Ματωμένα Ράσα: Ὁ Ρωγῶν Ἰωσὴφ

Κωνσταντῖνος Χολέβας
Πολιτικός Ἐπιστήμων

Ἀντίβαρο, Μάιος 2006

Συμπληρώνονται ἐφέτος 180 χρόνια ἀπό τήν ἡρωική Ἔξοδο τοῦ Μεσολογγίου. Πολλά θά λεχθοῦν καί πολλά θά γραφοῦν καί ἔτσι εἶναι τό πρέπον. Τό ἀλωνάκι, ὅπως τό ἀποκάλεσε ὁ Σολωμός, ὁ φράκτης , ὅπως τό ἐχλεύασε ὁ Ἰμπραήμ πασᾶς τῆς Αἰγύπτου, τό Μεσολόγγι πού ἄντεξε ἐπί ἕνα χρόνο ὁλόκληρο στήν πολιορκία Τουρκαλβανῶν καί Αἰγυπτίων, δέν παρέδωσε τά ὅπλα. Οἱ ὑπερασπιστές του νικήθηκαν ἀπό τήν πεῖνα καί ἀπετόλμησαν τήν Ἔξοδο. Τό ἦθος τους, ἡ θυσία τους, τό ἀγωνιστικό τους πνεῦμα ἄς μένει εἰς τούς αἰῶνας πολύτιμη παρακαταθήκη γιά τούς Ἕλληνες καί γιά κάθε ἐλεύθερο ἄνθρωπο ἀνά τήν ὑφήλιο. Ἡ νύχτα τῆς 10ης πρός τήν 11η Ἀπριλίου 1826 συγκλόνισε ὄχι μόνον τό ἀγωνιζόμενο ἔθνος, ἀλλά καί τούς λαούς τῆς Χριστιανικῆς Δύσης. Ἀναζωπυρώθηκε τό ρεῦμα τοῦ Φιλελληνισμοῦ, ὁ Βίκτωρ Οὐγκώ ὕμνησε τό γεγονός καί οἱ Γάλλοι φοιτητές ὀργάνωσαν διαδηλώσεις στό Παρίσι. Ἴσως μέ αὐτό τόν τρόπο διεμαρτύροντο καί γιά τήν παρουσία Γάλλων ἀξιωματικῶν στόν στρατό τοῦ Ἰμπραήμ. Στά Ἑπτάνησα, τά ὁποῖα εὑρίσκοντο ὑπό Βρετανική διοίκηση, οἱ Ἕλληνες εἶχαν παρακολουθήσει ἀπό κοντά τά γεγονότα. Καί ὁ Διονύσιος Σολωμός συγκλονισμένος ἄρχισε νά γράφει τούς «Ἐλεύθερους Πολιορκημένους» , πού ὁ ἴδιος θεωροῦσε τό σπουδαιότερο ἔργο τῆς ζωῆς του.

Μία ἀπό τίς ἡγετικές μορφές τοῦ ἀγῶνος τῶν πολιορκημένων ἦταν καί ὁ Δεσπότης. Ὁ Ἐπίσκοπος Ρωγῶν Ἰωσήφ. Ἡ Ἐπισκοπή Ρωγῶν εἶχε ἕδρα στήν Ἀχαΐα, ἀλλά μέσα στήν ἀναταραχή τῆς Ἐπαναστάσεως ὁ ἀγωνιστής Ἱεράρχης βρέθηκε ἀπέναντι, στό ἀγωνιζόμενο Μεσολόγγι. Ἐνίσχυσε, ἐμψύχωσε, πολέμησε, θυσιάσθηκε. Ἀξίζει νά μείνουμε λίγο περισσότερο στήν μορφή καί στήν προσφορά του.

Γεννήθηκε στήν Θεσσαλία, μᾶλλον στά Ἀμπελάκια Λαρίσης, τό 1776. Ἔμαθε καλά γράμματα στό σχολεῖο τῆς Τσαριτσάνης καί διεκρίθη ἀπό νωρίς γιά τήν φιλομάθειά του. Μόλις χειροτονήθηκε διάκονος ἄρχισε νά ξεδιπλώνει τό ρητορικό του τάλαντο. Ὅταν χειροτονήθηκε ἱερεύς ἄρχισε νά περιοδεύει στήν Θεσσαλία κηρύττων Χριστό καί Ἑλλάδα καί ἐνισχύων κάθε ἐπαναστατική προσπάθεια. Στίς ἀρχές τοῦ 19ου αἰῶνος ἀνεμίχθη μέ τό κίνημα τοῦ παπᾶ-Εὐθύμη Βλαχάβα, ὁ ὁποῖος συνελήφθη καί ἐθανατώθη μέ διαταγή τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ. Ὁ Ἰωσήφ ἐνεκλείσθη στήν φυλακή τῶν Ἰωαννίνων, ἀλλά ἀπέφυγε τήν θανατική ποινή. Κατά τήν ἔναρξη τῆς Ἐπαναστάσεως φυλακίσθηκε καί πάλι ἀπό τούς Τούρκους στή Ἄρτα, ἀλλά γρήγορα ἀπελευθερώθηκε ἀπό τούς Ἕλληνες πού κατέλαβαν τήν πόλη. Τόν βρίσκουμε στό Μεσολόγγι κατά τήν πρώτη καί δεύτερη πολιορκία. Πρίν ἀρχίσει ἡ β΄ πολιορκία ἀπό τόν στρατό τοῦ Κουταχῆ (15/4/1825) καί τοῦ Ἰμπραήμ (12/12/1825) εἶχε ἤδη ἀναδειχθεῖ σέ πνευματικό καθοδηγτή πού ἐνέπνεε τόν σεβασμό. Τόν Αὔγουστο τοῦ 1823 ἐτέλεσε τήν κηδεία τοῦ σεμνοῦ Σουλιώτη Μάρκου Μπότσαρη καί τόν Μάρτιο τοῦ 1825 κήδευσε τόν Λόρδο Βύρωνα. Καί οἱ δύο ἐτάφησαν στό Μεσολόγγι.

Τά Χριστούγεννα τοῦ 1825 ἦσαν πολύ δύσκολα γιά τούς 10.500 Χριστιανούς πού ἦσαν κλεισμένοι στό Μεσολόγγι. Ἡ πολιορκία εἶχε γίνει ἀσφυκτική μετά τήν ἄφιξη τοῦ Ἰμπραήμ σέ ἐνίσχυση τοῦ Μεχμέτ Ρεσίτ Κιουταχῆ, ὁ τουρκοαιγυπτιακός στόλος ἐμπόδιζε τά ἑλληνικά πλοῖα τοῦ Μιαούλη νά φέρουν τροφές καί πολεμοφόδια, ἡ πεῖνα εἶχε ἀρχίσει νά ταλαιπωρεῖ τούς πολιορκημένους καί τά τουρκικά πυροβόλα κατέστρεφαν τά τείχη. Ὅμως τό ἠθικό δέν ἐκάμπτετο. Τήν ἡμέρα τῶν Χριστουγέννων οἱ ἐκκλησίες ἦσαν γεμάτες καί οἱ καμπάνες κτυποῦσαν χαρμόσυνα. Λίγες ἡμέρες πρίν ὁ Ἐπίσκοπος ἔστειλε ἐπιστολή πρός ὅλους τούς κληρικούς καί ἱερομονάχους τῆς πόλεως. Τούς ἔλεγε μόλις τελειώσει ἡ Θεία Λειτουργία γιά τήν Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, νά μή καθυστερήσουν μέ τραπέζια καί κεράσματα , ἀλλά νά σπεύσουν στά τείχη καί νά βοηθήσουν στήν ἀνοικοδόμηση τῶν γκρεμισμένων καί στήν ἀποκατάσταση τῶν κτυπημένων προμαχώνων. Ἔτσι καί ἔγινε. Πρῶτος ἐκεῖνος ἔδωσε τό παράδειγμα καί οἱ Μεσολογγίτες τόν ἔβλεπαν νά δουλεύει καί νά μοχθεῖ μαζί μέ ὅλους τούς ἄλλους. Τό παράδειγμά του δέν ἄφησε κανέναν ἀσυγκίνητο. Ἀντί νά χαλαρώσουν, λόγῳ τῆς ἑορτῆς, ὅλοι μαζί, πολεμιστές καί ἄμαχοι, ἄνδρες καί γυναικόπαιδα, Μεσολογγίτες καί Σουλιῶτες, ἱερεῖς καί ξένοι Φιλέλληνες, μετέφεραν ὑλικά καί διόρθωναν τό τραυματισμένο τεῖχος. Ἡ προτροπή τοῦ Ἐπισκόπου ἔπιασε τόπο. «Μέ τήν δύναμιν τοῦ Τιμίου καί ζωοοποιοῦ Σταυροῦ μετά τήν Θείαν Λειτουργίαν ὅλοι οἱ ἱερεῖς καί μοναχοί νά δουλέψουμε στίς τάπιες (προμαχῶνες)».

Στίς 6 Ἀπριλίου ἡ κατάσταση εἶχε φθάσει στό ἀπροχώρητο. Τά τρόφιμα εἶχαν ἐκλείψει πρό πολλοῦ, ἡ περαιτέρω ἀντίσταση ἦταν ἀδύνατη. Οἱ πρόκριτοι μαζί μέ τόν συνετό Ἐπίσκοπο ἀποφάσισαν τήν Ἔξοδο. Νά βγοῦν καί νά διασχίσουν τό ἐχθρικό στρατόπεδο τό βράδυ τῆς 10ης Ἀπριλίου, καθώς ξημέρωνε ἡ Κυριακή τῶν Βαΐων. Τό σχέδιο ἔπρεπε νά εἶναι μέν λεπτομερές, ἀλλά σαφές καί κατανοητό. Τό τελικό κείμενο τό ὑπαγόρευσε ὁ ἴδιος ὁ Ἰωσήφ στόν Δυτικομακεδόνα πολεμιστή Νικόλαο Κασομούλη, ὁ ὁποῖος καί διέσωσε αὐτές τίς μνῆμες γράφοντας τά «Ἐνθυμήματα Στρατιωτικά». Παρά τό στρατιωτικό ὕφος τοῦ κειμένου τό Χριστιανικό πνεῦμα τοῦ Ἐπισκόπου εἶναι ἐμφανές. Τό σχέδιο ἀρχίζει μέ τήν φράση «Ἐν ὀνόματι τῆς Ἁγίας Τριάδος». Σέ μία παράγραφό του προβλέπει μεταξύ ἄλλων ὅτι «κάθε σύντροφος χρεωστεῖ νά βοηθεῖ τούς πληγωμένους» καί σέ μία ἄλλη ὅτι ὅλοι πρέπει νά βοηθήσουν τούς φαμελίτες, δηλαδή τούς οἰκογενειάρχες, οἱ ὁποῖοι εἶχαν εὐθύνη γιά τήν γυναῖκα καί τά παιδιά τους.

Κατά τήν διάρκεια τῆς Ἐξόδου κάποια μυστηριώδης φωνή ἀκούσθηκε –σκοπίμως ἤ κατά λάθος; –καί καλοῦσε τούς ἐξοδίτες νά γυρίσουν πίσω. Ἄλλοι προχώρησαν καί πολλοί σώθηκαν. Ὅσοι ἐπέστρεψαν στήν πόλη σφαγιάσθηκαν ἀπό τούς ἤδη εἰσελθόντες Τούρκους καί Αἰγυπτίους. Μαζί μέ αὐτούς πού ἐπέστρεψαν ἦταν ὁ Ρωγῶν Ἰωσήφ. Ἀντιστάθηκε ἐπί τρεῖς ἡμέρες στό νησάκι τοῦ Ἀνεμόμυλου . Στό τέλος ἔβαλε φυτίλι στήν πυριτιδαποθήκη καί ἀνατινάχθηκε μαζί μέ συμπολεμιστές καί μέ Τούρκους εἰσβολεῖς. Λέγεται ὅτι δέν πέθανε ἀμέσως ἀπό τήν ἔκρηξη. Τόν βρῆκαν ἡμιθανῆ καί τόν κρέμασαν. Παρέδωσε τό πνεῦμα στίς 13 Ἀπριλίου 1826. Ὁ Ρωγῶν Ἰωσήφ μέ τήν πράξη του κατατετάγη ἐπαξίως στήν ἡρωική χορεία τῶν πολυαρίθμων Ἐθνομαρτύρων κληρικῶν. Προτίμησε νά πεθάνει ἐλεύθερος παρά νά παραδοθεῖ. Προτίμησε νά πεθάνει Χριστιανός και Ἕλληνας παρά νά ἱκετεύσει ἥ νά τουρκέψει. Τά ματωμένα ράσα του ἄς εἶναι σύμβολο καί πρότυπο λεβεντιᾶς καί ἀξιοπρεπείας καί ἄς διδάσκουν τίς ἐπερχόμενες γενιές. Ἐπισκόπου Ρωγῶν Ἰωσήφ, αἰωνία ἡ μνήμη!
Κ.Χ. 17/3/2006

Πρώτη δημοσίευση στὴν Πειραικὴ Ἐκκλησία Ἀπριλίου 2006

Αὐτὸ τὸ κείμενο εἶναι γραμμένο σὲ πολυτονικό. Διαβάστε τὴ μονοτονική του ἔκδοση.