Ἡ Ἀνατολικὴ Ρωμαικὴ Αὐτοκρατορία - Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία
Ἱστορικὴ ἀνασκόπηση τῶν θετικῶν πολιτιστικῶν ἐπιδράσεων

Κῶν/νὸς Σ. Ναλμπάντης
Κολωνία

Ἀντίβαρο, Ἰούνιος 2006

Προλεγόμενα

Ἡ Ἀνατολικὴ Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία καὶ ἡ μετέπειτα ὀνομασθεῖσα Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία εἶχε Ρωμαϊκὴ κρατικὴ νομικὴ δομή, ἑλληνικὸ πολιτισμὸ καὶ χριστιανικὴ θρησκεία καὶ ἤτανε οἱ στυλοβάτες κίονες τῆς Ἀνατορωμαϊκῆς ἢ Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Ἐδῶ ἀναπτύχθηκε ὀργανικὰ ὁ ἕλληνο-ρωμαϊκὸς πολιτισμός. Ὢς τὰ μέσα ἀπὸ τὸ βαθὺ μεσαίωνα παρέμεινε τὸ Βυζάντιο σὲ σύγκριση μὲ τὴ Δύση πολιτιστικὰ κατὰ περισσότερο τρόπο σὲ ὑπεροχή. Ἤδη τὸν μεσαίωνα δροῦσε ἐδῶ ἡ μοντέρνα τέχνη στὴν ἀρχιτεκτονική. Στὸ μεσαίωνα ἔπαιρνε κανεὶς ἀπὸ τὸ Βυζάντιο τὸν Ἀριστοτέλη στὸ γνήσιο ἑλληνικὸ κείμενο καὶ τὴν συγχώνευση τῶν χριστιανικῶν πνευματικῶν ἀγαθῶν, ὅπου ἐδῶ ἀναπτύχθηκε ἡ σχολαστικὴ φιλοσοφία.

Ἀπὸ τὸ Βυζάντιο ἔχει ἐξαπλωθεῖ τὸ σχῆμα τῆς χριστιανικῆς θρησκείας στὶς ἀνατολικὲς ἐκκλησίες στοὺς σλάβους στὰ Βαλκάνια καὶ στὴ Ρωσία καὶ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο κερδιθήκανε περισσότερες νέες περιοχὲς γιὰ τὸν χριστιανισμό.
Ἀλλὰ ἐπίσης τὸ Βυζάντιο ἔχει συμβάλλει τὰ μέγιστα νὰ ἀμυνθεῖ καὶ νὰ σταματήσει τὴν μεγάλη ἕφοδο τῶν Ἀράβων στὴν Εὐρώπη καὶ τὴν Ἀνατολή, ἀκόμα καὶ ἂν κατὰ τὸν 8ο αἰώνα ὅλα τὰ παράλια της Ἀνατολικῆς καὶ τῆς Νοτίου Μεσογειακῆς Θάλασσας ἤτανε ἑλληνικὰ καὶ ἔφτασε ὁ ἰσλαμισμὸς ὦς ἀπελευθερωτὴς . ΄0ταν τὸ 1453 ἔπεσε στοὺς Τούρκους ἤτανε ἡ Εὐρώπη κατὰ τὸ μεγαλύτερο μέρος στερεὰ ἰσχυρή, ὅπου δὲν μπόρεσαν οἱ Τοῦρκοι νὰ φθάσουν καὶ νὰ προχωρήσουν παραπέρα, ἀλλὰ μόνο μέχρι τὴ Βιέννη Χίλια ὁλόκληρα χρόνια διάρκεσε ἡ Ἀνατολικὴ Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία- Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία. ΄0λο καὶ περισσότερο εἶχε στριμωχθεῖ, πάντα ὅμως ἀποχωροῦνταν ἀπὸ τὸ ἐπινόημα καὶ τὴν πραγματικότητα.

Ἐπιρροὴ καὶ πτώση τῆς Πόλης

Στὴν πιὸ κάτω περιγραφή μας θὰ προσπαθήσουμε νὰ περιγράψουμε τὸ Τέλος τοῦ Βυζαντίου τὸ 1453 καὶ τὶς πολιτιστικὲς θετικὲς ἐπιρροές του. Ἂν καὶ ἔπεσε τὸ 1453 ἐξακολουθοῦν νὰ ζοῦν οἱ πνευματικὲς καὶ πολιτιστικὲς παραδόσεις του, ποὺ ἔδρασαν τόσο στὸ παλιὸ Βυζαντινὸ ἔδαφος, ὅσο ἐπίσης παραπέρα ἀπὸ τὰ μοναδικὰ ὅρια τῆς Αὐτοκρατορίας του μὲ μεγάλη εὐφορία ἐξαπλώθηκαν καὶ ἔδρασαν οἱ κρατικὲς ἐπιδιώξεις καὶ ἡ πολιτιστικὴ ζωὴ πάνω στοὺς εὐρωπαϊκοὺς λαούς. Ἡ χριστιανικὴ θρησκεία στὴν εἰδικὴ ἑλληνικὴ διάπλαση ὦς οὐσία τοῦ βυζαντινοῦ πνεύματος καὶ συγχρόνως ὦς ἀντιπαράθεση στὸν ρωμαϊκὸ καθολικισμὸ παρέμεινε στοὺς Ἕλληνες καθὼς ἐπίσης καὶ τοὺς Νότιους καὶ ἀνατολικοὺς σλάβους τὸ ἁγιότερο τῶν ἁγιοτέρων. Στὶς ἐκαντονταετηρίδες τῆς τουρκικῆς κυριαρχίας ἦταν ἡ ὀρθόδοξη θρησκεία στοὺς Ἕλληνες καὶ τοὺς Νότιους Σλάβους ὦς ἔκφραση τῆς πνευματικῆς καὶ λαϊκὴς ἰδιαιτερότητας, δηλαδὴ αὐτὸ ἔχει προφυλάξει τοὺς βαλκανικοὺς λαοὺς ἀπὸ τὴ διάλυση τοὺς μέσα στὴν τουρκικὴ φουσκοθαλασσιὰ καὶ διαμέσου αὐτῶν διευκόλυνε τὴν ἐθνικὴ καὶ κρατικὴ ἀναγέννηση. Ἡ ὀρθοδοξία ἤτανε ἐπίσης ἡ πνευματικὴ σημαία κάτω ἀπὸ τὴν ὁποία ἔλαβε χώρα ἡ ἕνωση τῶν ρωσικῶν λαῶν καὶ ἡ Ρωσικὴ Αὐτοκρατορία ἔλαβε μεγάλη δύναμη καὶ θέση. Λίγο μετὰ τὴν πτώση τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας καὶ τῶν νοτιοσλαβικῶν αὐτοκρατοριῶν ἀποτίναξε ἡ Μόσχα τὸν Ταταρικὸ ζυγὸ τελειωτικὰ καὶ ἔγινε ἡ μοναδικὴ ἀνεξάρτητη δύναμη ὀρθόδοξης θρησκείας στὸ φυσικὸ κεντρικὸ σημεῖο τοῦ ὀρθόδοξου κόσμου. Ἅς μου ἐπιτραπεῖ ὅμως νὰ συμπληρώσω, ὅτι ὅταν ἡ Ἑλλάδα τὸ 1915 θέλησε νὰ εἰσέλθει στὸν Πρῶτο παγκόσμιο πόλεμο μὲ τοὺς συμμάχους, οἱ σύμμαχοί μας ἀντέδρασαν μετὰ ἀπὸ τὴ διαμαρτυρία τῶν Ρώσων, διότι ὑπῆρχε μυστικὴ συμφωνία καὶ σὲ μία νίκη τῶν συμμάχων νὰ παραχωρηθεῖ ἡ Κωνσταντινούπολη στὴ Ρωσία, φοβότανε ὅμως τὶς ἀξιώσεις τῆς Ἑλλάδας.

0 Ἴβαν ὁ Τρίτος, ὁ μεγάλος καὶ ἐλευθερωτὴς τῶν ρωσικῶν χωρῶν, παντρεύτηκε τὴν κόρη τοῦ Θωμὰ Παλαιολόγου, τὴν ἀνιψιὰ τοῦ τελευταίου Αὐτοκράτορα τοῦ Βυζαντίου. Αὐτὸς παρέλαβε τὸ βυζαντινὸ δικέφαλο ἀετὸ καὶ διέδωσε στὴν Μόσχα βυζαντινὰ ἔθιμα καὶ σὲ λίγο ἔπεσε στὴν Ρωσία καὶ ὁ χριστιανικὸς ἀρχηγικὸς ρόλος, ποὺ κατεῖχε προηγουμένως ἡ Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία. Καὶ κατὰ τὴ δική μου ἐπίσκεψη στὴν Μόσχα καὶ στὴν Ἁγία Πετρούπολη ἐκπληκτικὰ θαύμασα τὶς ἐκκλησίες καὶ τὰ ἐκκλησιαστικὰ ἀριστουργήματα. Ἂν ἤτανε ἡ Κωνσταντινούπολη ἡ Νέα Ρώμη, ἔτσι ἔγινε ἡ Μόσχα ἡ Τρίτη Ρώμη. Ἡ πνευματικὴ κληρονομιὰ ἀπὸ τὸ Βυζάντιο, ἡ θρησκεία, οἱ πολιτιστικές του ἰδέες καὶ τὰ πνευματικὰ ἰδανικὰ συνεχίζουν νὰ ζοῦν σὲ μακρινοὺς αἰῶνες στὴ ρωσικὴ τσαρικὴ Αὐτοκρατορία.

Ἀκόμα ὅμως μία μεγαλύτερη δύναμη ἀκτινοβολοῦσε καὶ εἶχε ὁ βυζαντινὸς πολιτισμός, ποὺ μπόρεσε νὰ διεισδύσει στὴν Ἀνατολὴ καὶ τὴ Δύση. Ἡ βυζαντινὴ ἐπιρροὴ ἂν καὶ δὲν ἤτανε τόσο προχωρημένη στὶς ρομανικὲς καὶ γερμανικὲς χῶρες, ἔτσι ἔχει ὅμως μολαταύτα τὸ Βυζάντιο ἐμπλουτίσει πολιτιστικὰ τὴ Γηραιὰ Ἤπειρο. Τὸ βυζαντινὸ κράτος ἤτανε τὸ δοχεῖο, ὅπου συνεχίζει νὰ ζεῖ ὁ πολιτισμὸς τῆς ἑλληνορωμαϊκῆς ἀρχαιότητας ἐπίσης διαμέσου τῶν αἰώνων. Γί΄ αὐτὸ τὸ Βυζάντιο ἤτανε ἐκεῖνο τὸ μέρος, ποὺ ἔδινε τὰ πάντα καὶ ἡ Γηραιὰ Ἤπειρος ἤτανε τὸ μέρος ποὺ ἔπαιρνε. Ἂν ὀνομάσουμε τὴν χρονικὴ περίοδο τῆς Ἀναγέννησης ὦς τὴ λαχτάρα γιὰ τὸν ἀρχαῖο ἑλληνικὸ πολιτισμό, ποὺ συνέλαβε ἡ ἀνθρωπότητα μὲ τὴν μεγαλύτερη δύναμη, βρῆκαν οἱ χῶρες τῆς Γηραιὰ Ἠπείρου τὶς πηγὲς στὸ Βυζάντιο, ὅπου ἔρεαν μαζὶ ὅλα τὰ ἀριστουργήματα τῆς ἀρχαιότητας. Τὸ Βυζάντιο προσπάθησε μὲ τὰ δόντια νὰ διαφυλάξει τὴν παράδοση τῆς ἀρχαιότητας καὶ διαμέσου αὐτῆς ἔχει ἐκπληρώσει μία παγκόσμια ἱστορικὴ ἱεραποστολή. Ἔχει διαφυλάξει τὸ ρωμαϊκὸ δίκαιο, τὴν ἑλληνικὴ ποίηση, φιλοσοφία καὶ ἐπιστήμη ἀπὸ τὴν ἐξαφάνιση καὶ καταστροφὴ γιὰ νὰ δώσει παραπέρα τὴν μεγάλη κληρονομιὰ στὴν ὥριμη εὐρωπαϊκὴ ἀνθρωπότητα.


Προλεγόμενα

ΑΛΩΣΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Τὸ ἀγόρι ἤτανε πολὺ νωρὶς ὥριμο καὶ πάρα πολὺ ἔξυπνο. Ἀλλὰ τὸ δῶρο, ποὺ τοῦ ἅπλωσε στὰ πόδια τοῦ ὁ πατέρας του, φαίνεται νὰ εἶναι μερικὰ νούμερα ἢ τετραγωνικὰ χιλιόμετρα μεγάλο. ΄Ὅταν ὁ σουλτάνος Μουρὰτ ὁ Δεύτερος τὸ 1444 ἀποφασίζει νὰ παραιτηθεῖ γιὰ χάρη τοῦ δωδεκάχρονου γιοῦ του Μὲ(χ)μὲτ τοῦ Δευτέρου εἶναι ἡ Αὐτοκρατορία τῶν Ὀθωμανῶν μία εὐρωπαϊκὴ Μεγάλη Δύναμη, μία ἐκτεταμένη χώρα, ποὺ ἀπὸ βορειοδυτικὰ κυριαρχεῖ στὰ Βαλκάνια καὶ βορειοανατολικὰ φτάνει ὦς τὴν Κριμαία.

Αὐτὸ συμπεριλαμβάνει τὴ Δυτικὴ θράκη, περισσότερα μέρη τῆς Μικρασίας καὶ μὲ πρωτεύουσα τὴν Ἀδριανούπολη, ἐπίσης μία εὐρωπαϊκὴ πρωτεύουσα. Μέσα σὲ αὐτὰ ὅμως, ὄπως ἕνα νησί: Ἡ Ἀνατολικὴ Ρώμη, τὸ Βυζάντιο καὶ χαρακτηριστικὰ ὅτι ἀπέμεινε ἀπὸ τὴν Ἀνατολικὴ Ρώμη, ἀπὸ τὸ Βυζάντιο. Ὁ νεαρὸς σουλτάνος πρέπει νὰ μάθει ἀκόμα τὴν συμπεριφορὰ μὲ τὴν ἐξουσία. Αὐτὸς ὅμως ἀντιτίθεται στοὺς συμβούλους του καὶ παρουσιάζεται ὦς ἰσχυρογνώμων καὶ αὐθάδης, ἔτσι ποὺ φέρνει τὴν Αὐλὴ καὶ τὸν στρατὸ ἐναντίον του. Ὁ πρῶτος του στόχος θέλει ναὶ καὶ καλὰ τὴν ΠΟΛΗ στὸ Χρυσὸ κέρατο, ἐπιτέλους νὰ τὴν προσαρτήσει στὴν Αὐτοκρατορία, ὅμως οἱ ὑπουργοὶ τοῦ ἐπιδεικνύουν τὰ ὅρια του. Τελικὰ ἐπεμβαίνει ὁ πατέρας του καὶ ἐπιστρέφει ἀπὸ τὴν πρόωρη συνταξιοδότησή του πίσω καὶ στέλνει τὸ γιό του σὲ προστατευτικὴ ἐξορία. Τὰ πράγματα ὅμως ἄλλαξαν, ὅταν ὁ πατέρας τοῦ ὁ Μουρὰτ τὸ 1451 πεθαίνει ἀπὸ καρδιακὴ ἐμπλοκὴ καὶ ἀφήνει μία τακτοποιημένη κρατικὴ δομή. Ὁ Μεμὲτ εἶναι τώρα 19 ἐτῶν

Κατὰ τὴν προετοιμασία τῆς ἐπίθεσης στὴν Κωνσταντινούπολη τὸ 1453 ὑπῆρχαν δυὸ ἀντιμαχόμενες πλευρές, τὰ «περιστέρια» καὶ τὰ «γεράκια». Τὰ περιστέρια ἀποτελοῦσαν οἱ μεγαλοκτηματίες καὶ οἱ συγγενεῖς της οἰκίας ΟΣΜΑΝ τουρκικῆς προέλευσης μὲ μεγάλες θέσεις καὶ δίσταζαν γιὰ μία ἀποφασιστικὴ ἐπίθεση ἐναντίον τῆς Κωνσταντινούπολης καὶ προβληματιζότανε, ὅτι τυχῶν ἐπίθεση, θὰ ξέσπαγε μία νέα σταυροφορία τῆς Εὐρώπης.

Ἡ κυρία αἰτία ἤτανε ὅμως ὁ φόβος τῆς αὔξησης τῶν Γενιτσάρων. Ἀντίθετα τὰ «γεράκια» Ἤτανε οἱ γεννημένοι χριστιανοί, οἱ Γενίτσαροι, φρέσκο-μαγειρεμένοι Ὀθωμανοὶ καὶ αὐτοὶ θὰ εἶχαν νὰ χάσουν μόνο πολὺ λίγα καὶ ἐπειδὴ δὲν μποροῦσαν ὅμως νὰ κληρονομήσουν τὸ δημόσιο κτῆμα, αὐτοὶ συμβούλευαν στὴν ἐπίθεση ἐναντίον τῆς Κωνσταντινούπολης, βλέπε Ferenc, Rill: σ.156 Ἡ Ἀνατολικὴ Ρώμη, Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία εἶχε χτυπηθεῖ ἀλύπητα ἀπὸ τοὺς σταυροφόρους τὸ 12Ο4 κάτω ἀπὸ τὴ βενετσιάνικη ἐπιρροὴ καὶ ὅταν κατόρθωσε νὰ ὀρθοποδήσει τὸ 1261 δὲν μποροῦσε ποτὲ νὰ συγκριθεῖ μὲ τὸ παρελθόν, βλέπε σ. 164, Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία
Στὸ Βυζάντιο ἦταν τόσο ὁ φανατισμὸς καὶ ὁ ἀνταγωνισμὸς Ἑνωτικῶν καὶ Ἀνθενωτικῶν, ποὺ ἐκεῖνοι καὶ ἐτοῦτοι δὲν ἄκουγαν καὶ δὲν ἔβλεπαν τὰ ταμποῦρλα καὶ τὶς σημαῖες τῶν Ὀθωμανῶν ἔξω ἀπὸ τὴ Βασιλεύουσα.

Ἱστορικὴ ἀνασκόπηση

΄Ὀπως ἀνέφερα καὶ στὸ πρῶτο μέρος ἡμέρα μὲ τὴν μέρα ἀκούγονταν ἀδιάκοπα ἡ βροντὴ τῶν κανονιῶν τοῦ Οὔγγρου χριστιανοῦ URBAN ἐναντίον τῶν τειχῶν καὶ ἔτρεχαν χιλιάδες Τοῦρκοι μὲ γάντζους καὶ σκάλες ἑφόδου ἐναντίον τῶν πενιχρῶν ἐπιδιορθωμένων φραγμῶν μὲ πασσάλους, χωρὶς ὅμως αὐτοὺς νὰ μποροῦν νὰ τοὺς ὑπερπηδήσουν. Χτίζουν στοές, ὑποσκάπτουν τὰ τείχη, γιὰ νὰ ἐπιφέρουν τὸ γκρέμισμά τους.
Οἱ ἀμυνόμενοι ἀνοίγουν χαρακώματα καὶ στοές, καὶ καπνίζουν τοὺς ἐπιτιθέμενους. Οἱ Τοῦρκοι κατασκευάζουν ἕναν πύργο πάνω σὲ ρόδες, μὲ μία πλατφόρμα στὸ ὕψος τῶν ἐξωτερικῶν τειχῶν. Τὴν νύχτα ὅμως μὲ τόλμη οἱ πολιορκημένοι ἐπιχειροῦν τὸ τέχνασμα τῆς ἐκτίναξης τοῦ πύργου. Ὁ ἀριθμὸς τῶν θυμάτων τῶν Τούρκων εἶναι μεγάλος, μόνο λίγοι ἀμυνόμενοι ἔχουν σκοτωθεῖ. Καὶ ὅμως πολλοὶ εἶναι τραυματισμένοι.
Μετὰ ἀπὸ περίπου ἑφτὰ ἑβδομάδες ἀλλάζει ἡ διάθεση καὶ ἡ κάθε ἐλπίδα ἐξαφανίζεται.
Μία παράδοση ψιθυρίζεται, ὅτι ἡ Πόλη δὲν θὰ ὑποταχθεῖ, δὲν θὰ πέσει, ὅσο καιρὸ γεμίζει τὸ φεγγάρι. Τὴν 24. Μαίου 1453 τὸ φεγγάρι εἶναι πανσέλινος. Ἀκριβῶς ἐκείνη τὴν νύχτα σκοτεινιάζει, μία ἔκλειψη τῆς σελήνης στὸν οὐρανό. Οἱ παρακλήσεις ὄφειλαν νὰ βοηθήσουν τὴν κατάσταση. Ἡ Ἁγία εἰκόνα τῆς Παναγίας περιφέρεται διαμέσου τῶν ὁδῶν τῆς Πόλης καὶ ὅμως ἡ προσωπογραφία σείεται, πέφτει σχεδὸν στὸ ἔδαφος. Μία κακοκαιρία ξεσπάει πάνω ἀπὸ τὴν Πόλη, χονδροειδὴ χαλάζι χτυπᾶ δυνατὰ στὸ ἔδαφος καὶ οἱ ὁδοὶ πλημμυρίζουν ἀπὸ τὰ νερά. Ἡ λιτανεία πρέπει νὰ διακοπεῖ.

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΟΥΛΤΑΝΟΥ ΠΡΟ ΤΗΣ ΑΛΩΣΗΣ

Τὴν ἑπόμενη ἡμέρα ἡ ΠΟΛΗ εἶναι σκεπασμένη ἀπὸ ἕνα παχὺ σύννεφο, ἀσυνήθιστο φαινόμενο γιὰ τὸν μήνα Μάϊο. Ὁ Σουλτάνος κάνει μία τελευταῖα προσφορὰ Εἰρήνης στὴ βάση μίας ἐτήσιας καταβολῆς πολεμικοῦ φόρου καὶ σὲ ἔνδειξη ὑποταγῆς ἀπὸ 1ΟΟ ΟΟΟ βυζαντινὰ χρυσὰ θὰ μποροῦσε νὰ ἄρει τὴν πολιορκία. Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ μαζέψει ἕνα τέτοιο σημαντικὸ ποσό.
Μερικοὶ Σύμβουλοι συμβούλεψαν τὸν Αὐτοκράτορα νὰ δραπετεύσει. Ὁ Κωνσταντῖνος ὅμως παραμένει καὶ συνδέει τὴν ὕπαρξή του μὲ τὴν ΠΟΛΗ. Τὴν Κυριακή, 27. Μαίου 1453 ὁ Μεμὲτ ἱππεύει διαμέσου τοῦ στρατοπέδου του. Οἱ κήρυκες τοῦ διαλαλοῦν, ὅτι σὲ ὅλους τους πολεμιστὲς εἶναι ἐπιτρεπτὸ κατὰ τὴ διάρκεια τριῶν ἡμερῶν νὰ λεηλατοῦν τὴν ΠΟΛΗ . Τὰ μεσάνυχτα σταματάει κάθε ἐργασία.
Ἡ Δευτέρα ὄφειλε νὰ γίνει ἡμέρα τῆς ἡσυχίας. Οἱ ἄνδρες ὄφειλαν νὰ συγκεντρωθοῦν γιὰ τὴ στιγμὴ τῆς ἀπόφασης. Ἐκτὸς τούτου ἀκόμα καὶ τὰ κανόνια σιωποῦν.
Στὴν ΠΟΛΗ χτυποῦν οἱ καμπανοκρουσίες. Μία λιτανεία περιφέρει τὰ εἰκονίσματα καὶ τὰ λείψανα διαμέσου τῆς Πόλης. Ὅλες οἱ θρησκευτικὲς ἀντιμαχόμενες θέσεις ἔχουν ξεχαστεῖ. Ἕλληνες, Γενουέζοι καὶ Βενετσιάνοι, ὀρθόδοξοι καὶ καθολικοί, ψέλνουν καὶ παρακαλοῦν. Καὶ ὁ ἑνωτικὸς Αὐτοκράτορας συνδέεται καὶ συμμετέχει στὴν λιτανεία. Οἱ πιστοὶ ὁρμοῦν στὸ καθεδρικὸ ναὸ τῆς Μεγάλης Σοφίας. Ὀρθόδοξοι καὶ καθολικοὶ κληρικοὶ συνλειτουργοῦν συλλογικὰ τὴν τελευταία λειτουργία . Καὶ κατὰ τὸν Steven Runciman, 1964, ἤτανε ἡ ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινούπολης ἑνωμένη.


Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Τὴν Τρίτη, 29.Μαίου 1453 ἀρχίζει ἡ ἕφοδος. Περίπου στὶς μία καὶ μισῆ πρωινὴ ὥρα ξεσπάει ἡ ἕφοδος, συνοδευόμενη ἀπὸ πολὺ θόρυβο μὲ τύμπανα, σφυρίγματα καὶ τρομπέτες. Οἱ Baschi – Bazuks, οἱ μισθοφόροι τοῦ Μεχμέτ, ἐξορμοῦν πρώτιστα, εἶναι στρατιῶτες ἀπὸ περιπετειώδεις καὶ παράτολμους ἀπὸ πολλὲς χῶρες, π.χ. Σλάβους, Οὔγγρους, Ἰταλούς, Ἕλληνες, χαρακτηρισμένοι ὦς ἀκόρεστοι γιὰ ἁρπακτικὴ λεία λαφύρων, ἄγριοι στὴν ἕφοδο, ἀλλὰ σταθεροὶ στὸν ἀγώνα. Γί΄ αὐτὸν τὸν λόγο τοποθετεῖ ὁ Σουλτάνος μία στρατιωτικὴ Ἀστυνομία πίσω ἀπὸ αὐτούς, ποὺ ἐμποδίζει τὴν ὀπισθοχώρηση καὶ δολοφονεῖ τοὺς ὑποχωροῦντες καὶ δειλούς.

Μία ὥρα πρὸ τοῦ ξημερώματος ἀρχίζει νὰ τρικλίζει ἡ ἐπίθεση. Τότε καταφέρνει τὸ κανόνι τοῦ χριστιανοῦ Οὔγγρου URBAN νὰ γκρεμίζει ἕνα τεῖχος. Τριακόσιοι Ὀθωμανοὶ ἐξορμοῦν θριαμβολογώντας στὸ ρῆγμα, ὅμως ὁ Αὐτοκράτορας τοὺς περικλείει μὲ τοὺς ἀνθρώπους του καὶ τοὺς ἀπωθεῖ πίσω. Ἡ ἐπίθεση ἀποσύρεται. Οἱ ἀμυνόμενοι θριαμβολογοῦν καὶ διορθώνουν τὸ τεῖχος ξανά. Οἱ Τοῦρκοι δὲν προχωροῦν πρὸς τὰ ἐμπρός.

Ἕνα μόνο τυχαῖο γεγονὸς ἤτανε αἰτία ποὺ ἔπρεπε νὰ ἐπισφραγίσει τὴν τύχη τῆς Πόλης. Μία μικρὴ πόρτα ἔκβασης στὰ ἐξωτερικὰ τείχη, ἐντελῶς πλησίον τοῦ Αὐτοκρατορικοῦ παλατιοῦ, ἤτανε μπροστὰ ἀπὸ πολλὰ χρόνια τειχό-κλειστή, καὶ ὅμως πρὸ τῆς πολιορκίας εἶχε ἀνοιχτεῖ ξανά, γιὰ νὰ μποροῦν ἐκεῖ νὰ ἐνεργοῦν ὦς ὁρμητήριο ἐναντίον τῆς πλευρᾶς τοῦ ἐχθροῦ.

Φαίνεται, ὅτι ξέχασαν κάποτε νὰ κλείσουν τὴν πόρτα. Κάπου πενήντα Τοῦρκοι εἰσορμοῦν μέσα, οἱ Βυζαντινοὶ ποὺ ἤτανε ἔξω ἀπὸ τὰ τείχη, βιάζονται νὰ ἔλθουν πρὸς τὰ μέσα. Αὐτοὶ θὰ εἶχαν ὅμως μὲ τοὺς εἰσβολεῖς ἕνα εὔκολο παιχνίδι, ἂν δὲν συνέβαινε ἕνα δεύτερο ἀτύχημα. Λίγο πρὸ τῆς Ἀνατολῆς τοῦ ἡλίου ἔχει τραυματιστεῖ ὁ GIUSTINIANI, ὁ διοικητὴς γιὰ τὴν ἄμυνα τῶν τειχῶν, ἀπὸ ἕνα βόλι ἑνὸς φιδιοῦ τοῦ στρατοπέδου. Εἶναι βαριὰ τραυματισμένος καὶ διατάσσει τοὺς ἀνθρώπους του νὰ τὸν μεταφέρουν σὲ θέση ἀσφαλείας. Οἱ Γενουέζοι βρίσκουν τὴν εὐκαιρία καὶ ἀποχωροῦν.

Ὁ Αὐτοκράτορας βρίσκεται μπροστὰ στὰ τείχη - Ἀπελπισμένος ρίχνεται στὸν ἀγώνα - καὶ δὲν τὸν ἔχουν πλέον ξαναδεῖ. Τὸ τέλος τοῦ Κωνσταντίνου εἶναι τὸ τέλος τῆς Κωνσταντινούπολης. Ἡ Κωνσταντινούπολη ἔπεσε στὶς 29. Μαϊου 1453, ἡμέρα Τρίτη. Λίγες μέρες πρὸ τῆς Ἅλωσης ὁ Μέγας Δούκας Νοταρᾶς ἔλεγε, ὅτι προτιμότερο εἶναι νὰ δεῖ νὰ ἐξαπλώνεται στὴν Πόλη τὸ σαρίκι τῶν Τούρκων, παρὰ τὴν Μήτρα τῶν καθολικῶν, βλέπε καὶ Βῆμα, Ο4.Ο2.1996,σ. 2Ο.

ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΣΟΥΛΤΑΝΟΥ ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ

Οἱ Τοῦρκοι εἰσορμοῦν στὴν ΠΟΛΗ, σκοτώνουν ἄνδρες, γυναῖκες καὶ παιδιά, λεηλατοῦν σπίτια καὶ ἐκκλησίες, ἁρπάζουν ἀξιόλογα λάφυρα, καῖνε βιβλία καὶ καταστρέφουν ἐπίσης καὶ τὴν Ἅγια εἰκόνα τῆς Παναγίας, ποὺ εἶχε ζωγραφίσει ὁ Ἀπόστολος Λουκᾶς.

Ὁ Μεχμὲτ διατάσσει τὸ τέλος τῆς λεηλασίας, μετροῦν τὸν κόσμο ποὺ ἀπέμεινε, ὅπου εἶχε 5Ο ΟΟΟ αἰχμαλώτους, κάτω ἀπὸ αὐτοὺς καὶ 5ΟΟΟ ἐπιζήσαντες στρατιῶτες καὶ 4ΟΟΟ νεκρούς.

Ὁ Σουλτάνος ἱππεύει στὸν καθεδρικὸ ναὸ τῆς Ἁγίας Σοφίας, διατάσσει τὴν ἀλλαγὴ τῆς ἐκκλησίας σὲ ἕνα ΤΖΑΜΙ . Τὴν ἑπόμενη ἡμέρα ἀφήνει νὰ ἐκτεθοῦν ὅλα τὰ λάφυρα μπροστά του καὶ ἐπιλέγει γιὰ τὸν ἑαυτὸ τοῦ ἕνα μέρος τῶν λαφύρων..

Τοὺς αἰχμάλωτους ἀπὸ τὴν τάξη τῶν μεγάλων εὐγενῶν του Βυζαντίου κράτησε στὴ δική του κατοχή, τὰ ὡραιότερα κορίτσια καὶ τὰ ὡραιότερα ἀγόρια φύλαξε γιὰ τὸ δικό του Σεράϊλ-Serail., βλέπε: Georg Οstrogorsky: Geschichte des byzantinischen Staates, Munchen 198Ο. Κατὰ τὶς πηγὲς τῶν Majoros/Bernd Rill: Das Οsmanische Reich 13ΟΟ-1922, Regensburg 2ΟΟΟ,s.155 , τὶς ἑπόμενες ἡμέρες μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Πόλης ὁ Μωάμεθ διευθέτησε τὰ σημαντικότερα προβλήματα ποὺ εἶχαν ἀνακύψει μετὰ τὴν Ἅλωση. Ἐκτέλεσε ὅλους τους ἐπιφανεῖς Βυζαντινούς, ἀκόμη καὶ τὸν Μέγα Δούκα Νοταρά, ποὺ εἶχε δηλώσει πρὶν τὴν Ἅλωση ὅτι προτιμοῦσε τοὺς Ὀθωμανοὺς ἀπὸ τοὺς Λατίνους, τὸν ἐκτέλεσε προσωπικὰ μαζὶ μὲ ὁλόκληρη τὴν οἰκογένειά του, διότι ὦς λέγεται μόνο, ἐπειδὴ μετὰ τὴν κατάκτηση τῆς Κωνσταντινούπολης ἀρνήθηκε, νὰ παραδώσει τὸ γιὸ τοῦ ὦς ἀγόρι ψυχαγωγίας στὸ Μεχμὲτ καὶ αὐτὸ δὲν ἤτανε τὸ μοναδικὸ ἐγκληματικὸ παράδειγμα. Ὁ Μεχμὲτ ἤτανε ἀποδεδειγμένα Ὁμοφιλόφιλος, τέλος τῆς πηγῆς.

Ὑψηλοὺς Ἕλληνες ὑπαλλήλους, ποὺ ἦλθαν στὰ χέρια τῶν στρατιωτῶν του, τοὺς ἀντικατέστησέ τους δὲ Βενετσιάνους ἄφησε νὰ τοὺς ἐκτελέσουν. Ἐπηρεασμένος κάτω ἀπὸ τὴ καλὴ διάθεση τῆς νίκης, δώρισε στοὺς σημαντικότερους δυνάστες τοῦ ἰσλαμικοῦ κόσμου, στὸν σουλτάνο τῆς Αἰγύπτου, τὸ βασιλιὰ τῆς Τυνησίας καὶ στὸ βασιλιὰ τῆς Γκρανάτα-Granada 4ΟΟ τετρακόσια ἑλληνικὰ παιδιά.

ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΔΥΤΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Ἡ εἴδηση γιὰ τὴν Ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης ἔφτασε ἕνα μήνα ἀργότερα, τὴν 29. Ἰουνίου στὴ Βενετία. Τὴν 8. Ἰουλίου πληροφορεῖται ὁ πάπας ἀπὸ τὴν πτώση καὶ καταστροφή. Ἡ Βενετία ἀντιδρᾶ γρήγορα. Περίφοβη γύρω ἀπὸ τὶς ἐπικερδεῖς ἐμπορικὲς σχέσεις ἀποστέλλει ἡ σύγκλητος τῆς γερουσίας ἕναν πρεσβευτὴ μὲ 12ΟΟ δουκάτα στὸν σουλτάνο καὶ ἀποφασίζει, νὰ κατασχέσει χρήματα καὶ ἰδιοκτησίες τῶν Βυζαντινῶν στὴ Βενετία, ὥστε νὰ πληρώσουν καθυστερημένα χρέη. Ὁ πάπας ἐκδίδει μία βούλα στὶς Δυτικὲς Δυνάμεις καὶ τοὺς ἀξιώνει σὲ σταυροφορία. ΄Ὅμως κανεὶς δὲν εἶναι γί΄ αὐτὴν τὴν ἀξίωση ἕτοιμος γιὰ ὑποστήριξη. Οἱ ποιητὲς τῆς Δύσης-ἑσπερίας γράφουν μοιρολόγια. Ὁ Μεχμὲτ ὁ Δεύτερος, ποὺ στὸ ἑξῆς φέρει τὸν τίτλο: «πορθητής» δείχνει ὦς ἀπόλυτος μονάρχης.

Η ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΟΤΥΧΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

Οἱ χριστιανοὶ στὴν ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία ὀφείλουν καὶ ἐπιτρέπεται νὰ αὐτοδιοικοῦνται οἱ ἴδιοι, κάτω ἀπὸ τὴν ἐξουσία τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἀρχῆς τους, δηλαδὴ κάτω ἀπὸ τὸν Πατριάρχη. Ἕνας ἀνθενωτικὸς καλόγερος μὲ τὸ ὄνομα Γεννάδιος ὀφείλει νὰ εἶναι ὁ νέος καὶ πρῶτος Πατριάρχης κάτω ἀπὸ τὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία. Ὁ Αὐτοκράτορας τὸν εἶχε ἐξορίσει, διότι ἀντέδρασε σφοδρὰ ἐναντίον τῆς Ἕνωσης τῆς ὀρθόδοξης μὲ τὴ λατινικὴ ἐκκλησία. Αὐτὴ ἡ ἐπιλογὴ ἄρεσε σὲ πολλούς, διότι ὁ Γεννάδιος ἤτανε πεπεισμένος καὶ ἀντίπαλός της Ἕνωσης τῶν ἐκκλησιῶν καὶ αὐτὸ ἀσφαλῶς ἤτανε τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ Μεχμέτ, νὰ κρατήσει δηλαδῆ σταθερὰ τὴν παραδοσιακὴ ἐχθρότητα… Ἡ δύναμη καὶ τὰ προνόμια τῆς ὀρθόδοξης ἐκκλησίας ἤτανε μεγαλύτερα κάτω ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανούς, ἄπ΄ ὅτι ἀπὸ τοὺς Βυζαντινοὺς Αὐτοκράτορες. Ἀσφαλῶς αὐτὴ ἡ πολιτικὴ καὶ θρησκευτικὴ δύναμη στὰ χέρια τῆς ἐκκλησίας ὁδήγησε σὲ μεγάλες ἀντιμαχόμενες θέσεις γιὰ τὰ ὑψηλὰ ἀξιώματα, ὅπου ἤτανε συχνὰ συνδεδεμένες καὶ μὲ τὸ ρουσφέτι.

Ἐπίσης καὶ ἀπὸ τοὺς 93 Αὐτοκράτορες ποὺ κάθισαν στὸ θρόνο τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, οἱ 3Ο τριάντα ἀναφέρονται ὦς σφετεριστὲς τῆς ἐξουσίας. Οἱ ἔριδες αὐτὲς ἔσκαψαν σταδιακὰ τὰ θεμέλια τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας καὶ ὁδήγησαν στὴν παρακμὴ καὶ στὴν πτώση της. 239 χρόνια μετὰ τὴ μάχη τοῦ Ματζικέρτ, τὸ πιὸ ἀσήμαντο τουρκικὸ ἐμιράτο ποὺ ξεκίνησε τὸ 13ΟΟ ἀπὸ τὰ βουνὰ τῆς Κιλικίας μὲ ἀρχηγὸ τὸν Ὀσμᾶν, ἔμελλε νὰ ἐκμεταλλευτεῖ τὴν ἀναρχία καὶ τὶς ἐμφύλιες διαμάχες ἀλλήλων τῶν Βυζαντινῶν καὶ νὰ σφραγίσει τὸ τέλος τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας.

Ἡ Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία εἶχε χτυπηθεῖ ὀργανωμένα καὶ ἀλύπητα ἀπὸ πολλὲς ἐπιρροὲς καὶ ἀπὸ τοὺς σταυροφόρους τὸ 12Ο4 κάτω ἀπὸ τὴ βενετσιάνικη ἐπιρροὴ καὶ ὅταν κατόρθωσε νὰ ὀρθοποδήσει τὸ 1261 δὲν μποροῦσε ποτὲ νὰ συγκριθεῖ μὲ τὸ παρελθόν, βλέπε καὶ ἀποτελειωμένο δικό μου σχετικὸ ἄρθρο.

ΠΩΣ ΕΠΗΛΘΕ Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΡΩΜΗΣ;

Τὸ 1326 ὁ ἐμίρης Ὀσμᾶν ἀφοῦ καταλαμβάνει τὴ Νικομήδεια, φτάνει μέχρι τὴν περιοχὴ τοῦ Βοσπόρου, αὐτοαποκαλεῖται Σουλτάνος καὶ κάνει πλέον ἄμεση, ἐμφανῆ καὶ σοβαρὴ ἀπειλῆ γιὰ τὴν Πόλη. Πάρ΄ ὅλα αὐτά, ὅταν ξεσπάει τὸ 1341 ἐμφύλιος πόλεμος στὴν Κωνσταντινούπολη μεταξὺ τοῦ Ἰωάννη Κατακουζηνοῦ καὶ τοῦ περιβάλλοντος τοῦ ἀνήλικου βασιλέως Ἰωάννου τοῦ Ἔ΄ ὁ Ἰωάννης Κατακουζηνὸς χρησιμοποιεῖ σὰν μισθοφόρους Τ ὁ ὓ ρ κ ὁ ὓ ς, ἀποκτᾶ μάλιστα καὶ συγγενικὸ δεσμὸ μαζί τους ἀφοῦ ἡ ἀδελφή του, ἡ Θεοδώρα, παντρεύτηκε τὸ Σουλτάνο Ὀρχᾶν.

Ὁ Σουλτάνος Ὀρχᾶν στέλνει 6ΟΟΟ ἕξι χίλ. ἄντρες στὴ Θράκη γιὰ τὴν ὑποστήριξη τοῦ ἀδελφοῦ της γυναίκας του, ὁ ὁποῖος ἐπιβάλλεται τῶν ἀντιπάλων του ἀνεβαίνει στὸ θρόνο μὲ τὸ ὄνομα Ἰωάννης ὁ ΣΤ΄.

Οἱ μισθοφόροι ὅμως παραμένουν στὴ Θράκη καὶ βρίσκουν θαυμάσια εὐκαιρία ὅταν ὁ Ἰωάννης Κατακουζηνὸς χάνει τὸ θρόνο του ἀπὸ τὸν Ἰωάννη τὸν Ἒ ΄ στὴ συνεχιζόμενη διαμάχη τους, καταλαμβάνουν τὸ Διδυμότειχο καὶ τὴν Ἀδριανούπολη, ἱδρύοντας τὸ 136Ο τὸ τουρκικὸ κράτος ἐπὶ τοῦ εὐρωπαϊκοῦ ἐδάφους καὶ στὰ νώτα τῆς Κωνσταντινούπολης.

Τὸ 1395 καὶ τὸ 1422 δυὸ πολιορκίες τῆς Πόλης καταλήγουν σὲ ἀποτυχία καὶ ἡ Κωνσταντινούπολη σώζεται. Μέχρι τὸ 1451 Σουλτάνος στὸ κράτος αὐτὸ ἤτανε ὁ Μουρὰτ ὁ Β΄. Μετὰ τὸ θάνατό του στὸ θρόνο ἀνεβαίνει ἕνας ἀδίστακτος, σκῆρος καὶ φιλοπόλεμος δέκα-ἐννιάχρονος νεαρός, ὁ Μεχμὲτ ὁ Πορθητής, βλέπε καὶ Λ. Κουμάκη, περιοδικὸ ΓΡΑΜΜΑ , Φρανκφούρτη, 1996 καὶ τὸ ἐπιμέρους ἀναλυτικὸ ἄρθρο μου.

Η ΑΝΑΘΕΣΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΥ ΘΡΟΝΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΑΞΟΠΑΤΡΙΑΡΧΕΣ

Στὸ Βυζάντιο ἦταν τόσος ὁ φανατισμὸς καὶ ὁ ἀνταγωνισμὸς Ἑνωτικῶν καὶ Ἀνθενωτικῶν, ποὺ δὲν ἤτανε σὲ θέση νὰ δοῦν καὶ νὰ ἀντιληφθοῦν τὶς σημαῖες τῶν Ὀθωμανῶν ἔξω ἀπὸ τὴν Βασιλεύουσα. Ἡ ἑορταστικὴ ἐθιμοτυπία τῆς ἐνθρόνισης ἀκολουθεῖ τὸ βυζαντινὸ τυπικὸ τῆς ἐκκλησίας. Ὁ Σουλτάνος ἀναλαμβάνει τὸ ρόλο τοῦ Αὐτοκράτορα. Ἐπειδὴ χάθηκε ὁ μεγάλος σταυρὸς τοῦ Πατριάρχη στὶς ταραχὲς τῆς κατάκτησης, δωρίζει ὁ Σουλτάνος ἕναν νέο σταυρό.

Ἐκτὸς τούτου δωρίζει ὁ Μεχμὲτ τὸν Πατέρα τῆς ἐκκλησίας ἕνα ἄλογο καὶ τὸν ἐγγυᾶται τὸ ἀπαραβίαστό του προσώπου του, φορολογικὴ ἀπαλλαγῆ, τὴν προστασία του ἀπὸ τὸν ἐκθρόνιση – καθαίρεση καὶ τὸ δικαίωμα αὐτὰ τὰ προνόμια νὰ τὰ κατέχει γιὰ πάντα καὶ αἰώνια νὰ τὰ διαβιβάζει στοὺς διαδόχους του. Βέβαια μετέπειτα σουλτάνοι καὶ βεζίροι δὲν θέλησαν βέβαια νὰ θυμηθοῦν ἐπακριβῶς αὐτὴν τὴν ὑπόσχεση.

΄Ὅταν ὁ Μωάμεθ ὁ Β΄ κατέλυσε τὸ 1461 τὴν Βασιλεία τῆς Τραπεζούντας, πολλοὶ κάτοικοι ἦλθαν στὴ Βασιλεύουσα καὶ ζήτησαν ἀποζημίωση, σφετεριζόμενοι τὸν πατριαρχικὸ θρόνο.

Τὸ 1461 συκοφάντησαν τὸν ἀνθενωτικὸ Πατριάρχη στὸ Σουλτάνο καὶ ἐπέτυχαν νὰ ἀνεβάσουν στὸν πατριαρχικὸ θρόνο τὸν μοναχὸ Συμεὼν τὸν Τραπεζούντιο. Ἔτσι κάτ΄ αὐτὸν τὸν τρόπο καταργήθηκε 14 χρόνια περίπου ἀπὸ τὴν Ἅλωση.. τὸ ἀφορολόγητό του ἀρχηγοῦ τῆς ἐκκλησίας, ἡ προστασία ἀπὸ τὴν ἐκθρόνιση καὶ τὸ ἀπαραβίαστό του προσώπου τοῦ μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ βάλλουν στὸν πατριαρχικὸ θρόνο τὸν μοναχὸ Συμεὼν τὸν Τραπεζούντιο μὲ τὸν ὄρο νὰ πληρώνει κάτ΄ ἔτος φόρο χιλίων 1ΟΟΟ χρυσῶν. Μετὰ ἀπὸ διετῆ Πατριαρχία, πρότεινε ὁ Μητροπολίτης Φιλιππουπόλεως Διονύσιος νὰ ἀνεβάσει τὸν ἐτήσιο φόρο σὲ 2ΟΟΟ φλωριὰ καὶ κάτ΄ αὐτὸν τὸν τρόπο προκάλεσε τὴν καθαίρεση τοῦ Συμεών. Τὸ βέβαιο εἶναι, ὅτι σὲ διάστημα 77 ἐτῶν, δηλαδῆ ἀπὸ τὸ 1633 μέχρι τὸ 17ΟΟ ἔγιναν περίπου πενήντα ἀλλαξι-πατριάρχες καὶ οἱ περισσότεροι διαμέσου δωροδοκίας, βλέπε εἰδικὸ ἄρθρο μου καὶ Παπαρηγόπουλο, βιβλίο Δέκατον Τέταρτον, Ἀθήνα 1971, σ. 16.

Ὁ πρῶτος ἀνθενωτικὸς Πατριάρχης Γεννάδιος τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας μετὰ τὴν καθαίρεσή του ἔδρασε στὸ Μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Προδρόμου τῶν Σερρῶν.

Ἡ Κωνσταντινούπολη ἔπεσε στὶς 29. Μαϊου 1453, ἡμέρα Τρίτη. Λίγες ἡμέρες πρὸ τῆς Ἅλωσης ὁ Μέγας Δούκας Νοταρᾶς ἔλεγε, ὅτι προτιμότερο εἶναι νὰ δεῖ νὰ ἐξαπλώνεται στὴν Πόλη τὸ σαρίκι τῶν Τούρκων, παρὰ τὴν Μίτρα τῶν καθολικῶν ἱερέων.

Κάτ΄ ἀρχὰς μετὰ τὴν Ἅλωση ἐπιστρέφει στὴν Πόλη ἡσυχία καὶ εὐημερία . Ἡ κατακτηθεῖσα πόλη ζεῖ μία καινούργια ἄνθιση. Ἕλληνες ἔρχονται ἀπὸ ὅλα τὰ μέρη τῆς κατεχόμενης Πατρίδας τους καὶ ἄνθρωποι ὅλων τῶν θρησκειῶν: χριστιανοὶ Ἀρμένιοι, Ἑβραῖοι, Τοῦρκοι. Τὸ 1481 τὴν ἡμέρα τοῦ θανάτου τοῦ πορθητῆ ἔχει ὁ πληθυσμὸς τετραπλασιαστεῖ. Ἡ νέα Κωνσταντινούπολη ὀνομάζεται Istambul ἴσως ἀπὸ τὸ εἷς τὴν Πόλη, μία πλούσια πόλη, μέχρι ἑνὸς σημείου μία πολύ-πληθυσμιακὴ πολιτιστικὴ Μητρόπολη, μέσα στὴ λαμπρὴ κομψότητα τῶν παλατιῶν καὶ ἐκκλησιῶν καὶ τζαμιῶν, ποὺ εἶναι ἀρχιτεκτονικὰ πολύτιμα κοσμήματα. Ἕνας τόπος πουθενὰ ἀλλοῦ: Μία Ἀνατολικὴ Πόλη στὴ Δύση, Ἑσπερία, μία Πόλη τῆς Δύσης-Ἑσπερίας στὴν Ἀνατολή.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τελειώνοντας ἐπιθυμῶ νὰ ἐπισημάνω τὰ ἐρωτήματα, ποὺ ἔχουν ἀνάγκη περαιτέρω ἀντιμαχόμενης ἔρευνας:

Ποιὰ ὅμως συμπεράσματα πρέπει νὰ βγάλουμε ἀπὸ τὴν ὀθωμανικὴ κυριαρχία, ποὺ ἀπέκοψε τὸν ἑλληνικὸ κόσμο ἀπὸ τὰ μεγάλα ἱστορικὰ κινήματα, τῆς ἀναγέννησης, τῆς μεταρρύθμισης, τῆς ἐπιστημονικῆς ἐπανάστασης τοῦ 17ου αἰώνα, τῆς διαφώτισης καὶ τῆς γαλλικῆς καὶ βιομηχανικῆς ἐπανάστασης, ποῦ τόσο ἰσχυρὰ ἐπηρέασε τὴν ἱστορικὴ ἀνάπτυξη τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης;; καὶ ἄλλους λαούς, ἐκτὸς ἀπὸ ἐμᾶς;

Ποιὰ εἶναι τὰ συμπεράσματα ποὺ πρέπει νὰ βγάλουμε ἀπὸ τὶς δωροδοκίες καὶ ρουσφετολογίες, ἀρχίζοντας ἀπὸ τοὺς ἀρχηγοὺς τῆς ἐκκλησίας καὶ τί ἀκριβῶς συμπεράσματα πρέπει νὰ βγάλουμε ἀπὸ τὸν συντηρητισμὸ καὶ τῆς ἐμμονῆς στὰ παραδεδομένα καὶ ἡ ἄρνηση κάθε νεωτερισμοῦ στοὺς πολιτικοὺς ἢ κοινωνικοὺς θεσμοὺς ποὺ ἐπικρατοῦσε στὴν ἱεραρχία τῆς Ὀρθόδοξης ἐκκλησίας ποὺ ἐνδυνάμωσαν τὴν ἰσχυρογνωμοσύνη

Αὐτὸ τὸ κείμενο εἶναι γραμμένο σὲ πολυτονικό. Διαβάστε τὴ μονοτονική του ἔκδοση.