Τὸ νέο διδακτικὸ ἐγχειρίδιο Ἱστορίας τῆς Στ Δημοτικοῦ

Συνοπτικὴ κριτικὴ προσέγγιση τοῦ νέου διδακτικοῦ ἐγχειριδίου Ἱστορίας τῆς ΣΤ΄Δημοτικοῦ

Τὸ νέο διδακτικὸ ἐγχειρίδιο Ἱστορίας τῆς Στ Δημοτικοῦ

Μία πρώτη εἰσαγωγικὴ προσέγγιση.

Ἰούλιος 2006

Λυγερὸς Νίκος - Παυλίδης Ἀντώνης

Ἐκτὸς ἀπὸ ἱστορικὲς ἀνακρίβειες - γεγονὸς ποὺ θὰ μποροῦσε ἐν μέρει νὰ γίνει κατανοητὸ ὅταν συγγράφεται ἕνα νέο βιβλίο- τὴν ἐμμονὴ σὲ προθέσεις ὅπως πχ τὴν παντὶ τρόπω καὶ σὲ κάθε εὐκαιρία προσπάθεια ἀναβάθμισης τοῦ ρόλου τῶν γυναικών, τὸ νέο διδακτικὸ ἐγχειρίδιο τῆς ΣΤ Δημοτικοῦ ἔχει τὰ ἑξῆς ἀρνητικὰ κατὰ τὴν ἄποψή μας, χαρακτηριστικά:

• Ὑποβαθμίζει τὴν ἀξία τοῦ ἀγώνα τοῦ 21 μὲ μία σειρὰ παρεμβάσεων, ὅπως: Α. Στὴ σέλ. 49, ὅπου οἱ συμμετέχοντες στὴν Ἃ΄ Ἐθνοσυνέλευση ἀπεικονίζονται χωρὶς τὰ χέρια τους, ἐνῶ ψηφίζουν Β. Οἱ πρωταγωνιστὲς τοῦ 21 ἐμφανίζονται σ' ἕνα μόνο κεφάλαιο (σέλ.50), ἐνῶ σὲ 2 μόνο μαθήματα (1 ὁ «πολεμικὲς ἐπιχειρήσεις 1821-25» σέλ. 44 καὶ «πολεμικὲς ἐπιχειρήσεις 1825-27» σέλ. 46) περιλαμβάνονται τὰ πολεμικὰ γεγονότα κι αὐτὰ ὑποβαθμισμένα.
• Παραθέτει χάρτες κακῆς κατασκευῆς (σέ. 29,37,44,48,65, κ.λπ) ποὺ σὲ συνδυασμὸ μὲ παράθεση στοιχείων χωρὶς δομὴ καὶ συνοχή, μὲ παράθεση ἐπιλεγμένων ἀποσπασμάτων ἱστορικῶν πηγῶν, ὁδηγοῦν σὲ προσχεδιασμένα συμπεράσματα τοὺς μαθητὲς προκαλώντας τους σὲ ἀρκετὲς περιπτώσεις σύγχυση:

Α. Στὴ σέλ. 62 («Ἡ ἐκπαίδευση») ἐνῶ ξεκινᾶ παραθέτοντας στοιχεῖα ἀπὸ τὴν ἔναρξη τοῦ ἀγώνα, ξαφνικὰ στὴν 4 ἡ παράγραφο περνᾶ στὴν περίοδο Καποδίστρια.

Β. Στὴ σέλ. 64 ἐνῶ πρῶτα ἀναφέρεται στὶς «Μεγάλες Δυνάμεις», στὴ συνέχεια τὶς ὀνομάζει «Ἐγγυήτριες Δυνάμεις» καὶ κατόπιν ἐπανέρχεται στὸν πρῶτο χαρακτηρισμό.

Γ. Στὸ μάθημα «πολιτικὲς διεκδικήσεις 1843-1862» τῶν σέλ. 69-70 ἐνῶ ἀναφέρεται σὲ περίοδο τοῦ 19 οὐ αἰώνα, στὴ σέλ. 70 περνᾶ στὸν ἑπόμενο αἰώνα, μὲ εἰκόνα ἀπὸ τὸ Γουδὶ τοῦ 1909.

Δ. Στὸ χάρτη τῆς σέλ. 71 μὲ τὶς ἐπεκτάσεις τῆς Ἑλλάδας, στὰ Δωδεκάνησα ὑπάρχει ἡ χρονολογία 1948 ἐνῶ στὴ λεζάντα ἀναφέρεται ὡς χρονικὴ περίοδος ἐκείνη μεταξὺ 1832-1947. Στὸν ἴδιο χάρτη δὲν ὑπάρχει τὸ ἔτος ἐνσωμάτωσης τῆς Κρήτης.

Ε. Στὴ σέλ. 73 ὑπάρχει ἐπιλεγμένο ἀπόσπασμα ἀπὸ ἔργο τοῦ Χ. Τρικούπη, σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο ἂν οἱ Βούλγαροι πάρουν τὴ Μακεδονία θὰ τοὺς ἐκσλαβίσουν ὅλους, ἐνῶ ἂν τὴν πάρουν οἱ Ἕλληνες «θὰ τοὺς κάνουν ὅλους Ἕλληνες», ἐνῶ μὲ τὴν παράθεση στατιστικῶν πινάκων καὶ τὰ κατάλληλα ἐρωτήματα ὁδηγοῦν τὸ μαθητὴ στὸ συμπέρασμα τῆς ἀμφισβήτησης τοῦ δικαιώματος τῆς Ἑλλάδας νὰ διεκδικήσει τὴ Μακεδονία.

• Μὲ μία σειρὰ ἐπιλεγμένων στοιχείων ὑποβαθμίζεται ἡ ὀθωμανικὴ κατοχή, ἐνῶ σὲ κάποιες περιπτώσεις παρουσιάζεται ὡς ἰδεώδης συνθήκη γιὰ τοὺς Ἕλληνες:

Α. Στὴ σέλ. 16 ἀναφέρεται στὴν «ἅλωση» τῆς Κωνσταντινούπολης ἀπὸ τοὺς Λατίνους τὸ 1204, ἐνῶ λίγο πιὸ κάτω στὴν ἴδια σελίδα στὴν «κατάληψη» τῆς Κωνσταντινούπολης ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς τὸ 1453.

Β. Ἡ σημειολογία τοῦ χάρτη ἀξιοποιεῖται γιὰ νὰ ἐμφανιστεῖ ἡ ὀθωμανικὴ κατοχὴ ὡς ἠπιότερη ἐκδοχή. Ἔτσι ὁ χάρτης τῆς ἴδιας σελίδας παρουσιάζει τὰ ὀθωμανικὰ ἐδάφη μὲ οὐδέτερο χρῶμα, ἐνῶ μὲ ἔντονο χρῶμα τὶς λατινικὲς κτήσεις.

Γ. Ἡ περιγραφὴ τῆς πηγῆς 2.8 τῆς σελίδας 19 εἶναι κραυγαλέα: «Οἱ Σουλτάνοι ὅταν κατακτοῦν ἕνα βασίλειο ἢ μία ἐπαρχία διατηροῦν θαυμαστὴ τάξη. Ὅσο γιὰ τὸ λαό, ἀφήνεται νὰ ζεῖ σύμφωνα μὲ τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμά του. Διατηρεῖ τὰ ἀγαθά του καὶ ἔχει θρησκευτικὴ ἐλευθερία». Ἡ ἐρώτηση ποῦ ἀκολουθεῖ τὴ πηγὴ διαμορφώνει τὴ συνείδηση τῶν μαθητῶν: «μὲ ποιὸ τρόπο ἀντιμετωπίζουν οἱ Σουλτάνοι τὶς κατακτημένες περιοχὲς σύμφωνα μὲ τὴν πηγή»;

Δ. Στὴ σέλ. 22 οἱ συνθῆκες ἐκπαίδευσης κατὰ τὴν ὀθωμανικὴ περίοδο ἐμφανίζονται ὡς ἰδεώδεις.

Ε. Στὸ κείμενο τῆς σελίδας 30 καὶ στὸ μάθημα «ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία: ἀκμὴ καὶ παρακμὴ» παρουσιάζεται μία ἐξιδανικευμένη εἰκόνα τῶν Ὀθωμανῶν. Αὐτοὶ εἶναι οἱ καλοὶ ἐνῶ ὡς κακοὶ ἐμφανίζονται οἱ ἰδιῶτες στοὺς ὁποίους παραχωροῦν τὴν εἴσπραξη τῶν φόρων.

ΣΤ. Στὴ σέλ. 31 τοῦ ἴδιου μαθήματος παρουσιάζεται μία ἰδανικὴ εἰκόνα τῆς Κωνσταντινούπολης μὲ ὅλα του κόσμου τὰ ἀγαθά. Πουθενὰ κατοχή, πουθενὰ πόνος.

Ζ. Στὴ σελίδα 32 καὶ στὸ μάθημα «οἱ μορφὲς ἀντίστασης» ἐκτιμοῦμε ὅτι δὲν θὰ ἀποφύγουν τὴ σύγχυση οἱ μαθητές: ἀφοῦ μέχρι τώρα ὅλα ἦταν ἰδανικὰ μὲ τοὺς Ὀθωμανούς, γιὰ ποιὸ λόγο ἀντιστέκονται ξαφνικὰ οἱ Ἕλληνες; Προφανῶς εἶναι ἀχάριστοι.

• Δὲν ἀκολούθησε ἡ συγγραφικὴ ὁμάδα πιστὰ σὲ κάθε περίπτωση τὸ Α.Π.Σ. (Ἀναλυτικὸ Πρόγραμμα Σπουδῶν)ποὺ ὁρίστηκε ἀπὸ τὸ Παιδαγωγικὸ Ἰνστιτοῦτο (ΠΔ 303/13-3-2003), πράγμα ποὺ ἦταν ὑποχρέωσή της. Συγκεκριμένα:

Α. Στὴ σελίδα 3934 τοῦ παραπάνω ΠΔ καὶ στὶς θεματικὲς ἑνότητες ποὺ περιγράφονται ὡς ὑποχρέωση συγγραφῆς ἀπὸ τὴ συγγραφικὴ ὁμάδα τοῦ βιβλίου, ἀναφέρεται ἡ θεματικὴ ἑνότητα «Οἱ Ἕλληνες ἐκφράζουν τοὺς καημοὺς καὶ τὶς ἐλπίδες τοὺς (κατὰ τὴν τουρκοκρατία)», στὴν ὁποία ἀντιστοιχεῖ ὁ διδακτικὸς στόχος: «νὰ ἐκτιμήσουν (οἱ μαθητὲς) τὸ ρόλο τῶν θρύλων, τῶν παραδόσεων καὶ τῶν συμβολισμῶν κατὰ τὰ χρόνια της σκλαβιᾶς στὴ διατήρηση τῆς ἰδιαιτερότητας τῶν Ἑλλήνων». Οὔτε ἡ ἑνότητα αὐτὴ παρατίθεται, ἀλλὰ οὔτε καὶ ὁ διδακτικὸς αὐτὸς στόχος προσεγγίζεται.

Β. Στὴν ἴδια σελίδααναφερεται ἡ θεματικὴ ἑνότητα «Σούλι, Μάνη καὶ Σφακιὰ» ἐνῶ μεταξὺ τῶν ἄλλων διδακτικῶν στόχων ἀναφέρεται (στὴ σελίδα 3935 τοῦ ΠΔ) : «νὰ θαυμάσουν τὸν ἡρωισμὸ τῶν Σουλιωτισσῶν». Ἡ θεματικὴ ἑνότητα δὲν περιλαμβάνεται στὸ βιβλίο, παρὰ μόνο στὴ σελίδα 31 ὑπάρχουν 3 σειρὲς γιὰ Σούλι, Μάνη καὶ Σφακιὰ καὶ στὰ παραθέματα μία ἐπιστολὴ Σουλιωτῶν στὸν Ἀλὴ πασὰ στὴ σελίδα 33. Τίποτε ἄλλο. Ὁ διδακτικὸς στόχος δὲν προσεγγίζεται πουθενά, ἂν καὶ ἀναφέρεται σὲ γυναῖκες, γιὰ τὶς ὁποῖες δείχνει ἐμμονὲς στὴν προσπάθεια ἀναβάθμισης τοῦ ρόλου τοὺς σ' ὅλο σχεδὸν τὸ βιβλίο ἡ συγγραφικὴ ὁμάδα.

Γ. Στὴ σελίδα 3938 τοῦ ΠΔ ἀναφέρεται, μεταξὺ τῶν ἄλλων, ἡ θεματικὴ ἑνότητα «Ἡ Θράκη, ἡ Μικρὰ Ἀσία καὶ ὁ Πόντος, κέντρα ἀκμαίου ἑλληνισμοῦ», ἐνῶ στοὺς διδακτικοὺς στόχους ἀναφέρεται «νὰ ἐκτιμήσουν (οἱ μαθητὲς) τὴ συμβολὴ τοῦ ἑλληνισμοῦ τῶν περιοχῶν τῆς Θράκης, τῆς Μ. Ἀσίας καὶ τοῦ Πόντου στὴν ἀνάπτυξη τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους». Οὔτε ἡ θεματικὴ ἑνότητα παρατίθεται, οὔτε καὶ ὁ συγκεκριμένος διδακτικὸς στόχος προσεγγίζεται. Ἀντ' αὐτῶν στὴ σελίδα 102 (στὸ πλαίσιο τῆς θεματικῆς ἑνότητας γιὰ τὴ Μικρασιατικὴ Καταστροφὴ) παρατίθενται 2 εἰκόνες ἀπὸ τὸν Πόντο, 1 ἀπὸ τὴ Σμύρνη καὶ 1 ἀπὸ τὴν Πρίγκηπο καθὼς καὶ ἡ μαρτυρία μίας Μικρασιάτισσας. Αὐτὰ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ καλύψουν τὶς ἐλλείψεις ποὺ περιγράφουμε.

Συνοπτικὴ κριτικὴ προσέγγιση τοῦ νέου διδακτικοῦ ἐγχειριδίου Ἱστορίας τῆς ΣΤ΄Δημοτικοῦ (Πρῶτο μέρος)

Ν. ΛΥΓΕΡΟΣ – Α. ΠΑΥΛΙΔΗΣ

1H ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΑ ΝΕΟΤΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ .

-Στὴν 1 ἡ ἑνότητα («Ἡ Εὐρώπη τὰ νεότερα χρόνια») Οἱ πηγὲς 1.19 καὶ 1.20 (κάτω) της σελίδας 10 καὶ 1.22 τῆς σελίδας 11, εἶναι κακὲς ἀπεικονίσεις ἐνῶ ὑπάρχουν ἀνάλογοι πίνακες.

-Ἡ πηγὴ 1.24 τῆς σελίδας 12 («διακήρυξη τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ πολίτη»), στὸ τέλος τῶν ἄρθρων 3 καὶ 11 ἔχει ἀποσιωπητικά. Τὸ σωστὸ εἶναι νὰ ἀντικατασταθοῦν ἀπὸ ἀγκύλες.

-Σελίδα 13: «Χάρτης δικαιωμάτων τῆς γυναίκας καὶ τῆς πολίτισσας». Ἐδῶ φαίνεται ἡ ἐμμονὴ στὴν ἀναφορὰ στὶς γυναῖκες καὶ στὴν παντὶ τρόπω προσπάθεια ἀνάδειξης τοῦ ρόλου τους. Οἱ ἀναφορὲς εἶναι συνεχεῖς σ' ὅλο τὸ βιβλίο καὶ σὲ ἀρκετὲς περιπτώσεις φτάνουν σὲ ἀκραία ὅρια.

-Σελίδα 13: Λάθος χονδροειδές: ὁ τίτλος τῆς πηγῆς 1.25: Ὀλυμπία ντὲ Γκοὺζ (1478-1793). Τὴν παρουσιάζει ὡς νὰ ἔζησε 315 ἔτη.

-Σελίδα 14: Ἡ πηγὴ 1.27 (βιτρουβιανὸς ἄνθρωπος, ἔργο τοῦ Ντᾶ Βίντσι) δὲν ἀνταποκρίνεται στὸν τίτλο τοῦ μαθήματος («Ἡ Εὐρώπη τὰ νεότερα χρόνια»), ὁ Ντὰ Βίντσι πέθανε τὸ 1519, ἐνῶ ἡ πηγὴ 1.28 («ἅλωση τῆς Βαστίλης τὸ 1789») βρίσκεται στὸ σωστὸ πλαίσιο. Αὐτὰ θὰ προκαλέσουν σύγχυση στὸ μαθητή.

- Σελίδα 15: Τὸ σύμβολο τῆς 2 ἢς ἑνότητας (τὸ κάστρο τῶν Ἰωαννίνων;) ἀσαφὲς καὶ ἀνεπιτυχές.

-Ἴδια σελίδα: Ἐνῶ στὴν ἀρχὴ καθὼς καὶ στὴν ἀρχὴ τοῦ χρονολογίου ἀναφέρεται στοὺς «Ὀθωμανούς», λίγο πιὸ κάτω στὸ χρονολόγιο ἀναφέρεται στοὺς «Ὀθωμανοὺς Τούρκους». Τέτοιες ἀναφορὲς προκαλοῦν σύγχυση στοὺς μαθητές.

-Σελίδα 16: Προσπάθεια παρουσίασης τῆς ὀθωμανικῆς κυριαρχίας ὡς ἠπιότερης ἐκδοχῆς: Ἐνῶ ἀναφέρεται στὴν «ἅλωση» τῆς Κωνσταντινούπολης ἀπὸ τοὺς Λατίνους τὸ 1204, στὴ συνέχεια ἀναφέρεται στὴν κατάληψη τῆς Κωνσταντινούπολης ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς τὸ 1453.

-Σελίδα 16: πηγὴ 2.2. (κάτω) μὲ τὶς λατινικὲς καὶ ὀθωμανικὲς κτήσεις τοῦ 15ου

αἰώνα. Τὸ οὐδέτερο χρῶμα τῶν ὀθωμανικῶν ἐδαφῶν φαίνεται ὡς ἠπιότερη ἐκδοχὴ σὲ σχέση μὲ τὸ ἔντονο χρῶμα τῶν λατινικῶν κτήσεων.

-Ἴδια σελίδα, στὸ χρονολόγιο κάτω: τί σημαίνει «ἀνάκτηση τῆς Πελοποννήσου» καὶ ἀπὸ ποιόν;

-Σελίδα 18: χρονολόγιο κάτω: Ὑπάρχει ἀναφορὰ στὴν παραχώρηση προνομίων καὶ στὴν ὀργάνωση τῶν ἑλληνικῶν κοινοτήτων. Θὰ ἦταν πλῆρες ἂν σ' ὅλο τὸ μῆκος τοῦ χρονολογίου περιλάμβανε καὶ τὴν ὀθωμανικὴ κατοχή.

-Σελίδα 19: ἡ πηγὴ 2.8. (κάτω) εἶναι ἀπαράδεκτη καὶ ὁδηγεῖ στὴν ἐξιδανίκευση τῆς ὀθωμανικῆς περιόδου:

-Σελίδα 20: («οἰκονομία καὶ ἐπαγγέλματα») στὴν τελευταία παράγραφο γράφει ὅτι μετὰ τὴ Συνθήκη τοῦ Κιουτσοὺκ Καϊναρτζῆ τὰ ἑλληνικὰ πλοῖα κινοῦνται «μὲ περισσότερη ἄνεση», δὲν ἐξηγεῖ ὅμως ὅτι ἡ «περισσότερη ἄνεση» ἀφείλεται στὴν ἥττα τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας.

-Σελίδα 21: Ἡ ἐκπαίδευση παρουσιάζεται νὰ βρίσκεται σ' ἕνα ἰδεῶδες πλαίσιο.

-Σελίδα 25: Στὴν τρίτη ἐρώτηση ἀναφέρεται ξαφνικὰ – γιὰ πρώτη φορὰ στοὺς «ὑπόδουλους Ἕλληνες». Αὐτὸ σὲ σχέση μὲ τὰ προηγούμενα θὰ προκαλέσει σύγχυση.

-Σελίδα 26: Ἡ Κρητικὴ ἀναγέννηση θὰ ἔπρεπε νὰ ἀναβαθμιστεῖ περισσότερο. Πιὸ κοντὰ στὴν πραγματικότητα εἶναι ὁ ὅρος «χρυσὸς αἰώνας» τῆς Κρήτης (Κορνάρος, Χορτάτζης, Θεοτοκόπουλος).

-Σελίδα 27: Εἶναι λάθος ὅτι ἡ «θυσία τοῦ Ἀβραὰμ» εἶναι ἔργο τοῦ Κορνάρου. Ἐδῶ καὶ χρόνια ἔχει ἀπορριφθεῖ ὁ ἰσχυρισμὸς αὐτός. Ὁ συγγραφέας τοῦ ἔργου παραμένει ἄγνωστος.

-Σελίδα 28: Πρόσφατα ἑορτάστηκαν τὰ 500 χρόνια ἑλληνικῆς παρουσίας στὴ Βενετία. Συνεπῶς εἶναι λάθος νὰ φαίνεται ὅτι οἱ ἑλληνικὲς παροικίες, ἐκτὸς τῶν ἄλλων καὶ στὴ Βενετία, δημιουργοῦνται στὶς ἀρχὲς τοῦ 18 οὐ αἰώνα

-Σελίδα 30: Ἐξιδανικεύεται ἡ εἰκόνα τῶν Ὀθωμανῶν: Αὐτοὶ εἶναι καλοί, ἐνῶ ὡς κακοὶ ἐμφανίζονται οἱ ἰδιῶτες, στοὺς ὁποίους παραχωρεῖται ἀπὸ τὸ κράτος τὸ δικαίωμα τῆς εἴσπραξης τῶν φόρων:

-Σελίδα 31: Τόσο στὴν εἰκόνα 2.37, ὅσο καὶ στὴν πηγὴ 2.38, παρουσιάζεται μία ἰδεώδης εἰκόνα τόσο τῆς ἀγορᾶς, ὅσο καὶ γενικά της ζωῆς στὴν Κωνσταντινούπολη. Ἐκεῖ ὑπάρχουν ὅλα του κόσμου τὰ ἀγαθά, πουθενὰ κατοχή, σκλαβιὰ καὶ πόνος.

-Σελίδα 32: («μορφὲς ἀντίστασης»). Ἐνῶ μέχρι τώρα ὅλα παρουσιάζονται ἰδανικά, ξαφνικὰ ἐμφανίζονται οἱ Ἕλληνες νὰ ἀντιστέκονται. Θὰ εἶναι δύσκολο γιὰ τὸ μικρὸ μαθητὴ ν' ἀποφύγει τὴ σύγχυση. Δύο ἀκόμη παρατηρήσεις:

1. Οἱ ἐξεγέρσεις ἐμφανίζονται, κατὰ τοὺς συγγραφεῖς, μόνο ὅταν οἱ Ὀθωμανοὶ ἔχουν πόλεμο μὲ ἄλλους. Ὄχι ὡς ἀποτέλεσμα τῶν συνθηκῶν ποὺ βιώνουν οἱ Ἕλληνες.

2. Ἡ δράση τῶν κλεφτῶν « θεωρεῖται » καὶ δὲν « εἶναι » μορφὴ ἀντίστασης.

-Σελίδα 34-35: Οἱ ὑπερβολικὲς καὶ ἀσύμμετρες ἀναφορὲς στὸ θούριο δὲν ἔχουν μεγάλη ἀξία. Πολὺ σημαντικότερη εἶναι ἡ «χάρτα», ὅπου κυρίως ἀντανακλᾶται τὸ ὅραμα τοῦ Ρήγα.

-Σελίδα 41: Ὁ ὅρος «κεντρικὴ ἀρχὴ» ἀλλιῶς παρουσιάζεται στὸ κείμενο, ἀλλιῶς στὸ γλωσσάριο.

-Σελίδα 46: Ὁ ὁρισμὸς τῆς «ἐξόδου» τοῦ Μεσολογγίου, χωρὶς ἄλλα σχόλια:

 -Σελίδα 48: Χάρτης 3.24: Ἡ ποιότητα τοῦ χάρτη, μὲ τὰ εὐδιάκριτα pixels , πολὺ χαμηλή. Ὁ συμβολισμὸς μὲ τὶς πινέζες ἀποτυχημένος.

-Σελίδα 49: πηγὴ 3.26 (κάτω). Οἱ ἀγωνιστὲς τοῦ 21 ἐμφανίζονται νὰ ψηφίζουν στὴν Ἃ΄ Ἐθνοσυνέλευση, ἀλλὰ τὰ χέρια τους…. δὲν φαίνονται.

-Σελίδα 50: («μορφὲς τοῦ 21»). Οἱ ἀγωνιστὲς ἐμφανίζονται ὡς « οἱ ἄνθρωποι τῶν ὅπλων».

-Σελίδα 54: Ὁ τίτλος «Οἱ σχέσεις μὲ τὴν Εὐρώπη» δὲν τίθεται σὲ σωστὴ βάση. Ὀρθότερος θὰ ἦταν ὁ τίτλος: «Ἡ Εὐρώπη σὲ σχέση μὲ τὴν Ἑλλάδα».

-Σελίδα 55: Στὴν 3 ἡ παράγραφο ἀντὶ «ἡ Πτώση τοῦ Μεσολογγίου», τὸ ἱστορικὸ γεγονὸς θὰ ἐκφραζόταν ὀρθότερα ὡς «ἡ ἅλωση», «ἡ ἔξοδος».

-Σελίδα 57: πηγὴ 3.48, ὅπου παρουσιάζεται ἡ «Ἠχὼ τοῦ Ναυαρίνου», παράλληλα ἀναφέρεται «τιμὴ 2 φράγκα». Γιὰ ποιὸ ἄλλο λόγο ἄραγε ἀναφέρεται ἡ τιμή;

- Σελίδα 58: μάθημα 11 («Συνθῆκες ζωῆς κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ ἀγώνα»). Ἐδῶ ὑπάρχουν 4 παράγραφοι, ἀπὸ τὶς ὁποῖες οἱ 3 πρῶτες ἀναφέρονται στὸν ἀγώνα καὶ ἡ 4 ἡ ἀρχίζοντας «μετὰ τὸ τέλος τῆς ἐπανάστασης» δείχνει σὰν νὰ σχετίζονται μὲ τὴν ἐπανάσταση μόνο ὅσα περιγράφονται στὶς 3 παραγράφους.

-Σελίδα 60: Δὲν ἀναφέρει ποιοὶ ἦταν οἱ πολιτικοὶ ἀντίπαλοί του Καποδίστρια.

-Σελίδα 62: πηγὴ 3.57 (κάτω). Ἡ κάτοψη ἑλληνικοῦ καὶ ἀλληλοδιδακτικοῦ σχολείου εἶναι ἀσαφὴς καὶ δὲν λέει τίποτε στοὺς μαθητές.

-Σελίδα 64: Πρῶτα ἀναφέρονται οἱ «Μεγάλες Δυνάμεις», στὴ συνέχεια «Ἐγγυήτριες Δυνάμεις» καὶ μετὰ ἐπανέρχεται στὸν πρῶτο χαρακτηρισμό.

-Ἴδια σελίδα, γλωσσάριο: Ὁ ὁρισμὸς τῶν «ἐδαφικῶν διεκδικήσεων» καὶ στὴ συνέχεια: «ἐδῶ, τὸ ἑλληνικὸ κράτος», φαίνεται ἀκατανόητο (κάτω):

- Σελίδα 71: πηγὴ 4.9 (Χάρτης ἐπέκτασης τῶν ἑλληνικῶν συνόρων 1832-1947), ἐνῶ στὰ Δωδεκάνησα ὁ χρόνος ἐνσωμάτωσης εἶναι τὸ 1948.

-Σελίδα 72: (κάτω). Ἀφοῦ παρατίθενται στατιστικὰ στοιχεῖα καὶ χάρτες ποὺ ἀναφέρονται στὴν περιοχὴ καὶ τὴν ἐποχή, τίθεται τὸ ἐρώτημα ποὺ φαίνεται κάτω. Ἡ ἀπάντηση βέβαιά του μαθητῆ εἶναι αὐτονόητη. Ἔτσι θὰ ἀμφισβητηθεῖ τὸ δικαίωμα τῆς Ἑλλάδας νὰ διεκδικήσει τὴ Μακεδονία. Ἔχει σημασία τὸ πῶς τίθενται τὰ ἐρωτήματα. Ἂν ἡ ἐρώτηση ἦταν: «Ποιὰ πληθυσμιακὴ ὁμάδα πλειοψηφεῖ συντριπτικὰ στὶς περιοχὲς αὐτές;», τότε φυσικὰ ἡ ἀπάντηση θὰ ἦταν «Ἡ ἑλληνικὴ»

 Σύνολο 293.993

Οἱ περιοχὲς ποὺ εἶναι κοντὰ στὰ ἑλληνικὰ σύνορά του 1864 & τοῦ 1881 κατοι-

κοῦνται µὄνο ἀπὸ ἑλληνικοὺς πληθυσµοὺς ;

-Σελίδα 73: πηγὴ 4.14, ὅπου παρατίθεται προσεκτικὰ ἐπιλεγμένο ἀπόσπασμα λόγου τοῦ Τρικούπη (κάτω):

4.14

 Τὸ ἐρώτημα πρὸς τοὺς μαθητὲς ποῦ ἀκολουθεῖ: «Ποιοὶ διεκδικοῦν τὴ Μακεδονία σύμφωνα μὲ τὴν πηγή;», δείχνει καθαρά τους στόχους τῆς συγγραφικῆς ὁμάδας.

Μὲ τὴν ἐπιλεκτικὴ παράθεση στοιχείων, σ' ὅλο τὸ βιβλίο, διαμορφώνεται ἕνα πλαίσιο προπαγάνδας. Οἱ μαθητὲς μπαίνουν σ' ἕνα προδιαγεγραμμένο δόγμα ποὺ τοὺς ὁδηγεῖ στὴν ἐπιθυμητὴ ἀπάντηση.

-Σελίδα 86: Στὴν 4 ἡ παράγραφο, ἀναφέρει μεταξὺ τῶν κορυφαίων λογοτεχνῶν τοῦ 19 οὐ αἰώνα τοὺς Σολωμό, Παλαμά, Παπαδιαμάντη, Ἐλισσάβετ Μαρτινέγκου (!!!) καὶ Καλλιρόη Παρρέν (!!!).

-Σελίδα 89: («Ἡ Ἑλλάδα ἀνεξάρτητο κράτος»). Στὴν ἀρχὴ ἀναφέρεται στὸ «ἑλληνικὸ ζήτημα», βλέποντας ἔτσι τὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῶν ἄλλων. Στὴ συνέχεια ἡ Ἑλλάδα παρουσιάζεται ὡς ἀνεξάρτητη ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανούς, ὄχι ὅμως καὶ ἀπὸ τοὺς Ἄγγλους, Γάλλους, κλπ, μπερδεύοντας ἔτσι τὸ ζήτημα τῆς ἀνεξαρτησίας μ' αὐτὸ τῆς ἐξάρτησης.

-Σελίδα 94: («Βαλκανικοὶ πόλεμοι»). Στὴν πρώτη παράγραφο (κάτω) οἱ Ἕλληνες ἐμφανίζονται νὰ διεκδικοῦν ὀθωμανικὰ ἐδάφη, ἐνῶ στὴ δεύτερη νὰ «ἀπελευθερώνουν» σημαντικὲς ἑλληνικὲς πόλεις. Πρόκειται γιὰ ἀντίφαση

-Σελίδα 95: χάρτες 5.12 καὶ 5.13 ὑπάρχει χρωματικὴ ἀσυνέπεια: Τὰ Δωδεκάννησα παρουσιάζονται μὲ διαφορετικὸ χρῶμα (ἔντονο), ἐνῶ τὰ ὀθωμανικὰ ἐδάφη μὲ οὐδέτερο κίτρινο (ἠπιότερη ἐκδοχή).

-Σελίδα 96: πηγὴ 5.17 (κάτω): Στατιστικὸς πίνακας πληθυσμοῦ τῆς Θεσσαλονίκης, ὅπου οἱ Ἑβραῖοι ἐμφανίζονται νὰ ξεχωρίζουν καὶ μὲ γραμμὴ ἀπὸ τὶς ὑπόλοιπες ἐθνικὲς ὁμάδες

-Σελίδα 100: («Μικρὰ Ἀσία: Ἐκστρατεία καὶ καταστροφή»). Ἐνῶ στὴν 1 ἡ παράγραφο ἡ Ἑλλάδα «κερδίζει» τὴ διοίκηση τῆς περιοχῆς Σμύρνης στὴ συνέχεια προχωρᾶ στὴν «κατάληψή» της. Πουθενὰ δὲν ἀναφέρεται ἡ πυρπόληση τῆς πόλης. Στὴ συνέχεια ἀναφέρεται στὴν προσπάθεια κατάληψης τῆς Ἄγκυρας, ἐξισώνοντας ἔτσι δύο τελείως διαφορετικὲς περιπτώσεις.

-Σελίδα 101: Παρατίθενται δύο ἐντελῶς ἀσύμμετρες ἀπόψεις γιὰ τὴν κατάληψη τῆς Σμύρνης: Τοῦ Κεμὰλ καὶ ἑνὸς Ἕλληνα, τοῦ Ἀλέξη Ἀλεξίου. Καλεῖται ὁ μαθητὴς νὰ συγκρίνει τὶς δύο ἀπόψεις

-Γενικὰ στὶς σελίδες ποὺ ἀναφέρονται στὴ Μικρὰ Ἀσία, τόσο τὰ κείμενα, ὅσο καὶ οἱ πηγές, πουθενὰ δὲν δικαιολογοῦν τὸν ὄρο «καταστροφή».

Συνοπτικὴ κριτικὴ προσέγγιση τοῦ νέου διδακτικοῦ ἐγχειριδίου Ἱστορίας τῆς ΣΤ΄Δημοτικοῦ

Ν. ΛΥΓΕΡΟΣ – Α. ΠΑΥΛΙΔΗΣ

ΜΕΡΟΣ 2°

-Μέσα σὲ ἕνα μάθημα («Μικρασία: ἐκστρατεία καὶ καταστροφὴ») γίνεται ἀγωνιώδης προσπάθεια νὰ …χωρέσουν ἂφ ἑνὸς μὲν οἱ θεματικὲς ἑνότητες ποὺ προβλέπει τὸ Ἀναλυτικὸ Πρόγραμμα (ΦΕΚ τ. Β΄, ΠΔ 303/13-3-2003, σελίδα 3938): «Ἡ Θράκη, ἡ Μικρὰ Ἀσία καὶ ὁ Πόντος, κέντρα ἀκμαίου ἑλληνισμοῦ», «Ὁ μικρασιατικὸς πόλεμος καταλήγει σὲ ἥττα τῶν Ἑλλήνων», ἂφ ἑτέρου δὲ νὰ προσεγγιστοῦν οἱ προβλεπόμενοι στὴν ἴδια σελίδα διδακτικοὶ στόχοι: «Νὰ ἐκτιμήσουν (οἱ μαθητὲς) τὴ συμβολὴ τοῦ ἑλληνισμοῦ τῆς Θράκης, τῆς Μ. Ἀσίας καὶ τοῦ Πόντου στὴν ἀνάπτυξη τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους», «νὰ γνωρίσουν τὰ κυριότερα γεγονότα τοῦ μικρασιατικοῦ πολέμου», «νὰ κατανοήσουν ἱστορικὲς ἔννοιες, ὅπως: συνθήκη, σύμμαχοι, ἐθνικὴ συμφορά, νὰ κάνουν συσχετισμοὺς καὶ νὰ ὁδηγοῦνται σὲ γενικεύσεις» καὶ «νὰ κατανοήσουν τοὺς λόγους ποὺ ὁδήγησαν στὴ μικρασιατικὴ καταστροφή». Ἐκτιμοῦμε ὅτι πρόκειται γιὰ μία φιλότιμη προσπάθεια ἀποφυγῆς ἀναφορῶν σὲ κορυφαία ἱστορικὰ δεδομένα τῆς νεότερης Ἑλλάδας. Σ' αὐτὸ τὸ πλαίσιο θὰ ἦταν ὑπερβολὴ προφανῶς νὰ ἀπαιτήσουμε τὶς ἀναφορὲς πχ στὴν (θεμελιωμένη πλέον σὲ ἔργα μὲ χιλιάδες τεκμήρια ὅπως πχ στὸ 14τομο ἔργο τοῦ Καθηγητῆ Κ. Φωτιάδη) γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου, ἢ ἔστω σὲ πτυχὲς τῆς ζωῆς τῶν Ἑλλήνων στὸ μικρασιατικὸ χῶρο, γιὰ νὰ προσεγγιστοῦν ἔστω οἱ προαναφερθέντες διδακτικοὶ στόχοι. Ἀντ' αὐτῶν παρατίθενται: α) Στὴ σελίδα 101 ἡ ἄποψη τοῦ Κεμὰλ γιὰ τὴν κατοχὴ τῆς Σμύρνης (κάτω, ὅπου φαίνεται ἡ πλήρης ἄγνοια ἀπὸ τοὺς συγγραφεῖς τῆς τουρκικῆς πραγματικότητας μὲ τὴν ἀνακάλυψη ἀπὸ τὸν ἴδιο «τουρκικοῦ ἔθνους» ἐν ἔτει 1919, διαφορετικὰ οἱ συγγραφεῖς μᾶλλον θὰ ἐπέλεγαν ἄλλη πηγή):

β) Στὸ γλωσσάρι τῆς σελίδας 100 (κάτω) μία ἐξιδανικευμένη εἰκόνα τοῦ Κεμὰλ (καὶ μάλιστα Ἀτατούρκ) :

γ) Στὴ σελίδα 102, 2 εἰκόνες ἀπὸ τὸν Πόντο (Φροντιστήριο Τραπεζούντας καὶ  

εἰκόνα (πάνω) μὲ τὴ λεζάντα «Χορὸς Ποντίων στὴν Τραπεζούντα. Κάρτα τῶν ἀρχῶν τοῦ 20 οὐ αἰώνα», παρουσιάζοντας ἔτσι τὴν εὔθυμη, λαογραφικὴ πλευρὰ τοῦ ποντιακοῦ ἑλληνισμοῦ, ἐνῶ οἱ ἴδιοι οἱ Γάλλοι στὴν κάρτα αὐτὴ δίνουν μάθημα καὶ σέ μας: μεγεθύνοντας τὴν εἰκόνα αὐτή, διαβάζουμε τὴ γαλλικὴ λεζάντα: «Ἐνθύμιο Τραπεζούντας. Ἐθνικὸς χορὸς ‘‘Σέρρα''».

γ) Στὴν ἴδια σελίδα (102) εἰκόνα τῆς Πριγκήπου, δ) μία εἰκόνα ἀπὸ πίσω καὶ λίγο ψηλά της Εὐαγγελικῆς σχολῆς Σμύρνης καὶ στὸ βάθος τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, ὅπου δίδεται ἡ αἴσθηση τῆς ὑποβάθμισης τῆς ἑλληνικῆς παρουσίας στὴ «Γκιαοὺρ Ἰσμὶρ» (τὴ «Σμύρνη τῶν ἀπίστων» ) ὅπως τὴν ὀνόμαζαν οἱ Ὀθωμανοὶ καὶ ἐ) Ἡ μαρτυρία μίας Μικρασιάτισσας στὴν ἴδια σελίδα.

Μ' αὐτὰ οὔτε οἱ θεματικὲς ἑνότητες παρατίθενται, οὔτε οἱ διδακτικοὶ στόχοι τοῦ ἀναλυτικοῦ προγράμματος προσεγγίζονται.

-Στὴ σελίδα 103 τὸ μάθημα ἀρχίζει ὅπως φαίνεται κάτω καὶ στὴ συνέχεια στὸ γλωσσάρι τῆς ἴδιας σελίδας ἐνῶ ἀναμένουμε ἕνα ὁρισμὸ τῆς «Μικρασιατικῆς καταστροφῆς, ὡς τέτοια ὁρίζεται πάλι ἡ ἑλληνικὴ ἥττα στὴ Μικρασία:

-Στὴν εἰκόνα 5.39 τῆς ἴδιας σελίδας, ἂν καὶ φαίνεται ἡ Σμύρνη νὰ καίγεται, στὴ σχετικὴ λεζάντα δὲν ὑπάρχει οὔτε ὑπαινιγμὸς γιὰ τὴν πυρπόληση τῆς πόλης.

-Ἡ σελίδα 104, ἡ πηγὴ 5.43 (κάτω), ἂν καὶ ἀναφέρεται στὴν ἔξοδο τῶν προσφύγων ἀπὸ τὴ Μικρασία, ὅμως ὡς τόποι προέλευσης τῶν προσφύγων παρουσιάζονται καὶ ἡ Βουλγαρία καὶ ἡ Ρωσία καὶ «Διάφοροι τόποι»:

-Στὴ σελίδα 105, στὶς εἰκόνες 5.45 καὶ 5.46 (ὅπου ἀποτυπώνονται εἰκόνες Μικρασιατῶν προσφύγων στὴν Ἑλλάδα), ἡ πραγματικότητα τῶν Ἑλλήνων παρουσιάζεται πολὺ πιὸ σκληρὴ σὲ σύγκριση μὲ τὶς εἰκόνες κατὰ τὴν καταστροφὴ στὸ χῶρο τῆς Τουρκίας. Παρουσιάζεται δηλαδὴ τὸ ἀποτέλεσμα καὶ ὄχι ἡ αἰτία τῆς καταστροφῆς.

-Στὸ χρονολόγιό της σελίδας 106 (μάθημα: «Κοινωνία καὶ κράτος στὸ Μεσοπόλεμο»), ὁ Μεταξὰς ἐμφανίζεται στὸ ἴδιο ἐπίπεδο μὲ τὸ Χίτλερ καὶ τὸ Μουσολίνι. Ὅμως στὴν πραγματικότητα βρίσκεται σὲ ἄλλο πλαίσιο. Θὰ μποροῦσε πχ νὰ βρίσκεται στὸ ἴδιο ἐπίπεδο μὲ τὸν Παπαδόπουλο. Δὲν προκάλεσε πολέμους καὶ δεινὰ σὲ ἄλλους λαοὺς ὅπως οἱ ἄλλοι δύο.

-Σ' ὅλη τὴ σελίδα 107 ἀποτυπώνεται ἡ ἀνιαρὴ ἐμμονὴ στὶς γυναῖκες καὶ στὸ ρόλο τους, ποὺ χαρακτηρίζει ὅλο τὸ βιβλίο («ἡ διεκδίκηση τῆς γυναικείας ψήφου»).

-Σελίδα 109 («Ο Β΄Παγκόσμιος πόλεμος»): Ἡ ρίψη τῆς ἀτομικῆς βόμβας στὸ Ναγκασάκι καὶ τὴ Χιροσίμα τοποθετεῖται στὸ ἴδιο ἐπίπεδο μὲ τὸ Ὁλοκαύτωμα τῶν Ἑβραίων. Ὁ στόχος εἶναι πολιτικὸς κι ὄχι πραγματικός: νὰ πλήξει τοὺς Ἀμερικανούς.

-Σελίδα 112 («Κατοχή, Ἀντίσταση, Ἐμφύλιος»): Πουθενὰ δὲν ἀναφέρεται ὁ Ε.Λ.Α.Σ.

-Ἴδια σελίδα, στὸ χρονολόγιο: ἀπὸ τυπογραφικὸ λάθος, ὁ Ἐμφύλιος πόλεμος στὴν Ἑλλάδα ἐμφανίζεται νὰ κράτησε… 17.000 περίπου χρόνια (1946-19449).

-Σελίδα 118 («Ἡ στρατιωτικὴ δικτατορία»): Στὸ χρονολόγιο ἀπουσιάζει παντελῶς ἡ ἀναφορὰ σ' ἕνα κορυφαῖο ἐθνικὸ ζήτημα, ποὺ συνδέεται μὲ τὴ δικτατορία: Ἡ εἰσβολὴ στὴν Κύπρο.

-Σελίδα 121 («Τὸ κυπριακὸ ζήτημα»): Παρουσιάζεται (κάτω) ἡ δημιουργία τοῦ ψευδοκράτους νὰ ἔγινε ὄχι τὸ 1983 ποὺ εἶναι τὸ σωστό, ἀλλὰ τὸ 1974. Ἐπὶ πλέον ἡ ἄποψη περὶ «διχοτόμησης» τοῦ νησιοῦ ποὺ ἐπίσης ἐμφανίζεται στὸ κείμενο (κάτω) δὲν εἶναι ἀντικειμενική, ἔχει μία συγκεκριμένη πολιτικὴ

 προέλευση. Ὑποστηρίχθηκε πχ ὅτι ὅσοι δὲν ἀποδέχθηκαν τὸ σχέδιο Ἀνᾶν γιὰ τὴν Κύπρο, προτιμοῦν τὴ διχοτόμηση. Ὅμως τὸ 2004 ἐντάχθηκε στὴν ΕΕ ἡ Κύπρος ὡς ἑνιαῖο κράτος. Συνεπῶς ὁ ὅρος «διχοτόμηση» δὲν ἰσχύει.

-Σελίδα 122, εἰκόνα 5.100. Οἱ Κύπριοι ἀγωνιστὲς ἐμφανίζονται νὰ ἐκτελοῦνται. Ὅμως στὴν πραγματικότητα ὄχι ἁπλῶς ἐκτελοῦνται, ἀλλὰ ἀπαγχονίζονται ἀπὸ τοὺς Ἄγγλους.

-Γενικὰ σ' ὅλες τὶς ἀναφορὲς στὸ κυπριακό, δὲν ὑπάρχει πουθενὰ ἀπεικόνιση μὲ τοὺς Τούρκους εἰσβολεῖς.

-Τὸ ἐρώτημα τῆς Σύνθεσης στὸ τέλος τῆς σελίδας 123 (κάτω) ἐξισώνει τὸ

πραξικόπημα μὲ τὴν τουρκικὴ εἰσβολή. Πρόκειται γιὰ ἀφελῆ ὑπεραπλούστευση.