Tο θεατό και το αθέατο δράμα των ευθυνών Γιώργος Καστρινάκης Αντίβαρο, Σεπτέμβριος 2007 Το πρώτο δράμα ήταν ένα γεγονός: τα αποτελέσμάτα των πυρκαγιών. Το δεύτερο, ωστόσο, ήταν ο χειρισμός του γεγονότος από τους ειδησεογραφικούς μηχανισμούς. Δύο δράματα εφάμιλλης σημασίας, καθώς το πρώτο (θα προσπαθήσω να δείξω) οφείλεται εν πολλοίς στο δεύτερο. Η αντιμετώπιση ενός προβλήματος, αν θέλει να είναι πραγματική, ξεκινά από την συνειδητοποίηση ότι ζούμε σε έναν κόσμο με εγγενή την ύπαρξη προβλημάτων. Έναν κόσμο ατελή. Η κυρίαρχη αυτοσυνειδησία (αυτή που διοχετεύεται από τα ΜΜΕ) προτιμά αυτή τη διάσταση να την παραβλέπει. Έτσι φτάνει, αμέσως αμέσως, να παραβλέπει ότι το πρόβλημα των προβλημάτων είναι η αγριότητα όχι μόνο της γύρω αλλά και της μέσα μας φύσης. Μια αγριότητα (η δεύτερη) που εκδηλώνεται με τη μορφή της επιθετικότητας. Οπότε, απειλεί, προοπτικά, να μετατρέψει την πλάση σε κόλαση. Η εμφάνιση προβλημάτων, τώρα, παρέχει το ‘‘τελειότερο’’ άλλοθι σ’ αυτή την επιθετικότητα προκειμένου να κλιμακωθεί σε ανθρωποφαγία: Για το πρόβλημα που συναντώ, πρέπει ο-πωσ-δή-πο-τε κάποιος να φταίει (δεν υπάρχουν, θέλω να νομίζω, συνθήκες αδιέξοδες – ο κόσμος μας, δηλαδή, είναι τέλειος). Το μόνο που μένει είναι απαγγελθεί η ενοχή. Ώστε να μπορέσει τότε απρόσκοπτο να ξεσπάσει όλο το συσσωρευμένο, εν τω μεταξύ, απόθεμα της επιθετικότητας – ως δίκαιη, τάχα, τιμωρία των ‘‘κακών’’ από πλευράς των ‘‘καλών’’. Η προκείμενη αντίληψη, ωστόσο, είναι που αντί να επουλώσει επιδεινώνει τα δράματα. Η Ρίζα, ετούτη, των Προβλημάτων θα μπορούσε να θεραπευθεί μόνο από έναν πολιτισμό ο οποίος προκρίνει να την κάνει συνειδητή: Να την φέρει στο φως, ώστε αυτή ακριβώς η φωτοχυσία να την εξουδετερώσει. Δεν προκρίνει αυτό, ατυχώς, ο πολιτισμός του «διαφωτισμού». Εφ ώ και η επίσημη (διά μέσου Σχολείων και ΜΜΕ) παιδεία μας διακρατεί την περιοχή αυτών των διεργασιών υπό πλήρη συσκότιση. Ώστε ο εγκλωβισμός να αναγεννάται στο διηνεκές. Στη υπηρεσία μιας τέτοιας επιλογής, ο κόσμος χωρίζεται εξ άπαντος σε ‘‘εμάς’’ και σε ‘‘εκείνους’’. Για κάθε περιπλοκή φταίνε – εννοείται – οι εκείνοι. Χωρίς κανείς να καταλαβαίνει ότι εκείνοι δεν είναι άλλοι από εμάς: εφ’ όσον οι ευθύνες κατανέμονται εξ ορισμού (!) οποιαδήποτε αντιμετάθεση προσώπων δεν θα άλλαζε κανένα συμπέρασμα Ο αυτονόητος στόχος ετούτων των προσυσκευασμένων – από πλευράς κυρίαρχου λόγου – συμπερασμάτων είναι βέβαια, παγίως, «το κράτος». Δηλαδή η αυτό-οργάνωση της κοινωνίας. Ώστε, διά μέσου μιας ακατάπαυστης ενοχής, να τελεί σταθερά υπό τα κελεύσματα των ισχυρών. Χωρίς κανείς να προσέχει ότι η καθημερινή ανανέωση αυτής της ενοχής αποτελεί προϋπόθεση προκειμένου οι πομποί της κατηγορίας – τα ΜΜΕ – να λειτουργούν αδιαλείπτως, όχι απλώς ως κράτος εν κράτει αλλά, ως (παραθεσμική) υπερεξουσία εις βάρος της (δημοκρατικής) εξουσίας. Η διαχρονική απόφανση περί «ανίκανου κράτους» ισοδυναμεί, κατ’ ουσίαν, με τον διιστορικό διασυρμό της κοινωνίας ότι δεν είναι σε θέση να αυτοσυγκροτηθεί – άρα ότι οφείλει ευγνωμοσύνη προς εκείνους ακριβώς που (παρακάμπτοντας τις ισορροπίες πλειοψηφίας-μειοψηφίας) επιζητούν να την κατεξουσιάζουν μέσα απ’ τον έλεγχο των Μοχλών Χειραγώγησης. Έτσι καταλήγουμε στο παράδοξο – δηλαδή, στο δράμα – να γίνονται κήνσορες αυτοί οι οποίοι ασκούν τον πιο ανέξοδο ρόλο ενώ (πολύ περισσότερες φορές από όσες υποψιάζεται κάθε τηλεθεατής) να σύρονται σε ένα διαρκές τηλεδικείο ακόμα και εκείνοι οι οποίοι αναλώνονται στο να λύνουν προβλήματα. Οι προηγούμενες επισημάνσεις δεν σημαίνουν, φυσικά, ότι δεν υπάρχουν και προβλήματα που ανάγονται σε επιμέρους ανθρώπινη υπαιτιότητα. Προβλήματα για τα οποία ευθύνονται συγκεκριμένα πρόσωπα. Προβλήματα, δηλαδή, ηθικής συμπεριφοράς. Μόνο που το θεμελιωδέστερο απ’ αυτά είναι ακριβώς ο ρόλος των ΜΜΕ του κρατούντος, σήμερα, πολιτισμού. Ένας ρόλος που θέτει ως υπέρτατο ‘‘όραμα’’ την αγνόηση, ειδικά, όλων των ηθικών διλημμάτων – την ίδια την αναίρεση, εν τέλει, κάθε διάκρισης μεταξύ κακού και καλού. Είναι άραγε δύσκολο να καταλάβουμε ότι, μέσα σ’ ένα περιβάλλον τόσο αποσυντεθημένων σημασιών, τα επιμέρους προβλήματα θα μάς συστήνονται με ολοένα συντριπτικώτερους όρους; (19-6-2007) Αυτό το κείμενο είναι γραμμένο σε μονοτονικό. Διαβάστε την πολυτονική του έκδοση.