[Οι πολυτονικές γραμματοσειρές εδώ -  το κείμενο σε μορφή pdf χωρίς να απαιτείται η εγκατάσταση των πολυτονικών για να το διαβάσετε]

09/05/2002

                    Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ

                                       τοῦ Κωνσταντίνου Χολέβα

                                       Πολιτικοῦ Ἐπιστήμονος

          Κάθε Μάϊο ἡ μνήμη μας στρέφεται στόν ἱστορικό ἐκεῖνο Μάϊο τοῦ 1823, ὅταν ὁ Διονύσιος Σολωμός ἔγραφε μέσα σέ σύντομο διάστημα τίς 158 στροφές τοῦ Ὕμνου εἰς τήν Ἐλευθερίαν. Βρισκόταν στήν γενέτειρά του Ζάκυνθο καί παρακολουθοῦσε ἀπό ἐκεῖ τήν πολιορκία τοῦ Μεσολογγίου. Ἦταν ἐγκατεστημένος στό σπίτι τοῦ φίλου του Στράνη, στόν ὁμώνυμο λόφο λίγο πιό ἔξω ἀπό τήν πόλη. Λέγεται μάλιστα ὅτι σέ στιγμές βαθειᾶς συγκινήσεως φώναζε:"Βάστα καημένο Μεσολόγγι"! Καί ἔγραφε. Ἐνεπνέετο ἀπό τόν δίκαιο ἀγῶνα τῶν Ἑλλήνων πού εἶχε ξεκινήσει δύο χρόνια πρίν. Ὁ ἐπαναστατημένος Μωρηᾶς ἀπεῖχε μερικά μίλια ἀπό τίς ἀκτές τῆς Ἀγγλοκρατούμενης Ζακύνθου καί τά νέα τῆς Ἐπαναστάσεως ἔφθαναν γρήγορα. Τό ποίημα τοῦ Σολωμοῦ μελοποιήθηκε ἀργότερα ἀπό τόν Κερκυραῖο συνθέτη Νικόλαο Χαλκιόπουλο Μάντζαρο καί τό 1865 μέ Βασιλικό Διάταγμα ὁρίσθηκε νά παιανίζεται ὡς ὁ Ἐθνικός Ὕμνος τῶν Ἑλλήνων. Ὁ ποιητής δέν πρόλαβε νά ζήσει αὐτή τήν χαρά, διότι εῖχε πεθάνει τό 1857. Τοὐλάχιστον πρόλαβε νά δεῖ ἕνα μικρό μέρος τῆς Ἑλλάδος ἐλεύθερο. Ὁ Ὕμνος του εῖχε ἐπιδράσει θετικά στό ἠθικό τῶν ἐπαναστατῶν, ὅπως εἶχε συμβῆ καί μέ τόν Θούριο τοῦ Ρήγα. Εἶναι ἄραγε συμπτωματικό ὅτι ὁ Σολωμός γεννήθηκε τό 1798, δηλαδή τήν χρονιά κατά τήν ὁποία στραγγαλίσθηκε ἀπό τούς Τούρκους στό Βελιγράδι ὁ Ρήγας Βελεστινλῆς;

          Πολλά ἔχουν γραφεῖ καί λεχθεῖ γιά τό ποίημα αὐτό, τό ὁποῖο προκαλεῖ ρίγη συγκινήσεως σέ κάθε Ἕλληνα, ἐντός ἤ ἐκτός Ἑλλάδος. Πιστεύω ὅτι πρέπει νά μείνουμε λίγο περισσότερο στήν Ὀρθόδοξη Χριστιανική διάσταση τοῦ ἔργου. Ὁ Σολωμός θεωρεῖ καί διακηρύσσει ὅτι ὁ Ἀγώνας τοῦ Γένους δέν γίνεται μόνο γιά τήν Ἐλευθερία τῆς Πατρίδος, ἀλλά καί γιά τήν Πίστη τοῦ Χριστοῦ. Ἡ θρησκευτικότητα τοῦ Σολωμοῦ εἶναι διάχυτη σέ πάμπολλα ἔργα του. Εἶναι δέ ἐντυπωσιακή ἡ σύνδεσή του μέ τήν Ὀρθοδοξία , ἄν λάβουμε ὑπ' ὄψιν ὅτι ἔλειψε πολλά χρόνια σπουδάζοντας στήν Ἰταλία μέ Ρωμαιοκαθολικούς δασκάλους. Ὁ καθηγητής Ἡρακλῆς Καλλέργης γράφει σχετικά:

          "Ἄς προσθέσουμε ὅτι, ὅσο ὁ Σολωμός προχωρεῖ στή μελέτη τῆς ἑλληνκῆς γλώσσας καί ὅσο ἐμβαθύνει στό νόημα τῆς ποίησης, τόσο ἡ θρησκευτικότητά του συνδέεται στενότερα μέ τά ἰδανικά τῆς πατρίδας καί τῆς ἐλευθερίας. Ὅσο περνοῦν τά χρόνια ἡ πίστη του παίρνει ἑλληνικότερο χρῶμα, ἀλλά καί τό ἰδανικό τῆς πατρίδας θεμελιώνεται στήν θρησκευτική αὐτή πίστη καί ἀπό ἐκεῖ παίρνει δύναμη καί βάθος. Ἡ συνύφανση αὐτή τῶν δύο ἰδανικῶν, πού ὁρίζουν ὁλόκληρο τό ἔργο τοῦ Σολωμοῦ, ἐκδηλώνεται ἔκτυπα στόν "Ὕμνον εἰς τήν Ἐλευθερίαν", ὅπου -καθώς παρατηρεῖ ὁ ἀείμνηστος καθηγητής Νικόλαος Τωμαδάκης: ἡ Ἐλευθερία, ἡ Ἑλλάδα καί ἡ Θρησκεία ὁρίζονται μέ νέα πλατύτατα ὅρια, σύμφωνα μέ τήν παράδοση, τήν πίστη τοῦ Ἔθνους καί τήν ἱστορία τοῦ παρελθόντος καί τοῦ παρόντος, ἐνῷ μετά ἀπό τόσους αἰῶνες ποιητικῆς ἀδράνειας ἑνώθηκαν πάλι ὁ θαυμασμός πρός τήν Ἑλλάδα καί ἡ πίστη στή δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ". ( Ἄρθρο "Ὁ θρησκευτικός Σολωμός", περιοδικό Κρητικοί Ὁρίζοντες, τ.9, Ἡράκλειο 1999).

          Τό κατ' ἐξοχήν σημεῖο τοῦ Ὕμνου ὅπου ὁ ποιητής διατρανώνει τήν πνευματική συμπόρευση Ὀρθοδοξίας καί Ἑλληνισμοῦ εἶναι οἱ στροφές 88 -92 πού ἀναφέρονται στήν πρώτη πολιορκία τοῦ Μεσολογγίου. Τίς παραθέτουμε, διότι δυστυχῶς πολλοί συμπατριῶτες μας γνωρίζουν μόνον τίς δύο πρῶτες στροφές τοῦ ὕμνου.

                    Πῆγες εἰς τό Μεσολόγγι

                    Τήν ἡμέρα τοῦ Χριστοῦ,

                    Μέρα πού ἄνθισαν οἱ λόγγοι

                    Γιά τό τέκνο τοῦ Θεοῦ.

                    Σοὖλθε ἐμπρός λαμποκοπῶντας

                    Ἡ Θρησκεία μ' ἕνα Σταυρό,

                    Καί τό δάκτυλο κινῶντας

                    Ὁπού ἀνεῖ τόν οὐρανό,

                    Σ'αὐτό, ἐφώναξε , τό χῶμα

                    Στάσου ὁλόρθη, Ἐλευθεριά·

                    Καί φιλῶντας σου τό στόμα

                    Μπαίνει μές στήν ἐκκλησιά.

                    Εἰς τήν Τράπεζα σιμώνει,

                    Καί τό σύγνεφο τό ἀχνό

                    Γύρω γύρω της πυκνώνει

                    Πού σκορπάει τό θυμιατό.

                    Ἀγρικάει τήν ψαλμωδία

                    Ὁπού ἐδίδαξεν αὐτή·

                    Βλέπει τή φωταγωγία

                    Στούς Ἁγίους ἐμπρός χυτή.

          Εἶναι ἀξιοσημείωτο ὅτι γιά νά ἐξηγήσει τόν στίχο "μέρα πού ἄνθισαν οἱ λόγγοι" ὁ ἴδιος ὁ ποιητής γράφει στίς σημειώσεις του πού συνοδεύουν τόν Ὕμνο: "Ἀγαλλιάσθω ἔρημος καί ἀνθείτω ὡς κρίνον.Ἠσαῒας κεφ. λε' ". Ἐνῷ σαφῆ ἀναφορά στό κεφ. κα' τῆς Ἀποκαλύψεως τοῦ Ἰωάννου κάνουν οἱ στροφές 97 καί 98 τοῦ Ὕμνου.

                    Μέ φωνή πού καταπείθει

                    Προχωρῶντας ὁμιλεῖς·

                    "Σήμερ' ἄπιστοι, ἐγεννήθη,

                    Ναί τοῦ κόσμου ὁ Λυτρωτής.

                    Αὐτός λέγει...Ἀφοκρασθῆτε.

                    Ἐγώ εἶμ'Ἄλφα, Ὠμέγα ἐγώ·

                    Πέστε ποῦ θά ἀποκρυφθῆτε

                    Ἐσεῖς ὅλοι ἄν ὀργισθῶ;

          Ἡ προσήλωση τοῦ Σολωμοῦ στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία γίνεται φανερή καί ἀπό τόν θρῆνο του γιά τόν ἀπαγχονισμό τοῦ Ἁγίου Πατριάρχου Γρηγορίου Ε'. Ὁ θρῆνος καταγράφεται στίς στροφές 135 καί 136 τοῦ Ὕμνου.

                    Ὅλοι κλαῦστε· ἀποθαμένος

                    Ὁ ἀρχηγός τῆς Ἐκκλησιᾶς·

                    Κλαῦστε, κλαῦστε· κρεμασμένος

                    Ὡσάν νἄτανε φονιάς.

                    Ἔχει ὁλάνοικτο τό στόμα

                    Π'ὧρες πρῶτα εἶχε γευθεῖ

                    Τ' Ἅγιον Αἷμα, τ' Ἅγιον Σῶμα·

                    Λές πώς θέ νά ξαναβγεῖ....

          Ποιά ἦταν τά ἰδανικά τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ 1821; Σαφῶς ἡ  Χριστιανική Πίστη  καί ἡ Ἐλευθερία τῆς Πατρίδος. Αὐτά δηλώνουν τά κείμενά τους. Κι ὅμως σήμερα κάποιοι ἀμφισβητοῦν τήν Ἱστορία, θέλουν νά τήν ξαναγράψουν γιά δικούς τους ἰδιοτελεῖς σκοπούς. Ἄς μήν βιάζονται, ὅμως, διότι ματαιοπονοῦν. Μέσα στόν Ἐθνικό Ὕμνο τῶν Ἑλλήνων ὁ Διονύσιος Σολωμός διερμηνεύει ξεκάθαρα τά αἰσθήματα ὅλων τῶν ἐξεγερμένων Ρωμηῶν καί βάζει αὐτά τά λόγια στό στόμα τῆς Ἐλευθερίας: (στροφές 148 καί 149).

                    Τέτοια ἀφήστενε φροντίδα·

                    Ὅλο τό αἷμα ὅπου χυθεῖ

                    Γιά θρησκεία καί γιά πατρίδα

              ὅμοιαν ἔχει τήν τιμή.

                    Στό αἷμα αὐτό πού δέν πονεῖτε

                    Γιά πατρίδα, γιά θρησκειά,

                    Σᾶς ὁρκίζω ἀγκαλιασθῆτε

                    Σάν ἀδέλφια γκαρδιακά.

          Ὁ Ὕμνος εἰς τήν Ἐλευθερίαν τοῦ Σολωμοῦ μπορεῖ κάλλιστα νά ὀνομασθεῖ καί ὁ Ἐθνικός Ὕμνος τῶν Ὀρθοδόξων. Γι' αὐτό καί ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνός παρατηρεῖ χαρακτηριστικά: "Μέσα στό πλαίσιο αὐτό μποροῦν νά θεωρηθοῦν ὀρθόδοξα οἱ ἀναφορές του στό ὑπερκόσμιο φῶς,. Στήν ποίησή του κυριαρχεῖ ἡ οὐράνια φωτοχυσία.Ἡ ἐλευθερία-ὁ μόνιμος ἔρωτάς του- εἶναι λουσμένη στό φῶς: "Φῶς τό χέρι, φῶς τό πόδι, κι ὅλα γύρω σου εἶναι φῶς". Ἐντελῶς πασχαλινή ἡ ἀτμόσφαιρά του: "Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός, οὐρανός τε καί γῆ καί τά καταχθόνια'( ἴδε στροφή 95 τοῦ Ὕμνου). Τό φῶς ὅμως αὐτό δέν εἶναι φυσικό-κτιστό, διότι ἀναβλύζει ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα( "γλυκοφέγγει ἀπ' τή θυρίδα τσ' ἅγιας Τράπεζας τό φῶς". Εἰς τόν θάνατον τοῦ Λόρδου Μπάυρον, στροφή 111) καί εἶναι οὐράνιο ( "τό φῶς πού σέ στολίζει... σάν ἡλίου φεγγοβολή καί μακρόθεν σπινθηρίζει δέν εἶναι, ὄχι, ἀπό τή γῆ". Ὕμνος εἰς τήν Ἐλευθερίαν, στροφή 94) ..." ( Ἀπό τό βιβλίο του Ἰχνηλασία Πνευματικῆς Σχοινοβασίας, ἐκδ, Τέρτιος, Κατερίνη 1999, σελ. 212).

          Ὁ  Διονύσιος Σολωμός δίδει μαρτυρία Ὀρθοδοξίας καί Ἑλληνισμοῦ. Αὐτοί πού ἀρνοῦνται τήν σύνδεση τῆς Ὀρθοδοξίας μέ τήν ἐθνική μας ταυτότητα μήπως θέλουν ἄραγε νά καταργήσουμε καί τόν Ἐθνικό μας Ὕμνο; ;

www.antibaro.gr