Γεωπολιτική της ενέργειας Η μεταφορά φυσικού αερίου και η Τουρκική στρατηγική Βασίλης Κυρατζόπουλος Αντίβαρο, Ιούλιος 2006 Η επίσκεψη της υπουργού Εξωτερικών των Η.Π.Α. κ. Ράις στην Αθήνα στα τέλη Απριλίου σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως από τα Μ.Μ.Ε. Το θέμα που κυριάρχησε ήταν οι σχέσεις του Ιράν με την Δύση και η ελληνική ψήφος στο Συμβούλιο Ασφαλείας στον Ο.Η.Ε. για ό,τι αφορά την επιβολή κυρώσεων στο σιιτικό ισλαμικό κατεστημένο του Ιράν για το πυρηνικό πρόγραμμα που σχεδιάζει να εφαρμόσει. Αρκετοί αναλυτές έθιξαν το θέμα της Κύπρου αναφορικά με το νέο σχέδιο Ανάν, που ετοιμάζεται να προταθεί στις ενδιαφερόμενες πλευρές και το Κουρδικό ως μείζον πρόβλημα προς επίλυση του Μεσανατολικού. Σε πολλά Μ.Μ.Ε. με ψιλά γράμματα ή περιορισμένες προτάσεις αναφέρθηκε το ζήτημα των πετρελαιαγωγών που θα μεταφέρουν το κασπιακό και μεσανατολικό αργό πετρέλαιο και φυσικό αέριο στην Ε.Ε. Απ’ ότι φαίνεται το βασικό θέμα συζήτησης σ’ όλη την περιοδεία της κ. Ράις στη Μέση Ανατολή ήταν «το ενεργειακό». Για να γίνει περισσότερο κατανοητό το θέμα πρέπει να αναφέρουμε τον διεθνή ρόλο της Τουρκίας (που κατόρθωσε να αναλάβει χωρίς να υποχωρήσει από τις εθνικές της αρχές), σ’ ότι αφορά το θέμα των πετρελαιαγωγών και τα οικονομικά οφέλη που απομυζά από την Ε.Ε. Η ανάγκη κτήσης τουρκικών πετρελαιαγωγών, ξεκινά από την ανάγκη μεταφοράς ιρακινού πετρελαίου στη θαλάσσια περιοχή της Μεσογείου. Η μεταφορά έπρεπε να πραγματοποιούνταν μακριά από τις θερμές περιοχές που δημιουργήθηκαν μετά τις μάχες του Γιόμ Κιπούρ το 1973. Ίδρυση της BOTAŞ Η Τουρκία μετά από την κατοχή της Κύπρου, αφού εξασφάλισε στρατηγικά τα σημαντικότερα λιμάνια της Μεσογειακής Τουρκίας, ξεκινά το 1974 στη διαδικασία μεταφοράς του ιρακινού πετρελαίου (κυρίως της Μοσούλης και του Κιρκούκ) στο κόλπο της Αλεξανδρέττας (İskenderun körfezi). Για την υλοποίηση του σχεδίου στις 15/8/1974, ιδρύεται η θυγατρική εταιρεία BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş.) που ανήκει στην τότε κρατική πετρελαϊκή ανώνυμη εταιρεία (Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı). Η BOTAŞ κατορθώνει να κατασκευάσει, σε τρία χρόνια, αγωγό 996 χιλιομέτρων (345 σε ιρακινά, 641 σε τουρκικά εδάφη), με τον οποίο ετησίως μεταφέρει περισσότερο των 45 εκατομμυρίων τόνων αργού πετρελαίου. Η δραστηριότητα της εταιρείας, για μία δεκαετία περιορίζεται στο να σχεδιάσει και να υλοποιήσει δεύτερο αγωγό που να μεταφέρει το ιρακινό αργό πετρέλαιο στο κόλπο της Αλεξανδρέττας. Με τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ και με την ανάφλεξη του Κουρδικού στη τουρκική επικράτεια μειώνεται αισθητά η ασφάλεια των εν λόγω πετρελαιαγωγών. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 σημειώνονται παγκοσμίως νέες εξελίξεις στο ενεργειακό και υποστηρίζεται η κατανάλωση φυσικού αερίου. Παράλληλα η Δύση διαισθάνεται το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία κυριαρχούσε στα μεγαλύτερα γήινα κοιτάσματα του φυσικού αερίου που βρίσκονταν περιμετρικά της Κασπίας Θάλασσας. Η Τουρκία δεν χάνει την ευκαιρία. Στις 18/9/1984 η BOTAŞ υπογράφει σύμβαση με την Σοβιετική Ένωση για εισαγωγή και διάθεση φυσικού αερίου. Πράγμα που ξεκινά με μεγάλη επιτυχία μετά την σύμβαση BOTAŞ - SOYUZGAZEXPORT τον Φεβρουάριο του 1986 και υλοποιείται μετά το 1987. Η μεταφορά γίνεται μέσω Βουλγαρίας. Με τα νέα δεδομένα από τον Αύγουστο του 1989 η Τουρκία προωθεί με κάθε μέσο την χρήση φυσικού αερίου στην βιομηχανία της. Παράλληλα η εντελώς εχθρική στάση του σιιτικού Ιράν κατά της Δύσης και η ανάφλεξή Κούρδο-Αραβικής διένεξης στο Ιράκ εξαναγκάζει τους Δυτικούς να προσεγγίσουν την Τουρκία. Η Τουρκία «πρέπει» να μεσολαβήσει στη διοχέτευση ενέργειας στη Δύση,  είναι η περίοδος που αναφλέγεται το Τσετσενικό στην Σοβιετική Ένωση και το Κουρδικό σε μία Τουρκία που είναι στα πρόθυρα οικονομικής κατάρρευσης.  είναι η περίοδος που η Ελλάδα με συνεργασία της ρωσικής Gasprom προσπαθεί να εκμεταλλευθεί τα κοιτάσματα του Αιγαίου, που βρίσκονται μεταξύ ʼγιου Όρους και Εύβοιας, και παράλληλα αποφασίζεται να δημιουργηθεί ο αγωγός Burgaz – Αλεξανδρούπολη για να μεταφερθεί το κασπιακό πετρέλαιο με ασφαλή τρόπο στη Βουλγαρία και να διατεθεί στη Δύση. Δύο επικερδή για την Ελλάδα σχέδια που δεν υλοποιήθηκαν ποτέ! Η Τουρκία στις διεθνείς αγορές Η Τουρκία με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, απευθύνεται στα «αδελφά κράτη» της Κασπίας και με την ευλογία των Δυτικών εισχωρεί στο «εσωτερικό» τους. Το επιχείρημα που προβάλλεται από την Τουρκία είναι απλό και πειστικό: τα ισλαμικά κράτη της Κασπίας δεν πρέπει να αφεθούν στο έλεος των ακραίων Ισλαμιστών (σιιτικό Ιράν, σουνιτική Σαουδική Αραβία). Οι Ισλαμικές Δημοκρατίες της τέως Σοβιετικής Ένωσης πρέπει να έχουν ή «κοσμικό χαρακτήρα» ή να διακυβερνώνται από το «δυτικό Ισλάμ» που παγκοσμίως πρεσβεύει η Τουρκία. Το σχέδιο πολιτικοοικονομικής εξάπλωσης της Τουρκίας «προς Ανατολάς» ξεκινά με τις μάχες του Καραμπάχ. Η Τουρκία εξαναγκάζει το Αζερμπαϊτζάν (σοβιετική δημοκρατία που ιδρύθηκε από τους Νεότουρκους) να υποταχθεί πλήρως σ’ αυτή. Διά μέσου Αζερμπαϊτζάν και παλαιών στελεχών των τουρκικών κομμουνιστικών οργανώσεων η Τουρκία εισχωρεί σε Ουζμπεκιστάν και Τουρκμενιστάν. Τα δύο κράτη αργότερα υποστηρίζουν τις Η.Π.Α. στις μάχες κατά του Αφγανιστάν. Την ίδια περίοδο διαπιστώνουμε μεγάλες αναταραχές στην οικογένεια των Σαούδων (ανεξήγητοι θάνατοι στα οικογενειακά στελέχη, εμφάνιση Αλ Κάιντα κ.ά.), προβλήματα εξουσίας στο Ιράν μετά την «μη νίκη» στις μάχες κατά του Ιράκ και τέλος το «φαινόμενο» Σαντάμ στο Ιράκ, που ακόμα εξελίσσεται. Η BOTAŞ μετά τις 9/2/1990 νόμιμα αναλαμβάνει και την λιανική πώληση φυσικού αερίου στην τουρκική επικράτεια. Η κυβέρνηση της Tansu Çiller (Τσιλέρ) στις 8/2/1995 μετατρέπει τη BOTAŞ σε ανεξάρτητο οργανισμό, χαράζοντας μία νέα πορεία. Στις 8/10/1997, η BOTAŞ εμφανίζεται μέτοχος στην TURUSGAZ (αγοράζει το 35%). Εταιρεία που ανήκει σε τουρκικές κατασκευαστικές εταιρίες αμφιβόλου φερεγγυότητας. Με την σειρά της η TURUSGAZ είναι μέτοχος στην CJSC Gastransit που έχει αναλάβει την εξαγωγή φυσικού αερίου της Ουκρανίας αλλά και της Ρωσίας σε Ευρώπη και Βαλκάνια. Η σύνθεση CJSC Gastransit ήταν: 37 % Naftogaz of Ukraine (Ουκρανία) 37 % Gazprom (Ρωσία) 18 % Turusgas (Τουρκία) 8 % Transbalkan (Τουρκία). Η TURUSGAZ για να «ανταπεξέλθει» στις συμβατικές της υποχρεώσεις ως χονδρέμπορος πουλάει το φυσικό αέριο στη BOTAŞ σε ακριβότερη τιμή από ότι κόστιζε στη BOTAŞ το φυσικό αέριο που προμηθεύονταν από τον ρωσικό αγωγό της Κασπίας. Αν και στις 2/5/2001 με νόμο της τουρκικής Βουλής παύει να ισχύει το μονοπώλιο της BOTAŞ, η TURUSGAZ δεν συμμετέχει στο λιανεμπόριο (όπως και καμιά άλλη επιχείρηση) και το καπέλωμα στην τιμή συνεχίζεται μέχρι τα τέλη του 2001. Το θέμα στις 22/1/2002 συζητείται στη Βουλή. Οι συζητήσεις αποδεικνύουν ότι στη TURUSGAZ έχουν μετοχές η GAMA (εταιρεία που ανήκει σε οικογενειακά μέλη υψηλόβαθμων κρατικών λειτουργών) και GAZPROM με την συμμετοχή της αλλοιώνει την αρχική εταιρική μορφή της CJSC Gastransit. Οι μετοχές βρίσκονται στη κατοχή της GAZPROM μετά τα τραπεζικά σκάνδαλα που διαδραματίζονται στην Τουρκία. Γιατί αυτή η καθυστέρηση; Η Τουρκία μέσω της BOTAŞ, στα τέλη του 2001 έρχεται σ’ επαφή με το Ιράν και το Καζαχστάν και δεσμεύεται για την μεταφορά φυσικού αερίου. Παράλληλα προσπαθεί να υπογράψει νέες συμβάσεις με Ρωσία και Γεωργία, ούτως ώστε να εξασφαλίσει τις διεθνείς απαιτήσεις. Οι ποικίλου είδους και πολλαπλές συμβάσεις δίνουν την ευχέρεια συζητήσεων και πιέσεων προς «όλες τις κατευθύνσεις». Πράγμα που οι Ecevit (Ετζεβίτ) και Erdoğan (Ερντογάν) καταφέρνουν τέλεια. Το ιρανικό φυσικό αέριο από τον Ιούνιο του 2001 εισρέει στη Τουρκία. Όπως και η Ρωσία από το 2003 μεταφέρει μέσω του Mavi Akım (Μπλε ροή) το φυσικό αέριο στην τουρκική επικράτεια. Την υλοποίηση και διαχείριση των έργων έχει αναλάβει η BOTAŞ εκ μέρους της Τουρκίας. Στις 9/8/2002 η BOTAŞ προβαίνει σ’ αύξηση κεφαλαίου το οποίο διαμορφώνεται στα 760 δισ. εκ. ευρώ. Πράγμα που την κάνει μια από τις ισχυρότερες εταιρείες της παγκόσμιας αγοράς. Η BOTAŞ ως διεθνής δύναμη Η BOTAŞ από τα τέλη του 2001 δημιουργεί θυγατρικές εταιρείες (όπως BURSAGAZ, ESGAZ, EGO, İGDAŞ, İZGAZ, AGDAŞ κ.ά.), που αναλαμβάνουν την λιανική πώληση στο εσωτερικό της χώρας. Οι εταιρείες ιδρύονται ως ιδιωτικές επιχειρήσεις και οι μετοχές τους διαπραγματεύονται στο τουρκικό χρηματιστήριο. Η BOTAŞ με την υποστήριξη διεθνών οργανισμών μετά το 2002 αναλαμβάνει να υλοποιήσει τα μεγαλύτερα κατασκευαστικά έργα μεταφοράς και προμήθειας αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ας τα δούμε συνοπτικά: 1) Σχέδιο Şah Deniz (Σαχ Ντενίζ) ή BTC: Αναφέρεται στη δημιουργία πετρελαϊκού αγωγού, ο οποίος θα ξεκινά από το Baku (Μπακού) του Αζερμπαϊτζάν και μέσω Τιφλίδας διασχίζοντας την Γεωργία (χωρίς να διασχίσει την Αρμενία και το τουρκικό Κουρδιστάν) θα καταλήγει στο Ceyhan (Τζεηχάν), λιμάνι στο βόρειο σημείο του κόλπου της Αλεξανδρέττας της Τουρκίας. Θα έχει μήκος 1776 χιλιομέτρων (εκ των οποίων τα 1076 στην τουρκική επικράτεια) και θα έχει δυνατότητα άντλησης 50 εκ. τόνων αργού πετρελαίου (περίπου 1 εκ. βαρέλια) την ημέρα. Στην διεθνή σύμβαση που υπογράφεται, η Τουρκία εμφανίζεται ως «φιλοξενών του έργου», η BOTAŞ ως κύριος εργολάβος της τουρκικής πλευράς και η Παγκόσμια Τράπεζα ως χρηματοδότρια αρχή του έργου. Οι δύο υπόλοιποι υπεργολάβοι είναι η ολλανδική NACAP για το τμήμα του αγωγού που θα διασχίσει την Γεωργία μέχρι το Erzerum (Θεοδοσιούπολη) και Streicher & Haustadt – Timmermann – Alarko της Γερμανίας από Erzerum μέχρι Sivas (Σεβάστεια). Με συνδυασμό και το σχέδιο GAP ο αναγνώστης μπορεί να συμπεράνει τις κινήσεις Φερχόγκεν την περίοδο 2003- 2004 (Πολίτης 12/2005). Οι προεργασίες του έργου τελειοποιήθηκαν στις 28/8/2002 και οι εργολάβοι έχουν ξεκινήσει την υλοποίηση του. Για την υλοποίηση του έργου ιδρύεται το Sponsor Group (ομάδα εγγυητών και χρηματοδοτών), που απαρτίζεται από τους: BP Exploration Caspian Sea Ltd. 30,10% SOCAR 25,00% UNOCAL BTC Pipelinw Ltd. 8,90% STATOIL BTC Caspian A.S. 8,71% TPAO 6,53% ENI 5,00% TOTALFINA ELF 5,00% ITOCHU Oil Exploration Azerbaijan Inc. 3,40% INPEX 2,50% CONOCO Phillips 2,50% DELTA – HES BTC Ltd. 2,36% 2) Σχέδιο μεταφοράς φυσικού αεριού του Τουρκμενιστάν σε Τουρκία και Ευρώπη: Η Τουρκία στις 29/9/1998 υπογράφει σύμβαση μεταφοράς φυσικού αερίου του Τουρκμενιστάν διά μέσου της Κασπίας Θάλασσας. Η σύμβαση προβλέπει σε 30 έτη την μεταφορά 30 εκ. μ. κυβ. φυσικού αερίου (16 εκ μ. κυβ. σε Τουρκία, 14 εκ.μ. κυβ. σε Ευρώπη) από Τουρκμενιστάν στην Τουρκία. Η BOTAŞ στις 21/5/1999 υπογράφει την σχετική σύμβαση αγοράς φυσικού αερίου από το Τουρκμενιστάν, χαρακτηρίζοντας τον εαυτό της ως «χονδρέμπορα του εισαγόμενου φυσικού αερίου». 3) Σχέδιο μεταφοράς φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν: Στις 12/3/2001 η BOTAŞ συμβάλλεται με την SOCAR (από 25/3/2003 μετονομάζεται σε AGSC-Azerbaijan Gas Supply Company), με 15ετή δέσμευση στην αγορά το ελάχιστο 2 δισ. εκ. μ. κυβ. ανά έτος και μέγιστο 6,6 δισ. εκ. μ. κυβ. ανά έτος φυσικού αερίου. Στις 4/5/2005 υπογράφηκαν οι σχετικές συμβάσεις υλοποίησης με τους αντίστοιχους εργολάβους. 4) Σχέδιο αγωγού φυσικού αερίου Αιγύπτου – Τουρκίας: Στις 17/3/2004 η Τουρκία υπογράφει σύμβαση μεταφοράς του αιγυπτιακού φυσικού αερίου από την Αίγυπτο σε Ευρώπη. Η Τουρκία δεν δεσμεύεται σε αγορά αλλά μόνο σε περίπτωση ανάγκης προς κάλυψη της εσωτερικής της κατανάλωσης. Η σύμβαση προβλέπει την μεταφορά 2 – 4 εκ. μ. κυβ. ανά έτος σε Τουρκία και 2 – 6 εκ. μ. κυβ. ανά έτος σε Ευρώπη. Οι συμβαλλόμενες πλευρές είναι η BOTAŞ και η EGAS (Αιγυπτιακή εταιρεία φυσικού αερίου). 5) Μεταφορά ιρακινού φυσικού αερίου: Στις 7/6/2005 υπογράφεται σύμβαση με την οποία προβλέπεται η μεταφορά του ιρακινού φυσικού αερίου σε Ευρώπη και Τουρκία. Η ποσότητα θα αγγίζει στα 10 εκ. μ. κυβ. ανά έτος και από τουρκικής πλευράς οι ενδιαφερόμενες εταιρίες υλοποίησης του έργου είναι οι BOTAŞ, TPAO, TEKFEN ενώ από την άλλη εμφανίζονται οι Gaz de France (GDF) και SHELL! 6) Μεταφορά-πώληση φυσικού αερίου σε Ελλάδα: Στις 23/12/2003 η BOTAŞ συμβάλλεται με ΔΕΠΑ και δεσμεύεται στην μεταφορά φυσικού αερίου σε Ελλάδα. Αν και η συνεργασία είχε συμφωνηθεί από τις 18/1/2001 η BOTAŞ με συνεχόμενες αναβολές δεν υπέγραψε την τελική σύμβαση, μέχρι την απόφαση της 22/12/2002, όπου η Ε.Ε. συμφωνεί να επιχορηγήσει το 50% του συνολικού έργου. Το συνολικό μήκος του αγωγού θα ανέρχεται σε 300 χιλ. μ. (209 χιλ. μ. στη τουρκική επικράτεια). Τα έργα ξεκίνησαν στις 3/7/2005 και η Ελλάδα δεσμεύεται να προμηθευτεί από 250 εκ. μ. κυβ. μέχρι 750 εκ. μ. κυβ. φυσικό αέριο. 7) Μεταφορά και πώληση φυσικού αεριού σε Ιταλία: Στο έργο που θα κατασκευαστεί μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας θα συμμετέχει και η BOTAŞ. Το έργο επίσης θα επιχορηγηθεί με 50% από την Ε.Ε. Οι συμβαλλόμενες πλευρές υπέγραψαν για την υλοποίησή του στις 30/10/2003. Το έργο θα είναι έτοιμο μετά το 2008 και το έχουν αναλάβει οι BOTAŞ, ΔΕΠΑ και EDISON. 8) Τουρκο-αυστριακός αγωγός φυσικού αερίου (NABUCCO): Η μεταφορά κασπιακού φυσικού αερίου στη κεντρική Ευρώπη διά μέσου Τουρκίας προτείνεται από την BOTAŞ τον Φεβρουάριο του 2002. Στις 22/12/2003 η Ε.Ε. αποδέχεται να επιχορηγήσει τμήμα του έργου. Στις 24/6/2004 με στόχο τον σχεδιασμό και υλοποίηση του σχεδίου ιδρύεται η εταιρεία NABUCCO. Μέτοχοι είναι οι: OMV Erdgas (Αυστρία) 20% BULGARGAZ (Βουλγαρία) 20% MOL (Ουγαρία) 20% TRANSGAZ (Ρουμανία) 20% BOTAŞ (Τουρκία) 20% Το συνολικό μήκος του αγωγού θα ανέλθει στα 3400 χιλ. μ., το δε κόστος υπολογίζεται περίπου στα 4,6 δισ. ευρώ. Η κατασκευή θα ξεκινήσει στα μέσα του 2006 και θα περατωθεί το 2009. Ο αγωγός θα διοχετεύσει φυσικό αέριο μετά το 2010 και η αυστριακή OMV Erdgas ως χονδρέμπορος θα το μεταπουλήσει στις υπόλοιπες κεντρικές ευρωπαϊκές χώρες. Ο στόχος του εγχειρήματος είναι το 2015 να διοχετευθούν συνολικά 30 δισ. εκ. μ. κυβ. ανά έτος. Οι πολιτικές προεκτάσεις του έργου ποικίλουν:  Θα μειωθεί η επίδραση της Ουκρανίας στη κεντρική Ευρώπη, εφόσον δημιουργείται δεύτερος αγωγός που θα μεταφέρει το ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη χωρίς να περνά από την ουκρανική επικράτεια.  Η Αυστρία πιέζει να ενταχθεί και το Ιράν ως ένας από τους βασικούς προμηθευτές, πράγμα που η Τουρκία προσπαθεί να αποφύγει δίνοντας μεγάλο μερίδιο στα «αδελφά κράτη». Η αντίδραση της Αυστρίας σημειώνεται στις τελικές συνομιλίες (3/10/2005) της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας.  Η Ρωσία κινδυνεύει να χάσει τον έλεγχο του κασπιακού φυσικού αερίου. Εάν στο σχέδιο ενταχθούν τα Καζαχστάν, Ιράν, Συρία, Ιράκ και Αίγυπτος, η Ρωσία κινδυνεύει να δεχθεί πιέσεις στην ενεργειακή πολιτική της. Το φυσικό αέριο θα μεταφερθεί από ανατολικά της Κασπίας, χωρίς να πλησιάζει στην ρωσική επικράτεια.  Οι Η.Π.Α. προσπαθούν να εντάξουν μα κάθε θυσία το ιρακινό και αιγυπτιακό φυσικό αέριο στο σχέδιο NABUCCO. Εδώ δικαιολογείται και η παρουσία της κ. Ράις σε Αθήνα, Αίγυπτο, Ισραήλ και Τουρκία. Η σειρά επίσκεψης της είναι καταπληκτική.  Με το ανεξάρτητο Παλαιστινιακό κράτος, οι αγωγοί Αιγύπτου-Τουρκίας όπως και Μοσούλης-Τελ Αβίβ έχουν ξεχωριστή σημασία. Για την υλοποίηση και την λειτουργία και των δύο αγωγών πιέζουν τα υπόλοιπα αραβικά κράτη. Συμπεράσματα: Βλέποντας προσεκτικά την πορεία της BOTAŞ, ανακαλύπτουμε τα αίτια των πιέσεων που δέχθηκαν οι ευρωπαϊκές χώρες σ’ ότι αφορά την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας. Είναι γεγονός ότι περίπου το 20% του ρωσικού φυσικού αερίου θα μεταπωληθεί μέσω Τουρκίας. Η συναλλαγματική ανάγκη της Ρωσίας την αναγκάζει να συμπεριφερθεί με προσοχή στον γείτονα της. Το ερώτημα είναι γιατί η ΔΕΠΑ δεν μπόρεσε να εκμεταλλευθεί τον βαλκανικό αγωγό της Ρωσίας; Γιατί δεν υλοποιήθηκε ο αγωγός Burgaz – Αλεξανδρούπολη; Θα λογοδοτήσουν οι αρμόδιοι; Από την άλλη η Ε.Ε. χαρίζει περίπου 6 δισ. ευρώ στην Τουρκία για την κατασκευή των νέων αγωγών. Σε μία χώρα που δεν είναι καν μέλος στην Ένωση και ούτε προθυμοποιείται να υιοθετήσει τα ευρωπαϊκά πρότυπα, μέσα σε πέντε χρόνια χαρίζονται μόνο από μία δραστηριότητα (αυτής της κατασκευής των αγωγών), ποσά που καλύπτουν τον ετήσιο προϋπολογισμό των νεοφώτιστων μικρών ετέρων της. Παράλληλα η Ευρώπη ελπίζει στην απόσβεση των κεφαλαίων μετά το 2010. Σημαδιακή ημερομηνία που συζητήθηκε από τις στήλες μας! Σε μία Τουρκία, που δηλώνει ανοικτά τους ενδοιασμούς της να επιστρέψει τα ακίνητα των εκατό εξήντα ένα (161) μειονοτικών Βακουφιών (ανακοινώθηκαν τον Μάιο του 2006) που υφάρπαξε, για να μη γίνουν «χώρος δράσεις των δυτικών ιεραποστόλων», στηρίζεται όλο το δυτικό ενεργειακό σχέδιο. Ο Θεός να βάλει το χέρι του. Πηγές: Int. Labour Org. United Nations Economic Commission for Europe. 26/27 November Moscow “Social Aspects & Financing of Industrial Restructuring”. CDR Associates Bakü Tiflis Ceyhan Boru Hattı, Şah Deniz ve Güney Kafkasya Boru Hattı Projeleri 2003. Ετήσιες εκθέσεις της BOTAŞ. www.botas.gov.tr www.gazprom.ru 22.1.2002 TBMM Genel Kurul Toplantı Tutanakları Πρακτικά Τουρκικής Βουλής. 10.10.2002 T.C. Başbakanlık Bülteni. Πρωθυπουργική ανακοίνωση. 1.12.2005 Zaman Online , ηλεκτρονική εφημερίδα. 1.12.2005 Sabah , ημερήσια εφημερίδα. Αυτό το κείμενο είναι γραμμένο σε μονοτονικό. Διαβάστε την πολυτονική του έκδοση.