27.10.02
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ / Η ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ
Τρόποι
διαπαιδαγώγησης
Κων/νου Σ. Ναλμπάντη, Κολωνία
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ (ακολουθεί και το δεύτερο μέρος αμέσως μετά, στο κάτω μέρος της σελίδας)
Προλεγόμενα
«
0 άνθρωπος είναι το μοναδικό πλάσμα, που
πρέπει να διαπαιδαγωγηθεί»
Immanuel Kant
Στο μακροσκελές άρθρο μου θα ήθελα να κάνω με κριτική διάγνωση τους τρόπους διαπαιδαγώγησης και την επίδραση που έχουν και μέσα στο σχολείο και πάνω στην κοινωνία μας και με ένα σωρό παραδείγματα εμπειριών μας.
Ασφαλώς το άρθρο αυτό θα ήθελα να το παρουσιάσω συνοπτικά και παρόλα που είναι δυνατόν να υποδείξουμε ένα σωρό παραδείγματα από την καθημερινή μας ζωή.
Θα αρχίσω αρχικά από το θεωρητικό μέρος από τον 1) αυταρχικό ή αυθεντικό τρόπο διαπαιδαγώγησης, 2) τον δημοκρατικό ή κοινωνική ολοκλήρωση και 3) τον Laissez – Faire
Τρόπο χειρισμού. Στη συνέχεια θα μπορούσαμε να κάνουμε μία σύγκριση των τρόπων χειρισμού μεταξύ τους και πάνω στα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους.
Θέλω να ελπίσω, πως θα μπορέσουμε να αναφερθούμε στην ανατροφή και διαπαιδαγώγηση των παιδιών τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο και συγχρόνως θα ασχοληθούμε με την επίδραση που μπορεί να έχουν οι τρόποι ανατροφής και διαπαιδαγώγησης στη μετέπειτα ζωή του παιδιού, που μπορεί να του συνοδεύουν σε όλη του τη ζωή.
Κάτω από τον τρόπο χειρισμού διαπαιδαγώγησης πρέπει να νοείται γενικά η ενιαία χαρακτηριστική χάραξη της πορείας της διδασκαλίας δια μέσου ορισμένων τρόπων διαπαιδαγώγησης σε συνάρτηση με την ιδιοτυπία του παιδαγωγού ή ορισμένου τύπου παιδαγωγού. Πρέπει να διευκρινιστεί ότι υπάρχει στενή σχέση ανάμεσα στο χειρισμό της μορφής διαπαιδαγώγησης από τη μια μεριά κι από την άλλη στη σχολική διαρρύθμιση, την οργάνωση διαπαιδαγώγησης, την εκπαίδευση – μόρφωση του παιδαγωγού και τη σχολική επίβλεψη ( σχολείο ως ίδρυμα), καθώς επίσης και την ικανότητα και δυνατότητα του παιδαγωγού ν΄ αλλάξει τη μορφή χειρισμού της διδασκαλίας του, εδώ θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την επιμέρους διδακτική και τους μεθόδους διδασκαλίας. Αν, ακόμα, προσθέσουμε σε αυτές τις διαπιστώσεις μια ψυχολογική παρατήρηση που λίγο πολύ βλέπει τη μορφή χειρισμού διαπαιδαγώγησης ως προέκταση του παράγοντα της ιδιοφυίας του παιδαγωγού και της ικανότητας και του δικαιώματός του να επιλέγει μία μορφή χειρισμού διαπαιδαγώγησης που του ταιριάζει, έτσι μπορούμε να ορίσουμε το χειρισμό διαπαιδαγώγησης όπως παρακάτω:
Η μορφή διαπαιδαγώγησης είναι μια σύνθεση της προσωπικότητας του παιδαγωγού και της μόρφωσης του, της κοινωνικής στρουκτούρας που επιδρά σ΄ αυτή και του είδους των σχέσεων επικοινωνίας με τους μαθητές του και συγχρόνως την σχετική μορφή χειρισμού διαπαιδαγώγησης. Η μορφή διαπαιδαγώγησης αναφέρεται σε ορισμένες διδακτικές τεχνικές, που σκοπό έχουν να βοηθήσουν τον παιδαγωγό στην εργασία του. Εξαρτάται, όμως, η εφαρμογή της κάθε τεχνικής της διαπαιδαγώγησης από τον χειρισμό της διαπαιδαγώγησης.
0ι σχέσεις χειρισμού περιγράφει, λοιπόν, εκτενέστερα τις σχέσεις μεταξύ παιδαγωγών και μαθητών, ενώ η μορφή διαπαιδαγώγησης πρέπει να φαίνεται ως συστατικό του χειρισμού διαπαιδαγώγησης.
0Ι ΤΡΕΙΣ ΜΟΡΦΕΣ
ΧΕΙΡΙΣΜΟΥ
ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗΣ
Ξεχωρίζει κανείς τρεις μορφές χειρισμού διαπαιδαγώγησης που υποδείχτηκαν από τους Lewin, Lippit και White (1939).
Τον αυταρχικό ή αυθεντικό τρόπο χειρισμού, το δημοκρατικό ( ή κοινωνική ολοκλήρωση) και το « Laissez - Faire « τρόπο χειρισμού. Αυτούς τους τρεις τύπους της διαπαιδαγώγησης μπορούμε να τις συναντήσουμε και στο σχολείο και στην καθημερινή μας ζωή στις ενδιάμεσες ανθρώπινες σχέσεις μας.
0ι παραπάνω τρεις συγγραφείς εξερεύνησαν σε αναλύσεις πειραμάτων τους αναφερόμενους τρόπους συμπεριφοράς και τα αποτελέσματά τους επαληθεύτηκαν από τον Rheinhard και την Annemarie Tausch , που στην εξερεύνησή τους στους τύπους σχεδιαγραμμάτων για την ταξινόμηση της συμπεριφοράς δασκάλου-παιδαγωγού κατέληξαν στα ίδια αποτελέσματα.
Πιο κάτω και στη συνέχεια του άρθρου μας θα προσπαθήσουμε ν΄ αναλύσουμε τη μια μετά την άλλη μορφή χειρισμού διαπαιδαγώγησης και εκτός από την άλλη βιβλιογραφία θα στηριχθούμε κυρίως στο βιβλίο του Rheinhard και της Annemarie Tausch.
ή αυθεντικός τρόπος
χειρισμού διαπαιδαγώγησης
0 αυταρχικός τρόπος χειρισμού διαπαιδαγώγησης μπορεί να χαρακτηριστεί εκτός άλλων και ως εξής:
Η αρμοδιότητα για την απόφαση βρίσκεται κυρίως στον παιδαγωγό. Τα θέματα δίνονται στους μαθητές με επιβολή. 0 παιδαγωγός δεν εντάσσεται στην τάξη.
Ετούτη την αυταρχική συμπεριφορά την συναντά κανείς καθημερινά στα κίνητρα των συζητήσεων των μονολόγων μεταξύ μας, στη τηλεόραση και στις δημόσιες υπηρεσίες, που συχνά υπερτερεί ο εγωισμός και η επιθυμία και η υπερφίαλη – δοκησισοφία του εγώ και η προσπάθεια επιβολής του ενός επί του άλλου, παρά οι λογικές έννοιες, η ανάγκη της κριτικής ανάλυσης των προβλημάτων και καταστάσεων, ώστε σε κοινή προσπάθεια και αλληλεγγύη να οδηγηθούμε στην λήψη πρακτικών μέτρων και για χάρη μίας δημοκρατικής, κοινωνικής και αλληλέγγυας κοινωνίας.
0 έπαινος και η κριτική μέσα στην τάξη εκφράζονται από τον παιδαγωγό αυθαίρετα και προκαλείται έτσι αγένεια, ασέβεια, έλλειψη κατανόησης και απαισιοδοξία, ακριβώς εξαιτίας της αυταρχικής συμπεριφοράς του παιδαγωγού. Άλλα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς αυταρχικής μορφής είναι: Μελλοντικές πράξεις και βήματα παραμένουν στους μαθητές κατά το μεγαλύτερο μέρος άγνωστα.
Η μέθοδος διαπαιδαγώγησης συναντιέται στον δάσκαλο-κεντρικό τρόπο διδασκαλίας με υπερβολικούς μονόλογους, που συνήθως προωθεί την παθητικότητα των μαθητών.
Στους μονολόγους διασπείρονται συνήθως ένα σωρό προκαταλήψεις και ανυπέρβλητη πικρία από την δοκησισοφία του παιδαγωγού.
0 παιδαγωγός αναλαμβάνει την ευθύνη για την εργασία του μαθητή και σε υποδείξεις ο παιδαγωγός έχει πάντα τόνο διαταγής ( στο 60% της εργασίας του).
Διακοπτόμενη διαταγή. Καταστροφική κριτική και καθόλου εποικοδομητική κριτική. Συνέπεια αυτής της στάσης του δασκάλου είναι η επόμενη αντίδραση των μαθητών:
Συμπεριφορά πολλαπλά περιορισμένη και αποβλέπουσα στο εγώ. Ετούτη την συμπεριφορά την συναντάμε σε όλα τα στάδια της ενδιάμεσης ανθρώπινης συνδιαλλαγής με τους αγαπητούς συμπολίτες της χώρας μας και ίσως μας δοθεί η ευκαιρία σε έναν συλλογικό κατάλογο να επισημάνουμε την ελλιπή εκπαιδευτική μας πολιτική, που ασφαλώς πρέπει να είναι ο μόνος δρόμος για την Ευρώπη.
Αυτή η περιορισμένη αυθορμητικότητα και ενεργητικότητα στη σχολική ζωή έχει αντίκτυπο αργότερα και στις δημόσιες υπηρεσίες και στις υπηρεσίες εξυπηρέτησης, όπου παρατηρούμε την αρνητική συνδιαλλαγή και παθητικότητα των υπαλλήλων.
Ετούτη η περιορισμένη κοινωνική ενεργητικότητα και ελευθερία κίνησης εξαιτίας της εξάρτησης του μαθητή από τον παιδαγωγό έχει αντίκτυπο αργότερα μέσα στην οικογένεια και στην κοινωνία με τις αντίστοιχες πράξεις μας. Και όταν ο γονιός επιστρέφει κουρασμένος και δυσαρεστημένος από την εργασία του τα βάζει με τη γυναίκα του, αυτή πάλι με τα παιδιά της και αυτά τελικά με τα μικρότερα αδελφάκια τους και τους αδυνάτους της κοινωνίας, ιδιαίτερα σε βάρος των ζώων και των πουλιών.
Έτσι λοιπόν με την αυταρχική συμπεριφορά κυριαρχεί επικράτηση μεγαλύτερης διχόνοιας και επιθετικότητας ανάμεσα στους μαθητές. Προσπάθεια επιβολής του ενός πάνω στον άλλο, όπως συνήθως συμβαίνει αργότερα στην καθημερινή μας ζωή.
Σχηματισμός από τους μαθητές ομάδας ανταρσίας εναντίον του παιδαγωγού.
Έκφραση ευχής για τερματισμό των συνελεύσεων και γενικά των εργασιών.
Μια εγκατάλειψη της αίθουσας από τον παιδαγωγό, ακολουθεί μείωση της ενεργητικής προσπάθειας για τη συνέχιση της εργασίας. Επικρατεί μία ισχυρή εξάρτηση ή κοινωνική αναγνώριση από τον παιδαγωγό.
Μακροχρόνια ενίσχυση της ανυποταξίας και μειωμένη αυτενέργεια.
Στην διανομή έτοιμων υλικών, ατομική ροπή για κατοχή.
Εγωιστικά βαμμένη γλωσσική συμπεριφορά στα 82% των εκφράσεων που χρησιμοποιήθηκαν.
Σε καταστάσεις ανάγκης συναντούν μαθητές των αυταρχικών παιδαγωγών σε ποσοστό 95% ένα αίσθημα πικρίας κι ένα αίσθημα κακής μεταχείρισης.
Το 82% των μαθητών βρίσκει το γλωσσικό φέρσιμο του παιδαγωγού εγωιστικό και προσβλητικό και αποθαρρύνονται να ξανακάνουν μία ορισμένη εργασία.
Μεγαλύτερη συχνότητα των προσωπικών αντωνυμιών στον ενικό: εγώ, δικό μου, εμένα, μ΄ εμένα, από μένα απ΄ ό,τι στον πληθυντικό: εμείς, σε μας, από εμάς, δικά μας κλπ.
Με τον αυταρχικό τρόπο χειρισμού διαπαιδαγώγησης του παιδαγωγού εμποδίζονται οι μαθητές σε μια ελεύθερη ανάπτυξη των λανθανουσών ( κρυφών) τους ικανοτήτων και αναπτύσσονται τάσεις υποτέλειας. Δεν πληροφορούνται από τον παιδαγωγό την ανάγκη και την αποτελεσματικότητα της συλλογικής αντιμετώπισης των προβλημάτων, παρά αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους, έτσι που χωρίς να λαμ βάνουν υπόψη τους συναδέλφους ( συνανθρώπους) συγκεντρώνονται γύρω από έναν αρχηγό, που θα πάρει αυτός μετά τις αποφάσεις και τις ευθύνες τους.
0ι μαθητές γίνονται ή αφέντες ή δούλοι και όχι ισότιμα μέλη μιας κοινωνίας, που τόσο έχουμε σήμερα ανάγκη.
Τα τυπικά χαρακτηριστικά της αυταρχικής συμπεριφοράς είναι: Παρεξηγήσεις, αγένεια, καμιά κατανόηση, διαταγές, απογοήτευση, ερεθισμός ως λανθασμένος κρινόμενος τρόπος του παιδαγωγού, τιμωρίες και απειλητικές τιμωρίες.
Μέσω αυτών που αναφέρθηκαν πιο πάνω προκαλούνται στους νέους τα εξής: Χειροτέρευση των σχέσεών τους με τους παιδαγωγούς, ανελευθερία στη συνδιαλλαγή και στις ενδιάμεσες ανθρώπινες σχέσεις, αρνητική συναισθηματική πείρα, αρνητικές αντιδράσεις, εμπόδιο της ψυχικής ωρίμανσης κτλ.
Η ανικανότητα ενός παιδιού σ΄ ένα μάθημα ή σε περισσότερα, απειθαρχία του ή το μειωμένο ενδιαφέρον του έχουν πάντα ένα βαθύτερο νόημα, που πρέπει να είναι σε θέση ο παιδαγωγός να τα διαγνώσει και να δώσει τα κατάλληλα ερεθίσματα, που εύκολα αυτό μπορεί να διασαφηνιστεί από την κατάσταση της ζωής του.
Αν ο δάσκαλος θέλει να το διευκρινίσει, πρέπει να είναι σε θέση να διεξάγει την ψυχολογική συζήτηση με το μαθητή του και συνήθως με τους γονιούς.
Τούτο
εξαρτάται από την ψυχολογική μόρφωση και
την προσωπικότητα του δασκάλου.
Τελειώνοντας το πρώτο μέρος ήθελα να επισημάνω, ότι η διαπαιδαγώγηση πρέπει να είναι αγωγή για την ελευθερία και ασφαλώς μία διαπαιδαγώγηση για την ελευθερία γίνεται μόνο με την ελευθερία. Επιστημονικές εργασίες προτείνουν στόχους συμμετοχής, συνδιαλλαγής και συν-απόφασης των μαθητών στον προγραμματισμό του μαθήματος και της αλληλέγγυας αλληλεπίδρασης. Διότι όπως ξέρουμε δημοκρατικές κυβερνήσεις και κοινωνικές μορφές λειτουργούν μόνο τότε, σε κρίσιμες περιόδους, όταν οι πολίτες κατά τη διάρκεια της παιδικής και νεανική τους ηλικίας έχουν αφομοιώσει ασφαλείς δημοκρατικές και κοινωνικές μορφές συμπεριφοράς. Μία αποφασιστική αλλαγή του κοινωνικού κλίματος στα σχολεία, που αποτελεί παράλληλα με την οικογένεια και την κοινωνία το αποφασιστικότερο περιβάλλον για τους αναπτυσσόμενους ανθρώπους και μου φαίνεται στην παρούσα στιγμή και θα είναι πάντα η ουσιωδέστερη απαίτηση για καλυτέρευση του κοινωνικού κλίματος και της κοινωνικής συμπεριφοράς στο λαό και ως μία από τις καλλίτερες εγγυήσεις, για γεγονότα που συνδέονται με την αυταρχικότητα, τη δικτατορία και τον φασισμό του παρελθόντος, ώστε να μην επαναληφθούν ποτέ πια.
Βλέπε και:
Κων/νου Σ. Ναλμπάντη: ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗΣ στο περιοδικό ΓΡΑΜΜΑ, Φρανκφούρτη, Ιούνιος – Ιούλιος 1997.
Κων/νου Σ. Ναλμπάντη: ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗΣ στο περιοδικό: Οικογένεια και Σχολείο, Νο. 70 και Νο.71 Λευκωσία/ Κύπρου 1984.
Κων/νου Σ. Ναλμπάντη: Για μια νέα πολιτική επιμόρφωσης – μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών, στο περιοδικό: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, Θεσσαλονίκη 1984
Κων/νου Σ. Ναλμπάντη: Ψυχολογική ανάλυση της παιδαγωγικής διαδικασίας μάθησης, στο περιοδικό: ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ, τεύχος 7-8 Ιούλιος-Δεκ., Ηράκλειο Κρήτης 1985 και
Τεύχος 11 ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΖΩΗ, Αθήνα 1985
Κων/νου Σ. Ναλμπάντη: Πορεία και εξέλιξη των αναλυτικών προγραμμάτων στο περιοδικό: ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ, Νο. 24, χειμώνας, Αθήνα 1983
Ευπρόσδεκτος σε κάθε Αντίλογο
konstantinnalbantis@t-online.de
www.kn-megalexandros.gr
Erziehung3-nov.doc
Νοέμβριος
2002
ΠΑΙΔΕΙΑ Ο ΜΟΝΟΣ ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Κωνσταντίνου Σ. Ναλμπάντη, Κολωνία
konstantinnalbantis@t-online.de
0 δημοκρατικός ή κοινωνική ολοκλήρωση
τρόπος χειρισμού
Μία κοινωνιολογική τάξη που υλοποιεί
ιδεώδεις ιδανικά, αξίζει ακόμα μεγαλύτερη
αξιοσύνη-επιτηδειότητα να αφυπνίσει
ιδανικά. Werner Ehrenforth
Προλεγόμενα
Χρόνια τώρα έχουν περάσει από την Μικρασιατική τραγωδία των ετών 1914-1924, όπου όμως τα αθεράπευτα τραύματα της γενιάς του πολέμου, της βίας της αδικίας, του πόνου και του ξεριζωμού, αλλά και των ανθρώπων απόβλητων της ελληνικής κοινωνίας που συναντούμε στους πέντε Ηπείρους, παραμένουν ακόμα αθεράπευτα. Σε αυτά προστίθεται μία μεγαλύτερη ακόμα αθεράπευτη ανθρώπινη, ψυχολογική καταστροφή, που όλα μαζί μεταδίδονται από γενιά σε γενιά και όλες τις επόμενες γενιές, χωρίς να μπορέσουμε να επιδιώξουμε την πόλωση των πληγών , έτσι ώστε να αναλύσουμε το παρελθόν μας, για να προσπαθήσουμε να επεξεργαστούμε συλλογικά για τον ελληνισμό τις αρνητικές εμπειρίες παραγωγικά, ούτως ώστε τέτοιες εθνικές και ανθρώπινες συμφορές να μην επαναληφτούν ποτέ πια. Συχνά παρατηρούμε στην Πατρίδα μας και υποπτευόμαστε ότι συμβαίνει και στις ενδιάμεσες ανθρώπινες σχέσεις, ότι μας λείπει η προσοχή και φιλοφροσύνη, η δημοκρατική και κοινωνική ανταπόκριση, η αντίληψη και η σχετική αντίδραση, η αδυναμία αυτό-συγκέντρωσης- προσήλωσης, η ισχυρή αισθηματική ικανότητα και η κοινωνική εμφυϊα…, και ετούτα τα φαινόμενα θα μπορούσαν να προέρχονται από τα αίτια της φυγής, της ταπείνωσης και του ξεριζωμού, της άρνησης αποδοχής από τους συνανθρώπους μας και είναι θέματα διαχρονικά και χρίζουν περαιτέρω ανάλυσης .
Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες πρωτύτερες συγκινησιακές εμπειρίες επηρεάζουν τον παιδικό εγκέφαλο, όπου η καθημερινή κατανόηση μαζί με τις πρωτύτερες τραυματισμένες εμπειρίες, μπορούν να επηρεάσουν την συμπεριφορά ενός ανθρώπου σε ολόκληρη τη ζωή του. Είναι αρκετό το ποσοστό ψυχικών τραυμάτων μαθητών στα ελληνικά σχολεία και είναι πλέον καιρός να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και να δημιουργήσουμε εκείνες τις προϋποθέσεις για να αντιμετωπίσουμε με όλα τα προληπτικά μέτρα την σημερινή και την μέλλουσα κοινωνία μας. Στην κλινική ψυχολογία έχουν ερευνηθεί και υποπτευθεί τις αρχές του 20ου αιώνα , ότι τέτοια τραύματα αφήνουν στίγματα στον εγκέφαλο. Με αυτή τη διαπίστωση πάμε ένα βήμα ακόμα μπροστά και από την έρευνα της συμπεριφοράς ερχόμαστε στη βιολογία του εγκεφάλου.
Η επιρροή του περιβάλλοντος- περίγυρου στην ανάπτυξη του εγκεφάλου είχαν ερευνήσει
Αμερικανοί την δεκαετία του 70 στο University of California in Berkeley...
Σύμφωνα με τη διαπίστωση και απόδειξη της Braun από Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Γερμανίας, συγκινησιακές παραμελήσεις αλλοιώνουν τον εγκέφαλο. Πολλές ψυχικές ασθένειες δεν μπορούν να εξουδετερωθούν με θεραπευτικές συζητήσεις. Τα φάρμακα ησυχάζουν μόνο τον ασθενή, όμως δεν τον θεραπεύουν.
Αν μπορούσε να γνωρίζει κάποιος , τι πορεύεται στους εγκεφάλους παραμελημένων παιδιών
και τι συνοδεύει τον άνθρωπο ως το βαθύ γήρας, αν μπορούσε να είναι ευδιάκριτο , ποιοι
αποτυχημένοι χειρισμοί οδηγούν τον εγκέφαλο, έτσι που ο ενήλικος άνθρωπος, κάποτε, ξαφνικά, γίνεται ψυχικά ασθενής- ίσως τότε μόνο μπορεί κάποιος να επιχειρήσει, ώστε να επιστρέψει ο εγκέφαλος πάλι στην κανονική του θέση. ….
΄0πως αναφέραμε ένα ελκυστικό περιβάλλον ( περίγυρος) και κοινωνική ενδιάμεση αλληλεπίδραση επιδρά αναζωογονητικά . Επειδή τα στίγματα της παιδικής ηλικίας διαμορφώνουν την ανάπτυξη του εγκέφαλου, από τις γνώσεις πειραμάτων επάνω σε ποντικούς της αναφερόμενης ερευνήτριας ελπίζουν να βρεθούν στον εγκέφαλο των πιλοτικών ζώων στίγματα παιδικών τραυμάτων. Οι εργασίες της ερευνήτριας που είναι μία οπτασία και θα μπορούσαν οι γνώσεις των ψυχολόγων, παιδαγωγών και ερευνητών του εγκεφάλου να ενώσουν για μια νέα θεραπεία. για τους παιδαγωγούς. Απεγνωσμένοι παιδαγωγοί ανακάλυψαν την έρευνα του εγκεφάλου. Τι οφείλουν λοιπόν να διδάξουν;
Με ποια μέθοδο διδασκαλίας; Πόσο μακριά φθάνει η αγωγή;
0 τομέας της Neurodidaktik
ανθίζει . Η ερευνήτρια Anna
Katharina
Braun,
στην έρευνά της αναζητά για τα στίγματα της
νεανικής ηλικίας. Anna
Katharina Braun: Die Suche nach der Narben der Kindheit, in die:
ZEIT, Αμβούργο,
31.10.2002, S. 30.
Το ίδιο και ο Νeurobiologe Henning Scheich, Magdeburg, αξιώνει περισσότερη επιρροή της έρευνας του εγκεφάλου στην παιδαγωγική, βλέπε: FOKUS. Das moderne Nachrichtenmagazin, 43/2002,S.84.
0 συμπολίτης μας Βασίλειος Φθενάκης, πανεπιστημιακός από το Μόναχο, προτείνει ενωρίς την επικοινωνία μεταξύ παιδιού και γονιού με το διάβασμα βιβλίων, την συλλογική ανασκόπηση φωτογραφιών και ένα οικογενειακό προωθητικό κλίμα και το σωστό στιλ αγωγής και την παραίτηση από την υποτίμηση παιδικών ικανοτήτων, και όταν τα παιδιά μεγαλώσουν θα πρέπει να κατέχουν τουλάχιστον τρεις γλώσσες, βλέπε: FOCUS,
43/2002,S. 82.
0 πανεπιστημιακός Heinz Mandl αξιώνει περισσότερη αυτενέργεια και ένα νέο πολιτισμό μάθησης στα σχολεία και μία νέα πλησιέστερη πρακτική της εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών, βλέπε: FOCUS, 43/2002, S.77.
0 Ν. Ματσανιώτης, αναφέρει, ότι τα ελληνόπουλα σήμερα δέχονται αφθονία στρεσογόνων ερεθισμάτων από την οικογένεια, το σχολείο, την κοινωνία, με αποτέλεσμα να αναπτύσσουν διαταραχές της συμπεριφοράς και άλλες ψυχικές διαταραχές, που τείνουν να γίνουν πολύ συχνό παιδιατρικό πρόβλημα, όπου οι ψυχικές και συμπεριφορικές διαταραχές ξεπερνούν το 20% των παιδιών…., και αναφέρει, ότι ο σύγχρονος παιδίατρος πρέπει να εκπαιδευτεί και σε τεχνικές που εφαρμόζει η ψυχολογία και η ψυχιατρική, ώστε να καταστεί ακόμη περισσότερο αποτελεσματικός στην πρόληψη, στη διάγνωση και στη θεραπεία…, βλέπε: Ν. Ματσανιώτης: Για να έχουμε ψυχικώς υγιή παιδιά, στο ΒΗΜΑ της Κυριακής, 03.11.2002, σ. 50-51.
Ένα χάος στην οικογένεια, διαταραγμένες σχέσεις με τους γονείς και χαώδης κατάσταση στις ενδιάμεσες ανθρώπινες σχέσεις , στη σχολική τάξη και την κοινωνία μπλοκάρει τον εγκέφαλο. Η ομαλή κανονική αγαπημένη τάξη είναι η μισή, δηλαδή 50% της μάθησης. Αυτό αρχίζει με ένα ευδιάκριτο και διαφανές προγραμματισμό και σταθερά συμφωνημένων και αν είναι δυνατόν ελεύθερο από ενοχλήσεις και διακοπές χρόνο για λύσεις των ασκήσεων στο σχολείο ή το σπίτι και ασφαλώς προγραμματισμένες ώρες συλλογικής ευθύνης και εξάσκησης ομιλίας των γλωσσών κάτω από την καθοδήγηση έμπειρων παιδαγωγών.
Ο δημοκρατικός τρόπος χειρισμού της διαπαιδαγώγησης ή αλλιώς κοινωνική ολοκλήρωση χαρακτηρίζεται με τη συνεργασία ανάμεσα στους μαθητές και δασκάλους ως ισότιμα μέλη της συγκεκριμένης ομάδας. Εδώ βλέπουμε πως διαφέρει απ΄ τον αυταρχικό τρόπο χειρισμού διαπαιδαγώγησης, όπου εκεί υπάρχει η ανυπομονησία, οι απειλές, οι τιμωρίες, η μεγάλη επικράτηση του μιλώ και ρωτώ, του ορίζω και καθορίζω και το θα και το πρέπει και το πατριαρχικό σύστημα του Αγά στο σπίτι. ΄0που εκεί υπάρχει περιορισμένη εκτίμηση των επιθυμιών και αναγκών των λεγομένων εξαρτημένων προσώπων, τα βασικά δικαιώματα άνισα μεταξύ των μελών της οικογένειας και του διευθυντή της ομάδας στο σχολείο κτλ.
0
δημοκρατικός τρόπος χειρισμού
διαπαιδαγώγησης
( ή κοινωνική
ολοκλήρωση)
0
αληθινός ελεύθερος άνθρωπος επιθυμεί μόνο,
αυτά που μπορεί, και κάνει αυτά που αρέσουν
σε αυτόν…. ΄0λοι οι κανόνες της
Αγωγής αφήνονται να
απορρέουν από αυτές.
Jean-Jacques Rousseau
Στο δημοκρατικό τρόπο χειρισμού ο παιδαγωγός δεν φαίνεται να στέκεται πάνω απ΄ όλα τα μέλη της ομάδας, παρά ως ισότιμος κι εντεταγμένος οργανικά στην ομάδα.
0ρισμός και κύρια χαρακτηριστικά
Προϋπόθεση σ΄ αυτό τον τρόπο χειρισμού διαπαιδαγώγησης είναι η άποψη ότι είναι δυνατό να υπάρχει μια αποδεκτή σχολική συμπεριφορά των μαθητών ακόμα και χωρίς τη διεύθυνση του παιδαγωγού και επειδή προωθούνται μέσα από αρμόζουσες ενδιάμεσες κοινωνικές παιδαγωγικές και ανθρώπινες σχέσεις στη σχολική ζωή οι υπάρχουσες τάσεις για πρέπουσα συμπεριφορά.
0ι αποφάσεις δεν υπαγορεύονται από τον παιδαγωγό, παρά αποφασίζονται από την ομάδα, κάτω από την καθοδήγηση του παιδαγωγού.
Άλλα χαρακτηριστικά της μορφής του τρόπου χειρισμού της κοινωνικής ολοκλήρωσης είναι όσα συμβαίνουν στην εργασία, στο αντικείμενο συζήτησης μέσα στην ομάδα, στον ελεύθερο σχηματισμό της ομάδας, χωρίς να σχηματίζεται μια ομάδα κατευθυνόμενη από τον παιδαγωγό.
Οι μαθητές εδώ βοηθούνται από τον παιδαγωγό σε μορφή προτάσεων ( 88 φορές συχνότερα απ΄ ότι στην αυταρχική διαπαιδαγώγηση), που μπορεί η τάξη να διαλέξει.
Η συνδιαλλαγή μέσα στην ομάδα δεν διακόπτεται μέσω διατάξεων ή διαταγών.
Ο παιδαγωγός προσπαθεί να δραστηριοποιήσει τους μαθητές στην ανάληψη πρωτοβουλιών και στην ανεξαρτησία και νοείται ο ίδιος ως μέλος της ομάδας, χωρίς να επηρεάζει ειδικά την ομάδα με την παρουσία του.
Σε τεχνικές συμβουλές δίνει κάθε φορά μια πρόταση με πολλές διαδικασίες, η εκλογή όμως της απόφασης είναι δικαίωμα των παιδιών. Παίρνει την πρωτοβουλία και με τη μορφή προτάσεων, αλλά μόνο σε αναγκαίες περιπτώσεις.
Η γνώμη και η κρίση των μαθητών λαμβάνονται υπόψη.
Ο παιδαγωγός προβάλλει σωστές γνώμες των παιδιών, δίνει βοήθεια στα παιδιά να διατυπώσουν τις σκέψεις και τα προβλήματά τους.
Βοηθάει να ομολογήσουν κάτι που δεν ξέρουν ή που δεν μπορούν να το διατυπώσουν ή που το έχουν πιάσει λάθος.
Το αποφασιστικότερο είναι πιθανό ότι ο παιδαγωγός με τη μορφή του χειρισμού της κοινωνικής ολοκλήρωσης με τις ενδιάμεσες ανθρώπινες σχέσεις αναγνωρίζει τις επιθυμίες των παιδιών ως υπάρχοντα γεγονότα και να εμποδίζεται η δική του προσωπική προσπάθεια. Αυτό θα πει ότι κι εδώ υπάρχουν διατάξεις και περιορισμοί συμπεριφοράς, αλλά συγχρόνως λαμβάνεται υπόψη και εκτιμάται η προσωπικότητα του παιδιού.
Αποτελέσματα
αυτού του τρόπου χειρισμού
διαπαιδαγώγησης στα παιδιά
Γένεση μεγαλύτερου αριθμού δημιουργικών και εποικοδομητικών αποτελεσμάτων εργασίας απ΄ ότι στον αυταρχικό χειρισμό. Ο παιδαγωγός διαπραγματεύεται ως ισότιμο μέλος της ομάδας. Είναι φιλικός, αντικειμενικός και υπάρχει σ΄ αυτού του είδους τη διαπαιδαγώγηση δυο φορές χαμηλότερη δουλοπρέπεια απ΄ ότι στην αυταρχική διδασκαλία.
Κάθε μαθητής γνωρίζει τη δική του κοινωνική επιρροή πάνω στους άλλους μαθητές, πολλαπλάσια αμοιβαία αναγνώριση, φανερή καλυτέρευση και αυθορμητικότητα στις ενδιάμεσες ανθρώπινες σχέσεις. Οι μαθητές μαθαίνουν να κερδίζουν περισσότερη αυτονομία και μεγαλύτερη ανεξαρτησία. Εργάζονται με αίσθημα ευθύνης και ακόμα και χωρίς την παρουσία του παιδαγωγού. Υποχωρεί η επιθετική, ευερέθιστη και εξουσιαστική συμπεριφορά απέναντι σε άλλα μέλη της ομάδας. Επικρατεί η ετοιμότητα και ευγένεια, έτσι που είναι δυνατή μια εργασία σε ατμόσφαιρα ύφεσης και αλληλοεκτίμησης .
Όταν αλλάξει ο παιδαγωγός, προβάλλει μια ισχυρή αντίσταση εναντίον του αυταρχικού παιδαγωγού. Από τους 20 μαθητές οι 19 προτιμούν ένα δημοκρατικό τρόπο χειρισμού απ΄ ότι αυταρχικό.
Στην έρευνα της Tausch και του Tausch βρήκαν οι μαθητές σε 93% των υποθέσεων σε
« σχεδιαζόμενες καταστάσεις» ένα «αίσθημα ότι τους κατανοούν» και την ετοιμότητα λόγω της κατανόησης να σταματήσουν την ενοχλητική εργασία σε 73% υποθέσεις. Σε 77% βρήκαν την συμπεριφορά αυτή «ως δίκαια διαπαιδαγώγηση».
Ειδικότερα είναι σπουδαίο το γεγονός ότι μια μεγάλη συμμετοχή σε αποφάσεις συσχετίζουν με μεγαλύτερη ψυχική-κοινωνική ωριμότητα και μαζί μ΄ αυτό δημιουργούνται, βέβαια, ψηλότερα μοτίβα και επιδιώξεις. Όσο λιγότερη πίεση ασκείται στους μαθητές, οι επιδόσεις είναι στο ίδιο ύψος και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της απουσίας του παιδαγωγού από τη σχολική πράξη. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η απελευθέρωση από το φόβο και τις εντάσεις βρίσκει ανταπόκριση στους μαθητές. Το να έχουν ένα ελεύθερο κοινωνικό κλίμα με μειωμένο αίσθημα απειλής ή και μειωμένη την υπερβολική πειθαρχία έχει θετικά αποτελέσματα στην πιθανότητα επιτυχίας και της επιδιωκόμενης αλλαγής συμπεριφοράς.
0 τρόπος συμπεριφοράς κατά τη
διάρκεια της διδασκαλίας
Είναι χαρακτηριστικό για τη συμπεριφορά του παιδαγωγού στις καταστάσεις φιλονικίας στη διδασκαλία ότι μόνο 25 των υποθέσεων που αναλύθηκαν από τον Tausch και την Tausch έχουν πραγματοποιήσει τη μορφή συμπεριφοράς κοινωνικής ολοκλήρωσης. Μπορεί, όμως, να ελπίζει κανείς ότι τ΄ αποτελέσματα που βρέθηκαν το 1958 για τη συχνότητα της αυταρχικής συμπεριφοράς σε καταστάσεις φιλονικίας θ΄ αρχίσουν να υποχωρούν σιγά-σιγά, με τη γνωστοποίηση εμπειρικών αποτελεσμάτων καθώς επίσης κα με τη βελτίωση στην εκπαίδευση- μόρφωση και μετεκπαίδευση των παιδαγωγών.
Τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς κοινωνικής ολοκλήρωσης, που έχουν ιδιαίτερη σημασία και αξία στη σχολική πράξη, είναι η επιστροφή της γλωσσικής συμπεριφοράς, η αντιστροφή στα εσωτερικά παραδείγματα του παιδαγωγού για τον εαυτό του καθώς επίσης και για τους μαθητές. Με αυτό δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να μιμηθούν αυτή τη συμπεριφορά. Δεν υπάρχει καμιά μεγάλη διαφορά μεταξύ αυτών που αναμένουν να μάθουν και από τη συμπεριφορά που τους έχει διδαχθεί προηγουμένως. Στη συνέχεια πραγματοποιείται ένα feed-back, καθ΄ όσο οι μαθητές μπορούν να εκφραστούν με τη συμπεριφορά του παιδαγωγού. Μ΄ αυτόν τον τρόπο γίνεται και για τον παιδαγωγό η εργασία πιο ευχάριστη και με λιγότερη ένταση.
Τα τυπικά χαρακτηριστικά της μορφής του δημοκρατικού χειρισμού διαπαιδαγώγησης
είναι:
- Χαμηλότερη συχνότητα της έκφρασης δύναμης ισχύος και ισχυρής διάθεσης για βία και ιεραρχική υπεροχή πάνω σε άλλους.
- Διεύθυνση και καθοδήγηση άλλων προσώπων για την επιτυχία ορισμένων σκοπών, μόνο αν είναι απαραίτητο και αυτό στο αναγκαίο μέτρο.
- Αναγκαία καθοδήγηση σ΄ έναν τρόπο που εκτιμά την ισότιμη αξία και αξιοπρέπεια του συνεταίρου (συντρόφου) και επίσης και του παιδιού.
- Αναγνώριση της ίδιας τιμής και αξιοπρέπειας και γενικά ίσα δικαιώματα στους άλλους μετόχους, επίσης και στα παιδιά.
- Υπάρχει μεγαλύτερη συχνότητα τρόπων συνεργατικής φύσης και παραγωγικής αλληλεπίδρασης.
- Ευμενή εκ των προτέρων διάθεση για τα ενδιαφέροντα, τις απόψεις και αποφάσεις άλλων, απ΄ ότι εναντίον αυτών.
- Λαμβάνει υπόψη τη σκέψη και το αίσθημα των άλλων στις δικές του πράξεις και μέτρα.
- Διευκόλυνση μιας μεγαλύτερης διάστασης αυθόρμητης συμπεριφοράς άλλων ατόμων.
- Υποστήριξη και προώθηση της ανεξαρτησίας, ασφάλειας και ελευθερίας αποφάσεων άλλων προσώπων.
Σύγκριση και
Προοπτικές (περισσότερα
σε επέκταση σε άλλα μου άρθρα)
΄0πως είδαμε στο δημοκρατικό τρόπο χειρισμού διαπαιδαγώγησης μπορούν να επεκταθούν ακόμα περισσότερες αυτενέργειες για περαιτέρω στρατηγικές μάθησης, όπως περισσότερα ερεθίσματα και συγκινησιακές καταστάσεις των μαθητών, την ανάπτυξη των ικανοτήτων για μία αυτόματη προσανατολισμένη συνεργατική μάθηση και αξιολόγηση γνώσεων και αυτενεργειών και προοπτικών λύσεων προβλημάτων, αφού βέβαια αξιολογήσουμε την κριτική της έρευνας PISA στο νοσηρό εκπαιδευτικό μας σύστημα. 0 σκοπός του παιδαγωγού θα πρέπει να είναι περισσότερο προωθητικός απ΄ ότι παρουσιαστής πληροφοριών. Η διαπαιδαγώγηση όμως αρχίζει από το σπίτι, συνεχίζεται στον παιδικό σταθμό και μετέπειτα στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και αποτελειώνει με τις εξετάσεις της επαλήθευσης ή όχι των μαθημένων μέσα στην Κοινωνία.
Η νέα υπουργός οικογένειας και κοινωνικής της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας , που κατάγεται από τη Βαυαρία πρότεινε ήδη το μάθημα της οικογένειας και της κοινωνίας να είναι υποχρεωτικό μάθημα σε όλα τα σχολεία. Η απήχηση ήτανε αρκετά ευνοϊκή.
Αλλά πρέπει να αναφέρω, ότι στο κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας το μάθημα οικογένεια και κοινωνία, τρόποι αγωγής και διαπαιδαγώγησης καθώς επίσης και επιθετικότητα αιτίες και επιδράσεις, βρίσκονται ήδη στα αναλυτικά προγράμματα και τόσα άλλα ακόμα διδάσκονται στην Κοινωνιολογία, πολιτική σε όλες τις ανώτερες βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος, όπου εγώ προσωπικά κατ΄ επανάληψη έχω επεξεργαστεί και δημοσιεύσει το θεωρητικό μέρος εδώ και χρόνια τώρα και μετέπειτα το έχω πειραματιστεί και το έχω διδάξει και στην πράξη και ασφαλώς με εναλλακτικές μεθόδους διδασκαλίας….
Βλέπε και το προηγούμενο άρθρο μου, www.kn-megalexandros.gr .
Βέβαια κατά την μακρόχρονη εμπειρία μου στην μόρφωση ενηλίκων στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο διαπίστωσα κατά τη διάρκεια της δικτατορίας ανήσυχους ανθρώπους που ενδιαφερότανε για την κριτική ανάλυση των βιβλίων και τα αναλυτικών προγραμμάτων εκείνης της εποχής. Σήμερα υπάρχουν και συνεπείς γονείς, που πληροφορούνται εντατικά
για μία θετική αγωγή,
όπως στη σειρά Αγωγή
στο studio
Dumont
στην Κολωνία, όπου η αίθουσα ήτανε
υπερβολικά γεμάτη
από γονείς με την εισήγηση του
πανεπιστημιακού δασκάλου Kurt Hahlweg, Braunschweig, της κλινικής
ψυχολογίας και ψυχοθεραπείας.
Στην πάρα πολύ ενδιαφέρουσα εισήγησή του αναφέρει μερικούς βασικούς κανόνες σε περίπτωση κλιμακώσεων, αν ρωτήσει κανείς τους γονείς, αν κρατούν σταθερά τους κανόνες αγωγής, τότε απαντούν με συνέπεια και με ναι και με όχι. Η ασυνεπής συμπεριφορά αγωγής είναι μία από τις κυριότερες παράγοντες για ενοχλήσεις συμπεριφοράς. Πολύ πάρα πολύ λίγο οι γονείς ζητούν βοήθεια. Αντί τις βοήθειας κλιμακώνονται οι φιλονικίες - και φτάνουν ως τη βία.» Φροντίζετε για ένα εξασφαλισμένο και ενδιαφέρον περίγυρο, δημιουργήσατε μία θετική και εμπνευσμένη ατμόσφαιρα μάθησης, συμπεριφέρεστε με συνέπεια, αυτό θα πει, αντιδράτε σε κάθε περίπτωση και κυρίως αν το φέρσιμο του παιδιού είναι απρεπές και προσπαθήσετε να διαπραγματευθείτε με αυτό, χωρίς να μαλώνετε ή απειλείται ή φωνάζετε, τι πρέπει να κάνει αντί αυτού που επιθυμεί. Κυρίως όμως συγκρατήσετε τις απαγορεύσεις και προσέχετε τις δικές σας ανάγκες. Ο καθηγητής ανέφερε ακόμα τρεις παράγοντες και είναι ο αξιόλογος χρόνος, η σωματική επαφή και ο έπαινος ιδιαιτερότητας και ειλικρίνειας…. Τελικά έδωσε στους γονείς να σκεφθούν, χωρίς να κινδυνεύει να κλιμακωθεί κάτι τι : Πώς μπορώ να αντιδράσω σε μία κριτική κατάσταση» ;; Susanne Hensesbach: Im Mittelpunkt steht Konsequenz, Eltern informieren sich über Erziehung, in: Kölner Stadt-Anzeiger, Köln, 9/10.11.2002, S. 10..
Ευπρόσδεκτος σε κάθε Αντίλογο
konstantinnalbantis@t-online.de
Πηγή: www.kn-megalexandros.gr , περαιτέρω βλέπε
Anna Katharina Braun: Die Suche nach der Narben der Kindheit, in : DIE ZEIT, Εβδομαδιαία Εφημερίδα του Αμβούργου για πολιτική, οικονομία, γνώσεις και πολιτισμό, Αμβούργο, Νο. 45, 31.10.200.
Hennig
Scheich, Wassilios Fthenakis, βλέπε,
in: FOCUS, Nr. 43 , 2002
Κων/νος Σ. Ναλμπάντης: Αγωγή για την Ειρήνη, στο περιοδικό: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 1986.
Κων/νος Σ. Ναλμπάντης, ΟΜΑΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ, στο περιοδικό: ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ, Αθήνα, Νο.2, Άνοιξη 1976.
Κων/νος Σ. Ναλμπάντης: Η Οικογένεια μέσα στις κοινωνικές αλλαγές. Ο ρόλος της γυναίκας και η οικονομική ανάπτυξη, στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ, Ξάνθη, 26.05, 27.05., 31.05. 2000, βλέπε και στην ιστοσελίδα μου Μεγαλέξανδρος www.kn-megalexandros.gr .
Κων/νος Σ. Ναλμπάντης, Τα ανθρώπινα δικαιώματα και η εκμετάλλευση των παιδιών, στην ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, Εβδομαδιαία εφημερίδα της Ξάνθης, 07.01.2001.
konstantinnalbantis@t-online.de