Τις
τελευταίες εβδομάδες στη Βρετανία οι
λαϊκές εφημερίδες, αλλά και μερικές «σοβαρές»
είχαν κηρύξει πόλεμο κατά της Ελλάδας. Οι
αναγνώστες πληροφορούνταν ότι το δικαστικό
σύστημα της Ελλάδας είναι αντιευρωπαϊκό,
βάρβαρο, χωρίς κανένα σεβασμό προς τα
ανθρώπινα δικαιώματα, οι φυλακές ανάλογες
αυτών του Εξπρές του Μεσονυκτίου και οι
δεσμοφύλακες πρωτοφανείς σαδιστές. Στο
αποκορύφωμα του πολέμου αυτού, η εφημερίδα
Ντέιλι Μέιλ ζήτησε από τους αναγνώστες της
να μποϋκοτάρουν τη φέτα και τις διακοπές
στην Ελλάδα. Αφορμή, η υπόθεση των Βρετανών
και Ολλανδών παρατηρητών αεροσκαφών που
συνελήφθησαν το Νοέμβριο σε αεροπορική
βάση της Καλαμάτας για κατασκοπεία και
αφέθηκαν τελικά ελεύθεροι με εγγύηση και με
την κατηγορία της παράνομης συλλογής
πληροφοριών, πέντε εβδομάδες αργότερα.
Δείχνει αυτή η αντίδραση κάποια ιδιαίτερη
αντιπάθεια των Βρετανών προς την Ελλάδα;
Όχι απαραίτητα.
Η
γραμμή «οι δικοί μας πολίτες έχουν πάντα
δίκιο, ακόμα κι όταν έχουν άδικο» είναι
εύκολη και τραβά το ενδιαφέρον του κοινού,
γι’αυτό την ακολούθησαν σχεδόν όλοι. Η
υπόθεση όμως ήταν απλή και χωρίς
ιδιαιτερότητες. Πολλοί αναγνώστες πίστευαν
ότι οι συμπατριώτες τους πήγαιναν
γυρεύοντας. Έγινε
επομένως αναγκαία λίγη υπερβολή.
Το
ότι οι άνδρες κρατούνταν σε διαφορετική
φυλακή από τη γυναίκα της ομάδας
παρουσιάστηκε λίγο- πολύ σα νέα εφεύρεση
των Ελλήνων με σκοπό να χωρίσουν το
φυλακισμένο ζευγάρι. Διαβάσαμε επίσης ότι
στις ελληνικές φυλακές το φαγητό δεν είναι
καλό, δεν υπάρχουν τουαλέτες, δεν υπάρχει
θέρμανση. Οι Βρετανοί μοιράζονταν το κελί
τους με φυλακισμένους που δεν μιλούσαν
Αγγλικά.
Οι
επισκέπτες κάθονται πίσω από διαχωριστικό
τζάμι και συνομιλούν με τους φυλακισμένους
μέσω τηλεφώνου και όταν περνάει το ημίωρο
της επίσκεψης η
γραμμή κόβεται (άλλη μία ελληνική
αποκλειστικότητα, σύμφωνα με, το βρετανικό
τύπο).
Δεν
έχω εμπειρία από τις φυλακές, όμως κάποια
από τα παράπονα αυτά ακούγονται σαν τη
γκρίνια κακομαθημένου παιδιού και την ίδια
περίπου εντύπωση θα πρέπει να έδωσαν στο
κοινό που παρακολουθούσε την υπόθεση.
Κάποια άλλα παράπονα (έλλειψη διερμηνέα κλπ.)
απλώς δείχνουν την έλλειψη σχετικής
υποδομής στην ελληνική επαρχία και θα
μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί. Σύμφωνα με
την φιλανθρωπική οργάνωση Prisoners
Abroad, η οποία ασχολείται με τις συν0ήκες
διαβίωσης Βρετανών φυλακισμένων σε άλλες
χώρες, οι ελληνικές φυλακές έχουν
προβλήματα συνωστισμού, πολλές έχουν
κατσαρίδες και κουνούπια και οι τουαλέτες
δεν είναι ευρωπαϊκού τύπου, πράγμα που 3αφνιάζει
τους Βρετανούς. Οι φυλακισμένοι μπορούν να
παραγγείλουν φαγητό από τα εστιατόρια της
περιοχής, αν θέλουν, και δεν υπάρχει
περιορισμός στη χρήση του τηλεφώνου, αρκεί
να μπορεί ο φυλακισμένος να αγοράσει
τηλεκάρτες. Μάλιστα όλοι οι φυλακισμένοι
παίρνουν την πρώτη τηλεκάρτα τους δωρεάν
για να επικοινωνήσουν με την οικογένειά
τους.
Ο
Βρετανός πρόξενος στην Αθήνα, ο οποίος
επισκέφτηκε τους φυλακισμένους, δήλωσε ότι
οι συνθήκες διαβίωσης τους στη φυλακή ήταν
λιτές αλλά ικανοποιητικές. Η σύζυγός ενός
από τους Βρετανούς ανέφερε ότι παρόλο που
της τόνισαν οι φύλακες ότι δεν επιτρέπονται
πολλές επισκέψεις, της επέτρεψαν να
συναντηθεί με τον σύζυγό της δύο φορές σε
μια μέρα γιατί τη λυπήθηκαν που είχε κάνει
τόσο μεγάλο ταξίδι (το ελληνικό φιλότιμο,
ίσως). Ο δικηγόρος των Βρετανών είπε πως οι
πελάτες του στην αρχή δεν ήθελαν να
συνεργαστούν με τις αρχές και να
διευκολύνουν τη θέση τους. Όλα αυτά
αναφέρονταν στις ανταποκρίσεις των
ειδησεογραφικών πρακτορείων και στην
αρθρογραφία και το κοινό μπορούσε να βγάλει
συμπεράσματα. Αν μη τι άλλο, έμεινε σε
κάποιους η εντύπωση ότι η Ελλάδα είναι χώρα
που δεν κάνει χάρες σε κανέναν τουρίστα.
Οι
αντιδράσεις θα ήταν παρόμοιες αν είχαν
συλληφθεί Βρετανοί σε οποιαδήποτε χώρα. Το
γεγονός ότι η Ελλάδα είναι χώρα της ΕΕ όμως
έδωσε κι άλλες διαστάσεις στο θέμα και το
διατήρησε στην επικαιρότητα περισσότερο:
Ήταν μια αφορμή για να εκφραστούν
αντιευρωπαϊκά αισ0ήματα, που συχνά έμοιαζαν
με συγκαλυμμένο ρατσισμό και έδειχναν
έλλειψη πληροφόρησης για τα ευρωπαϊκά
θέματα (όπως το ότι οι Έλληνες δεν
συμμετείχαν ποτέ σε στρατιωτικές
επιχειρήσεις, τη στιγμή που έχει αναφερθεί
πολλές φορές η συμμετοχή Ελλήνων στην KFOR).
Η υπόθεση συνδέθηκε με τη συζήτηση για το
ευρωένταλμα και με άλλα θέματα της
συνεργασίας κατά του εγκλήματος στην ΕΕ,
για τα οποία υπάρχει επιφύλαξη στη Βρετανία
, ενώ εκφράστηκε το μόνιμο παράπονο ότι η
κυβέρνηση δεν δείχνει αρκετή πυγμή προς τα
έξω. Η κακολογία των λοιπών Ευρωπαίων είναι
ούτως ή άλλως συνηθισμένο χόμπι των
Βρετανών που έχουν ανατραφεί με την
υπεροψία της (πρώην) Βρετανικής
Αυτοκρατορίας και θεωρούν την ΕΕ αναγκαίο
κακό και τους εταίρους τους ανταγωνιστές
και άξιους κοροϊδίας. Άλλωστε η λέξη «ευρωφοβία»
εφευρέθηκε για
τους Βρετανούς.
Τις
πρώτες μέρες τονίστηκαν οι πολιτιστικές
διαφορές Ελλάδας- Βρετανίας και κατ’επέκταση
Βρετανίας- ΕΕ. Το ερώτημα ήταν το εξής: η
παρατήρηση αεροπλάνων και καταγραφή των
αριθμών τους είναι ένα ακίνδυνο και
περιθωριακό χόμπι στη Βρετανία. Γιατί να μη
συμβαίνει το ίδιο σε όλον τον κόσμο; Είναι
οι Έλληνες υπερβολικοί στην εφαρμογή του
νόμου, όπως προσπάθησαν να μας πείσουν οι
φυλακισμένοι μέσω των ΜΜΕ;
Να
μερικά παραδείγματα από την ειδησεογραφία
και από εμπειρίες που μάζεψα: Σε έναν Σουηδό
απαγορεύτηκε προχτές η είσοδος στις χώρες
Σένγκεν γιατί κολλούσε αντιευρωπαϊκές
αφίσες στο Βέλγιο, όπου η αφισοκόλληση 0εωρείται
σοβαρό παράπτωμα. Στη Γερμανία
ραδιοερασιτέχνης που παρακολουθούσε
παράνομα την συχνότητα της αστυνομίας
άκουσε αστυνομικό να ζητάει βοήθεια μετά
από ατύχημα και έτρεξε να βοηθήσει.
Καταδικάστηκε σε πρόστιμο για παράνομη
ακρόαση.
Μία
Ουκρανέζα φοιτήτρια
μου είπε ότι συνελήφθη πριν μερικά χρόνια
στη Λευκορωσία, όπου είχε πάει ως
παρατηρήτρια στις εκλογές, μαζί με άλλους
παρατηρητές γιατί μετά από μερικά ποτά
παραπάνω έκαναν φασαρία στον υπόγειο. Στο
αστυνομικό τμήμα ανακάλυψαν στην τσάντα
της χιουμοριστικό ποίημα που παρότρυνε
τους Λευκορώσους να σκοτώσουν τον πρόεδρό
τους με λεμονόκουπες και κουτάλια. Αμέσως
κατηγορήθηκε για συνομωσία. Ευτυχώς γι’αυτήν
ο διεθνής οργανισμός που εκπροσωπούσε
κατάφερε να πείσει την αστυνομία ότι ήταν
ακίνδυνη. Ένας Βραζιλιάνος μου είπε πως
όταν ήταν δεκατριάχρονος πέρασε ένα βράδυ
στο κρατητήριο γιατί δεν πλήρωσε το
εισιτήριο του λεωφορείου και στη Βραζιλία
αυτό είναι σοβαρό παράπτωμα.
Η
άγνοια του νόμου δεν είναι δικαιολογία σε
καμία χώρα. Και δεν είναι δικαιολογία ούτε η
σκέψη «ναι, αλλά εγώ είμαι ξένος, οπότε θα
την γλιτώσω, δεν ισχύει για μένα», που
μάλλον έκαναν οι Βρετανοί όταν παρά τις
προειδοποιήσεις συνέχιζαν τη συλλογή
πληροφοριών σε στρατιωτική περιοχή. Για
καλή τους τύχη η Ντέιλι Μέιλ πλήρωσε τις
εγγυήσεις για την αποφυλάκισή τους με
αντάλλαγμα αποκλειστικές συνεντεύξεις και
η Ήζιτζετ τους επαναπάτρησε δωρεάν. Η περιπέτειά τους δεν τελείωσε
ακόμα, εκκρεμεί η δίκη σε λίγους μήνες. Αυτό
σημαίνει ότι το θέμα θα επανέλθει, ειδικά αν
η δίκη γίνει σε περίοδο χωρίς άλλη αξιόλογη
βρετανική επικαιρότητα. Άλλωστε οι
εφημερίδες που έδωσαν τα λεφτά τους θα
θέλουν να πουλήσουν όσο το δυνατό
περισσότερα φύλλα.
Σοφία Οικονομίδου, 20/12/2001