Η χαμένη μάχη του φυσικού αερίου Αν και πως μπορεί η Ελλάδα να ξαναμπεί στο ενεργειακό παιχνίδι Χρήστος Κηπουρός Πρώην βουλευτής Αντίβαρο, Μάιος 2006 Τα λόγια της Αμερικανίδας υπουργού των εξωτερικών για τον αγωγό φυσικού αερίου Τουρκίας, Ελλάδας, Ιταλίας όσο και τον αποκλεισμό ροής Ρωσικού αερίου σε αυτόν, ήταν σαφή. Είπε συγκεκριμένα: «είναι πολύ ξεκάθαρο ότι μία από τις ανησυχίες είναι ότι ίσως υπάρχει η δημιουργία ενός μονοπωλίου από μία πηγή από τη Ρωσία» {1}. Τουτέστιν λόγια που, πέραν του πατροπαράδοτου αντιρωσισμού, και της προώθησης των νέων φλερτ της χώρας της στην Υπερκαυκασία, καθώς και πέραν της απίσχνασης της, κατά τα άλλα, λογικής της προμήθειας φυσικού αερίου από περισσότερες της μιας πηγές, επιβεβαίωσαν και κάτι επιπλέον. Τον τόπο στον οποίο γεννήθηκε η ιδέα του αγωγού Προύσας Κομοτηνής που τόσο ασμένως υιοθέτησε, προώθησε καθώς και επιχειρηματολόγησε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, και συνεχίζει η κυβέρνηση της ΝΔ. Και οι δύο, όχι μόνο συμμορφώθηκαν προς τις υπερατλαντικές υποδείξεις αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι οι πρώην, βασιλικότεροι όντες του βασιλέως, συμφώνησαν, συνυπέγραψαν αλλά και απέκρυψαν, χωρίς οι νυν να επιδιώξουν την τροποποίηση, την πληρωμή του φυσικού αερίου που θα καταναλώνει η χώρα, στην Τουρκία. Με άλλα λόγια, η εκάστοτε κυβερνητική Ελλάδα και η ενεργειακή της σχολή -ο θεός να την κάνει τέτοια- εκτός από Αμερικανόφιλη αποδείχτηκε και Τουρκόφιλη. Κυρίως δε η δεύτερη, αφού μέχρι και την εξάρτησή της από τη γείτονα, προώθησε. Οι βλακείες που είδαν το φως την τελευταία εξαετία δεν είναι λίγες. Ενώ η χώρα μετατρέπεται σταδιακά σε ενεργειακό υποπόδιο της Τουρκίας, τόσο οι μεν, όσο οι δε που αναμασούν τα των προκατόχων, ομιλούν για μια Ελλάδα ενεργειακό κόμβο. Προφανώς ψευδόμενοι, με μια πολιτική οπτική, πέραν των άλλων, μυωπική. Αν βέβαια βλέπουν και καθόλου. Πολιτικά. Θα ανέμενε κανείς από το υπόλοιπο του ημικυκλίου να πει κάτι διαφορετικό. Μιλώ για τις δύο συνιστώσες της ελάσσονος αντιπολίτευσης. Ναι μεν αντιαμερικανικές, ιδίως η του ΚΚΕ, επειδή όμως η ενεργειακή τους πολιτική αδυνατεί να ερμηνεύσει τι γίνεται, αποσιωπά την εκ Τουρκίας Ελλαδική εξάρτηση, οδηγώντας εξ αντικειμένου σε φιλοτουρκική επίσης γραμμή. Τα στερεότυπά τους περιορίζουν τον επεκτατισμό στις ΗΠΑ, αγνοώντας το πως αυτός παράγεται και προωθείται από τη γειτονική χώρα {2}. Εκείνο από το οποίο πάσχει η ενεργειακή τους πολιτική όραση, είναι η νόσος των ηλικιωμένων και των υπερηλίκων. Είναι η πρεσβυωπική πολιτική οπτική. Αν υπάρχει μια τρίτη πολιτική οπτική, αυτή προφανώς θα διεκδικεί το δικαίωμα στη φυσιολογική όραση. Αυτήν προσπάθησα να αναδείξω ήδη από πενταετίας, μέσα από τη μελέτη της πολιτικής γεωοικονομίας της ευρύτερης περιοχής. Το να πω σήμερα ότι τα γραπτά εκείνα, το βιβλίο «Αγώνας για τη γεωοικονομική Δημοκρατία» {2} όσο και το ηλεκτρονικό βιβλίο «Σημειώσεις πολιτικής γεωοικονομίας» {3} δικαιώθηκαν, δεν λέει κάτι, γιατί το πουλάκι πέταξε. Το Ελληνικό trans gas που πρότεινα και ήταν για τη χώρα στρατηγική επιλογή, σήμερα συγκαταλέγεται στις ευκαιρίες που χάθηκαν. Η πολιτική Ελλάδα, όπως έστρωσε, έτσι και θα κοιμηθεί. Όσο και γοερά και δυνατά να είναι τα μοιρολόγια, δεν πρόκειται να την ξυπνήσουν. Ένας λόγος που δεν χρειάζεται να μένει κανείς σε αυτά, είναι και αυτός. Δυστυχώς όμως κάποιοι, το κάνουν. Ο λόγος για τον οποίο επανέρχομαι με το παρόν κείμενο είναι γιατί, έστω και τώρα, ίσως η χώρα να μπορεί να συνδέσει το κτίσιμο της ενεργειακής Εγνατίας -πέραν του αγωγού Τουρκίας, Ελλάδας, Ιταλίας- με τον έναν τουλάχιστον από τους δυο Ρωσικούς αγωγούς που διέρχονται λίγο πιο πάνω από το Ορμένιο του Έβρου {Εικ. α.}. Να αποτελέσει μια πρόσθετη Ελληνορωσική συμφωνία, αφού δεν χρειάζονται στην Τουρκία, που παίρνει πλέον Ρωσικό αέριο από το blue Stream. Έχω γράψει για όλα αυτά. {Εικ. β.}. Όπως επίσης το να θέσουμε ως χώρα στην Ιταλία το αλερετούρ για την ενεργειακή Εγνατία. Και να πηγαίνει εκεί Κασπιανό ή Ρωσικό ή άλλο φυσικό αέριο, και να έρχεται εδώ, Αλγερινό ή Τυνησιακό κλπ. {2}, {3}. Επίσης, η Ελλάδα μπορεί να ζητήσει τροποποίηση της συμφωνίας με την Τουρκία. Να πληρώνει την κατανάλωση του φυσικού αερίου, απευθείας σε χώρες παραγωγούς. Το Ιρανικό ή το Αζέρικο αέριο του αγωγού Τουρκίας, Ελλάδας, Ιταλίας, στο Ιράν ή στο Αζερμπαϊτζάν, αντίστοιχα. Στη δε Τουρκία να καταβάλει τα τέλη διέλευσης του αερίου αυτού καυσίμου, όπως άλλωστε γίνεται με όλες τις transit Countries. Tα λέω αυτά με αφορμή όσα τόνισε η κυρία Μπακογιάννη απαντώντας στην κοινή συνέντευξη με την κυρία Ράις: «Η Ελλάδα όπως ξέρετε τα τελευταία χρόνια γίνεται ένας ενεργειακός κόμβος. Για την Ελλάδα είναι πάρα πολύ σημαντικό να υπάρχουν και προς ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και στην ίδια χώρα διαφορετικές πηγές ενέργειας. Εμείς ενδιαφερόμαστε ιδιαίτερα για τον αγωγό μας ο οποίος θα είναι ένας αγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης στο πετρέλαιο, έχουμε τον αγωγό ο οποίος θα φέρνει γκάζι από την Τουρκία προς την Ιταλία» {1}. Παρέλειψε να πει ότι δεν θα το πληρώνουμε σε χώρες-παραγωγούς, όπως λέει η απλή λογική, αλλά σε χώρα-μεσίτη. Το αν απορώ δεν οφείλεται στη μυωπική ή στην πρεσβυωπική οπτική της πολιτικής Ελλάδας, που ήδη αναφέρθηκα, όσο στη στάση των παραγωγικών δυνάμεων και των Επιμελητηρίων, αφού με δεδομένο το γνωστό καλπασμό του ενεργειακού κόστους, η ακολουθούμενη ενεργειακή πολιτική με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί πλέον σε ένα ανταγωνιστικό Βατερλό, απέναντι στα τουρκικά προϊόντα όπως και σε εκείνα τρίτων χωρών και οικονομιών. Και όμως το φυσικό αέριο ήταν μια λύση. Ακόμη και τώρα συνεχίζει να παραμένει το μοναδικό ελαστικό από τα κόστη παραγωγής των κάθε κατηγορίας προϊόντων. Από τη βιομηχανία μέχρι τον τουρισμό. Με βέβαια δεδομένα όλα αυτά, μια γενικότερη πολιτική διαπίστωση καταλήγει στο ότι δεν θα υπήρχε πιο φιλοτουρκική ενεργειακή πολιτική από την Αμερικανική, αν δεν υπήρχε η Ελληνική. Είτε πρόκειται για τη μυωπική εκδοχή είτε την πρεσβυωπική, που έλεγα. Το ενεργειακό συνιστά απλή επιβεβαίωση της θέσης αυτής διότι υπάρχουν και άλλοι τομείς όπου συμβαίνουν τα ίδια αν όχι και χειρότερα. Ίσως θα μπορούσε η Ακαδημαϊκή Ελλάδα να κάνει κάτι. Όμως αν δει κανείς το τι λένε και κυρίως το τι προτείνουν οι διαπιστευμένοι της ιδρυματικοί εκπρόσωποι, τότε είναι να τραβάει τα μαλλιά του. Από τα οποία μάλιστα δεν πρόκειται να μείνει τρίχα, εάν επεκταθεί στο τι έκαναν τα εξ αυτών πολιτικά και κυρίως τα κυβερνητικά πρόσωπα. Ανακεφαλαιωτικά, για να ξαναμπεί η χώρα στο ενεργειακό παιχνίδι, τέσσερα είναι τα σημεία απέναντι στα οποία χρειάζεται ένας εκ νέου προσδιορισμός της πολιτικής για το φυσικό αέριο. Το πρώτο είναι η τροποποίηση της Ελληνοτουρκικής συμφωνίας για τον αγωγό Προύσας Κομοτηνής, με την καθιέρωση πληρωμής του αερίου καυσίμου, στις παραγωγούς χώρες, και με την Τουρκία να αποδέχεται το ρόλο της χώρας διέλευσης. Το δεύτερο είναι μια νέα συμφωνία με τη Ρωσία και με αντικείμενο την ενσωμάτωση στην ενεργειακή Εγνατία των Ρωσικών αγωγών του Malkoclar, λίγες μόλις δεκάδες χιλιόμετρα βορειότερα του Ορμένιου. Το τρίτο είναι η πρόβλεψη αλερετούρ στην ενεργειακή Εγνατία κατά το χτίσιμό της στην ξηρά, όσο στην υποβρύχια σύνδεση με την Ιταλία Το τέταρτο είναι η ανάθεση προμελέτης για την υποθαλάσσια ζεύξη της Μεσογείου, και τη ζεύξη της Κρήτης με τις Αφρικανικές ακτές {Λιβύη, και τις ένθεν κακείθεν της, Αλγερία, Αίγυπτο κλπ.}. Και τέλος αν δεν έχει ολοκληρωθεί η τακτοποίηση της χρόνιας εκκρεμότητας ώστε να συνδεθούμε με το Ρωσικό αγωγό -αντί για τη διαιώνιση της παροχής στο Ιχτιμπάν, από το εσωτερικό δίκτυο της Βουλγαρίας- τότε υπάρχει και πέμπτο που θα μπορούσε να είναι και πρώτο. Και φυσικά ένα έκτο που αφορά στην αυτονόητη παροχέτευση του αερίου καυσίμου, προς τα Δυτικά Βαλκάνια και την Ευρώπη {Εικ. α}. ____________ Εικόνες Εικόνα α. Τμήμα του χάρτη της ΔΕΠΑ, Εικόνα β. Χάρτης Ευρασίας, Σημειώσεις {1}, Αυτούσιες περικοπές μετά των ασυνταξιών τους, από την κοινή συνέντευξη της Ντόρας Μπακογιάννη και της Condoleezza Rice, Αθήνα 25 Απρ.2006, βλ. περισσότερα στo www.mfa.gr, {2}, Χ. Κηπουρός, Αγώνας για τη γεωοικονομική Δημοκρατία, Γόρδιος, Αθήνα 2002. «Επενδυτής», 18 & 19 Αυγούστου 2001, καθώς και «Ελευθεροτυπία» 25 Αυγ. 2001, {3}, ο. π. Σημειώσεις πολιτικής γεωοικονομίας, βλ. ιστοσελίδα ΔΠΘ, http://alex.eled.duth.gr/kipouros/ Αυτό το κείμενο είναι γραμμένο σε μονοτονικό. Διαβάστε την πολυτονική του έκδοση.