀφ’ἑτέρου,
ἀναδεικνυόταν ὁ δυναμισμὸς τοῦ ἑλληνικοῦ τραπεζικοῦ συστήματος, τὸ
ὁποῖο κυριαρχεῖ, μὲ τὶς ἐπενδύσεις του, στὶς περισσότερες βαλκανικὲς
χῶρες καὶ ἄρχιζε νὰ ἐπηρεάζει τὶς ἐξελίξεις καὶ στὴν Τουρκία.
Ὡστόσο, τὸ πολὺ σπουδαῖο αὐτὸ οἰκονομικό-πολιτικὸ γεγονὸς συνιστοῦσε
καὶ ἀφορμὴ προβληματισμοῦ τόσο γιὰ τὰ κριτήρια ἐπιλογῆς τῶν
ἐπενδύσεων τῆς συγκεκριμένης Τράπεζας καὶ γενικότερα τῶν Ἑλλήνων
ἐπιχειρηματιῶν, ὅσο καὶ γιὰ τὶς συνέπειες τέτοιων κινήσεων στὴν θέση
τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ τῆς Ἑλλάδας στὸ διεθνὲς σύστημα, καὶ ἰδιαιτέρως
στὴν εὐρύτερη εὐρασιατικὴ γεωπολιτικὴ περιοχή.
Στὴν Ἑλλάδα ἀναζητοῦνται ἐναγωνίως ἐπενδύσεις -
ἰδιαιτέρως παραγωγικοῦ / ἀναπτυξιακοῦ χαρακτήρα - καὶ οἱ ἄνεργοι
εἶναι χιλιάδες, ἐνῶ δὲν ὑπάρχουν διαθέσιμα 600 ἑκατομμύρια εὐρὼ γιὰ
τὴν διάσωση τῆς ‘‘Ὀλυμπιακῆς’’. Τὴν ἴδια ὥρα ἡ ΕΤΕ, ἀφοῦ
πραγματοποίησε συσσώρευση ἀπὸ τὸ πλεόνασμα ἢ τὸ ὑστέρημα τῶν
ἑλληνικῶν νοικοκυριῶν, ἡ ΕΤΕ ἐπενδύει 3 δίσ. εὐρὼ στὴν Τουρκία,
συμβάλλοντας στὴν δημιουργία ἐκεῖ νέων θέσεων ἐργασίας. Ἐπιπλέον,
ἔχει γραφεῖ στὸν τύπο ὅτι ἡ Διοίκηση τῆς ΕΤΕ ἀγόρασε τὶς μετοχὲς τῆς
τουρκικῆς τράπεζας τέσσερες φορὲς πάνω ἀπὸ τὴ λογιστικὴ ἀξία τους!
Ἡ τουρκικὴ οἰκονομία προσελκύει τοὺς ξένους ἐπενδυτὲς
ἀφοῦ ἀναπτύσσεται μὲ ἐτήσιο ρυθμὸ τῆς τάξης τοῦ 7,5%, καὶ τὸ
2015-2020 ἡ Τουρκία θὰ γίνει πλῆρες μέλος τῆς Ε.Ε. ἢ πρόκειται νὰ
ἔχει τὰ περισσότερα προνόμια καὶ τὶς οἰκονομικὲς εὐκαιρίες τῶν
κρατῶν-μελῶν μέσα ἀπὸ μία εἰδικὴ σχέση. Ἀλλά, ὑπάρχει καὶ ἡ ἄλλη
πλευρὰ τῆς ἡμισελήνου, τῆς τουρκικῆς πραγματικότητας. Εἶναι μία χώρα
μὲ τεράστια προβλήματα. Τὸ ἔδειχνε καὶ ἡ νέα κλιμάκωση τῆς
ἀντιπαράθεσης τοῦ κρατικοῦ μηχανισμοῦ μὲ τὴν πολυπληθῆ καὶ
καταπιεσμένη κουρδικὴ μειονότητα.
Ἡ Ἄγκυρα ἔχει ἐπιχειρήσει, κατ’ἐπανάληψιν, τὴν
συσπείρωση τοῦ συστήματος ἐξουσίας καὶ τῶν λαiκῶν μαζῶν
χρησιμοποιώντας ὦς μέσο τὴν σκλήρυνση τῆς πολιτικῆς τῆς ἔναντι τῆς
Ἑλλάδας καὶ τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας. Ἀπὸ τὰ τέλη Μαρτίου 2006, ὁ
πρωθυπουργὸς τῆς Τουρκίας Ρ. Ἐρντογᾶν ὕψωνε πάλι τοὺς τόνους στὶς
σχέσεις μὲ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν Κύπρο. Ἐνεργοῦσε στὸ πλαίσιο ἑνὸς
ἀρκετὰ σύνθετου σχεδιασμοῦ, ὅπου πάντα ἐλλοχεύει ὁ κίνδυνος νὰ
ξεφύγει ὁ ἔλεγχος τῶν χειρισμῶν. Ἡ Ἑλλάδα ἔδωσε τὸ 1999 στὴν Τουρκία
τὴν ἰδιότητα τῆς ἐντάξιμης στὴν Ε.Ε. χώρας. Κατόπιν, τὸν Δεκέμβριο
τοῦ 2004, συναίνεσε στὴν ἔναρξη τῶν ἐνταξιακῶν διαπραγματεύσεων. Ἡ
τουρκικὴ οἰκονομία ἦταν μέχρι πρὶν ἀπὸ λίγα χρόνια βαθιὰ
προβληματική. Τὴν περίοδο 1999-2003, στὴ γείτονα πτώχευσαν 22
τράπεζες, προκαλώντας τελικὴ ζημία μεγαλύτερη τῶν 58 δισεκ. Δόλ.
ΗΠΑ. Τὶς ζημίες, ἐσπευσμένα ἀνέλαβε νὰ καλύψει τὸ δημόσιο, ὥστε νὰ
μὴ προκληθοῦν πρόσθετες δυσκολίες στὴν ἐνταξιακὴ πορεία τῆς Τουρκίας
στὴν Ε.Ε. Τὸ κράτος κατέβαλε ποσὸ ποὺ ἀνέρχεται στὸ 41,9% τοῦ
ἐσωτερικοῦ χρέους τῆς Τουρκίας (αὐτὸ ἀνερχόταν στὸ τέλος τοῦ 2003 σὲ
139,3 δισεκ. Δόλ. ΗΠΑ). Στὶς ἀρχὲς τοῦ 2006, ἡ τουρκικὴ οἰκονομία
ἐμφανιζόταν ἐξαιρετικὰ δυναμικὴ καὶ ἀξιοποιοῦσε τὴν προοπτική της
πλήρους ἔνταξης στὴν Ε.Ε.
Ἐξ ἄλλου, ἡ ἐντυπωσιακὴ βελτίωση τῆς οἰκονομικῆς
κατάστασης δὲν προξένησε ἀλλαγὴ στάσης τῆς Τουρκίας ἔναντι τῆς
Ἑλλάδας καὶ τῆς Κύπρου. Ἀντίθετα, ἡ γειτονικὴ χώρα συνεχίζει νὰ
χρηματοδοτεῖ ἕνα πολὺ φιλόδοξο πρόγραμμα ἐξοπλισμῶν. Ἀνακοίνωσε στὶς
ἀρχὲς τοῦ 2006 τὴν πρόθεσή της νὰ προμηθευτεῖ 100 μαχητικὰ ἀεροσκάφη
4ης γενιᾶς, προετοιμάζοντας ἔτσι τὸ ἔδαφος γιὰ νέα αὔξηση τῶν
ἀμυντικῶν δαπανῶν καὶ τῆς Ἑλλάδας.
Στὶς 12 Ἀπριλίου 2006, ὁ ὑπουργὸς Ἐξωτερικῶν,
Ἀμπντουλλὰχ Γκιούλ, παρουσίασε στὴν τουρκικὴ Ἐθνοσυνέλευση (Buyuk
Μillet Meclisi) νομοσχέδια, τὰ ὁποῖα περιεῖχαν ρυθμίσεις γιὰ τὸ θέμα
τῶν κοινωφελῶν ἱδρυμάτων (βακούφια). Τὸ θέμα ἀφοροῦσε καὶ τὶς
ἰδιοκτησίες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ἐπὶ πλέον, περιέχονταν
καὶ διατάξεις σχετικὲς μὲ τὴν ἐπαναλειτουργία τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς
τῆς Χάλκης. Τὰ νομοσχέδια αὐτὰ κατατέθηκαν σύμφωνα μὲ ὁδηγίες τοῦ
πρωθυπουργοῦ Τ. Ἐρντογᾶν, καὶ μετὰ ἀπὸ πιέσεις ἀπὸ τὴν Ε.Ε. καὶ τὶς
ΗΠΑ. Ἐφ’ὅσον ψηφίζονταν ἀπὸ τὴν Ἐθνοσυνέλευση, θὰ ἀποτελοῦσαν
ἀφετηρία γιὰ τὴν διευθέτηση δυὸ πολὺ σημαντικῶν ζητημάτων, τόσο γιὰ
τὸ Πατριαρχεῖο, ὅσο καὶ γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία ἐν γένει. Ὁ χρόνος ποὺ
ἐπιλέχθηκε γιὰ τὴν ἐν λόγῳ κίνηση δὲν ἦταν τυχαῖος. Ἦταν ἐπικείμενη
ἡ παρουσίαση ἀπὸ τὴν Ε.Ε. τῆς ἔκθεσης ἀξιολόγησης σχετικὰ μὲ τὴν
πρόοδο ποὺ ἔχει σημειώσει ἡ Τουρκία.
Δυὸ ἦταν τὰ κρίσιμα θέματα: Τὸ πρῶτο ἀφοροῦσε τὴν
ὑποχρέωση τῆς Τουρκίας νὰ ἐφαρμόσει ἐντὸς τοῦ 2006 τὸ πρωτόκολλο
τελωνειακῆς σύνδεσης μὲ τὴν Κυπριακὴ Δημοκρατία. Τὸ δεύτερο ἦταν ἡ
ὑποχρέωση σεβασμοῦ τῶν δικαιωμάτων τῶν μειονοτήτων. Ἡ τουρκικὴ
διπλωματία/διοίκηση ἀποφάσισε νὰ καταθέσει στὴν Ἐθνοσυνέλευση, τὴν
συγκεκριμένη χρονικὴ στιγμή, τὰ νομοσχέδια γιὰ τὰ βακούφια καὶ τὴ
Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης ὦς ἀντίβαρο στὴν ἄρνησή της νὰ ἀνοίξει
τὰ τουρκικὰ λιμάνια καὶ ἀεροδρόμια στὰ κυπριακὰ μέσα μεταφορᾶς. Στὸ
ζήτημα αὐτὸ ἡ Τουρκία σκόπευε νὰ ζητήσει παράταση, ἀφοῦ συνδέει τὴν
στάση της μὲ τὴν θέση τῶν Τουρκοκυπρίων, οἱ ὁποῖοι, ὄπως
ὑποστηρίζει, βρίσκονταν σὲ ἀπομόνωση ἀπὸ τὴν τακτικὴ ποὺ ἀκολουθοῦσε
ἀπέναντί τους ἡ Κυπριακὴ κυβέρνηση.
Θεόδωρος Μπατρακούλης
Μέλος ΣΕΠ Ἑλληνικοῦ Ἀνοικτοῦ Πανεπιστημίου, Νομικὸς
|
