Περὶ τῆς ἀπόφασης τοῦ ΥΠΕΠΘ γιὰ τὴ διδασκαλία τῆς Τουρκικῆς

Ἀνδρέας Σταλίδης

Ἀντίβαρο, Σεπτέμβριος 2006

Στὸ ὑπ\' ἀριθμὸν 867 φύλλο τῆς Ἐφημερίδας τῆς Κυβερνήσεως δημοσιεύθηκε στὶς 10 Ἰουλίου 2006 ἡ ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργείου Ἐθνικῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων σχετικὰ μὲ τὴ διδασκαλία τῆς Τουρκικῆς γλώσσας στὴν Α, Β καὶ Γ Γυμνασίου: http://www.et.gr/FEK/Bviewer.asp?Y=2006&T=02&N=867&mm=07.

Λίγες ἡμέρες ἀργότερα, δόθηκε ἡ «διευκρίνηση» ὅτι ἡ διδασκαλία θὰ ξεκινήσει φέτος ὡς ἐπιλογὴ δεύτερης ξένης γλώσσας σὲ πέντε σχολεῖα τῆς Θράκης, παρόλο ποὺ στὸ ἐν λόγω ΦΕΚ δὲν ἀναφέρεται οὔτε ὁ προαιρετικὸς χαρακτήρας τῆς διδασκαλίας οὔτε ὑπάρχει κανένα χρονοδιάγραμμα ὡς πρὸς τὸ ἀπὸ ποὺ θὰ ξεκινήσει καὶ ποὺ θὰ καταλήξει. Ἴσως τελικὰ ἦταν σημαντικότερο νὰ ἀνακοινωθεῖ ἡ ἀπόφαση γιὰ διδασκαλία τῆς Τουρκικῆς παρὰ οἱ λεπτομέριες αὐτές, ποὺ δόθηκαν στὸν τύπο μὲ ἁπλὲς διευκρινιστικὲς δηλώσεις τῶν ἐκπροσώπων τοῦ ὑπουργείου μέσα στὸ κατακαλόκαιρο.

Αὐτὴ ἡ ἀπόφαση πιθανῶς νὰ ὀρᾶται σήμερα ὡς κεραυνὸς ἐν αἰθρία, ὅμως τὸ ὑπουργεῖο φαίνεται νὰ ἔχει μελετήσει ἀρκετὰ τὸ θέμα. Στὸ συγκεκριμένο ΦΕΚ καθορίζεται μὲ ἀκρίβεια τὸ ἀναλυτικὸ πρόγραμμα σπουδῶν τοῦ μαθήματος. Χαρακτηριστικά, ἀναφέρονται μὲ λεπτομέρια οἱ εἰδικοὶ σκοποὶ τοῦ μαθήματος, καθὼς ἐπίσης καὶ οἱ στόχοι, θεματικὲς ἑνότητες καὶ ἐνδεικτικὲς δραστηριότητες γιὰ κάθε μία ἀπὸ τὶς τρεῖς τάξεις τοῦ Γυμνασίου. Ἀναφέρεται ἐπίσης τὸ ἐπιθυμητὸ ἐπίπεδό του μαθητῆ σὲ κάθε τάξη μὲ συγκεκριμένα παραδείγματα ποὺ ἀφοροῦν τὰ ἑξῆς: τὶς προσληπτικὲς δεξιότητες τοῦ μαθητῆ, τὶς παραγωγικές του δεξιότητες, τὶς φωνολογικὲς δεξιότητες στὸ πλαίσιο διαμόρφωσης γλωσσολογικῆς ἱκανότητας, τὴν ἀνάπτυξη λεξιλογικῆς ἱκανότητας, τὴν ἀνάπτυξη μορφοσυντακτικῆς δεξιότητας σταδιακῆς ἐξοικείωσης μὲ διαφορετικὰ εἴδη, ἐπίπεδα καὶ ὕφος λόγου, τὴν ἀνάπτυξη δεξιότητας λόγου, τὴν ἀνάπτυξη λειτουργικῆς δεξιότητας στὸ πλαίσιο διαμόρφωσης πραγματολογικῆς ἱκανότητας κλπ. Ὅλα αὐτὰ δίνονται μὲ συγκεκριμένα παραδείγματα μέχρι τοῦ βαθμοῦ προτεινόμενων ἀσκήσεων μὲ χρήση τουρκικῶν λέξεων σὲ ἀρκετὲς περιπτώσεις.

Συνοπτικὰ δηλαδή, τὸ ὑπουργεῖο φαίνεται νὰ ἔχει κάνει ἄριστη δουλειὰ καὶ νὰ ξέρει ποὺ πατάει καὶ τί ἀκριβῶς ζητάει ἀπὸ τοὺς μαθητὲς τοῦ Γυμνασίου. Ἡ προεργασία αὐτὴ ἴσως δικαιολογεῖ τὴν ἀπόφαση τοῦ ὑπουργείου νὰ ξεκινήσει τὴ διδασκαλία σὲ λιγότερο ἀπὸ δύο μῆνες μετὰ τὴ δημοσίευση τῆς ἀπόφασης στὸ ΦΕΚ, δηλαδὴ ἀπὸ τὸ τρέχον σχολικὸ ἔτος.

Ἡ ἐντυπωσιακὴ αὐτὴ πρότερη μελέτη τοῦ ὑπουργείου (παράδοξη φαινομενικὰ καὶ ἀντίθετη μὲ τὸ πνεῦμα τῆς προχειρότητας ποὺ στερεότυπα ἀποδίδεται ὁρισμένες φορὲς ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες σὲ ὅ,τι ἔχει νὰ κάνει μὲ τὴ διοικητικὴ ἐξουσία) δὲν ἐξαντλεῖται στὰ ἀνωτέρω! Ἔχει καὶ συνέχεια.

Σὲ ἕνα ἀμάλγαμα ἑλληνοαγγλικῶν προτείνονται καὶ «συνθετικὲς ἐργασίες (projects)». Γιὰ παράδειγμα ἡ διερεύνηση τῆς «ἐπίδρασης τῆς Τουρκικῆς στὴν καθημερινή τους πραγματικότητα», ὁ ἐντοπισμὸς «ὁμοιοτήτων καὶ διαφορῶν στὸ πλαίσιο πολιτισμικῆς προσέγγισης», ἡ «ἀνακάλυψη καὶ σύγκριση κοινῶν στοιχείων στὶς δύο γλῶσσες» (ἑλληνικὰ καὶ τούρκικα), ὁ «ἐντοπισμὸς διαφορῶν ἀνάμεσα στὶς δύο γλῶσσες ποὺ ἀφοροῦν τὴν ἀπόδοση τοῦ ἴδιου θέματος - κοινωνιογλωσσικῆ καὶ διαπολιτισμικὴ προσέγγιση», ἡ «ἀναζήτηση καὶ καταγραφὴ ἐπιθέτων (ἐπωνύμων) ἀτόμων ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὴν Τουρκικὴ γλώσσα καὶ κάνουν ἐννοιλογικὴ προσέγγιση», ἡ «διερεύνηση, ἐντοπισμὸς καὶ συλλογὴ κοινῶν μύθων, παραμυθιῶν, τραγουδιῶν τῆς περιοχῆς», [ποιᾶς «περιοχῆς» ὅμως; σὲ ὁλόκληρη τὴν Ἑλλάδα δὲν ἀπευθύνεται τὸ ΦΕΚ ἡ διδασκαλία τῆς Τουρκικῆς;; ἢ μήπως ὄχι; ἢ μήπως θὰ ἀρχίσει ἡ διδασκαλία καὶ θὰ σταματήσει στὴ Θράκη καὶ μιλᾶμε μόνο γιὰ αὐτὴν τὴν πολὺ συγκεκριμένη περιοχή; Μήπως αὐτὸ ἔχουν στὸ νοῦ τοὺς οἱ ἁρμόδιοι;].

Συνεχίζει τὸ ὑπουργεῖο δίνοντας καὶ ἰδέες γιὰ τὸ ποὺ θὰ βρεθεῖ τὸ ὑλικὸ γιὰ τὶς ἐργασίες αὐτὲς λέγοντας ὅτι οἱ μαθητὲς «ἀνατρέχουν σὲ σχετικὴ βιβλιογραφία, σὲ χρήση ἠλεκτρονικῶν μέσων, καὶ ἔρχονται σὲ ἐπαφὴ μὲ ἀνθρώπους τῆς περιοχῆς». [Νὰ \'τὴ πάλι ἡ «περιοχὴ»!]. Μ\' αὐτὸν τὸν τρόπο «ἀναπτύσσονται δεξιότητες ὅπως ἡ συνεργασία, ἡ κριτικὴ σκέψη, ἡ διερεύνηση, ἡ μελέτη γραπτῶν καὶ προφορικῶν πηγῶν πληροφόρησης».

Στὴν ἀξιολόγηση τοῦ μαθητῆ ὑπάρχει εἰδικὴ παράγραφος ποὺ ἐπιγράφεται «ἀξιολόγησης βάσει φακέλου (portfolio assessment)» (ὅλα τὰ εἰσαγωγικὰ εἶναι ἀκριβεῖς μεταφορὲς ἀπὸ τὸ ΦΕΚ), ἐνῶ ἡ ἑπόμενη παράγραφος ἀξιολόγησης ἐπιγράφεται «Portfolio γλωσσῶν» χωρὶς αὐτὴ τὴ φορὰ οὔτε νὰ γίνει ὁ κόπος ἀπὸ τὸ ὑπουργεῖο νὰ μεταφραστεῖ ὁ ἀγγλικὸς ὅρος στὰ ἑλληνικά. Ἔτσι, ὡσὰν νὰ εἶναι ἤδη γνωστὸς σὲ ὅλους τους Ἑλληνοπαῖδες συνεχίζει τὸ ὑπουργεῖο «Μὲ τὸ Portfolio Γλωσσῶν, ὁ μαθητὴς μετέχει ἐνεργὰ στὴν ἀξιολόγηση καὶ διαχείριση τῆς μαθησιακῆς του πορείας... Στὸ Portfolio Γλωσσῶν καταγράφονται δεξιότητες κλειδιὰ ποὺ θὰ πρέπει νὰ κατέχουν οἱ μαθητὲς γιὰ νὰ ἐπικοινωνήσουν καὶ νὰ συνδιαλλάσσονται σὲ μία πολυπολιτισμικὴ καὶ πολυγλωσσικὴ Ἑνωμένη Εὐρώπη».

Τὸ πιθανότερο βέβαια εἶναι ὅτι τὸ ὑπουργεῖο ἐννοεῖ τὴν πολυπολιτισμικὴ καὶ πολυγλωσσικὴ περιοχὴ καὶ ὄχι τὴν Ἑνωμένη Εὐρώπη, στὴν ὁποία ἔχει πλέον πειστεῖ καὶ ὁ πλέον φιλοτοῦρκος Εὐρωπαῖος ὅτι ἡ Τουρκία καὶ ἡ Τουρκικὴ γλώσσα δὲν πρόκειται νὰ εἰσέλθουν ποτέ.

Ἀνάμεσα στοὺς στόχους συμπεριλαμβάνεται καὶ ἡ προσληπτικὴ δεξιότητα ποὺ περιγράφεται ὡς ἑξῆς «οἱ μαθητὲς ἐμβαθύνουν τὴν ἀκουστική, ὀπτικοακουστικὴ καὶ ἀναγνωριστικὴ ἱκανότητά τους στὸ ἰδίωμα τῆς Κωνσταντινούπολης ποὺ ἔχει καθιερωθεῖ ὡς ἡ κοινὴ νέα Τουρκικὴ (standard Turkish)».

Τὸ ΥΠΕΠΘ φαίνεται λοιπὸν ὅτι γνωρίζει καὶ τὴν Τουρκική καὶ τὴν ἀγγλική. Πιστεύει δὲ ὅτι τὰ τόσα χρόνια διδασκαλίας τῆς ἀγγλικῆς ὡς ὑποχρεωτικῆς πρώτης ξένης γλώσσας τὴν κατέστησαν τόσο γνωστὴ στοὺς Ἕλληνες ὥστε νὰ μὴ νιώθει τὴν ἀνάγκη νὰ μεταφράζει τοὺς ὅρους ποὺ χρησιμοποιεῖ στὰ ἑλληνικὰ (πχ τὸ «portfolio γλωσσῶν»).

Ἴσως, τί νὰ πεῖ κανείς, σὲ μερικὲς δεκαετίες, ὅταν πιὰ ὄντως ἔχει «ἐμπεδωθεῖ» ἡ διδασκαλία τῆς Τουρκικῆς στοὺς Ἕλληνες νὰ κάνουμε τὸ ἴδιο μὲ ὅρους τῆς Τουρκικῆς γλώσσας. Νὰ μὴ χρειάζεται δηλαδὴ στὶς ἀποφάσεις τοῦ ΥΠΕΠΘ καὶ στὶς δημοσιεύσεις στὸ ΦΕΚ τὸ 2060 νὰ μεταφράζουμε στὰ ἑλληνικὰ τουρκικοὺς ὅρους. Θὰ ἔχουμε μάθει τόσο καλὰ τὴν «standard Turkish» τότε, ὅσο καὶ τὰ ἀγγλικὰ σήμερα. Ὅσο γιὰ τὰ Ἑλληνικά, αὐτὰ τὰ ἀφήνουμε νὰ τὰ μάθουν καλύτερα οἱ φοιτητὲς τῆς Ὀξφόρδης. Ἐμεῖς εἴμαστε ὑπεράνω.

Ἡ ἀπογοήτευσή μου ἀπὸ τὴν ἀπόφαση αὐτὴ τοῦ Ὑπουργείου δὲν ἔγκειται στὴν εἰσαγωγὴ τῆς διδασκαλίας τῆς τουρκικῆς γλώσσας, ἀλλὰ στὴ διαφαινόμενη ἄγνοια τῆς ἑλληνικῆς. Ἀπορεῖ κανεὶς γιὰ τὴν παρατεταμένη χρήση ἀγγλικῶν ὅρων (ἐνίοτε ἀμετάφραστων). Τόσο ἀπαραίτητη ἦταν;

Ἐφόσον τὸ «Ὑπουργεῖο Ἐθνικῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων» δὲν γνωρίζει τόσο καλὰ νὰ χειρίζεται τὴν ἑλληνικὴ ὥστε νὰ ἐπικοινωνεῖ σὲ αὐτὴν μὲ τοὺς Ἕλληνες πολίτες, τότε δὲν μπορεῖ οὔτε νὰ ἐπιμεληθεῖ τὴ διδασκαλία τῆς ἑλληνικῆς στοὺς ἑλληνοπαῖδες, πόσο μᾶλλον νὰ ἐπιχειρήσει νὰ διδάξει πρώτη καὶ δεύτερη ξένη γλώσσα...

ΎΓ. Ἂν μαζευτοῦν ὅλα τὰ δεδομένα, δηλαδή: ἡ ἀσυνήθιστα ἄριστη προεργασία, τὸ ἐμφανὲς πνεῦμα τῆς ὑπουργικῆς ἀπόφασης νὰ ἀπευθύνεται στὴν περιοχὴ τῆς Θράκης καὶ ὄχι σὲ ὅλη τὴν Ἑλλάδα καὶ ἡ δυστοκία νὰ μεταφραστοῦν στὰ ἑλληνικὰ ἀγγλικοὶ ὄροι, δὲν μποροῦν εὔλογα νὰ ὁδηγήσουν ἕναν τρίτο παρατηρητὴ στὴν ἀπορία μήπως τελικὰ δόθηκε κάποια ξενόγλωσση ὑπόδειξη ὡς πρὸς τὸ τί νὰ γίνει καὶ πῶς νὰ παρουσιαστεῖ;

Αὐτὸ τὸ κείμενο εἶναι γραμμένο σὲ πολυτονικό. Διαβάστε τὴ μονοτονική του ἔκδοση.