Σχετικὰ μὲ τὸ «νέο» βιβλίο Ἱστορίας τῆς 6ης δημοτικοῦ

Βλάσης Ἀγτζίδης
Διδάκτορας Σύγχρονης Ἱστορίας

Ἀντίβαρο, Ὀκτώβριος 2006

Τὸ βιβλίο Ἱστορίας τῆς 6ης δημοτικοῦ βρέθηκε ἤδη στὸ στόχαστρο πολλῶν. Ὅμως, αὐτοὶ ποὺ θὰ ἔπρεπε πρωτίστως νὰ κινηθοῦν γιατί θίγονται εἶναι οἱ ἀπόγονοι τῶν προσφύγων τοῦ ΄22. Τὸ βιβλίο αὐτὸ εἶναι ἀρνητικὸ σύμπτωμα καὶ χειροπιαστὸ ἀποτέλεσμα τῆς κυρίαρχης –ἐξ αἰτίας μᾶς- νεοελληνικῆς ἱστοριογραφίας. Μίας ἱστοριογραφίας ἑλλαδοκεντρικῆς καὶ ἀντιδραστικῆς ποὺ βασίζει τὶς ἑρμηνεῖες της γιὰ τὰ ἱστορικὰ γεγονότα τῶν ἀρχῶν τοῦ 20ου αἰώνα σὲ παραχάραξη. Ἡ δικιά μας εὐθύνη συνίσταται στὴν ἀνικανότητά μας νὰ ὀργανώσουμε σοβαροὺς πυρῆνες ἱστορικῶν, ποὺ θὰ προσπαθήσουν νὰ παρέμβουν στὶς κεντρικὲς ἐκπαιδευτικὲς διαδικασίες ἀναπαραγωγῆς τῆς ἱστορικῆς γνώσης. Ἡ ἀδυναμία μᾶς αὐτὴ δὲν ἔχει συνειδητοποιηθεῖ μέχρι σήμερα. Ἔχει καλυφθεῖ λόγω τῆς ἐξαπάτησης τοῦ ποντιακοῦ λαοῦ ἀπὸ διάφορους ἐπιτήδειους, οἱ ὁποῖοι γιὰ τὸ ἴδιον ὄφελος –καθὼς καὶ τῶν πολιτικῶν συμφερόντων ποὺ ἐκπροσωποῦν- παρουσιάζουν μία ἀνύπαρκτη πραγματικότητα. Δυστυχῶς, ἡ ποντιακὴ ἱστορία διδάσκεται μόνο σὲ κάποια περιθωριακὰ πανεπιστημιακὰ τμήματα, τὰ ὁποῖα κανένα ρόλο δὲ διαδραματίζουν στὴ διαδικασία διαμόρφωσης τῶν κοινὰ ἀποδεκτῶν ἱστορικῶν ἑρμηνειῶν. Ἀκόμα ὅμως καὶ αὐτὴ ἡ μερικότατη διδασκαλία ἐπιτυγχάνεται χάρη στὸν πατριωτισμὸ καὶ τὴν προσωπικὴ πρωτοβουλία κάποιων συμπατριωτῶν μας.

Ἡ σημασία τῆς ἑλληνικῆς Ἀνατολῆς

Μιλώντας γιὰ τὴν ἱστορία τῶν Ἑλλήνων τῆς Ἀνατολῆς, μιλᾶμε γιὰ τὴν κορυφαία στιγμὴ στὴν ἱστορία τῶν Ἑλλήνων. Τὴ στιγμὴ δηλαδὴ ποὺ θὰ βρεθοῦν γιὰ πάντα ἐκτός της μικρασιατικῆς χερσονήσου, ὑφιστάμενοι παράλληλα καὶ μία μεγάλης ἔκτασης ἐθνικὴ ἐκκαθάριση. Τὸ ζήτημα εἶναι ἐὰν στὴν ἐκπαιδευτικὴ διαδικασία τὰ παιδιὰ μᾶς πρέπει νὰ μαθαίνουν τὴν ἑλληνικὴ ἱστορία ἢ μόνο τὴν ἱστορία τοῦ κράτους τῆς Ἑλλάδας. Στὸ ζήτημα αὐτὸ ὑπάρχει μία μεγάλη ἀσυνέπεια ἀπὸ τοὺς συγγραφεῖς τοῦ βιβλίου. Γιατί σὲ ἄλλα σημεῖα παρουσιάζει τὴν πανανθρώπινη ἱστορία, σὲ ἄλλα τὴν ἱστορία τῶν Ἑλλήνων συνολικὰ καὶ μόνο στὴν περίοδο τῆς γενοκτονίας τους ἀπὸ τὸν τουρκικὸ ἐθνικισμὸ καὶ τῆς Ἐξόδου τῶν ἑλληνικῶν πληθυσμῶν ἀπὸ τὴν Ἀνατολή, ἀποκτᾶ πλήρως τῆς κρατικὴ θεώρηση. Σαφέστατα εἶναι μεροληπτικὸ καὶ ρατσιστικὸ κατὰ τῶν Ἑλλήνων τῆς Ἀνατολῆς (Μικρασιατῶν, Ποντίων καὶ Ἀνατολικοθρακῶν). Ἐγὼ δὲν πιστεύω στὸν τοπικισμό. Ὅμως τὸ βιβλίο χαρακτηρίζεται ἀπὸ μία ρατσιστική, κατὰ τῶν προσφύγων τοῦ \\\'22, ἄρνηση. Καὶ ἂν θεωρήσουμε ὅτι ὁ τοπικισμὸς χαρακτηρίζει τὸν τρόπο γραφῆς τῆς Ἱστορίας, τότε δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀποκρύπτεται ἡ ἱστορία τοῦ ἑνὸς τρίτου τῶν κατοίκων τῆς σύγχρονης Ἑλλάδας, οἱ ὁποῖοι ἄμεσα ἢ μὲ ἐπιγαμίες σχετίζονται μὲ τοὺς πρόσφυγες τοῦ \\\'22.

Ἂς δοῦμε ὅμως τὴν πραγματικὴ Ἱστορία καὶ ἂς προσπαθήσουμε νὰ συνειδητοποιήσουμε τὴν ἀπόσταση ποὺ χωρίζει τὸ νέο βιβλίο Ἱστορίας ἀπ’ αὐτήν.

Ἡ Σμύρνη -ὅπως καὶ ἡ ὑπόλοιπη Ἰωνία, ὁ Πόντος καὶ ἡ Ἀνατολικὴ Θράκη- ὑπῆρξαν βασικὲς ἑστίες τοῦ ἑλληνισμοῦ. Διαβάζοντας τὴν ἐργασία τοῦ Φίλιππου Ἡλιοῦ «Κοινωνικοὶ ἀγῶνες καὶ διαφωτισμός. Ἡ περίπτωση τῆς Σμύρνης (1819)» συνειδητοποιεῖς ὅτι ἡ Ἰωνία ὑπῆρξε ἡ μήτρα –μαζὶ μὲ τὴ διασπορὰ- ὅπου οἱ νέες ἰδέες κυοφορήθηκαν καὶ ὁδήγησαν στὴν Ἐπανάσταση κατὰ τῆς ὀθωμανικῆς ἀπολυταρχίας. Αὐτὲς οἱ βασικὲς ἑστίες θὰ πάψουν νὰ ὑπάρχουν μετὰ τὸ ’22, ὅταν θὰ κλείσει ὁριστικὰ πλέον ὁ κύκλος τῆς δημιουργίας ἐθνῶν-κρατῶν. Σήμερα, ὁλοκληρώνεται καὶ σὲ διανοητικὸ ἐπίπεδο αὐτὴ ἡ ἀπώλεια, μὲ τὴν παραγνώρισή τους ἀπὸ τὴν καθεστωτικὴ ἱστοριογραφία. Παροῦσα εἶναι ἡ ἐκτίμηση τοῦ Μ. Κούντερα, ὅτι γιὰ νὰ ἐξαφανίσει κανεὶς ἕνα λαὸ θὰ πρέπει νὰ τοῦ ἀφαιρέσει πρῶτα τὴ μνήμη, νὰ τοῦ καταστρέψει τὴν παιδεία καὶ τὴν ἱστορία του. Μετά, τὰ ὑπόλοιπα εἶναι εὔκολα!

Τὰ ἱστορικὰ γεγονότα

Ἡ τελικὴ φάση τοῦ κύκλου τῆς δημιουργίας ἐθνῶν-κρατῶν στὴν περιοχή μας θὰ καθοριστεῖ ἀπὸ τὴν ἐπίσημη ἀπόφαση τῶν Νεοτούρκων ἐθνικιστῶν τὸ 1911 γιὰ ἐξόντωση τῶν χριστιανικῶν ὁμάδων τῆς πολυεθνικῆς μουσουλμανικῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καὶ τὴν μετατροπὴ τῆς σ’ ἕνα νέο ἐθνικὸ τουρκικὸ κράτος.

Μὲ τὴν πράξη τοὺς αὐτὴ θέτουν οὐσιαστικὰ τέλος σὲ μία μακραίωνη περίοδο ὀθωμανικῆς παράδοσης, ποὺ συγκροτοῦσε ἕνα πολυεθνικὸ μουσουλμανικὸ κράτος μὲ κύρια ἔμφαση στὴν θρησκευτικὴ ἐπιλογή. Ἐφεξῆς, γιὰ τοὺς Τούρκους ἐθνικιστὲς τὸ αἴτημα θὰ εἶναι ἡ κυριαρχία τῆς ἐθνικιστικῆς παντουρκιστικῆς ἐκδοχῆς, τόσο κατὰ τῶν χριστιανικῶν κοινοτήτων (Ἑλλήνων, Ἀρμενίων, Ἀσσυροχαλδαίων καὶ Ἀράβων), ὅσο καὶ κατὰ τῶν πολυεθνοτικῶν καὶ πολύγλωσσων μουσουλμανικῶν μαζῶν.

Στὸ πλαίσιο τοῦ Ἃ’ Παγκοσμίου Πολέμου οἱ ἐθνικιστὲς θὰ ὑλοποιήσουν σὲ μεγάλο βαθμὸ τὸ σχέδιό τους, ἀρχίζοντας τὴν ἐξόντωση τῶν χριστιανικῶν ἐθνῶν. Μὲ τὸ τέλος τοῦ πολέμου ὁ ἑλληνικὸς παράγοντας θὰ προσπαθήσει νὰ παρέμβει στὶς μεταπολεμικὲς διευθετήσεις, διεκδικώντας τὶς ἑλληνικὲς περιοχὲς τῆς Αὐτοκρατορίας. Μὲ τὴ ἐμφάνιση τοῦ ἐθνικιστικοῦ κεμαλικοῦ κινήματος θὰ ὑπάρξει μία σκληρὴ πάλη γιὰ τὸ ποιὰ δύναμη θὰ ἐκπροσωπήσει μὲ τὸν καλύτερο τρόπο τὰ δυτικὰ συμφέροντα στὴ περιοχή. Στὴν πάλη αὐτή, νικητὴς θὰ ἀναδειχθεῖ τὸ κεμαλικὸ κίνημα. Οἱ Ἕλληνες, λόγω τοῦ Διχασμοῦ, τῆς ἀντιμικρασιατικῆς συμπεριφορᾶς τῶν πολιτικῶν καὶ στρατιωτικῶν ἡγεσιῶν τῶν ἐτῶν ’21 καὶ ’22, ἀλλὰ καὶ τῆς ἔλλειψης ἑνιαίας συνείδησης, θὰ ἡττηθοῦν κατὰ κράτος.

Συμβολικὴ πράξη τῆς ἥττας αὐτῆς θὰ εἶναι ἡ καταστροφὴ τῆς Σμύρνης ἀπὸ τὰ κεμαλικὰ στρατεύματα. Μὲ ἕναν πρωτοφανῆ τρόπο γιὰ τὴ σύγχρονη ἐποχή, ὁ Μουσταφὰ Κεμὰλ πασὰ -ποὺ ἀργότερα οἱ Τοῦρκοι θὰ τὸν ἀναγνωρίσουν ὡς γεννήτορά τους (Ἀτατοὺρκ)- θὰ γιορτάσει τὴ νίκη του μὲ τὴ σφαγὴ τοῦ ἄμαχου χριστιανικοῦ πληθυσμοῦ καὶ τὴν πυρπόληση τῆς πόλης. Στὴν πόλη ἐκείνη τὴ στιγμὴ κατοικοῦσαν 150.000 Ἕλληνες καὶ εἶχαν μαζευτεῖ καὶ ἄλλες ἑκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες ἀπὸ τὸ ἐσωτερικό της Ἰωνίας.

Μὲ τὸ Ὁλοκαύτωμα τῶν χριστιανικῶν πληθυσμῶν θὰ ὁλοκληρωθεῖ ἡ διαδικασία διαμόρφωσης τοῦ σύγχρονου τουρκικοῦ ἔθνους-κράτους, τὸ ὁποῖο θὰ ἱδρυθεῖ τυπικὰ τὸ 1923. Θύματα ἦταν οἱ περισσότερες γηγενεῖς χριστιανικὲς ὁμάδες, πλὴν τῶν λεγόμενων Φραγκολεβαντίνων καὶ τῶν ἐλάχιστων τουρκοορθόδοξων τοῦ πάπα-Ἐφτίμ. Οἱ μονοφυσίτες (Ἀρμένιοι, Ἀσσύριοι καὶ λίγοι Κοῦρδοι), οἱ ὀρθόδοξοι (Ἕλληνες στὸν Πόντο, τὴν Ἰωνία, τὴν Καππαδοκία καὶ τὴν Ἀνατολικὴ Θράκη, καθὼς καὶ Ἄραβες Σύριοι στὸν ὀθωμανικὸ Νότο), οἱ προτεστάντες (Ἀρμένιοι καὶ Ἕλληνες) καὶ οἱ καθολικοὶ (Ἀρμένιοι καὶ Ἄραβες), ἀνέρχονταν σὲ τέσσερα ἑκατομμύρια περίπου. Μετὰ τὸ τέλος τῆς μεγάλης ἀνθρωποσφαγῆς, λίγες μόνο δεκάδες χιλιάδες παρέμειναν στὰ πατρικά τους ἐδάφη. Οἱ Ἕλληνες ποὺ ἐξοντώθηκαν τὴν περίοδο αὐτὴ πιθανὸν νὰ ἀνέρχονται σὲ ἕνα ἑκατομμύριο ἄτομα. Καὶ οἱ πρόσφυγες πλησίαζαν τὸ 1.5 ἑκατομμύριο.

Ντόπιοι κατὰ προσφύγων

Τὴν ἐπαύριο τῆς πρωτοφανοῦς Καταστροφῆς θὰ ἀρχίσει ὁ δεύτερος γολγοθὰς γιὰ τοὺς πρόσφυγες. Σὲ κοινωνικὸ ἐπίπεδο θὰ ἀντιμετωπίσουν ἕναν σκληρὸ ἐνδοεθνικὸ ἀπαρτχάϊντ στὴν Ἑλλάδα, ποὺ θὰ κρατήσει μέχρι τὴ δεκαετία τοῦ ’40. Ἀποκαλυπτικὰ γιὰ τὸ ἀντιπροσφυγικὸ μένος ποὺ κυριάρχησε, εἶναι τὰ ἄρθρο τοῦ Γεωργίου Βλάχου στὴν τότε «Καθημερινή». Ἡ ἀπόρριψη τῶν προσφύγων ἀπὸ τοὺς ντόπιους καὶ τὴν ἐξουσία θὰ ἀντικατασταθεῖ δύο δεκαετίες μετὰ τὴν Καταστροφὴ ἀπὸ τὴν ἀντιπαράθεση μεταξὺ Ἀριστερᾶς καὶ Δεξιᾶς. Σὲ ἰδεολογικὸ ἐπίπεδο, ἡ ἐξουσία θὰ καταβάλει κάθε δυνατὴ προσπάθεια νὰ ἐξοντώσει τὴ ἱστορικὴ μνήμη τῶν προσφύγων. Ὁ φιλοκεμαλισμὸς θὰ κυριαρχήσει, ἐνῶ σὲ ἐπίπεδο διδασκαλίας θὰ παραλειφθεῖ πλήρως μεγάλη τραγωδία. Σημαιοφόροι τῆς τουρκοφιλικῆς γραμμῆς τῆς λήθης θὰ ἀναδειχθοῦν οἱ δύο ἀντικομμουνιστικὲς δικτατορίες. Θὰ συνεχίσουν ἔτσι τὴν παράδοση τοῦ Ἔλ. Βενιζέλου, ὁ ὁποῖος πρότεινε γιὰ Νόμπελ Εἰρήνης τὸν Μουσταφὰ Κεμάλ. Εἰδικὰ οἱ Ἀπριλιανοί, θὰ ἀπαγορεύσουν σὲ κάποιες φάσεις στὶς σχολικὲς γιορτὲς γιὰ τὴν 25η Μαρτίου τὴν ἀρνητικὴ ἀναφορὰ στὸν ὄρο «Τοῦρκος».

Ἡ κατάσταση αὐτὴ θὰ ἀρχίσει νὰ ἀλλάζει τὴ δεκαετία τοῦ ’80, ὅταν θὰ ἀρχίσει δειλὰ νὰ ἀναπτύσσεται ἡ κοινωνία τῶν πολιτῶν. Οἱ πρόσφυγες καὶ οἱ ἀπόγονοί τους, θὰ ἀποδυθοῦν σὲ σκληρὸ ἀγώνα γιὰ νὰ ἀλλάξουν οἱ βασικὲς ἰδεολογικὲς συνιστῶσες τοῦ ἑλλαδικοῦ χώρου, μὲ τὴν ἐνσωμάτωση καὶ τῆς δικῆς τους ἱστορίας στὴν εὐρύτερη ἑλληνική. Ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς κοινωνικῆς ἐνεργοποίησης θὰ εἶναι ἡ ἀναγνώριση τῆς γενοκτονίας τῶν χριστιανικῶν πληθυσμῶν τῆς Ἀνατολῆς, τῶν Ἑλλήνων καὶ τῶν Ἀρμενίων. Εἰδικὰ γιὰ τοὺς Ἕλληνες τῆς Ἀνατολῆς θὰ θεσπιστοῦν δύο ἐπίσημες Ἡμέρες Μνήμης, ἡ 19η Μαΐου γιὰ τὴ γενοκτονία στὸν Πόντο καὶ ἡ 14η Σεπτεμβρίου γιὰ τὴ γενοκτονία στὸ σύνολο τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.

Τὰ «νέα» ἀναθεωρητικὰ βιβλία

Φαίνεται ὅμως ὅτι ἡ παραδοσιακὴ ἀντίδραση, ποὺ ἀπέκρυπτε τὴν ἱστορία τῶν Ἑλλήνων τῆς Ἀνατολῆς, συνεχίζει νὰ ὑπάρχει καὶ νὰ ἐκφράζεται κατὰ περίπτωση. Μόνο ποὺ σήμερα τὴ σκυτάλη ἀπὸ τὴν Ἀκροδεξιὰ ἔχει πάρει μία συγκεκριμένη ὁμάδα ἀπὸ τὴν ‘ἐκσυγχρονιστικὴ’ Ἀριστερά, γιὰ τὴν ὁποία ὁ Στάθης τῆς «Ἐ» ἔγραψε: «Εἶναι θλιβερὸ ὅτι ἡ ‘ἀνάγνωση’ καὶ ἡ (διὰ)‘γραφὴ’ τῆς Ἱστορίας ἀπὸ ἕνα μέρος τῆς Ἀριστερᾶς εἶναι πλέον ἰδεολογικοποιημένη. Δηλαδὴ προπαγανδιστική. Ποῦ μάλιστα βολεύει γάντι τὴν ‘ἰδεολογία’ τῆς Νέας Τάξης, δηλαδὴ τὶς πολιτικὲς τῆς στοχεύσεις».

Ἀκριβῶς σ’ αὐτὴ τὴν κατηγορία βρίσκεται τὸ νέο βιβλίο Ἱστορίας τῆς 6ης δημοτικοῦ, ὅπου ἡ προσπάθεια ὡραιοποίησης τῆς ὀθωμανικῆς κυριαρχίας καὶ ἡ ἀπόλυτη ἀποσιώπηση τῆς γενοκτονίας στὴν Ἀνατολὴ εἶναι κυρίαρχη. Ἂς μὴ ματαιοπονήσει κάποιος νὰ βρεῖ κάτι γιὰ τὴ σφαγὴ τῶν χριστιανικῶν πληθυσμῶν καὶ τὴν πυρπόληση τῆς Σμύρνης μετὰ τὸ τέλος τοῦ ἑλληνοτουρκικοῦ πολέμου καὶ τὴν ἀναχώρηση τῶν ἑλλαδικῶν ἀρχῶν ἀπὸ τὴν πόλη. Ἀλλοίμονο στὰ ἱστορικὰ γεγονότα ἐφόσον δὲν συμβαδίζουν μὲ τὶς ἰδεολογικὲς ἑρμηνεῖες. Καὶ ἐπὶ πλέον, τὴ στιγμὴ ποὺ τὸ ὑπουργεῖο Παιδείας θὰ στέλνει ἐγκυκλίους στὰ σχολεῖα γιὰ τὴν πραγματοποίηση τῶν ἐκδηλώσεων γιὰ τὶς ἐπίσημες ἐθνικὲς ἐπετείους τῆς 19ης Μαΐου καὶ 14ης Σεπτεμβρίου, οἱ μαθητὲς δὲν θὰ ἔχουν διδαχθεῖ τίποτα ἐπ’ αὐτῶν.
Εἴμαστε ἀκριβῶς στὸ σημεῖο ὅπου οἱ κατακτήσεις τῆς κοινωνίας τῶν πολιτῶν ἀναιροῦνται ἀπὸ μία μικρὴ ὁμάδα γραφειοκρατῶν. Αὐτὸ ποὺ ὑποκριτικὰ θέλουν νὰ ἀποφύγουν οἱ συγγραφεῖς, δηλαδὴ τὴν κατασκευὴ τῆς ἱστορίας, τὸ ὑπηρετοῦν μὲ τὸν πλέον κυνικὸ τρόπο. Στὸ συγκεκριμένο βιβλίο, τὸ δύσκολο ἐρώτημα γιὰ τὴ σχέση τῆς μνήμης μὲ τὴν ἱστορία ἀντιμετωπίζεται μὲ τὴν προσβολὴ τῆς μνήμης καὶ τὴν παραχάραξη τῆς ἱστορίας. Τὴ στιγμὴ ποὺ «ἡ ἱστορία ἔχει τὴ δύναμη νὰ διευρύνει τὸ βλέμμα στὸν χῶρο καὶ στὸ χρόνο, τὴ δύναμη τῆς κριτικῆς στὴ μαρτυρία» ἐπανερχόμαστε στὶς γνήσιες συνταγὲς τῆς λήθης τῆς ἀκροδεξιᾶς ἱστοριογραφίας –ὅσον ἀφορᾶ πάντα τοὺς Ἕλληνες τῆς Ἀνατολῆς. Πάντως, ἐνδιαφέρον ἔχει τὸ γεγονός, ὅτι ἡ ἴδια τάση ἀναθεώρησης τῆς ἱστορίας χαρακτηρίζει σήμερα καὶ τὶς ἀκροδεξιὲς ὀργανώσεις, οἱ ὁποῖες ἐπιχειροῦν τὴν «ἁγιοποίηση» τοῦ Ἴωνα Δραγούμη ἢ τὴν ἀποκατάσταση τῶν Ἐξ. Πλῆθος θὰ μποροῦσαν νὰ εἶναι οἱ παρατηρήσεις πάνω στὴν ἰδεολογία τοῦ βιβλίου, καθὼς καὶ στὶς τεχνικὲς ἀπόκρυψης ποὺ ἀκολουθοῦνται. Ἂς τὶς ἀφήσουμε ὅμως γιὰ μία ἑπόμενη παρέμβαση!

Τὸ μέρος αὐτὸ τῆς «ἀριστερᾶς», ποὺ ἀνέφερε ὁ Στάθης, φαίνεται ὅτι ἐκφράζει σήμερα μὲ τὸν καλύτερο τρόπο τὶς ἰδεολογικὲς ἐπιλογὲς τῆς ἐξουσίας. Γι’ αὐτὸ καὶ τῆς ἀνατέθηκε ἡ «ἰδεολογικὴ διαπαιδαγώγιση» τοῦ λαοῦ λίγο καιρὸ πρὶν ἀπὸ τὴν ΕΤ1, ὅταν ἐπαναπροβλήθηκε ἡ σειρὰ «Τὸ Πανόραμα τοῦ Αἰώνα». Σὲ ἔγγραφο μίας προσφυγικῆς Ὁμοσπονδίας πρὸς τὸν γενικὸ διευθυντὴ τῆς κρατικῆς τηλεόρασης ἀναφέρονταν τὰ ἑξῆς: «Δὲν θὰ εἴχαμε ἀντίρρηση σ’ αὐτὸ τὸ ἐγχείρημα (νὰ θεσπίσουν τὴν καθεστωτικὴ ἱστορία), ἐὰν ὑπῆρχε ἑνιαία ἀντίληψη τῆς Ἱστορίας ἀπὸ τοὺς ἱστορικούς. Ὅμως εἶναι γνωστὸ ὅτι αὐτὸ δὲν ἰσχύει στὴν ἑλληνικὴ περίπτωση. Οἱ ἑρμηνεῖες τῶν γεγονότων ποὺ δίνονται εἶναι πολλὲς καὶ κάποιες ἀπ’ αὐτὲς βρίσκονται σὲ ἀντιδιαμετρικὰ σημεῖα. Τέτοια ζητήμτα γιὰ παράδειγμα εἶναι οἱ γενοκτονίες τῶν χριστιανικῶν λαῶν ἀπὸ τὸν τουρκικὸ ἐθνικισμὸ (Ἀρμένιοι, Ἕλληνες, Ἀσσυροχαλδαῖοι), ἡ ἀντίσταση τῶν Ἑλλήνων στὸν Πόντο, ἡ Μικρασιατικὴ Ἐκστρατεία, ἡ πυρπόληση τῆς Σμύρνης, ἡ πορεία τῶν προσφύγων στὴν Ἑλλάδα καὶ στὴ Σοβιετικὴ Ἕνωση, οἱ σταλινικὲς διώξεις. Μακάρι οἱ Ἕλληνες ἱστορικοὶ νὰ εἶχαν ἀποφασίσει περὶ τῆς μίας μοναδικῆς καὶ ἀλάνθαστης ἑρμηνείας. Δυστυχῶς αὐτὸ μέχρι σήμερα δὲν ἔχει συμβεῖ.»

Τί μέλει γενέσθαι;

Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι ἡ πρώτη ἀντίδραση στὸ συγκεκριμένο βιβλίο ἐκδηλώθηκε τὸν περασμένο Ἰούλιο, στὸ πλαίσιο τοῦ 6ου Παγκόσμιου Ποντιακοῦ Συνεδρίου. Ἐκπρόσωποι 600 ὀργανώσεων ἀπ’ ὅλο τὸν κόσμο ζήτησαν ὁμόφωνα ἀπὸ τὴν ὑπουργὸ Παιδείας νὰ ἀποσύρει τὸ «νέο» βιβλίο ἱστορίας τῆς 6ης δημοτικοῦ. Οἱ ἀντιδράσεις θὰ πληθαίνουν, ὅσο ἡ κοινωνία –καὶ εἰδικὰ οἱ πληθυσμοὶ ποὺ προέρχονται ἀπὸ τοὺς πρόσφυγες τοῦ ’22- θὰ ἀντιλαμβάνεται τὸ ἐγχείρημα τῆς ἐξόντωσης τῆς ἱστορικῆς μνήμης. Γιατί, σήμερα λίγοι εἶναι αὐτοὶ ποὺ θὰ ἀποδεχτοῦν εὔκολα τὴ διαιώνιση τοῦ σχίσματος μὲ τὴν ἀπόκρυψη τῆς ἱστορίας τῶν Ἑλλήνων τῆς Ἀνατολῆς.

Ἡ ἀπαίτηση γιὰ συμπερίληψη τῆς Ἱστορίας τῶν Ἑλλήνων τῆς Ἀνατολῆς στὴν εὐρύτερη νεοελληνικὴ δὲν ἔχει κανένα στοιχεῖο πολιτικοῦ ρεβανσισμοῦ. Σὲ μεθοδολογικὸ ἐπίπεδο ὑπάρχουν πολλοὶ τρόποι ὥστε νὰ διδάσκονται τὰ ἱστορικὰ γεγονότα μὲ ἀποστασιοποιημένο τρόπο, χωρὶς νὰ προκαλοῦν συναισθηματικὲς ἐντάσεις καὶ αἰσθήματα ρεβανσισμοῦ.

Ἡ ἀπόκρυψη ποὺ ἐπιχειρεῖ ἡ συγγραφέας τοῦ βιβλίου, ποιοτικὰ εἶναι ἀντίστοιχη μὲ προσπάθειες συγκάλυψης τοῦ Ὁλοκαυτώματος. Μπορεῖ τὸ Ὁλοκαύτωμα νὰ μὴν τολμᾶ νὰ τὸ ἀποκρύψει, ὅμως τὴν ἄλλη μεγάλη γενοκτονία -ἀναγνωρισμένη καὶ αὐτὴ διεθνῶς- τῶν Ἀρμενίων τὴν ἀποκρύπτει μὲ ἕναν ἐξίσου προκλητικὸ τρόπο. Καὶ εἶναι σαφὲς γιατί: γιατί βρίσκεται στὴν ἴδια κατηγορία μὲ τὶς γενοκτονίες τῶν Ἑλλήνων τῆς Ἀνατολῆς καὶ ἡ συγγραφέας -ὅπως καὶ πλῆθος ἀκροδεξιῶν καὶ χουντικῶν παλιότερα-μὲ τὴν παρέα τῆς ἔχει πολιτικὰ μία φίλο-νεοτουρκικὴ θεώρηση, μία θεώρηση ἀπόλυτης ἀποδοχῆς τοῦ τουρκικοῦ ἐθνικισμοῦ. Ἡ μοίρα τῶν χριστιανικῶν πληθυσμῶν ἀποσιωπᾶται γιατί ἀκριβῶς ἀποκαλύπτει τὴ φύση τοῦ τουρκικοῦ ἐθνικισμοῦ.

Τὸ βιβλίο αὐτὸ ἔρχεται σὲ εὐθεία σύγκρουση μὲ τὴν ἱστορικὴ ἐμπειρία τῶν προσφυγογενῶν πληθυσμῶν τῆς σύγχρονης Ἑλλάδας. Θὰ δοῦμε στὸ ἄμεσο μέλλον, ἐὰν αὐτὴ τὴν προσπάθεια ὁλοκλήρωσης τῶν γενοκτονιῶν (μέσα ἀπὸ τὴν ἀποσιώπησή τους) ἡ ἴδια ἡ κοινωνία τὴν ἐπιτρέψει. Ἐὰν αὐτὸ τὸ αἴτημα οἱ διάφοροι σχετικοὶ φορεῖς -ἐκπαιδευτικοί, πανεπιστημιακοὶ κ.α.- εἶναι τόσο ἀνίκανοι νὰ τὸ ἐκφράσουν, καὶ τὸ ἐκχωρήσουν ἀλλοῦ. Σίγουρα οἱ φορεῖς τῶν προσφύγων θὰ πρέπει ἄμεσα νὰ ὀργανώσουν τὶς διαμαρτυρίες του.

Πιστεύω ὅτι οἱ κοινωνικὲς ἀντιδράσεις θὰ ὑποχρεώσουν τὴν ὑπουργὸ Παιδείας νὰ ζητήσει ἀπὸ μὴ προκατειλημμένους, οὐδέτερους ἱστορικοὺς νὰ ξαναγράψουν τὰ κομμάτια τοῦ συγκεκριμένου βιβλίου ποὺ δέχονται τὴ σφοδρὴ κριτική.

Αὐτὸ τὸ κείμενο εἶναι γραμμένο σὲ πολυτονικό. Διαβάστε τὴ μονοτονική του ἔκδοση.