Του πρώην Βουλευτή Έβρου, Χρήστου Κηπουρού

Αν θυμίζουν κάτι οι Ελληνίδες υφάντριες είναι οι πυγολαμπίδες του Παζολίνι που από υπάρξεως κόσμου φώτιζαν πριν εξαφανιστούν, εδώ και λίγες δεκαετίες από τη γειτονική Ιταλία, λόγω μόλυνσης του περιβάλλοντος. Κάτι ανάλογο γίνεται με τις εργαζόμενες στους παραδοσιακούς κλάδους της παραγωγικής οικονομίας στη δική μας χώρα, όπως η κλωστοϋφαντουργία, η ταπητουργία, η μεταξουργία. Φώτιζαν και αυτές μέχρι πρότινος με τον τρόπο τους, τους δρόμους του μαλλιού, του βαμβακιού, του μεταξιού και του πολιτισμού, προτού φθάσουν να διανύουν περίοδο εξαφάνισης. Κάτι που δεν κατάφερε η ιστορία, το επιτυγχάνει το εχθρικό προς την παραγωγική συνέχεια, υπαρκτό περιβάλλον της κρατούσας πολιτικής. Πρόκειται για μια δομικού τύπου αντιπαλότητα προς κάθε αυτόχθονη παραγωγή, πριν δε από όλα, διανοητική και πολιτική παραγωγή.

Το σημερινό κείμενο αποτελεί εξόφληση παλιού χρέους. Από τότε ακόμη που δεν αφήσαμε την Κυβέρνηση {1} και τον Ε.Ο.Μ.Μ.Ε.Χ. να βάλουν λουκέτο στα εναπομείναντα ανά τη χώρα ελάχιστα ταπητουργεία. Είχε προηγηθεί το κλείσιμο των σχολών στην Ανδρίτσαινα Πελοποννήσου, τον Άγιο Γεώργιο Ηπείρου, το Αιτωλικό Ρούμελης, στα Άβδηρα και τη Νέα Καλλίστη Θράκης καθώς και στην Καλλονή Τήνου και τους Λειψούς στο Αιγαίο. Ειδικά ως προς την τελευταία περίπτωση αποτελούσε πέραν των υπολοίπων, ύβρη προς τον Όμηρο που έψαλλε στην Οδύσσεια για την υφάντρια καθώς και μυθική βασίλισσα του ίδιου νησιού, Καλυψώ. Ο Οργανισμός μάλλον δεν θα το γνώριζε. Είχε άλλωστε υψηλότερα καθήκοντα. Είχε να κάνει τις προέδρους του, Επιτρόπους της Κομισιόν. Μία, κάθε δεκαετία. Αν ζούσε ο Κορνήλιος Καστοριάδης, η γραφειοκρατειολογία θα είχε σήμερα εμπλουτιστεί κατά πολύ. Θα καταπιάνονταν με την Ελληνική περίπτωση, που είναι ανώτερης τάξης από τις μονόχρωμες που ασχολήθηκε. Καταρχήν είναι δίχρωμη, επίσης μεταλλαγμένη και μεταστατική. Ως εκ τούτου πάθηση με πολύ άσχημη πρόγνωση και επόμενα ίαση δύσκολη αλλά και δαπανηρή. Ακόμη και για τις όντως θαυματουργές ιδιότητες της πολιτικής.

Από την εποχή του λίθου και του χαλκού μέχρι σήμερα, η τέχνη της υφαντικής, αποτέλεσε αναπόσπαστο μέρος όλων των Ελληνικών πολιτισμών. Φυσικά και των προελληνικών. Είναι γι αυτό μακροβιότερη ακόμη και από την ίδια την ιστορία. Προεκτείνεται τόσο στην προϊστορία και τη μυθιστορία, όσο στη μυθολογία. Το δείχνουν τόσο τα αδράχτια και οι ρόκες που βρέθηκαν δίπλα στη νέα Νικομήδεια της νεολιθικής περιόδου στη Μακεδονία, όσο ο περίφημος μίτος της Αριάδνης στη Μινωική Κρήτη. Κανένα εύρημα όμως δεν αξιοποιήθηκε παραγωγικά.

Μέσα σε μια μέρα τα χειροποίητα έργα της παραδοσιακής υφαντουργίας μπορούσαν, αν υπήρχε πολιτική, να αποκτήσουν χιλιάδες ονομασίες προέλευσης. Το ίδιο προτείναμε {2} για τα αγροτικά προϊόντα και τη βιολογική γεωργία. Επίσης στην οινολογία. Σε κάθε περίπτωση επρόκειτο για αξιοποίηση του τεράστιου Ελληνικού μυθολογικού και ιστορικού θησαυροφυλάκιου. Η κλασσική γραμματεία βρίθει από ιστορικές ονομασίες προέλευσης. Εδώ έχουν πιστοποιηθεί ως προς την ταπητουργία τους, εκατοντάδες πόλεις της Τουρκίας, του Ιράν, του Αφγανιστάν, της Ινδίας ακόμη και του Θιβέτ και της Κίνας. Από την ιστορική όμως αυτή μήτρα της υφαντικής και του πορφυρού χρώματος, δεν υπάρχει ούτε για δείγμα.

Ο θεσμός του αντιδανείου στη χώρα αυτή, που αποτελεί έκφραση άγνοιας αν όχι αποδοχή παραχάραξης της αληθινής ιστορίας, πέραν της γλώσσας, εκτείνεται τόσο προς δυσμάς όσο προς ανατολάς, σε πολλούς τομείς. Από τη γαστρονομία μέχρι την υφαντική. Οι άλικες μοκέτες στη Βουλή των Ελλήνων αποτελούν μια τέτοια περίπτωση, χωρίς φυσικά να είναι η μοναδική.

Αν έχει κάποια βάση το ότι δεν υπάρχουν νεκροί λαοί όταν εμφανίζονται ζωτικοί κυβερνήτες, τότε ένας από αυτούς, αντί για μακό μπλουζάκι θα δώριζε στον πρόεδρο των Η.Π.Α. ένα μικρό χειροποίητο χαλί από τα βραβευμένα, κατά το 19^{ο αιώνα στη Βιέννη, Γερακίτικα Λακωνίας. Κυρίως όμως θα πρόσθετε πως τέτοιο ακριβώς τάπητα είχε προσφέρει, κατά τον Όμηρο, η Αλκίππη στην ωραία Ελένη. Αν πάλι ο Bush του θύμιζε τον γαμπρό της τελευταίας, τον Αγαμέμνονα {3}, δεν είχε παρά να του προσφέρει ένα πορφυρένιο πάλι χαλί, σαν εκείνο που διεκτραγωδεί ο Αισχύλος στο ομώνυμο έργο του, στην τριλογία του “Ορέστεια”.}

Ευκαιρίες και δυνατότητες παγκοσμιοποίησης των έργων της σύγχρονης όσο και παραδοσιακής Ελληνικής τέχνης είχε και έχει ακόμη πολλές η χώρα. Νου δεν έχει. Δεν έχει πολιτική επειδή δεν έχει ηγεσία και δεν έχει ηγεσία επειδή δεν έχει πολιτικά πρόσωπα. Και τα λίγα θετικά του 2004 θα πάνε και αυτά στράφι. Κι όμως μπορούσε και μπορεί ακόμη κατά τις απονομές βραβείων των πρωταθλητών σε καθένα από τα τριακόσια περίπου Ολυμπιακά αγωνίσματα να μην υπάρξει περιορισμός στα συμβατικά προβλεπόμενα μετάλλια και τα μπουκέτα λουλουδιών. Μπορεί να βρεθεί τρόπος τα τελευταία να προσφερθούν επίσης ως ζωγραφική με μαλλί, νήμα, μετάξι, όπως επίσης ονομάζονται οι τάπητες, τα υφαντά, τα μεταξωτά. Πέραν από τη δεκαπενθήμερη παγκόσμια τηλεοπτική έκθεση, το μακροπρόθεσμο όφελος θα είναι η πορφυρά βίβλος της υφαντικής. Ο άτλαντας με τις εκατοντάδες ονομασίες προέλευσης των παραδοσιακών προϊόντων της χώρας που αν και έργα τέχνης παραμένουν ανώνυμα και άγνωστα μέσα στο ίδιο τους το σπίτι.

Όσο για το πορφυρούν, το οικείο αυτό βαθύ κόκκινο χρώμα βαφής, αποτελεί το σήμα κατατεθέν της περιοχής. Το χρώμα της ιστορίας. Το συναντά άλλωστε κανείς από τα παλάτια της Κνωσού, των Μυκηνών και αργότερα της Ρωμανίας μέχρι τα τουρκοκρατούμενα Αμπελάκια Θεσσαλίας με το ξακουστό για μισό αιώνα στην Ευρωπαϊκή αγορά ομοιόχρωμο νήμα τους, πριν οι εξαγωγές του εξοστρακιστούν από το Manchester με μια ολόκληρη αυτοκρατορία στο πλευρό του τελευταίου.

Πριν ακόμη από την κλωστική και υφαντική αυτή άνθηση, και κυρίως μετά, η Ελληνική ταπητουργία στην Κιουτάχεια, τη Σεβάστεια, την Καισάρεια, τη Σίλη στο Ικόνιο και τη Μικρασιατική επίσης Σπάρτη στην Ιωνία έζησε μια ακόμη άνοιξη. Γνώρισε μεγάλες εξαγωγές από τη Σμύρνη στην Ευρωπαϊκή αγορά, όπως και κατά το μεσοπόλεμο στον προσφυγικό τότε συνοικισμό της Νέας Ιωνίας των Αθηνών. Επίσης στη Βέροια, την Κομοτηνή και αλλού. Κύριος πελάτης της τελευταίας περιόδου οι Η.Π.Α. Ίσως λόγω του κλίματος που δημιουργούσε η παρουσία του φιλέλληνα Αμερικανού προέδρου της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων, Μορκεντάου.

Καμιά όμως δύναμη δεν στάθηκε δυνατόν να αντιμετωπίσει τη φθίνουσα πορεία του επελθόντα και παρελθόντα πλέον χειμώνα της μεταπολεμικής πεντηκονταετίας. Από τη μια η στροφή των γνωστών όσο και των άγνωστων Οίκων ταπητουργίας, από την παραγωγή στο εμπόριο, και από την άλλη η πολιτική του κράτους με τους γνωστούς του ανόργανους Οργανισμούς, συνέργησαν στο τέλος της Ελληνικής παραδοσιακής ταπητουργίας.

Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι οι δυο τρεις χιλιάδες, αν είναι και τόσες οι εναπομείνασες Ελληνίδες αγρότισσες υφάντριες, θα κατέληγαν σήμερα, αντί για την τέχνη να υπηρετούν με τις δημιουργίες και τα έργα τους, ένα υποκριτικό καθεστώς δουλείας του κράτους, με μέσο ημερομίσθιο έξη και επτά Euro. Και επιπλέον να χρεωστούν ευγνωμοσύνη στη φιλανθρωπία των Οργανισμών που διακηρύσσουν σε κάθε ευκαιρία τη στήριξή τους προς τις φτωχές αγροτικές οικογένειες, όπως γράφουν. Θα ντρέπονται και ταυτόχρονα θα εξοργίζονται γι αυτό, από την προστάτιδα της υφαντουργίας θεά Αθηνά Εργάνη, και τις επτανήσιες βασίλισσες και υφάντριες συναδέλφισσές τους, Πηνελόπη και Αρήτη έως τις Τρωάδες, Εκάβη και Λαοδίκη. Μόνο οι πέντε δέκα κοκόνες των κομμάτων του γυαλιού δεν ντρέπονται και κυρίως οι άρχουσες φάρες των τελευταίων που όταν δεν θυμίζουν δυναστεία, παραπέμπουν σε τίτλους ευγενείας γειτονικών Μεσογειακών νήσων, όπως ο δον.

Όμως και οι πρωτοβουλίες μιας άλλης, διαφορετικής από την προηγούμενη τάξης και τόνου, και γι αυτό αποδεκτής ευγένειας, δεν φτάνουν. Ούτε μπορούν μια δυο κινήσεις ενδυματολόγων ή σχεδιαστών μόδας να φέρουν τη νέα άνοιξη στο Ελληνικό παραδοσιακό προϊόν αν δεν υπάρξει η πολιτική. Αντί δηλαδή για τη μίμηση και το κιτς που κυριαρχούν, να κάνουν μόδα την παράδοση χαράσσοντας έναν νέο πρωτότυπο δρόμο προς την παγκοσμιοποίηση. Να εμπνευστούν από αυτό που έκαναν με τις βασισμένες στον ίδιο πολιτισμό συνθέσεις τους άλλοι στη ζωγραφική και την αρχιτεκτονική. Από τον Πικάσο και τη σχέση του με τα ειδώλια του Κυκλαδίτικου πολιτισμού και τον Τσαρούχη με τα πορτρέτα του Φαγιούμ έως τον Πικιώνη με το Δελφικό αρχιτεκτονικό τοπίο.

Σε τέτοιου τύπου δημιουργική σύνθεση χρειάζεται να αναζητηθεί η είσοδος σε μια νέα Ελληνική άνοιξη της υφαντικής. Αν από τη μια είναι ο αργαλειός, τα φυτικά ή και φυσικά χρώματα και φυσικά το ταλέντο και η τέχνη, η άλλη αφορά τη γνώση. Αυτή που μπορεί να αναζητηθεί σε μια πανεπιστημιακή σχολή με τμήματα ιστορίας της τέχνης, της ζωγραφικής, ταπητουργίας, ενδυματολογίας, σχεδιασμού υφασμάτων και υφασματολογίας καθώς και ένα, ανάλογου επιπέδου, ινστιτούτο τεχνολογίας για την κλωστοϋφαντουργία, την ταπητουργία και τη μεταξουργία. Επίσης ένα μουσείο των παραδοσιακών έργων τέχνης στον ίδιο χώρο.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

{1} www.parliament.gr, ομιλία του συγγραφέα, Πρακτικά Βουλής 9 Μαρτίου 1999,

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΣΧΟΛΗ ΥΦΑΝΤΙΚΗΣ

Η Θράκη που δέθηκε και συνδέθηκε με το πορφυρούν χρώμα αλλά και με το μετάξι όσο καμιά άλλη περιοχή στη χώρα, μπορεί να φιλοξενήσει ένα παρόμοιο, διασκορπισμένο σε όλο το σώμα της, ακαδημαϊκό ίδρυμα. Από το Τρίγωνο, τους Μεταξάδες και κυρίως το Σουφλί έως τα Άβδηρα και την Κομοτηνή. Πέραν από την απαιτούμενη εργαστηριακή και εργοστασιακή υποδομή που ήδη διαθέτει, κατέχει και την πρωτεύουσα θέση στην γεωοικονομία της ευρύτερης περιοχής. Ένα από τα πολλά αναπτυξιακά οφέλη έχει να κάνει με το γνωστό για την ποιότητά του βαμβάκι της που σήμερα εξάγεται στα γερμανικά κλωστήρια της Αδριανούπολης αλλά και αλλού, ως αποικιακό. Αυτή είναι μια πολιτική που προωθεί την αυτοτροφοδοτούμενη ανάπτυξη. Δεν το κάνουν οι φασόν μονάδες-νομάδες που είναι σήμερα εδώ κι αύριο αλλού, ούτε εκκολάπτει, όπως η ΔΕΒΖΟΣ, ένα made in Greece αυγό του φιδιού και μια χωρίς ιστορικό προηγούμενο για τη χώρα, μελανή ανάπτυξη.

Αντίστοιχο πανεπιστήμιο μπορεί να γίνει στην Κρήτη όπου, μεταξύ άλλων, λανσαρίστηκε για πρώτη φορά η παγκόσμια γυναικεία μόδα από τις μινωίτισσες. Επίσης στη Θεσσαλία για τους προφανείς παραγωγικούς και μεταποιητικούς λόγους. Ακόμη και ιστορικούς αφού ένας τόπος που υπήρξε κάποτε διεθνές αναπτυξιακό κέντρο μπορεί να ξαναγίνει εύκολα. Πρόκειται σαφώς για πολιτικές εμπλουτισμού της αγροτικής και αναπτυξιακής πολιτικής παιδείας που όμως δεν υφίσταται.

Η χρόνια ανυπαρξία τέτοιων κινήσεων είναι αυτό που ενοχοποιείται και που στην ουσία ισοδυναμεί με πολιτική καθώς και κρατική αναπτυξιακή παραίτηση. Στην ουσία πρόκειται για έναν ακόμη επιτύμβιο λίθο, σε μια σειρά από ακμάζοντες μέχρι πριν από λίγα χρόνια κλάδους της παραγωγικής οικονομίας.

_____________________

Από τηλεοπτική συνέντευξη του Χρήστου Κηπουρού στις 9 Ιουνίου ΄03 στην Αθήνα

http://antibaro.gr