ΤΕΡΑΤΑ (18/6/2002)

Η τερατολογία δεν είχε ποτέ απασχολήσει τη γράφουσα, ως την ημέρα που κάποιο
παιδάκι της μίλησε για τα Pockemon. Η ενθουσιώδης διήγηση του και το φωτεινό
προσωπάκι κέντρισαν την περιέργειά της και θέλησε να γνωρίσει από κοντά τους
ήρωες του μικρού φίλου.

Η πρώτη της επαφή με τα εν λόγω cartoons έφεραν στο πρόσωπο της την έκφραση
της φρίκης και της αηδίας, καθώς μπροστά στα μάτια της παρέλαυναν το ένα
μετά το άλλο,  μικροσκοπικά τερατάκια, όπως μαρτυρούσε και το όνομά τους
(Pocke-mon= Pocket  monsters= τέρατα τσέπης). Κάποια απ αυτά έμοιαζαν με
παραμορφωμένα ζωάκια ή φυτά και κάποια άλλα με μικρούς δαίμονες, όλα όμως
ήταν επιθετικά και πολεμούσαν το ένα ενάντια στο άλλο με ηλεκτρισμό, με
φωτιές και με άλλα μέσα, που αδυνατεί η μνήμη της γράφουσας να συγκρατήσει.
Το μοτίβο συμπλήρωνε μια ομάδα παιδιών, που τριγυρνούσε στον κόσμο των
Pockemon με σκοπό να τα παγιδεύσει για να τα ελέγξει και να τα εκπαιδεύσει
ώστε να πολεμούν καλύτερα.

Τα παιδιά μας δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για τα τέρατα τσέπης, ίσως και
εξαιτίας του γεγονότος ότι πρόκειται για τέρατα που λόγω μεγέθους δεν τους
προκαλούν φόβο. Παρατηρώντας ωστόσο καλύτερα τους ήρωες των μικρών πολιτών,
ο μελετητής μπορεί να οδηγηθεί σε πολύ σημαντικά -και ανησυχητικά-
συμπεράσματα και να θέσει υπό αμφισβήτηση- αν μη τι άλλο- τα cartoon που
κρατούν συντροφιά στους μικρούς πολίτες του κόσμου μας.

Η παρέα του Ας, του νεαρού που ταξιδεύει σε μια άγνωστη χώρα, αναζητώντας
pockemon, είναι παιδιά ολομόναχα στον κόσμο, καθώς σπανιότατα γίνεται
αναφορά σε μέλη των οικογενειών τους. Ταξιδεύουν μέσα σε δάση, με μοναδικό
σύντροφό και βοηθό τους ένα κίτρινο Pockemon τον Picatsu. Στο τέλος του κάθε
επεισοδίου ο Ας και οι φίλοι του- τουλάχιστο έχει φίλους- καλείται να βάλει
ένα από τα τέρατα που ελέγχει, στη δοκιμασία της μονομαχίας με τέρατα που
ελέγχονται από την αντίπαλη συμμορία. Η τελική μάχη είναι θεαματική, καθώς
το κάθε τερατάκι εξελίσσεται και παίρνει τρομακτικότερες μορφές προκειμένου
να νικήσει.

Η φαντασία των δημιουργών του cartoon έχει επέμβει τόσο θεαματικά στη φύση,
που επηρεάζει την εικόνα που πρέπει να έχουν τα παιδιά γι αυτήν. Υπάρχουν
τέρατα με μορφή ταύρου, αλεπούδες με τρεις  ηλεκτροφόρες ουρές, ψάρια που
θυμίζουν νάρκες, πεταλούδες που υπνωτίζουν και λουλούδια σαρκοφάγα. Φυσικά
δεν λείπουν και τα πλάσματα αυτά που φέρνουν στη μνήμη την εικόνα που έχουμε
για τους δαίμονες, με φρικτά κεφάλια, σκελετωμένα σώματα, σουβλερά δόντια
και γαμψά νύχια.

Εάν η αξία μιας τηλεοπτικής σειράς, και γενικά ενός δημιουργήματος κρίνεται
από την προσφορά του στο κοινό στο οποίο απευθύνεται, τότε θα είναι
ιδιαίτερα ενδιαφέρον να κριθεί και το πρόγραμμα αυτό που έχει γίνει μανία
στα παιδιά μας. Θα είναι ενδιαφέρον δηλαδή να μελετήσει κανείς τι κερδίζει
αυτή η μερίδα των τηλεθεατών παρακολουθώντας την εν λόγω σειρά  και τι
χάνει. Όσο και εάν προσπάθησε η γράφουσα να βρει θετικά στοιχεία, ικανά να
μορφώσουν το παιδί, δεν το κατόρθωσε. Τα Pockemon αλλοιώνουν εντελώς την
εικόνα του πλανήτη μας. Δεν την εξωραΐζουν, την αλλοιώνουν, αποσπώντας βίαια
την ομορφιά που κρύβει η ιδιαιτερότητα των πλασμάτων  που υπάρχουν ολόγυρα.
Αλλοτριώνουν το νόμο της φύσης που αφορά την επιβίωση των ειδών
αντικαθιστώντας τον με το νόμο της ανθρώπινης ζούγκλας που υποθάλπει την ωμή
βία. Βλέπετε τα τερατάκια της σειράς δεν πολεμούν μεταξύ τους για την
επιβίωσή τους, αλλά για την κυριαρχία των αφεντικών τους, που συμβαίνει να
είναι μικρά παιδιά. Δεν αποτελούν μέρος ενός φυσικού περιβάλλοντος, αλλά
όπλα στα χέρια νεαρών ανθρώπων, που επιθυμούν να ικανοποιήσουν τον εγωισμό
τους  και να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλον. Τα παιδιά μας θαυμάζουν ένα
φανταστικό μικρό ήρωα, το σύνθημα του οποίου είναι τραγικό: «Θέλω να τα
πιάσω όλα (τα pockemon)» ομολογεί ο Ας και οι τρυφεροί τηλεθεατές πέφτουν
στην  παγίδα και παρακολουθούν γοητευμένα τη διαδικασία της κυριαρχίας του
ανθρώπου στη φύση.

Εξάλλου η απουσία άλλων ανθρώπων από το πλάνο, στερεί από τα παιδιά μας το
δικαίωμα να κατανοήσουν την έννοια της κοινωνικοποίησης  και να την
επιδιώξουν. Ο Ας και η παρέα του, τρία παιδάκια όλα κι όλα,  περιπλανιούνται
ολομόναχα μέσα στα δάση της φανταστικής χώρας των Pockemon.
Η μοναδική μορφή ανθρώπινης ζωής που συναντούν είναι η αντίπαλη συμμορία, δύο πλάσματα
αμφιβόλου φύλου –η γράφουσα ποτέ δεν κατόρθωσε να ξεχωρίσει οπτικά το αγόρι
από το κορίτσι στο ζευγάρι αυτό- κι ένας επιστήμονας που εμφανίζεται
ελάχιστα για να δώσει τις οδηγίες και τακτικές. Ο Ας δεν έχει αδέρφια,
γονείς ή άλλους γνωστούς, και μοιάζει να εμφανίστηκε από το πουθενά, την ώρα
που και αυτός ο Donald Duck, η θρυλική πάπια-cartoon του Disney, ζει σε μια
συγκεκριμένη πόλη κι έχει γείτονες, ανίψια, θείους, φίλους και γενικότερα
ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο κινείται. Η εικόνα αυτή του μοναχικού αγοριού
που κυνηγά και εξουσιάζει τερατόμορφα πλάσματα, κάνει το συγκεκριμένο
cartoon θλιβερό ακόμα και για τους φανατικούς οπαδούς του. Τα παιδιά μας δε
γελούν παρακολουθώντας το, καθώς απουσιάζει, όπως είναι φυσικό, η έννοια του
αστείου και της αισιοδοξίας. Δεν υπάρχει ένας σκοπός για τον οποίο γίνονται
όλα αυτά, και κανένας δεν μπορεί να καταλάβει γιατί θα πρέπει να παγιδευτούν
τα τέρατάκια αυτά και γιατί θα πρέπει να μονομαχήσουν. Η γράφουσα τόλμησε να
ρωτήσει μάλιστα το μικρό φίλο της, τι θα γίνει όταν ο Ας πιάσει όλα τα
Pockemon και η απάντηση που πήρε την τρόμαξε: «Θα  τα έχει και θα τα κάνει
ότι θέλει. Θα τα βάζει να παλεύουν και θα διασκεδάζει»!

Η βία είναι το βασικό χαρακτηριστικό της παιδικής σειράς, καθώς τα αθώα
ματάκια ταλαιπωρούν η λάμψη από τις εκρήξεις και η απότομη εναλλαγή των 
χρωμάτων, με τραγικά αποτελέσματα, όχι μόνο για την αγωγή της ψυχής τους
αλλά και για τη σωματική τους υγεία. Στην Ιαπωνία, χώρα «καταγωγής» των
Pockemon, παρουσιάστηκαν επιληπτικές κρίσεις σε έναν μεγάλο αριθμό παιδιών
που γοητευμένα από τον Ας και τα Τέρατά του παρακολουθούσαν φανατικά τις
περιπέτειες τους. Η παραγωγή της σειράς είχε κατηγορήσει για το γεγονός ένα
συγκεκριμένο επεισόδιο, το οποίο τα τηλεοπτικά κανάλια στην πατρίδα μας και
στο εξωτερικό δεν μετάδωσαν, καθησυχάζοντας τους γονείς. Έτσι το θέμα
ξεχάστηκε και χωρίς το ένα επεισόδιο που φέρεται υπεύθυνο για τις επιπτώσεις
στην υγεία των παιδιών, η τηλεοπτική σειρά εξακολουθεί να μορφώνει και να
διασκεδάζει τους μελλοντικούς πολίτες του κόσμου μας και να βασανίζει τα
μάτια τους και τον εγκέφαλό τους.

Σε καμιά περίπτωση βέβαια η γράφουσα δεν επιθυμεί να πιστέψει ότι οι
δημιουργοί των Pockemon εξυπηρετούν σκοτεινούς σκοπούς και ηθελημένα
μολύνουν τις αθώες παιδικές ψυχές, παρουσιάζοντας τον άνθρωπο σαν ένα
αντικοινωνικό και βίαιο διεκδικητή εξουσίας και δύναμης. Αντίθετα πιστεύει
ότι εκείνος που συνέλαβε την ιδέα των Pockemon, απλά αγνόησε τις
ιδιαιτερότητες του κοινού στο οποίο απευθύνεται και το δικό του δύσκολο
έργο. Έτσι, η εν λόγω παιδική σειρά δεν πληρεί  τις προϋποθέσεις  ως τέτοια,
καθώς ο ρόλος των δημιουργιών για παιδιά είναι να τους παρουσιάσουν τον
κόσμο όπως θα έπρεπε να είναι και όχι όπως ενδεχομένως είναι. Η φαντασία
είναι αρεστή και απαραίτητη στο συγκεκριμένο είδος, αρκεί να είναι ευχάριστη
και ονειρική κι όχι νοσηρή και εφιαλτική. Οι δημιουργοί παιδικών έργων θα
πρέπει να έχουν συνεχώς στο νου τους τη σκέψη ότι δεν καλούνται απλά να
διασκεδάσουν τα παιδιά, αλλά τα ψυχαγωγούν με τρόπους πολύ ισχυρότερους από
τη γονική νουθεσία ή την εκπαίδευση. Γι αυτό χρήσιμο θα είναι να ζητούν τη
συμβολή εκπαιδευτικών και παιδοψυχολόγων σε κάθε νέο δημιούργημα. Από την
άλλη πλευρά, και μέχρι να φτάσουμε στη πολυπόθητη συνεργασία εκπαιδευτικών
και παιδικής τηλεόρασης, χρήσιμο θα είναι οι γονείς να μην εφησυχάζουν
βλέποντας  τα παιδιά τους να κάθονται ήσυχα μπροστά στη μικρή οθόνη,
γοητευμένα από τέρατα τσέπης, καθώς η ηρεμία αυτή ίσως ανοίξει τους ασκούς
του Αιόλου στην ψυχοσύνθεση και τη συμπεριφορά των ανθρώπων που θα κρατήσουν
κάποτε στα χέρια τους τον πλανήτη.

Μάρω Σιδέρη