04/11/2002
Θρησκευτικά: μάθημα επικίνδυνο ή παρεξηγημένο;Μάρω Σιδέρη
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια έντονη κινητικότητα από την πλευρά του αρμόδιου Κρατικού φορέα, για την προστασία των προσωπικών δεδομένων του πολίτη, γεγονός που αποδεικνύει -αν μη τι άλλο- ότι η ελευθερία και τα δικαιώματά μας απειλούνται. Γι΄ αυτό παρουσιάζεται ως σεβαστή κάθε προσπάθεια προκειμένου να μείνουν τα του οίκου μας μέσα στον οίκο μας και να μην γίνονται στόχος εκμετάλλευσης από κανέναν. Ως εδώ φυσικά δεν υπάρχουν διαφωνίες. Όλοι μας επιθυμούμε σεβασμό στις απόψεις μας, στις αρχές και τις πεποιθήσεις μας και είναι υποχρέωση του Κράτους να τον εξασφαλίζει.Μήπως όμως αναζητούμε τους κατάσκοπους της προσωπικής μας ζωής εκεί που δεν υπάρχουν, αφήνοντάς τους χώρο και χρόνο να αναπτυχθούν;
Πρόσφατο παράδειγμα πανικού υπήρξε η πρόταση για κατάργηση του μαθήματος των Θρησκευτικών από τα σχολεία, ως μέτρο προστασίας των προσωπικών δεδομένων των μαθητών. Η αρχική σκέψη προφανώς στηρίχθηκε στο αδιαμφισβήτητο δικαίωμα της ανεξιθρησκίας, το οποίο -πρέπει να τονιστεί- το ελληνικό έθνος είχε αναγνωρίσει, πριν αποκτήσει επίσημα την πολιτική του υπόσταση στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Πράγματι, κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να πιστεύει ή να μην πιστεύει με τον τρόπο που επιθυμεί, χωρίς αυτό να έχει την παραμικρή επίπτωση στην κοινωνική του ζωή. Το ζητούμενο εδώ είναι εάν την αρχή αυτή την παραβιάζει ένα σχολικό μάθημα και ως ποιο βαθμό κινδυνεύει η ελευθερία μας από τη γνώση. Εάν τα θρησκευτικά ήταν μια απλή ανάλυση της Ορθόδοξης Χριστιανικής πίστης, ίσως να υπήρχε κάποιος λόγος ανησυχίας, αφού και στην Ελλάδα υπάρχει ένα ποσοστό μη χριστιανών, οι οποίοι έχουν δικαίωμα να μην επιθυμούν τη διδασκαλία των δογμάτων της Ορθοδοξίας. Το μάθημα όμως, όπως διδάσκεται στα ελληνικά Σχολεία ελάχιστη σχέση έχει με την αυστηρή Ορθόδοξη Δογματική και Λειτουργική. Είναι ένα πολυμορφικό μάθημα που ενώνει ιστορικά και θρησκευτικά γεγονότα με δεδομένα της καθημερινής ζωής, έτσι όπως βιώνονται από όλους τους πολίτες του κόσμου, ανεξάρτητα από θρησκευτικές ή άλλες πεποιθήσεις. Από την πρώτη επαφή των παιδιών με τα θρησκευτικά, στην Τρίτη τάξη του Δημοτικού, το γνωστικό αντικείμενο είναι πολύ πλατύ και αφορά κάθε νέο πολίτη και κάθε άνθρωπο. Οι αρχές και οι αξίες που διδάσκονται και αναλύονται δεν αποτελούν προσόν μόνο των χριστιανών, αλλά κάθε κοινωνικά ώριμου ατόμου και ως τέτοιες ζωντανεύουν μέσα στη σχολική αίθουσα. Έτσι, δε χρειάζεται να ασπάζεται κανείς το Χριστιανισμό για να διδαχθεί την αυτονόητη υποχρέωσή του να μη θεωρεί εαυτόν ανώτερο των συνανθρώπων του και να σέβεται τη ζωή και την επιλογή των υπολοίπων, ή το καθήκον του να μην στερήσει υλικά και πνευματικά αγαθά από τον διπλανό του. Οι αλήθειες αυτές, και τόσες άλλες ανάλογης κοινωνικής βαρύτητας που γενικά θεωρούνται ευκόλως εννοούμενες, μελετώνται από μηδενική βάση στο μάθημα των θρησκευτικών, και μέσα απ΄ τη μελέτη αποκτούν το ιδεολογικό υπόβαθρο και την εξήγηση που απαιτείται για να γίνουν κατανοητές. Φυσικά, αφορμή για την έρευνα του οποιουδήποτε θέματος δίνεται από τη Χριστιανική Πραγματικότητα, όχι μόνο εξαιτίας της φύσης του Χριστιανισμού, αλλά και επειδή ο πολιτισμένος κόσμος - είτε το ομολογούμε είτε όχι- έχει στηριχθεί ιδεολογικά σε βασικές χριστιανικές αξίες για να αντιμετωπίσει σοβαρά ζητήματα όπως η δουλεία, η εκμετάλλευση, η αυτοδικία ή ακόμα οι ερωτικές σχέσεις και η φιλία. Η αφορμή αυτή όμως δε λειτουργεί σαν τροχοπέδη, αλλά σαν εφαλτήριο για τους μαθητές, αφού ο σύγχρονος τρόπος διδασκαλίας των θρησκευτικών διευκολύνει την εμβάθυνση και τον προβληματισμό. Τα παιδιά έχουν στη διάθεσή τους δύο ώρες μέσα στην εβδομάδα για να μελετήσουν την ίδια τους τη ζωή σαν άνθρωποι με συγκεκριμένες ανάγκες και ανάλογα με τις ατομικές τους ιδιαιτερότητες.
Είναι επομένως τα θρησκευτικά το κατ΄ εξοχήν φιλελεύθερο μάθημα, και το μόνο που σέβεται τη διαφορετικότητα στη σκέψη και στην καρδιά των μαθητών, αφού πάνω σ΄ αυτό το σεβασμό στηρίζει τη δύναμή του. Τα παιδιά έχουν την
ευκαιρία να μιλήσουν, να διαφωνήσουν, να ακούσουν απόψεις και να σκεφτούν θέματα πολύ ουσιαστικότερα από επιστημονικούς κανόνες και νόμους. Στην ώρα των θρησκευτικών δεν προετοιμάζονται για να κατακτήσουν την επιστήμη, αλλά την ανθρωπιά και το ιδεολογικό της υπόβαθρο. Μέσα από το συγκεκριμένο μάθημα έχουν τη δυνατότητα να συναντήσουν τη συνείδησή τους και έναν κόσμο έξω από το δίχτυ ασφαλείας μέσα στο οποίο ζουν και μεγαλώνουν. Μ΄ άλλα λόγια τα θρησκευτικά μπορούν να δείξουν στους μαθητές το δρόμο προς την ουσιαστική γνώση, όπως την είχε συλλάβει κάποτε ο Σωκράτης: «Το γνώθι σεαυτόν» και επομένως και τον συνάνθρωπο.
Υπάρχει βέβαια πάντοτε η άλλη άποψη, που ανησυχεί για τα ατομικά δικαιώματα των μαθητών και όχι άδικα. Πράγματι τα προσωπικά δεδομένα κινδυνεύουν και είναι υποχρέωση του Κράτους να τα προστατέψει, διακρίνοντας τους κινδύνους
όπου υπάρχουν. Τα προσωπικά δεδομένα των μαθητών όμως δεν κινδυνεύουν από ένα μάθημα. Κινδυνεύουν από εξωσχολικούς παράγοντες που έχουν «νόμιμα» τρυπώσει στις σχολικές αίθουσες. Η παρουσία πολιτικών κομμάτων στους ναούς της Γνώσης, για παράδειγμα, αποτελεί απειλή μεγαλύτερη -τολμώ να πω - από τη μελέτη μιας θρησκείας. Η παρουσία φανατισμένων καθηγητών, υπερβολικά προσηλωμένων στα πιστεύω τους προσβάλλει δίχως άλλο τη μοναδικότητα του κάθε μαθητή. Η απομάκρυνση της γνώσης από το φυσικό της χώρο αποτελεί από μόνη της απειλή για το ελεύθερο πνεύμα, αφού πάντοτε η γνώση υπηρέτησε και υπηρετήθηκε από την ελευθερία. Εφόσον, λοιπόν, ορθά το Κράτος αποφάσισε να προασπίσει τα δικαιώματα των μαθητών, χρήσιμο θα ήταν να το κάνει επί της ουσίας, όσο επώδυνο κι αν είναι. Θα ήταν δηλαδή απαραίτητο να ελέγχει και να τιμωρεί παραδειγματικά συγκεκριμένες συμπεριφορές εκπαιδευτικών, που προσβάλλουν τα ατομικά δικαιώματα μαθητών. Θα ήταν απαραίτητο να συστήσει στους διδάσκοντες να απομακρύνουν από τις αίθουσες τις προσωπικές τους απόψεις για άτομα, θρησκεύματα και πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις και να κάνουν το λειτούργημά τους με γνώμονα την επιστήμη τους και όχι τις δικές τους- υποκειμενικές θέσεις. Τέλος, θα ήταν απαραίτητο να αυξήσει τις ώρες των θρησκευτικών στα σχολεία και να αναβαθμίσει το μάθημα, δίνοντας χρόνο στους αρμόδιους εκπαιδευτικούς να διδάξουν την ουσία πίσω από τις παραβολές, το Πνεύμα πίσω από το Γράμμα. Μόνο έτσι θα μπορέσει να εξασφαλίσει την προστασία των προσωπικών δεδομένων των αυριανών πολιτών και το σεβασμό
στην ιδιαιτερότητα. Η Θεολογία ως σχολικό μάθημα και ως επιστήμη είναι η μόνη που δύναται να συμμαχήσει ουσιαστικά με την Πολιτεία στον πόλεμο κατά του θρησκευτικού στιγματισμού, αφού το συγκεκριμένο όνειρο της δεύτερης αποτελεί
αντικείμενο έρευνας της πρώτης. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων του κάθε πολίτη είναι πολύ σημαντικό ζήτημα, για να αντιμετωπίζεται με την τακτική που ακολούθησε ο Μέγας Αλέξανδρος στον Γόρδιο Δεσμό. Δεν έχουμε δικαίωμα να κόψουμε αυτό που μας φαντάζει άλυτο, ούτε μπορούμε, σαν το κυνηγό του Αισώπου, να αναζητούμε τα ίχνη του θηρίου, αντί για το ίδιο το θηρίο. Και κυρίως δεν έχουμε το δικαίωμα να αποδυναμώσουμε την Παιδεία, εξαιτίας της αδυναμίας μας να την προστατέψουμε. Η κατάργηση του μαθήματος των Θρησκευτικών δε θα κάνει πιο ελεύθερα τα παιδιά μας, όπως έχουν αποδείξει οι συμπεριφορές νέων σε προηγμένα Κράτη που τόλμησαν να αρνηθούν τις υπηρεσίες του Θεολογικού προβληματισμού. Θα τα κάνει περισσότερο αντικοινωνικά , λιγότερο οχυρωμένα και επομένως πιο ευάλωτα.
Πριν προχωρήσει λοιπόν η Πολιτεία στην καταδίκη των Θρησκευτικών, ας κάνει τον κόπο να στρέψει το βλέμμα πίσω στην ιστορία, και σα δίκαιος κριτής να διαγνώσει τι κέρδισε και τι έχασε η ανθρωπότητα από τη συγκεκριμένη γνώση και αν οι πληγές που φέρει από τη Θεολογία προέρχονται από την επιστήμη ή από ανθρώπους που πίστευαν πως την υπηρετούσαν.
Είναι βέβαιο ότι η ιστορική αναδρομή θα αποδείξει πως ο μοναδικός εχθρός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
είναι ο άνθρωπος και η αδυναμία του να χαλιναγωγήσει τον εγωισμό του.
Αφήστε τη γνώση στο χώρο της και χτυπήστε τον εχθρό, όσο ψηλά κι αν στέκεται!