Η γοητεία της ανατροπής Γιώργος Καστρινάκης Αντίβαρο, Ιούνιος 2006   Στον περίγυρο η ορθογώνια ταξιθέτηση. Αυστηρή και ανελαστική. Να υπαινίσσεται τη δυσχέρεια του συντονισμού, την αμηχανία της κοινωνικότητας, την απορία της ελευθερίας. Και στο κέντρο να μάς αυτοσυστήνεται η έκπληξη, να μάς καλωσορίζει η πρωτοτυπία, να μάς νεύει η ανατροπή! Ενα στιγμιότυπο που ανανεώνει τα σύμβολα μας μήπως; Όντως – εάν ο πολιτισμός μας θεσπίζει ως σημασία την υπεροχή... Αν θέλει δηλαδή να μάς διαβιβάσει ένα χαμόγελο για τη θλίψη του άλλου. Αν μάς ορίζει να επικοινωνούμε στους κώδικες της συνενοχής. Αν λαχταράει να στεγάσει σ’ ένα πονηρό βλέμμα τον σύμπαντα χρόνο. Αν προκρίνει ένα κλείσιμο ματιού στον τύπο κάθε μας χειρονομίας, μια ιδιοποίηση στη θέση οποιασδήποτε γενναιοδωρίας, μια φιλαρέσκεια στον τόπο όσης μάς απέμεινε εμπιστοσύνης. Ποιός των πολλών ο ένας και του ενός ο κλήρος τί; * Το αγόρι θέλει να είναι ο ένας των πολλών με μόνο κλήρο τη διαφορά του. Γι’ αυτό και μοναδικός τόπος της χαράς του αποβαίνει η απουσία του άλλου.Το πρόσωπό του διαδηλώνει : Είμαι πανευτυχής που οι άλλοι δεν είναι – έξυπνοι – σαν εμένα! “Ικανοποίησή” του ότι απονέμει μια μοίρα δυστυχίας στους απρόσωπους συμμαθητές του : τί θα τούς περισώσει, τάχα, από την υποδεέστερη θέση που κατακτούν στη συνείδησή μας; Να πιθανολογήσουμε, ωστόσο, το α ν τ ί σ τ ρ ο φ ο  ε ν δ ε χ ό μ ε ν ο : Η κίνησή του διαρρηγνύει μήπως μια ασφυκτική τάξη και ομοιομορφία; Μα, ποιός εισπράττει το μήνυμα τόσο αφαιρετικά; Το πλαίσιο της γκρίζας πειθαρχίας (που είναι, όντως, παρούσα) επιστρατεύεται μόνο και μόνο για να “δικαιώσει” το πρόκριμα της Ανατροπής – καθώς οι μανιχαϊκές αντιθέσεις συγκροτούν, εξ ορισμού, τη φύση κάθε σχηματικής προπαγάνδας. Από ’κεί και πέρα, ωστόσο, τ ο ί δ ι ο μ ή ν υ μ α ξέρει ότι θα συνεχίσει, απαράλλακτο, να λειτουργεί και ε ρ ή μ η ν τού περιβάλλοντος από το οποίο άντλησε την πρώτη του “κύρωση”. Η ανθρώπινη βούληση, σύμφωνοι, έρεπε πάντα προς την ευκολία. Δεν υπερηφανευόταν, πάντως, γι’ αυτήν! Ο νεαρός, εδώ, μάς κοιτάζει στα μάτια επειδή ξέρει ότι ο πολιτισμός μας θα ήθελε – στο σύνολό του – να βρισκόταν στη θέση του. Ότι ζηλεύει την “ποιότητα” της δόξας του. Και ότι καταζητεί επειγόντως κομπάρσους για των υπόλοιπων ρόλων τη διανομή... Δεν θέλουν πρόοδο. Θέλουν να είναι οι πρώτοι. ** – ­Τί σού λείπει; – Πάντως όχι οι άνθρωποι. Ένα χαμόγελο εγκαθιδρύει την άβυσσο ανάμεσά τους. Κι αποσαφηνίζει, ταυτόχρονα, πότε εγγράφουμε αυτοπροαιρέτως τη συνεύρεση στις συντεταγμένες του ανταγωνισμού. Τί σημαίνει εν τέλει ανατροπή; Να εγκαθιστώ τον εαυτό μου στο επίκεντρο της προσοχής. Να καθρεφτίζω στα μάτια μου μονάχα αντίγραφα της παρουσίας μου. Να κατανοώ τον άλλο ως σύμβολο απώλειας. Ποιού αιώνα, ποιάς εποχής τάχα ο ιδεότυπος άνθρωπος ένοιωθε μεγαλύτερη την ανάγκη να τόν περιστοιχίζουν υπάρξεις με απαλλοτριωμένη την υπόσταση; Θά ’ταν δύσκολο, μήπως, να εννοήσουμε ότι το αληθινό μεγαλείο, για την πρωταγωνίστρια φιγούρα, είναι να αναδύεται από το περιβάλλον της – όχι να τό καταποντίζει; Ότι η θλίψη δεν ενεδρεύει πουθενά περισσότερη απ’ όση σε μια αδιαμοίραστη χαρά; Ή ότι, όσο ο κόσμος θα λάμπει μέσα στην αυταρέσκεια, θά ’ναι η ζωή εκείνη που θ’ αποστρέφει το βλέμμα πρώτη; Ο πόθος της (ας αρχίσουμε να διακρίνουμε) θ’ απομένει περισσότερο στερημένος κι απ’ αυτόν τής πρωτοτυπίας, όσο ως πρωτοτυπία θα νοείται μια αυτοτροφοδοτούμενη ματαιότητα : Μια Χαρά που αποποιείται το Νόημα κι ένα Νόημα που αποποιείται τη Λύπη. Κάποτε, ναι, θα είχε σημασία ένας να διαφέρει απ’ τους άλλους : Όχι όμως για να ενθουσιάζεται με τη μελαγχολία που τόν περιβάλλει! Αντίθετα – μόνο για να αναλαμβάνει την ευθύνη της: «Ο δικός μου πόνος στο κατόπι μόνος! Σα σκυλί.» *** Στο μεταξύ το δόγμα της ανατροπής θα παρελαύνει μέ άτρωτο τον δυναμισμό του, το σύνθημα του συγχρονισμού θα ανεμίζει ατίθαση τη μονοσημία του και η μυθολογία της προόδου θα σεμνύνεται για την ασύστολή της αυτοκατανάλωση. Κι απ’ την ουρά της πάλι η Ιστορία θα πιάνεται. * Παράλληλα όμως θα διαψεύδεται η αισιόδοξη πρόβλεψη της Ιστορίας : Η εκτύλιξή της θα α ν α σ τ ρ έ φ ε τ α ι όσο κάποιοι θα επιλέγουν τις ενέργειές τους με μοναδικό γνώμονα την αντίθεσή τους στους άλλους. Κι όταν αυτοί καταστούν οι π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ι , ο κόσμος θα γείρει : καθένας θ’ αντιστρατεύεται τον καθέναν... Ο μικρός μας φίλος μάς κοιτάζει με απόλυτη την εμπιστοσύνη πως – όχι απλώς οι περισσότεροι : ό λ ο ι σκοπεύουμε να τόν μιμηθούμε. Ήγουν : Το Εγώ ήταν πάντα στην εξουσία. Τώρα καλείται, επιπλέον, να... επαναστατήσει κατά βάρος τών... υπηκόων της. Βυθοσκοπώντας αιτίες : Το λάθος κάθε “αισιοδοξίας” είναι ότι, εν ονόματι μιας ανάγκης παραγνωρίζει την ελευθερία. (Την ελευθερία της άρνησης της ελευθερίας.) Είναι μερικές φωτογραφήσεις που μάς υπενθυμίζουν τις ανάστροφες εκδοχές και εκπληρώσεις της : Τις εκφάνσεις μιας αδιάλλακτα αυτόνομης βούλησης, μιας αμετάπειστα πτωτικής εμπειρίας, μιας ανεπίστροφα ηττημένης ζωής. Μέχρις ότου θελήσουμε να τίς αμφισβητήσουμε, η εικόνα ενός σύμπαντος όπου μόνη αξία προβάλλει η μείωση, μόνο ρίγος ο ανταγωνισμός και μόνο ιερό η ασέβεια, θα επιστέφεται.... δάφνες. * : Ποιός των πολλών ο ένας και του ενός ο κλήρος τί; / Δεν θέλουν πρόοδο. Θέλουν να είναι οι πρώτοι. / Κι απ’ την ουρά της πάλι η Ιστορία θα πιάνεται. : Οδυσσέας Ελύτης ** : Από ταινία του Ζαν Λυκ Γκοντάρ *** : Διονύσης Σαββόπουλος Αυτό το κείμενο είναι γραμμένο σε μονοτονικό. Διαβάστε την πολυτονική του έκδοση.