Η ΥΠΕΡΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΩΣ ΕΜΜΕΣΗ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
Αναστασία Συκουτρή
Μέλος του Δικτύου 21
Εισαγωγή
Όταν κανείς εξετάζει πρόχειρα τα αίτια του δημογραφικού μας προβλήματος, διερωτώμενος γιατί τα νέα ζευγάρια δεν κάνουν παιδιά, συχνότερα εστιάζει την λογική του στο γιατί άτεκνα ζευγάρια δεν τεκνοποιούν.
Το πόνημα αυτό επιχειρεί να εστιάσει την προσοχή μας σε περιπτώσεις γονέων που ήδη έχουν αποκτήσει ένα παιδί αλλά διστάζουν να προχωρήσουν στο δεύτερο ή στο τρίτο. (Για τέταρτο παιδί και άνω δεν θα ασχοληθούμε εδώ, γιατί κατά κανόνα οι οικογενειάρχες που γίνονται πολύτεκνοι ή υπερπολύτεκνοι το κάνουν αυτό για λόγους στάσης ζωής ή ηθικής συνείδησης και δεν φαίνονται να πτοούνται τόσο από τον αριθμό των ήδη γεννημένων παιδιών).
Τα αίτια για τα οποία τα ζευγάρια δεν προχωρούν στην απόκτηση δεύτερου ή τρίτου παιδιού μπορεί να είναι πολλά, αλλά κατά την άποψή μου τα κυριώτερα, αναφορικά, είναι:
Α) οικονομικοί λόγοι
Β) λόγοι διαζυγίου ή δυσλειτουργίας της σχέσης του ζευγαριού
Γ) επαγγελματικοί λόγοι, κυρίως της μητέρας
Δ) πρακτικοί λόγοι (κυρίως έλλειψη βοήθειας προς τη μητέρα)
Ε) κόπωση των γονέων ή και δυσαρέσκεια των γονέων από τον γονεικό ρόλο
ΣΤ) λόγοι βιολογικοί, ηλικιακοί
Ζ) η αλλαγή των ηθικών και κοινωνικών αξιών, ως αποτέλεσμα της αλλαγής του τρόπου ζωής
Η-1) υπερπροστασία προς το ήδη υπάρχον παιδί ή παιδιά η οποία αλληλεπιδρά και με τα αίτια (Α), (Δ) και (Ε)
Η-2) συνέπειες του (Η-1) στην επόμενη γενιά
Θέλω να τονίσω ότι, αν και πρέπει να υπάρχουν και άλλα δευτερεύοντα αίτια, θα πρέπει να αποδεχθούμε ότι τα προαναφερθέντα αίτια είναι μεταξύ τους επάλληλα. Ο άνθρωπος ζει μέσα σε ένα πολύπλοκο σύστημα, που το απαρτίζουν παράμετροι υλικές, κοινωνικές, ψυχικές και άλλες, οι οποίες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και επηρεάζουν η μια την άλλη και όλες μαζί τον άνθρωπο. Με δεδομένο λοιπόν αυτό, αν και περιληπτικά θα σκιαγραφήσουμε το κάθε αίτιο χωριστά, πρέπει να ξέρουμε ότι η υπερπροστασία σαν έννοια είναι συνυφασμένη λίγο ή πολύ και με τα περισσότερα άλλα αίτια.
Ας δούμε όμως εν συντομία το κάθε αίτιο επεξηγηματικά:
Α) Οικονομικοί λόγοι
Ένα ζευγάρι δεν προχωρεί σε επόμενο παιδί γιατί κατά την δική του άποψη θα αδυνατεί να συντηρήσει την νέα διευρυμένη οικογένεια. Εδώ όμως πρέπει να τονιστεί ότι κάθε ζευγάρι, ή κάθε γονιός χωριστά έχει την δική του υποκειμενικά διαμορφωμένη άποψη περί επάρκειας ή όχι του βαλαντίου του. Λόγου χάρη υπάρχουν όχι και τόσο ευκατάστατοι γονείς που είναι έτοιμοι ακόμα και πολύτεκνοι να γίνουν, και υπάρχουν και γονείς που προτιμούν να μείνουν στο ένα ή δύο παιδιά «για οικονομικούς λόγους» ενώ διαθέτουν ακριβά αυτοκίνητα και περισσότερα από ένα ιδιόκτητα ακίνητα ή σπίτια. Με άλλα λόγια ο κάθε γονιός ή το κάθε ζευγάρι έχει την δική του ιδιωτική λογική όσον αφορά τις προδιαγραφές σύμφωνα με τις οποίες θα ορίζει την ζωή του στον υλικό τομέα. Σε αυτήν την κατηγορία θα επιστρέψουμε πάλι εξετάζοντας και αναλύοντας το βασικό μας θέμα.
Β) Λόγοι διαζυγίου, πραγματοποιημένου ή πιθανού.
Πολύ λογικά, όταν ένας γονιός βλέπει ότι η συζυγία δυσλειτουργεί, αποφασίζει να μην προχωρήσει σε επόμενη τεκνοποίηση αφού ερευνά το ενδεχόμενο να χωρίσει.
Γ) Επαγγελματικοί λόγοι, κυρίως από την πλευρά της μητέρας.
Έχει ευρύτατα παρατηρηθεί ότι οι πιο δραστήριες επαγγελματικά μητέρες τείνουν να κάνουν τα λιγότερα παιδιά. Όταν ο γονιός, και συνηθέστερα η μητέρα, αποκτά αυτοπραγμάτωση και εκφράζεται κατά πρώτον μέσα από την επαγγελματική της σταδιοδρομία ή είναι αναγκασμένη να δουλεύει πολύ για βιοποριστικούς, είναι φυσικό να βάζει την τεκνοποίηση σε δεύτερη μοίρα.
Δ) Πολλά ζευγάρια σταματούν την τεκνογονία τους διότι σκέπτονται «ποιος θα τους κρατούσε το νέο μωρό».
Εδώ μπορούν να συντρέχουν λόγοι δυσκολίας όχι μόνο επαγγελματικοί αλλά παππούδες υπέργηροι ή που μένουν πολύ μακριά ή για οποιοδήποτε λόγο δεν μπορούν να βοηθήσουν με το νεογέννητο που θα ερχόταν, έλλειψη πόρων για πρόσληψη παραμάνας ή έλλειψη εμπιστοσύνης προς το θεσμό της έμμισθης μπέιμπι – σίτερ, ελλείψεις καλών παιδικών σταθμών κ.α.
Ε) Κόπωση των γονέων, σωματική και ψυχολογική.
Σωματική κόπωση από τις πολλές δουλειές, από τον αγώνα που κάνουν οι γονείς να αντεπεξέλθουν σε όλους τους ρόλους και ψυχολογική κόπωση από το ρόλο του γονιού. Υπάρχουν γονείς που δεν έχουν ηθικές απολαβές από τα παιδιά τους, που δεν παίρνουν ευχαρίστηση μέσα στα πλαίσια του γονεϊκού τους ρόλου (ψυχολογική κόπωση).
ΣΤ) Λόγοι ηλικίας ή βιολογικοί.
Αν και συναντάμε πολλούς γονείς που λένε «Τώρα πια μεγάλωσα πολύ, που να κάνω κι άλλο παιδί…» θεωρώ ότι η ηλικία δεν είναι ουσιώδης λόγος για να αποκτήσει κανείς άλλο ένα παιδί. Δεδομένου ότι ακόμα και πάνω στον ένα ή ενάμισι χρόνο μπορεί κανείς να προχωρήσει στην απόκτηση άλλου ενός παιδιού, θεωρώ ότι η σχετικά προχωρημένη ηλικία καθ’ αυτή δεν είναι παράγοντας άξιος λόγου. Απλώς συνηθίζεται γονείς που δεν θέλουν να αποκτήσουν κι άλλα παιδιά να κρύβονται πίσω από αυτή την αιτία ενώ οι πραγματικοί λόγοι να είναι άλλοι.
Επίσης σε αυτή την κατηγορία αιτιών θα μπορούσαμε να κατατάξουμε και λόγους βιολογικής ανεπάρκειας των γονέων, δηλαδή ξαφνικές ασθένειες που εκδηλώνονται και έχουν σαν αποτέλεσμα την έμμεση ή άμεση στειρότητα.
Ζ) Η αλλαγή των ηθικών και κοινωνικών αξιών.
Η μεταβολή του τρόπου ζωής στις ανεπτυγμένες κοινωνίες είχε σαν συνέπεια την αλλαγή των ηθικών αξιών. Αξίες όπως η θυσία, η ομαδικότητα, το φιλότιμο, η θρησκευτική πίστη, η φιλοπατρία, η φιλοπονία, η υπομονή, η υποχωρητικότητα και άλλες πολύ χαρακτηριστικές στην ελληνική παραδοσιακή κοινωνία λόγου χάρη, ατόνησαν ενώ ανεδείχθησαν άλλες αξίες, όπως η ατομικότητα και ο ευδαιμονισμός. Συγκεκριμένα οι δύο αυτές αξίες και ο υποβιβασμός των παραδοσιακών αξιών είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνες για το δημογραφικό. (Διαβάστε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Κάποιος γνωστός μου, από έτους παντρεμένος και προς το παρόν άτεκνος, που εξασκεί κάποια ασχολία στον ελεύθερο χρόνο του, σε συζήτησή μας σχετικά με τις δυσκολίες της ανατροφής των παιδιών, είπε χαρακτηριστικά: «Πάντως εγώ, (ακόμα κι όταν κάνω παιδιά), ό,τι (χόμπυ) κάνω θα εξακολουθήσω να το κάνω στον ίδιο βαθμό, ό,τι κι αν γίνει».
Δεν κάνουμε παιδιά γιατί δεν θέλουμε να στερηθούμε τίποτα ούτε να δυσκολευτούμε καθόλου.
Η Υπερπροστασία όπως ορίζεται και παρατηρείται
Και ερχόμαστε λοιπόν στην περίφημη υπερπροστασία. Ας ορίσουμε την υπερπροστασία σαν ένα σύνολο συμπεριφορών, στάσεων ζωής και κριτηρίων οι οποίες ευθύνονται για την υπέρμετρη παροχή αγαθών και υπηρεσιών από τους γονείς προς τα παιδιά οι οποίες δεν αντιστοιχούν στις πραγματικές τους ανάγκες αλλά τις υπερκαλύπτουν, και μάλιστα με επιζήμιο τρόπο και για τις δύο πλευρές.
Πολλοί ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι αποδίδουν την τάση των Ελλήνων γονέων να υπερπροστατεύουν τα παιδιά τους αρχικά στο παιδομάζωμα κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το παιδί τότε σαν ύπαρξη, και ειδικά το αγόρι, αναδείχθηκε σε κάτι το υπερπολύτιμο, που ήταν μεταξύ άλλων απαραίτητο για την επιβίωση του Γένους. Θα ήταν λάθος όμως να πούμε ότι τότε οι γονείς "υπερπροστάτευαν" τα παιδιά τους. Όμως η νοοτροπία του "κάνουμε τα πάντα για τα παιδιά μας" κατέστη τόσο ισχυρή μέσα στον τρόπο ζωής μας, εδραιώθηκε με τέτοιο τρόπο στο μυαλό και στην συμπεριφορά μας, που θα μπορούσε κανείς να πει ότι πέρασε μέσα στο κύτταρό μας και επιβιώνει από γενιά σε γενιά, μεταλλασσόμενα σύμφωνα με τις ψυχοκοινωνικές και οικονομικές συνθήκες.
Ας δούμε τώρα δύο χαρακτηριστικά περιστατικά, που καθρεφτίζουν πρακτικά την ουσία του θέματος:
Ένα βράδυ, στο γραφείο του φροντιστηρίου όπου εργάζομαι, ήρθαν για πληροφορίες εγγραφής μια μητέρα με την 15χρονη μοναχοκόρη της. Η μητέρα είχε μα πολύ δυναμική και πληθωρική παρουσία και προσωπικότητα η οποία "γέμιζε" τόσο το δωμάτιο, που σχεδόν καθήλωνε όλους τους άλλους που ήταν παρόντες στο γραφείο. Η κόρη αντίθετα είχε μια πολύ ισχνή παρουσία, άνοιγε το στόμα της ελάχιστα μόνο και μόνο για να ψελλίσει σύντομες απαντήσεις στις δικές μας ερωτήσεις, όποτε και εφόσον η μητέρα δεν παρενέβαινε στη συνομιλία μας με την κόρη. Καταλάβαμε ότι η κόρη ήταν άριστη μαθήτρια, πράγμα για το οποίο η μητέρα ήταν πολύ περήφανη, αφού πέρναγε όλα της τα απογεύματα και τα βράδια "διαβάζοντας" την κόρη της. Φιλοδοξούσε να γίνει η κόρη της δικηγόρος. (Τα συμπεράσματα δικά σας). Λίγο πριν φύγουν, ρώτησα αν υπήρχαν άλλα παιδιά στην οικογένεια. "Α-πα-πα, δεν θα άντεχα", είπε η μητέρα. "Το ένα παιδί απορροφά όλη μου την ενεργητικότητα. Ένα! Ένα παιδί, για να μεγαλώσει σωστά".
Χωρίς να το σχολιάσουμε, ας δούμε και το άλλο περιστατικό:
Μια νέα κοπέλα, γνωστή μου, παντρεύτηκε τον περασμένο χειμώνα. Ορφανή από πατέρα, μεγάλωσε στο ίδιο σπίτι με την μητέρα της και τις δύο ανύπαντρες θείες της. Ο γάμος της ήταν το όνειρο ζωής και των τεσσάρων τους, αλλά δυστυχώς το ζευγάρι χώρισε μετά από τρεις μήνες. Για την ιστορία, το ζευγάρι έμενε στον πάνω όροφο μιας διπλοκατοικίας, ενώ στο ισόγειο έμεναν η μητέρα της νύφης με τις αδελφές της, οι οποίες παρεμπιπτόντως είχαν συνταξιοδοτηθεί πρόσφατα. Και επίσης παρεμπιπτόντως, έμαθα ότι επειδή η νύφη εργαζόταν οκτάωρο, οι τρεις "μητέρες" είχαν αναλάβει το μαγείρεμα και τις άλλες δουλειές του νέου νοικοκυριού. (Τα συμπεράσματα πάλι δικά σας).
Ακόμα, μια καλή ιδέα περί υπερπροστασίας θα μας έδινε το τυπικό πορτραίτο των Ελλήνων γονιών και παππούδων, και ειδικά της μητέρας, της "καλής" μητέρας.
Η καλή μητέρα φροντίζει το σπίτι και την οικογένειά της από το πρωί έως το βράδυ. Αν έχει μικρά παιδιά, τα ταίζει στο στόμα, τα πλένει, τα κάνει μπάνιο μέχρι να πάνε στο γυμνάσιο, έχει στο νου της να φοράνε παλτό, καπέλο κλπ., τα χτενίζει, τα "διαβάζει", τα πηγαινοφέρνει στα διάφορα φροντιστήρια, ωδεία, κολυμβητήρια κλπ., μέχρι εκείνα να ενηλικιωθούν, κουβαλώντας μάλιστα και τις σάκες τους. Μόλις μεγαλώσουν λίγο, όχι μόνο δεν απαιτεί κατ' ελάχιστο να συμμετέχουν στις δουλειές του σπιτιού, αλλά επιπλέον πλένει, σιδερώνει και τακτοποιεί τα ρούχα τους, στρώνει τα κρεβάτια τους και συμμαζεύει τα δωμάτια τους και επίσης σερβίρει το φαγητό και μαζεύει τα σερβίτσια τους, μαζεύει μέσα στο σπίτι ότι τυχόν έχουν ξεχάσει ή αφήσει τα παιδιά, οργανώνει τις βαλίτσες τους όταν πρόκειται να πάνε ταξίδι, και αυτό συμβαίνει μέχρι το 30χρονο ή 40χρονο "παιδί" να εγκαταλείψει το σπίτι, ειδικά αν είναι αγόρι. Η "καλή" μητέρα με άλλα λόγια υπερπροστατεύει τα παιδιά της.
Ας έρθουμε και σε μια άλλη εικόνα, του "καλού" πατέρα. Αυτή η εικόνα είναι κι αυτή συνηθισμένη στην ελληνική κοινωνία, αλλά λιγότερο κραυγαλέα. Ο καλός πατέρας εργάζεται πολύ σκληρά σε δύο δουλειές πολλές φορές για να έχει το παιδί του τα "πάντα". Tα "πάντα" συνήθως σημαίνει σινιέ ρούχα, ιδιωτικά σχολεία, ιδιαίτερα στο σπίτι, ταξίδια στο εξωτερικό, ακριβά παιχνίδια και άλλα.
Οι παραπάνω τέσσερις "εικόνες" δίνουν η καθεμία από μια ξεχωριστή διάσταση της υπερπροστασίας.
Το υπερπροστατευμένο και το μη υπερπροστατευμένο παιδί
Από τα παραπάνω, μπορούμε να συμπεράνουμε πως περίπου είναι ένα υπερπροστατευμένο παιδί. Γενικά, αυτό το παιδί έχει ευνουχισμένη προσωπικότητα, δηλαδή μειωμένη πρωτοβουλία, μειωμένη αυτοπεποίθηση και, όταν βγαίνει στη ζωή, (γάμος, στρατός, επάγγελμα, τεκνοποίηση, σπουδές μακριά από το σπίτι κλπ) αντιμετωπίζει δυσκολίες και δεν μπορεί να προσαρμοστεί και να αντεπεξέλθει.
Όμως θα άξιζε τον κόπο να περιγράφαμε το "υπεύθυνο" (μη υπερπροστατευμένο δηλαδή) παιδί, όχι για άλλο λόγο, αλλά , για να πάρουμε μια μικρή εικόνα του πως πρέπει να είναι ένα σωστά μεγαλωμένο παιδί και για να βλέπαμε, αλήθεια, πόσο λιγότερο κουράζονται οι γονείς σε αυτή την περίπτωση.
Το υπεύθυνο παιδί, λοιπόν, από την προνηπιακή ηλικία και άνω, με βοήθεια που φθίνει σταδιακά με την πάροδο του χρόνου, τρώει μόνο του, ντύνεται μόνο του, χτενίζεται μόνο του, προσπαθεί να συμμαζέψει το δωμάτιο του, μαζεύει το χώρο μετά το παιχνίδι του και αν κάνει κάποια ζημιά επιχειρεί να μαζέψει και να καθαρίσει τον χώρο. Όταν πηγαίνει δημοτικό σχολείο διαβάζει κατά κανόνα μόνο του, τακτοποιεί τις υποθέσεις του με τους φίλους του μόνο του πολλές φορές, είναι υπεύθυνο για την καθαριότητα την ατομική και του δωματίου του, τακτοποιεί τα ρούχα του στην ντουλάπα και τις βαλίτσες του μόνο του, μπορεί να σερβίρει το φαγητό του και να μαζέψει το σερβίτσιο του μόνο του και, αν βγάλει κάποιο παιχνίδι ή άλλο αντικείμενο στη μέση, το μαζεύει όταν τελειώσει. Επίσης, συμμετέχει στην καθαριότητα του σπιτιού ή σε διάφορα μαστορέματα. Δεν έχει παράλογες απαιτήσεις από τους γονείς του, π.χ. να απαιτεί ακριβά ρούχα και εξεζητημένες παροχές. Έχει πρωτοβουλία, υπευθυνότητα, αυτοεκτίμηση και έχει αναπτύξει όλες τις δεξιότητές που προετοιμάζουν τον νέο άνθρωπο για τη ζωή. Ξέρει τι θέλει από τη ζωή του, ξέρει πως να το αποκτήσει και έχει "τα κότσια", τις δυνάμεις να το διεκδικήσει.
Μια απαραίτητη διευκρίνηση: Δεν πρέπει να συγχέουμε την υπερπροστασία με το ενδιαφέρον για τα παιδιά. Και βέβαια πρέπει να αφιερώνουμε πολύ χρόνο στα παιδιά μας, αλλά με το σωστό τρόπο. Να έχουμε σωστή επικοινωνία και να ασχολούμαστε μαζί τους, να ψυχαγωγούμαστε μαζί και να τους μεταδίδουμε τις ηθικές αξίες και τη σοφία της ζωής χωρίς να επωμιζόμαστε τις δικές τους ευθύνες.
Οι κυριώτερες αλληλεπιδράσεις ορισμένων αιτίων
Δεν χρειάζεται ίσως περισσότερη ανάλυση, αλλά θα άξιζε τον κόπο να αναφέρουμε πως ο παράγοντας "υπερπροστασία" αλληλεπιδρά και με άλλα προαναφερθέντα αίτια.
Αίτιο (α)
Δεν είναι υπερπροστασία το να θέλεις να χτίσεις για το παιδί σου ένα υπερπολυτελές σπίτι, ένα εξοχικό, να είσαι σε θέση να του πάρεις ένα καλό αυτοκίνητο, να μπορείς να το στείλεις στο πιο ακριβοπληρωμένο ιδιωτικό σχολείο, να το έχεις "μανεκέν" ως προς την εμφάνισή του, να του παίρνεις τους πιο ακριβοπληρωμένους δασκάλους για ιδιαίτερα μαθήματα, να ακολουθεί τρεις - τέσσερις δραστηριότητες κάθε χειμώνα, να το πας δεκαπέντε ταξίδια στο εξωτερικό όσο είναι ακόμη ανήλικο, και άλλα ακόμα: Δηλαδή οι πολύ υψηλοί στόχοι που θέτουν οι γονείς ως προς το βιοτικό επίπεδο της οικογένειας και ειδικά του παιδιού αυτομάτως ορίζουν ότι ένα δεύτερο, τρίτο ή τέταρτο παιδί θα ήταν υπεύθυνο να μην μπορεί το πρώτο ή και το δεύτερο παιδί να έχει όλες αυτές τις απολαβές. Να λοιπόν που υπεισέρχεται ο οικονομικός παράγων και αλληλεπιδρά με τον παράγοντα "υπερπροστασία".
Αίτιο (ε)
Το αίτιο (ε), η κόπωση των γονέων έχει και αυτή σχέση με την υπερπροστασία, αλλά η κόπωση μειώνεται γεωμετρικά όσο πιο υπεύθυνο γίνεται το παιδί μεγαλώνοντας (αν το μεγαλώνουμε σωστά). Παράλληλα, ο γονιός του "υπεύθυνου" παιδιού χαίρεται πιο πολύ μέσα από τον γονεϊκό του ρόλο. Άλλωστε, τα σωστά μεγαλωμένα ("υπεύθυνα") παιδιά δεν είναι συναισθηματικά φορτισμένα, και ειδικά απέναντι στους γονείς.
Αίτιο (στ)
Αν και προαναφέρθηκε ότι η περασμένη ηλικία δεν θεωρείται πάντα σοβαρός παράγων σήμερα πια με την πρόοδο της επιστήμης, εντούτοις η υπερβολική προσκόλληση του γονιού στο πρώτο "μικρό" δεν τον αφήνει να σκεφτεί καθόλου την γέννηση ενός δεύτερου μικρού γρήγορα, αφήνοντας έτσι τα χρόνια να περνούν μέχρις ότου πράγματι μετά να είναι πολύ αργά.
Αίτιο (η-2)
Τέλος, η υπερπροστασία έχει επίσης επιπτώσεις στο δημογραφικό τουλάχιστον μια γενιά αργότερα. Το περιστατικό της νιόπαντρης κοπέλας που αναφέρθηκε παραπάνω το επιβεβαιώνει περίτρανα. Ένα νέο ζευγάρι, που θα μπορούσε σύντομα να τεκνοποιήσει χώρισε. Ίσως ο νέος να "ξαναφτιάξει" τη ζωή του αλλά η κοπέλα, αν δεν πάρει δραστικές αποφάσεις για τη ζωή της, μάλλον δεν θα μπορέσει ποτέ να γίνει μητέρα με τον κοινωνικά αποδεκτό τρόπο.
Σύνδεση υπερπροστασίας και δημογραφικού προβλήματος - συμπεράσματα:
Ας αναλογιστούμε λοιπόν: Αν για κάθε παιδί οι γονείς ασχολούνται με τρόπο υγιή και όχι υπερπροστατευτικό, είναι πολύ πιο ξεκούραστοι στο γονεϊκό τους ρόλο και θα έλεγαν πολύ πιο άνετα το "ναι" για ένα - δύο ακόμη παιδιά.
Δευτερευόντως, πολλά υπερπροστατευμένα παιδιά, όταν μεγαλώνουν και δημιουργούν νέο νοικοκυριό και οικογένεια, δεν είναι σε θέση πολλές φορές να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της νέας αυτής πραγματικότητας και πολλές φορές οι γάμοι τους διαλύονται με άμεσες συνέπειες στο δημογραφικό.
Προτεινόμενες λύσεις
Ίσως μόνο επιμόρφωση των γονέων, πρωτίστως μέσα από κατάλληλες σχολές γονέων και δευτερευόντως μέσα από βιβλία και τα ΜΜΕ. Η διαδικασία του να μάθουν οι γονείς να μεγαλώνουν παιδιά σωστά και να απορρίπτον λανθασμένα πρότυπα ανατροφής, που όμως είναι τόσο βαθιά ριζωμένα στην ελληνική μας κουλτούρα, είναι πάρα πολύ χρονοβόρα και χρειάζεται μεγάλη θέληση, δέσμευση και ακόμα περισσότερο, συμφωνία πατέρα - μητέρας. Το πιο αποκαρδιωτικό είναι ότι οι γονείς, μέχρι να "μπουν στο νόημα για τα καλά", τα παιδιά τους θα έχουν ήδη μεγαλώσει. Όμως, λεει ο λαός, τρία πράγματα: "Ποτέ δεν είναι αργά", "Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία", "Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός".
Αν σε μία θεωρητική περίπτωση, όλα τα σημερινά ζευγάρια που είναι γονείς ξεκινούσαν, με εκούσια δέσμευση, υπομονή και επιμονή, εντατική εκπαίδευση με σωστές σχολές γονέων (γιατί υπάρχουν και πολλές όχι επαρκείς και σωστές) θα έπαιρνε τουλάχιστον δύο με τρεις γενιές για να απαλλαγούν οι Έλληνες γονείς σε ένα σοβαρό ποσοστό από την έννοια της έμπρακτης υπερπροστασίας.
Όμως πιστεύουμε ότι κάτι τέτοιο θα άξιζε τον κόπο. Πρώτα - πρώτα, εκτός από γονείς πιο ξεκούραστους, πιο "γεμάτους" ψυχικά και πιο ευτυχισμένες οικογένειες, θα είχε καταφανή οφέλη όσον αφορά το δημογραφικό μας πρόβλημα.
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
Θα ήθελα να προτρέψω τα μέλη του Δικτύου 21 που διάβασαν το παραπάνω άρθρο, να βρουν και να διαβάσουν το βιβλίο της Χάριτος Κατάκη "Οι τρεις ταυτότητες της ελληνικής οικογένειας" (εκδ. Ελληνικά Γράμματα). Το βιβλίο αυτό είναι μια ψυχοκοινωνιολογική ανατομία πάνω στην παραδοσιακή και σύγχρονη ελληνική οικογένεια και είναι η διατύπωση των συμπερασμάτων μακροχρόνιων ερευνών του καθηγητή Γ. Βασιλείου και των Συνεργατών του. Θα ήθελα να πω ότι η ανάγνωση του βιβλίου αυτού με βοήθησε καταλυτικά στο να βρω απαντήσεις σε πολλά "γιατί" όσον αφορά συμπεριφορές των συμπατριωτών μας και να τους κατανοώ καλύτερα. Δεδομένου ότι τα μέλη του Δικτύου είναι υψηλού μορφωτικού επιπέδου, δράττομαι της ευκαιρίας να σας γνωστοποιήσω την ύπαρξη του βιβλίου αυτού. Ευχαριστώ.