Σχεδόν βέβαιη η επιδείνωση της κρίσης στην ανώτατη Παιδεία Θεόδωρος Μπατρακούλης Αντίβαρο, Ιούλιος 2006 ‘‘Αν κλονίζεται ο τόπος μου, εγώ είμαι υπεύθυνος που δεν αγωνίζομαι να τον σώσω’’ Γιώργος Θεοτοκάς, Ασθενείς και οδοιπόροι, σελ. 63. Eκκληση για διάλογο προς κάθε κατεύθυνση έκανε η υπουργός Παιδείας, Μαριέττα Γιαννάκου, παραδίδοντας στη δημοσιότητα την κυβερνητική πρόταση για την Ανώτατη Παιδεία/Εκπαίδευση. Παράλληλα, διευκρίνισε ότι ο διάλογος θα είναι ανοιχτός, με την έννοια ότι δεν τίθενται χρονικά όρια στην ολοκλήρωσή του. Κοντά στις τριακόσιες σχολές πανελλαδικά βρίσκονται υπό κατάληψη. Στην Ελλάδα, ενώ οι κρατικοί θεσμοί είναι σχεδιασμένοι για να υπηρετούν τη δημοκρατία, η λειτουργία τους εμφανίζεται συχνά αντίπαλη του πολίτη. Η δυσλειτουργία των θεσμών υποχρεώνει την εξουσία να ‘‘διαλέγεται’’ με τους παρανόμους, έστω κι αν η παρανομία τους καταλύει την ελευθερία και τα δικαιώματα των πολλών. Η κατάλυση των νόμων από οργανωμένες ομάδες συμφερόντων που διαφωνούν με κάποιο επί μέρους νομοθέτημα αποτελεί παγιωμένη και αυτονόητη πιά πρακτική. Σημειωτέον ότι μέχρι πριν από λίγο καιρό, τα αντιπολιτευόμενα κόμματα και οι προσκείμενες σ’αυτά φοιτητικές παρατάξεις κατηγορούσαν την κυβέρνηση για άρνηση του διαλόγου στο ζήτημα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Μόλις η κυβέρνηση έκανε το πρώτο βήμα στην κατεύθυνση του διαλόγου, άρχισαν οι παράλληλοι μονόλογοι. Για λόγους διαχείρισης του πολιτικού κόστους τα δύο κόμματα εξουσίας ωθούν τις εξελίξεις σε λάθος κατεύθυνση. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έκανε κάποιες απόπειρες να αμφισβητήσει το φοιτητικό και πανεπιστημιακό κατεστημένο. Ωστόσο, αυτές δεν είχαν συνέχεια. Δεν φάνηκε η ύπαρξη συνολικού κυβερνητικού πολιτικού σχεδίου, πολιτικής ικανής να προωθήσει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, να λυγίσει τις αναμενόμενες αντιδράσεις και να συμβάλει στην αντιμετώπιση των χρόνιων προβλημάτων των πανεπιστημίων της χώρας, όπως είναι η έλλειψη χρηματοδοτικών πόρων ή η ανορθολογική διαχείρισή τους, ο φοιτητικός υπερπληθυσμός. Στη συζήτηση στη Βουλή (22 Ιουνίου 2006), κοινό αίτημα των ηγετών της αντιπολιτεύσεως ήταν να αποσύρει η κυβέρνηση το προσχέδιο νόμου για τα ΑΕΙ, καθώς και το νόμο που ψήφισε η κυβέρνηση για απαγόρευση εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με βαθμό κάτω του 10, το οποίο αφήνει εκτός ΑΕΙ-ΤΕΙ χιλιάδες υποψηφίους. Το ΠΑΣΟΚ κατόρθωσε να κάνει αισθητή την παρουσία του παρά την διαρκή πτώση που δείχνουν οι δημοσκοπήσεις. Ο Γ. Α. Παπανδρέου, κάνοντας στροφή 180 μοιρών, ενώ είχε πρώτος προτείνει την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, κατόπιν κατήγγειλε την κυβέρνηση Καραμανλή επειδή υιοθέτησε την πρότασή του. Είναι δυνατόν έτσι να υπάρξει αξιοπιστία στην πολιτική; Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και οι συνεργάτες του έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για τη σημερινή κρίση στην ανώτατη Παιδεία. Η υποβάθμιση των ΑΕΙ και η ανεπαρκής χρηματοδότησή τους είναι και αποτέλεσμα της δικής τους πολιτικής. Τα κόμματα της Αριστεράς διατυπώνουν ένα καταγγελτικό λόγο. Το ΚΚΕ ζητάει πλήρη απόσυρση του νομοσχεδίου και δηλώνει ότι δεν θα συμμετέχει σε ένα ψευδεπίγραφο διάλογο. Παρεμφερής είναι και ο λόγος του Συνασπισμού. Ο πρόεδρος του, Αλέκος Αλαβάνος, συνδέοντας την πρόταση για την Ανώτατη Παιδεία με την ‘‘σωρευτική επίθεση της Ν.Δ. ενάντια στο κοινωνικό κράτος και τον δημόσιο τομέα’’, ζήτησε να μην εφαρμοστεί εφέτος το μέτρο ‘‘της βάσης 10’’, να αλλάξει το Λύκειο και να μην είναι προθάλαμος για τα ΑΕΙ. Ποια είναι η σημασία των εξελίξεων των τελευταίων ημερών στο μέτωπο της Παιδείας; Οι προτάσεις της κυβέρνησης δεν λύνουν το πρόβλημα στην ανώτατη Παιδεία. Αντίθετα, μάλλον προετοιμάζουν την κλιμάκωση της κρίσης. Ο πρωθυπουργός και οι συνεργάτες του μάλλον έδωσαν προτεραιότητα στην διαχείριση του πολιτικού κόστους. Η κυβέρνηση ‘‘ψαλίδισε’’ τις προτάσεις της για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και δείχνει ότι παραιτείται των μεταρρυθμιστικών φιλοδοξιών της για να εκτονωθεί η κρίση, και, ενδεχομένως για να διευκολύνει το διάλογο αλλά και για να αποφύγει το πολιτικό κόστος. Οι καταγγελτικές αντιδράσεις της αντιπολίτευσης αποκλείουν το ξεκίνημα ενός στοιχειωδώς δημιουργικού και ουσιαστικού διαλόγου. Ποια κατάσταση επικρατεί επί χρόνια στα ελληνικά ΑΕΙ, τα οποία, σύμφωνα με διεθνείς στατιστικές, κατατάσσονται στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των πανεπιστημίων των ανεπτυγμένων κρατών; Οι πρόεδροι των σχολών και οι πρυτάνεις έχουν μετατραπεί σε ειδικού τύπου πολιτευτές. Μεγάλο πρόβλημα στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι η διοικητική κυριαρχία του φοιτητικού συνδικαλισμού. Σε ποιά άλλη χώρα έχουν τη δυνατότητα να προσδιορίζουν οι φοιτητές ποιός θα είναι ο πρόεδρος του τομέα ή ακόμα και ο πρύτανης; Eίναι ένα απομεινάρι της παπανδρεïκής ‘‘αλλαγής’’, μια κατάσταση με την οποία συμβιβάζονται πρυτανικές Αρχές, πανεπιστημιακοί και κόμματα, για να αποφύγουν την αποδοκιμασία των εκπροσώπων του φοιτητικού συνδικαλισμού. Μια πρόταση που αποτελεί αυτονόητο, να πληρώνουν δηλαδή οι φοιτητές για τα βιβλία τους, αντιμετωπίζεται ως αντιδραστική. Οποιαδήποτε έκφραση σκέψης ή ανάληψη πρωτοβουλίας για την κατάργηση των λεγόμενων ‘‘αιώνιων φοιτητών’’ αντιμετωπίζεται ως πολιτικά ακραία συντηρητική. Οσοι τολμούν να προτείνουν την αξιολόγηση των πανεπιστημιακών τμημάτων και των λειτουργών τους αφορίζονται ως όργανα του διεθνούς καπιταλισμού. Σκεφτόμαστε άραγε ότι τα ελληνικά ΑΕΙ αποτελούν την εξαίρεση του κανόνα που ισχύει για την ανώτατη Παιδεία στην Ευρώπη, με τα αποτελέσματα που είναι ορατά; Οσον αφορά τα περιβόητα ιδιωτικά πανεπιστήμια, ενδεικτικά μόνον ορισμένες σκέψεις: Θεωρητικά ο ρόλος και η αξία των ιδιωτικών παν/μιων φαίνεται να προάγει την ευνοιοκρατία και τις ενδεχομένως αναχρονιστικές αντιλήψεις μιας μειοψηφίας. Ωστόσο, στην πράξη μπορεί να συμβαίνει το αντίθετο. Αν και ο όρος ‘‘ιδιωτικό πανεπιστήμιο’’ ηχεί αρνητικά, αφού στη λειτουργία τους συνδέεται η γνώση με το κέρδος, η θέσπισή τους θα μπορούσε να έχει θετικές συνέπειες για την ελληνική κοινωνία: • κατάργηση της υποκρισίας της «δωρεάν παιδείας» (φροντιστήρια: οικονομική αφαίμαξη οικογενειών και κέρδη σε μεγάλο ποσοστό μη φορολογούμενα, κοινώς ‘‘μαύρα’’). • κατάργηση του βολέματος των φοιτητών, αφού αυτοί θα έμπαιναν σε εγρήγορση και σε ένα καλώς εννοούμενο ανταγωνιστικό πνεύμα. • οικονομικό όφελος λόγω της μη-μετανάστευσης χιλιάδων υποψήφιων φοιτητών στο εξωτερικό και της πιθανής εισόδου αλλοδαπών υποψήφιων φοιτητών. • βελτίωση σε ορισμένους τομείς των δημόσιων πανεπιστημίων λόγω της συνεπαγόμενης σύγκρισής τους με τα ιδιωτικά. Ποιο μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της αντιπαράθεσης με τους συγκεκριμένους όρους όπου αυτή εξελίσσεται; Μάλλον θα είναι ένας καινούργιος θρίαμβος του νεοελληνικού μικρόκοσμου σε βάρος του αναγκαίου εκσυγχρονισμού των ΑΕΙ και της επαγγελματικής προοπτικής των φοιτητών; Ετσι, θα εξακολουθήσουν να ταλαιπωρούνται χιλιάδες νέες και νέοι, και στο διάστημα που βρίσκονται στα Πανεπιστήμια και στην κατοπινή ζωή τους. Και σ’αυτούς θα επιχειρούν να ‘‘ψαρέψουν’’ ψηφοφόρους οι εκπρόσωποι ενός πολιτικού και συνδικαλιστικού συστήματος που δείχνει να περνάει κρίση εσωστρέφειας, αλλά και προσανατολισμού. Πρέπει να πάρει ορισμένες δύσκολες αλλά αναγκαίες αποφάσεις με βάση τις τάσεις που επικρατούν στην Ευρωπαïκή Ενωση. Όμως, επιλέγει την στασιμότητα για λόγους που σχετίζονται με το γνώριμο κομματικό παιχνίδι. Δεν θα συνεχίσουν οι πολιτικοί της Ελλάδας, ανεξαρτήτως παρατάξεων, να στέλνουν τα παιδιά τους στα καλά ιδιωτικά σχολεία της Ελλάδας και στα πανεπιστήμια του εξωτερικού, τα οποία λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια (δίδακτρα, δαπάνες σίτισης-στέγασης, αγορά πανεπιστημιακών βιβλίων κλπ.); Κι αυτό, ενώ θα δίνουν ‘‘μάχες’’ υπέρ της δήθεν δωρεάν δημόσιας Παιδείας στη χώρα μας. Με όλα αυτά, αποκαλύπτεται για μια ακόμα φορά, η συγγενής παθολογία της νεοελληνικής μας πραγματικότητας. Θεόδωρος Μπατρακούλης Μέλος ΣΕΠ ΕΠΟ 10, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο theobatra_1@hotmail.com Αυτό το κείμενο είναι γραμμένο σε μονοτονικό. Διαβάστε την πολυτονική του έκδοση.