Το νέο διδακτικό εγχειρίδιο Ιστορίας της Στ Δημοτικού

Συνοπτική κριτική προσέγγιση του νέου διδακτικού εγχειριδίου Ιστορίας της ΣΤ΄Δημοτικού

Το νέο διδακτικό εγχειρίδιο Ιστορίας της Στ Δημοτικού

Μία πρώτη εισαγωγική προσέγγιση.

Ιούλιος 2006

Λυγερός Νίκος - Παυλίδης Αντώνης

Εκτός από ιστορικές ανακρίβειες - γεγονός που θα μπορούσε εν μέρει να γίνει κατανοητό όταν συγγράφεται ένα νέο βιβλίο- την εμμονή σε προθέσεις όπως πχ την παντί τρόπω και σε κάθε ευκαιρία προσπάθεια αναβάθμισης του ρόλου των γυναικών, το νέο διδακτικό εγχειρίδιο της ΣΤ Δημοτικού έχει τα εξής αρνητικά κατά την άποψή μας, χαρακτηριστικά:

• Υποβαθμίζει την αξία του αγώνα του 21 με μια σειρά παρεμβάσεων, όπως: Α. Στη σελ. 49, όπου οι συμμετέχοντες στην Α΄ Εθνοσυνέλευση απεικονίζονται χωρίς τα χέρια τους, ενώ ψηφίζουν Β. Οι πρωταγωνιστές του 21 εμφανίζονται σ' ένα μόνο κεφάλαιο (σελ.50), ενώ σε 2 μόνο μαθήματα (1 ο «πολεμικές επιχειρήσεις 1821-25» σελ. 44 και «πολεμικές επιχειρήσεις 1825-27» σελ. 46) περιλαμβάνονται τα πολεμικά γεγονότα κι αυτά υποβαθμισμένα.
• Παραθέτει χάρτες κακής κατασκευής (σε. 29,37,44,48,65, κ.λπ) που σε συνδυασμό με παράθεση στοιχείων χωρίς δομή και συνοχή, με παράθεση επιλεγμένων αποσπασμάτων ιστορικών πηγών, οδηγούν σε προσχεδιασμένα συμπεράσματα τους μαθητές προκαλώντας τους σε αρκετές περιπτώσεις σύγχυση:

Α. Στη σελ. 62 («Η εκπαίδευση») ενώ ξεκινά παραθέτοντας στοιχεία

από την έναρξη του αγώνα, ξαφνικά στην 4 η παράγραφο περνά στην

περίοδο Καποδίστρια.

Β. Στη σελ. 64 ενώ πρώτα αναφέρεται στις «Μεγάλες Δυνάμεις», στη συνέχεια τις ονομάζει «Εγγυήτριες Δυνάμεις» και κατόπιν επανέρχεται στον πρώτο χαρακτηρισμό.

Γ. Στο μάθημα «πολιτικές διεκδικήσεις 1843-1862» των σελ. 69-70 ενώ αναφέρεται σε περίοδο του 19 ου αιώνα, στη σελ. 70 περνά στον επόμενο αιώνα, με εικόνα από το Γουδί του 1909.

Δ. Στο χάρτη της σελ. 71 με τις επεκτάσεις της Ελλάδας, στα Δωδεκάνησα υπάρχει η χρονολογία 1948 ενώ στη λεζάντα αναφέρεται ως χρονική περίοδος εκείνη μεταξύ 1832-1947. Στον ίδιο χάρτη δεν υπάρχει το έτος ενσωμάτωσης της Κρήτης.

Ε. Στη σελ. 73 υπάρχει επιλεγμένο απόσπασμα από έργο του Χ. Τρικούπη, σύμφωνα με το οποίο αν οι Βούλγαροι πάρουν τη Μακεδονία θα τους εκσλαβίσουν όλους, ενώ αν την πάρουν οι Έλληνες «θα τους κάνουν όλους Έλληνες», ενώ με την παράθεση στατιστικών πινάκων και τα κατάλληλα ερωτήματα οδηγούν το μαθητή στο συμπέρασμα της αμφισβήτησης του δικαιώματος της Ελλάδας να διεκδικήσει τη Μακεδονία.

• Με μια σειρά επιλεγμένων στοιχείων υποβαθμίζεται η οθωμανική κατοχή, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις παρουσιάζεται ως ιδεώδης συνθήκη για τους Έλληνες:

Α. Στη σελ. 16 αναφέρεται στην «άλωση» της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το 1204, ενώ λίγο πιο κάτω στην ίδια σελίδα στην «κατάληψη» της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453.

Β. Η σημειολογία του χάρτη αξιοποιείται για να εμφανιστεί η οθωμανική κατοχή ως ηπιότερη εκδοχή. Έτσι ο χάρτης της ίδιας σελίδας παρουσιάζει τα οθωμανικά εδάφη με ουδέτερο χρώμα, ενώ με έντονο χρώμα τις λατινικές κτήσεις.

Γ. Η περιγραφή της πηγής 2.8 της σελίδας 19 είναι κραυγαλέα: «Οι Σουλτάνοι όταν κατακτούν ένα βασίλειο ή μια επαρχία διατηρούν θαυμαστή τάξη. Όσο για το λαό, αφήνεται να ζει σύμφωνα με τα ήθη και τα έθιμά του. Διατηρεί τα αγαθά του και έχει θρησκευτική ελευθερία». Η ερώτηση που ακολουθεί τη πηγή διαμορφώνει τη συνείδηση των μαθητών: «με ποιο τρόπο αντιμετωπίζουν οι Σουλτάνοι τις κατακτημένες περιοχές σύμφωνα με την πηγή»;

Δ. Στη σελ. 22 οι συνθήκες εκπαίδευσης κατά την οθωμανική περίοδο εμφανίζονται ως ιδεώδεις.

Ε. Στο κείμενο της σελίδας 30 και στο μάθημα «οθωμανική αυτοκρατορία: ακμή και παρακμή» παρουσιάζεται μια εξιδανικευμένη εικόνα των Οθωμανών. Αυτοί είναι οι καλοί ενώ ως κακοί εμφανίζονται οι ιδιώτες στους οποίους παραχωρούν την είσπραξη των φόρων.

ΣΤ. Στη σελ. 31 του ίδιου μαθήματος παρουσιάζεται μια ιδανική εικόνα της Κωνσταντινούπολης με όλα του κόσμου τα αγαθά. Πουθενά κατοχή, πουθενά πόνος.

Ζ. Στη σελίδα 32 και στο μάθημα «οι μορφές αντίστασης» εκτιμούμε ότι δεν θα αποφύγουν τη σύγχυση οι μαθητές: αφού μέχρι τώρα όλα ήταν ιδανικά με τους Οθωμανούς, για ποιο λόγο αντιστέκονται ξαφνικά οι Έλληνες; Προφανώς είναι αχάριστοι.

• Δεν ακολούθησε η συγγραφική ομάδα πιστά σε κάθε περίπτωση το Α.Π.Σ. (Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών)που ορίστηκε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (ΠΔ 303/13-3-2003), πράγμα που ήταν υποχρέωσή της. Συγκεκριμένα:

Α. Στη σελίδα 3934 του παραπάνω ΠΔ και στις θεματικές ενότητες που περιγράφονται ως υποχρέωση συγγραφής από τη συγγραφική ομάδα του βιβλίου, αναφέρεται η θεματική ενότητα «Οι Έλληνες εκφράζουν τους καημούς και τις ελπίδες τους (κατά την τουρκοκρατία)», στην οποία αντιστοιχεί ο διδακτικός στόχος: «να εκτιμήσουν (οι μαθητές) το ρόλο των θρύλων, των παραδόσεων και των συμβολισμών κατά τα χρόνια της σκλαβιάς στη διατήρηση της ιδιαιτερότητας των Ελλήνων». Ούτε η ενότητα αυτή παρατίθεται, αλλά ούτε και ο διδακτικός αυτός στόχος προσεγγίζεται.

Β. Στην ίδια σελίδααναφέρεται η θεματική ενότητα «Σούλι, Μάνη και Σφακιά» ενώ μεταξύ των άλλων διδακτικών στόχων αναφέρεται (στη σελίδα 3935 του ΠΔ) : «να θαυμάσουν τον ηρωισμό των Σουλιωτισσών». Η θεματική ενότητα δεν περιλαμβάνεται στο βιβλίο, παρά μόνο στη σελίδα 31 υπάρχουν 3 σειρές για Σούλι, Μάνη και Σφακιά και στα παραθέματα μια επιστολή Σουλιωτών στον Αλή πασά στη σελίδα 33. Τίποτε άλλο. Ο διδακτικός στόχος δεν προσεγγίζεται πουθενά, αν και αναφέρεται σε γυναίκες, για τις οποίες δείχνει εμμονές στην προσπάθεια αναβάθμισης του ρόλου τους σ' όλο σχεδόν το βιβλίο η συγγραφική ομάδα.

Συνοπτική κριτική προσέγγιση του νέου διδακτικού εγχειριδίου Ιστορίας της ΣΤ΄Δημοτικού (Πρώτο μέρος)

Ν. ΛΥΓΕΡΟΣ – Α. ΠΑΥΛΙΔΗΣ

1H ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΑ ΝΕΟΤΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ .

-Στην 1 η ενότητα («Η Ευρώπη τα νεότερα χρόνια») Οι πηγές 1.19 και 1.20 (κάτω) της σελίδας 10 και 1.22 της σελίδας 11, είναι κακές απεικονίσεις ενώ υπάρχουν ανάλογοι πίνακες.

-Η πηγή 1.24 της σελίδας 12 («διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη»), στο τέλος των άρθρων 3 και 11 έχει αποσιωπητικά. Το σωστό είναι να αντικατασταθούν από αγκύλες.

-Σελίδα 13: «Χάρτης δικαιωμάτων της γυναίκας και της πολίτισσας». Εδώ φαίνεται η εμμονή στην αναφορά στις γυναίκες και στην παντί τρόπω προσπάθεια ανάδειξης του ρόλου τους. Οι αναφορές είναι συνεχείς σ' όλο το βιβλίο και σε αρκετές περιπτώσεις φτάνουν σε ακραία όρια.

-Σελίδα 13: Λάθος χονδροειδές: ο τίτλος της πηγής 1.25: Ολυμπία ντε Γκουζ (1478-1793). Την παρουσιάζει ως να έζησε 315 έτη.

-Σελίδα 14: Η πηγή 1.27 (βιτρουβιανός άνθρωπος, έργο του Ντα Βίντσι) δεν ανταποκρίνεται στον τίτλο του μαθήματος («Η Ευρώπη τα νεότερα χρόνια»), ο Ντα Βίντσι πέθανε το 1519, ενώ η πηγή 1.28 («άλωση της Βαστίλης το 1789») βρίσκεται στο σωστό πλαίσιο. Αυτά θα προκαλέσουν σύγχυση στο μαθητή.

- Σελίδα 15: Το σύμβολο της 2 ης ενότητας (το κάστρο των Ιωαννίνων;) ασαφές και ανεπιτυχές.

-Ίδια σελίδα: Ενώ στην αρχή καθώς και στην αρχή του χρονολογίου αναφέρεται στους «Οθωμανούς», λίγο πιο κάτω στο χρονολόγιο αναφέρεται στους «Οθωμανούς Τούρκους». Τέτοιες αναφορές προκαλούν σύγχυση στους μαθητές.

-Σελίδα 16: Προσπάθεια παρουσίασης της οθωμανικής κυριαρχίας ως ηπιότερης εκδοχής: Ενώ αναφέρεται στην «άλωση» της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το 1204, στη συνέχεια αναφέρεται στην κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453.

-Σελίδα 16: πηγή 2.2. (κάτω) με τις λατινικές και οθωμανικές κτήσεις του 15ου

αιώνα. Το ουδέτερο χρώμα των οθωμανικών εδαφών φαίνεται ως ηπιότερη εκδοχή σε σχέση με το έντονο χρώμα των λατινικών κτήσεων.

-Ίδια σελίδα, στο χρονολόγιο κάτω: τι σημαίνει «ανάκτηση της Πελοποννήσου» και από ποιον;

-Σελίδα 18: χρονολόγιο κάτω: Υπάρχει αναφορά στην παραχώρηση προνομίων και στην οργάνωση των ελληνικών κοινοτήτων. Θα ήταν πλήρες αν σ' όλο το μήκος του χρονολογίου περιλάμβανε και την οθωμανική κατοχή.

-Σελίδα 19: η πηγή 2.8. (κάτω) είναι απαράδεκτη και οδηγεί στην εξιδανίκευση της οθωμανικής περιόδου:

-Σελίδα 20: («οικονομία και επαγγέλματα») στην τελευταία παράγραφο γράφει ότι μετά τη Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή τα ελληνικά πλοία κινούνται «με περισσότερη άνεση», δεν εξηγεί όμως ότι η «περισσότερη άνεση» αφείλεται στην ήττα της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

-Σελίδα 21: Η εκπαίδευση παρουσιάζεται να βρίσκεται σ' ένα ιδεώδες πλαίσιο.

-Σελίδα 25: Στην τρίτη ερώτηση αναφέρεται ξαφνικά – για πρώτη φορά στους «υπόδουλους Έλληνες». Αυτό σε σχέση με τα προηγούμενα θα προκαλέσει σύγχυση.

-Σελίδα 26: Η Κρητική αναγέννηση θα έπρεπε να αναβαθμιστεί περισσότερο. Πιο κοντά στην πραγματικότητα είναι ο όρος «χρυσός αιώνας» της Κρήτης (Κορνάρος, Χορτάτζης, Θεοτοκόπουλος).

-Σελίδα 27: Είναι λάθος ότι η «θυσία του Αβραάμ» είναι έργο του Κορνάρου. Εδώ και χρόνια έχει απορριφθεί ο ισχυρισμός αυτός. Ο συγγραφέας του έργου παραμένει άγνωστος.

-Σελίδα 28: Πρόσφατα εορτάστηκαν τα 500 χρόνια ελληνικής παρουσίας στη Βενετία. Συνεπώς είναι λάθος να φαίνεται ότι οι ελληνικές παροικίες, εκτός των άλλων και στη Βενετία, δημιουργούνται στις αρχές του 18 ου αιώνα

-Σελίδα 30: Εξιδανικεύεται η εικόνα των Οθωμανών: Αυτοί είναι καλοί, ενώ ως κακοί εμφανίζονται οι ιδιώτες, στους οποίους παραχωρείται από το κράτος το δικαίωμα της είσπραξης των φόρων:

-Σελίδα 31: Τόσο στην εικόνα 2.37, όσο και στην πηγή 2.38, παρουσιάζεται μια ιδεώδης εικόνα τόσο της αγοράς, όσο και γενικά της ζωής στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί υπάρχουν όλα του κόσμου τα αγαθά, πουθενά κατοχή, σκλαβιά και πόνος.

-Σελίδα 32: («μορφές αντίστασης»). Ενώ μέχρι τώρα όλα παρουσιάζονται ιδανικά, ξαφνικά εμφανίζονται οι Έλληνες να αντιστέκονται. Θα είναι δύσκολο για το μικρό μαθητή ν' αποφύγει τη σύγχυση. Δύο ακόμη παρατηρήσεις:
1. Οι εξεγέρσεις εμφανίζονται, κατά τους συγγραφείς, μόνο όταν οι Οθωμανοί έχουν πόλεμο με άλλους. Όχι ως αποτέλεσμα των συνθηκών που βιώνουν οι Έλληνες.
2. Η δράση των κλεφτών « θεωρείται » και δεν « είναι » μορφή αντίστασης.

-Σελίδα 34-35: Οι υπερβολικές και ασύμμετρες αναφορές στο θούριο δεν έχουν μεγάλη αξία. Πολύ σημαντικότερη είναι η «χάρτα», όπου κυρίως αντανακλάται το όραμα του Ρήγα.

-Σελίδα 41: Ο όρος «κεντρική αρχή» αλλιώς παρουσιάζεται στο κείμενο, αλλιώς στο γλωσσάριο.

-Σελίδα 46: Ο ορισμός της «εξόδου» του Μεσολογγίου, χωρίς άλλα σχόλια:

-Σελίδα 48: Χάρτης 3.24: Η ποιότητα του χάρτη, με τα ευδιάκριτα pixels , πολύ χαμηλή. Ο συμβολισμός με τις πινέζες αποτυχημένος.

-Σελίδα 49: πηγή 3.26 (κάτω). Οι αγωνιστές του 21 εμφανίζονται να ψηφίζουν στην Α΄ Εθνοσυνέλευση, αλλά τα χέρια τους…. δεν φαίνονται.

-Σελίδα 50: («μορφές του 21»). Οι αγωνιστές εμφανίζονται ως « οι άνθρωποι των όπλων».

-Σελίδα 54: Ο τίτλος «Οι σχέσεις με την Ευρώπη» δεν τίθεται σε σωστή βάση. Ορθότερος θα ήταν ο τίτλος: «Η Ευρώπη σε σχέση με την Ελλάδα».

-Σελίδα 55: Στην 3 η παράγραφο αντί «η Πτώση του Μεσολογγίου», το ιστορικό γεγονός θα εκφραζόταν ορθότερα ως «η άλωση», «η έξοδος».

-Σελίδα 57: πηγή 3.48, όπου παρουσιάζεται η «Ηχώ του Ναυαρίνου», παράλληλα αναφέρεται «τιμή 2 φράγκα». Για ποιο άλλο λόγο άραγε αναφέρεται η τιμή;

- Σελίδα 58: μάθημα 11 («Συνθήκες ζωής κατά τη διάρκεια του αγώνα»). Εδώ υπάρχουν 4 παράγραφοι, από τις οποίες οι 3 πρώτες αναφέρονται στον αγώνα και η 4 η αρχίζοντας «μετά το τέλος της επανάστασης» δείχνει σαν να σχετίζονται με την επανάσταση μόνο όσα περιγράφονται στις 3 παραγράφους.

-Σελίδα 60: Δεν αναφέρει ποιοι ήταν οι πολιτικοί αντίπαλοι του Καποδίστρια.

-Σελίδα 62: πηγή 3.57 (κάτω). Η κάτοψη ελληνικού και αλληλοδιδακτικού σχολείου είναι ασαφής και δεν λέει τίποτε στους μαθητές.

-Σελίδα 64: Πρώτα αναφέρονται οι «Μεγάλες Δυνάμεις», στη συνέχεια «Εγγυήτριες Δυνάμεις» και μετά επανέρχεται στον πρώτο χαρακτηρισμό.

-Ίδια σελίδα, γλωσσάριο: Ο ορισμός των «εδαφικών διεκδικήσεων» και στη συνέχεια: «εδώ, το ελληνικό κράτος», φαίνεται ακατανόητο (κάτω):

- Σελίδα 71: πηγή 4.9 (Χάρτης επέκτασης των ελληνικών συνόρων 1832-1947), ενώ στα Δωδεκάνησα ο χρόνος ενσωμάτωσης είναι το 1948.

-Σελίδα 72: (κάτω). Αφού παρατίθενται στατιστικά στοιχεία και χάρτες που αναφέρονται στην περιοχή και την εποχή, τίθεται το ερώτημα που φαίνεται κάτω. Η απάντηση βέβαια του μαθητή είναι αυτονόητη. Έτσι θα αμφισβητηθεί το δικαίωμα της Ελλάδας να διεκδικήσει τη Μακεδονία. Έχει σημασία το πώς τίθενται τα ερωτήματα. Αν η ερώτηση ήταν: «Ποια πληθυσμιακή ομάδα πλειοψηφεί συντριπτικά στις περιοχές αυτές;», τότε φυσικά η απάντηση θα ήταν «Η ελληνική»

Σύνολο 293.993

Οι περιοχές που είναι κοντά στα ελληνικά σύνορα του 1864 & του 1881 κατοι-
κούνται ΅όνο από ελληνικούς πληθυσ΅ούς ;

-Σελίδα 73: πηγή 4.14, όπου παρατίθεται προσεκτικά επιλεγμένο απόσπασμα λόγου του Τρικούπη (κάτω):
 

Το ερώτημα προς τους μαθητές που ακολουθεί: «Ποιοι διεκδικούν τη Μακεδονία σύμφωνα με την πηγή;», δείχνει καθαρά τους στόχους της συγγραφικής ομάδας.

Με την επιλεκτική παράθεση στοιχείων, σ' όλο το βιβλίο, διαμορφώνεται ένα πλαίσιο προπαγάνδας. Οι μαθητές μπαίνουν σ' ένα προδιαγεγραμμένο δόγμα που τους οδηγεί στην επιθυμητή απάντηση.

-Σελίδα 86: Στην 4 η παράγραφο, αναφέρει μεταξύ των κορυφαίων λογοτεχνών του 19 ου αιώνα τους Σολωμό, Παλαμά, Παπαδιαμάντη, Ελισσάβετ Μαρτινέγκου (!!!) και Καλλιρόη Παρρέν (!!!).

-Σελίδα 89: («Η Ελλάδα ανεξάρτητο κράτος»). Στην αρχή αναφέρεται στο «ελληνικό ζήτημα», βλέποντας έτσι την Ελλάδα από την πλευρά των άλλων. Στη συνέχεια η Ελλάδα παρουσιάζεται ως ανεξάρτητη από τους Οθωμανούς, όχι όμως και από τους ʼγγλους, Γάλλους, κλπ, μπερδεύοντας έτσι το ζήτημα της ανεξαρτησίας μ' αυτό της εξάρτησης.

-Σελίδα 94: («Βαλκανικοί πόλεμοι»). Στην πρώτη παράγραφο (κάτω) οι Έλληνες εμφανίζονται να διεκδικούν οθωμανικά εδάφη, ενώ στη δεύτερη να «απελευθερώνουν» σημαντικές ελληνικές πόλεις. Πρόκειται για αντίφαση

-Σελίδα 95: χάρτες 5.12 και 5.13 υπάρχει χρωματική ασυνέπεια: Τα Δωδεκάννησα παρουσιάζονται με διαφορετικό χρώμα (έντονο), ενώ τα οθωμανικά εδάφη με ουδέτερο κίτρινο (ηπιότερη εκδοχή).

-Σελίδα 96: πηγή 5.17 (κάτω): Στατιστικός πίνακας πληθυσμού της Θεσσαλονίκης, όπου οι Εβραίοι εμφανίζονται να ξεχωρίζουν και με γραμμή από τις υπόλοιπες εθνικές ομάδες

-Σελίδα 100: («Μικρά Ασία: Εκστρατεία και καταστροφή»). Ενώ στην 1 η παράγραφο η Ελλάδα «κερδίζει» τη διοίκηση της περιοχής Σμύρνης στη συνέχεια προχωρά στην «κατάληψή» της. Πουθενά δεν αναφέρεται η πυρπόληση της πόλης. Στη συνέχεια αναφέρεται στην προσπάθεια κατάληψης της ʼγκυρας, εξισώνοντας έτσι δύο τελείως διαφορετικές περιπτώσεις.

-Σελίδα 101: Παρατίθενται δύο εντελώς ασύμμετρες απόψεις για την κατάληψη της Σμύρνης: Του Κεμάλ και ενός Έλληνα, του Αλέξη Αλεξίου. Καλείται ο μαθητής να συγκρίνει τις δύο απόψεις

-Γενικά στις σελίδες που αναφέρονται στη Μικρά Ασία, τόσο τα κείμενα, όσο και οι πηγές, πουθενά δεν δικαιολογούν τον όρο «καταστροφή».

Συνοπτική κριτική προσέγγιση του νέου διδακτικού εγχειριδίου Ιστορίας της ΣΤ΄Δημοτικού

Ν. ΛΥΓΕΡΟΣ – Α. ΠΑΥΛΙΔΗΣ

ΜΕΡΟΣ 2°

-Μέσα σε ένα μάθημα («Μικρασία: εκστρατεία και καταστροφή») γίνεται αγωνιώδης προσπάθεια να …χωρέσουν αφ ενός μεν οι θεματικές ενότητες που προβλέπει το Αναλυτικό Πρόγραμμα (ΦΕΚ τ. Β΄, ΠΔ 303/13-3-2003, σελίδα 3938): «Η Θράκη, η Μικρά Ασία και ο Πόντος, κέντρα ακμαίου ελληνισμού», «Ο μικρασιατικός πόλεμος καταλήγει σε ήττα των Ελλήνων», αφ ετέρου δε να προσεγγιστούν οι προβλεπόμενοι στην ίδια σελίδα διδακτικοί στόχοι: «Να εκτιμήσουν (οι μαθητές) τη συμβολή του ελληνισμού της Θράκης, της Μ. Ασίας και του Πόντου στην ανάπτυξη του ελληνικού κράτους», «να γνωρίσουν τα κυριότερα γεγονότα του μικρασιατικού πολέμου», «να κατανοήσουν ιστορικές έννοιες, όπως: συνθήκη, σύμμαχοι, εθνική συμφορά, να κάνουν συσχετισμούς και να οδηγούνται σε γενικεύσεις» και «να κατανοήσουν τους λόγους που οδήγησαν στη μικρασιατική καταστροφή». Εκτιμούμε ότι πρόκειται για μια φιλότιμη προσπάθεια αποφυγής αναφορών σε κορυφαία ιστορικά δεδομένα της νεότερης Ελλάδας. Σ' αυτό το πλαίσιο θα ήταν υπερβολή προφανώς να απαιτήσουμε τις αναφορές πχ στην (θεμελιωμένη πλέον σε έργα με χιλιάδες τεκμήρια όπως πχ στο 14τομο έργο του Καθηγητή Κ. Φωτιάδη) γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, ή έστω σε πτυχές της ζωής των Ελλήνων στο μικρασιατικό χώρο, για να προσεγγιστούν έστω οι προαναφερθέντες διδακτικοί στόχοι. Αντ' αυτών παρατίθενται: α) Στη σελίδα 101 η άποψη του Κεμάλ για την κατοχή της Σμύρνης (κάτω, όπου φαίνεται η πλήρης άγνοια από τους συγγραφείς της τουρκικής πραγματικότητας με την ανακάλυψη από τον ίδιο «τουρκικού έθνους» εν έτει 1919, διαφορετικά οι συγγραφείς μάλλον θα επέλεγαν άλλη πηγή):

β) Στο γλωσσάρι της σελίδας 100 (κάτω) μια εξιδανικευμένη εικόνα του Κεμάλ (και μάλιστα Ατατούρκ) :

εικόνα (πάνω) με τη λεζάντα «Χορός Ποντίων στην Τραπεζούντα. Κάρτα των αρχών του 20 ου αιώνα», παρουσιάζοντας έτσι την εύθυμη, λαογραφική πλευρά του ποντιακού ελληνισμού, ενώ οι ίδιοι οι Γάλλοι στην κάρτα αυτή δίνουν μάθημα και σε μας: μεγεθύνοντας την εικόνα αυτή, διαβάζουμε τη γαλλική λεζάντα: «Ενθύμιο Τραπεζούντας. Εθνικός χορός ‘‘Σέρρα''».

γ) Στην ίδια σελίδα (102) εικόνα της Πριγκήπου, δ) μια εικόνα από πίσω και λίγο ψηλά της Ευαγγελικής σχολής Σμύρνης και στο βάθος του ναού του Αγίου Γεωργίου, όπου δίδεται η αίσθηση της υποβάθμισης της ελληνικής παρουσίας στη «Γκιαούρ Ισμίρ» (τη «Σμύρνη των απίστων» ) όπως την ονόμαζαν οι Οθωμανοί και ε) Η μαρτυρία μιας Μικρασιάτισσας στην ίδια σελίδα.
Μ' αυτά ούτε οι θεματικές ενότητες παρατίθενται, ούτε οι διδακτικοί στόχοι του αναλυτικού προγράμματος προσεγγίζονται.

-Στη σελίδα 103 το μάθημα αρχίζει όπως φαίνεται κάτω και στη συνέχεια στο γλωσσάρι της ίδιας σελίδας ενώ αναμένουμε ένα ορισμό της «Μικρασιατικής καταστροφής, ως τέτοια ορίζεται πάλι η ελληνική ήττα στη Μικρασία:

-Στην εικόνα 5.39 της ίδιας σελίδας, αν και φαίνεται η Σμύρνη να καίγεται, στη σχετική λεζάντα δεν υπάρχει ούτε υπαινιγμός για την πυρπόληση της πόλης.

-Η σελίδα 104, η πηγή 5.43 (κάτω), αν και αναφέρεται στην έξοδο των προσφύγων από τη Μικρασία, όμως ως τόποι προέλευσης των προσφύγων παρουσιάζονται και η Βουλγαρία και η Ρωσία και «Διάφοροι τόποι»:

-Στη σελίδα 105, στις εικόνες 5.45 και 5.46 (όπου αποτυπώνονται εικόνες Μικρασιατών προσφύγων στην Ελλάδα), η πραγματικότητα των Ελλήνων παρουσιάζεται πολύ πιο σκληρή σε σύγκριση με τις εικόνες κατά την καταστροφή στο χώρο της Τουρκίας. Παρουσιάζεται δηλαδή το αποτέλεσμα και όχι η αιτία της καταστροφής.

-Στο χρονολόγιο της σελίδας 106 (μάθημα: «Κοινωνία και κράτος στο Μεσοπόλεμο»), ο Μεταξάς εμφανίζεται στο ίδιο επίπεδο με το Χίτλερ και το Μουσολίνι. Όμως στην πραγματικότητα βρίσκεται σε άλλο πλαίσιο. Θα μπορούσε πχ να βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με τον Παπαδόπουλο. Δεν προκάλεσε πολέμους και δεινά σε άλλους λαούς όπως οι άλλοι δύο.

-Σ' όλη τη σελίδα 107 αποτυπώνεται η ανιαρή εμμονή στις γυναίκες και στο ρόλο τους, που χαρακτηρίζει όλο το βιβλίο («η διεκδίκηση της γυναικείας ψήφου»).

-Σελίδα 109 («Ο Β΄Παγκόσμιος πόλεμος»): Η ρίψη της ατομικής βόμβας στο Ναγκασάκι και τη Χιροσίμα τοποθετείται στο ίδιο επίπεδο με το Ολοκαύτωμα των Εβραίων. Ο στόχος είναι πολιτικός κι όχι πραγματικός: να πλήξει τους Αμερικανούς.

-Σελίδα 112 («Κατοχή, Αντίσταση, Εμφύλιος»): Πουθενά δεν αναφέρεται ο Ε.Λ.Α.Σ.

-Ίδια σελίδα, στο χρονολόγιο: από τυπογραφικό λάθος, ο Εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα εμφανίζεται να κράτησε… 17.000 περίπου χρόνια (1946-19449).

-Σελίδα 118 («Η στρατιωτική δικτατορία»): Στο χρονολόγιο απουσιάζει παντελώς η αναφορά σ' ένα κορυφαίο εθνικό ζήτημα, που συνδέεται με τη δικτατορία: Η εισβολή στην Κύπρο.

-Σελίδα 121 («Το κυπριακό ζήτημα»): Παρουσιάζεται (κάτω) η δημιουργία του ψευδοκράτους να έγινε όχι το 1983 που είναι το σωστό, αλλά το 1974. Επί πλέον η άποψη περί «διχοτόμησης» του νησιού που επίσης εμφανίζεται στο κείμενο (κάτω) δεν είναι αντικειμενική, έχει μια συγκεκριμένη πολιτική

προέλευση. Υποστηρίχθηκε πχ ότι όσοι δεν αποδέχθηκαν το σχέδιο Ανάν για την Κύπρο, προτιμούν τη διχοτόμηση. Όμως το 2004 εντάχθηκε στην ΕΕ η Κύπρος ως ενιαίο κράτος. Συνεπώς ο όρος «διχοτόμηση» δεν ισχύει.

-Σελίδα 122, εικόνα 5.100. Οι Κύπριοι αγωνιστές εμφανίζονται να εκτελούνται. Όμως στην πραγματικότητα όχι απλώς εκτελούνται, αλλά απαγχονίζονται από τους ʼγγλους.

-Γενικά σ' όλες τις αναφορές στο κυπριακό, δεν υπάρχει πουθενά απεικόνιση με τους Τούρκους εισβολείς.

-Το ερώτημα της Σύνθεσης στο τέλος της σελίδας 123 (κάτω) εξισώνει το

πραξικόπημα με την τουρκική εισβολή. Πρόκειται για αφελή υπεραπλούστευση.