Ο κουρδικός αγώνας απελευθέρωσης, η Τουρκία και η Ευρώπη Φάνης Μαλκίδης 02 June 2005 Ο κουρδικός αγώνας απελευθέρωσης, η Τουρκία και η Ευρώπη Του Φάνη Μαλκίδη 1. Εισαγωγή Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης για τον (φυλακισμένο ) ηγέτη του ΡΚΚ Αμπντουλάχ Οτσαλάν σηματοδοτεί μία νέα περίοδο για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία, αλλά και μία νέα αρχή στον κουρδικό αγώνα απελευθέρωσης. Παράλληλα σηματοδοτεί το γεγονός ότι η Ευρώπη παρά τα προβλήματά της αποτελεί όαση δημοκρατίας στη σημερινή ζούγκλα, ωστόσο φανερώνει ξεκάθαρα τα άγχη, τις ανασφάλειες και τις φοβίες του κατεστημένου στην Τουρκία, στρατιωτικού και πολιτικού, που μπροστά στις εξελίξεις που σημειώνονται διεθνώς για το Κουρδικό ζήτημα (π.χ Ιράκ), αγωνιά για την επιβίωσή του και την ένταξή του στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Άλλωστε αναφορά στην υπόθεση υπήρξε και από πλευράς Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο εκπρόσωπος της οποίας ανέφερε ότι «η Ε.Ε. αναμένει από την Τουρκία να σεβαστεί την απόφαση του Δικαστηρίου. Η Τουρκία είναι μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης και ως εκ τούτου οφείλει να υλοποιεί όλες τις αποφάσεις του Δικαστηρίου. Στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων χαρακτηρίζεται παράτυπη η εκδίκαση της υπόθεσης Οτσαλάν και αναφέρεται ότι από τη σύλληψη του Οτσαλάν στην Κένυα μέχρι και την ολοκλήρωση της εκδίκασης παραβιάστηκε η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Και αυτό επειδή ο Οτσαλάν δεν οδηγήθηκε στο δικαστήριο αμέσως μετά τη σύλληψή του, δεν υπήρξε αμερόληπτη δίκη, επειδή σε ένα τμήμα της διαδικασίας πρόεδρος του δικαστηρίου ήταν στρατιωτικός, και υπήρξε θανατική ποινή ως αποτέλεσμα παράτυπης εκδίκασης . 2. Η Τουρκική αντίδραση Ο πρόεδρος Σεζέρ έριξε ευθύνες στην κυβέρνηση, για το νομικό πρόβλημα που υπάρχει, αφού αν η επιτροπή υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης κρίνει ότι πρέπει να επαναληφθεί η δίκη, αυτό δεν μπορεί να γίνει με βάση τους υπάρχοντες νόμους στην Τουρκία και άρα θα χρειαστεί παρέμβαση του νομοθέτη. Ο νόμος περί ποινικής δικονομίας αναφέρεται στις περιπτώσεις επανάληψης της δίκης, ύστερα από σχετική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, αλλά θέτει έναν περιορισμό. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι η επανάληψη της δίκης μπορεί να γίνει μόνο με βάση αποφάσεις που έχουν οριστικοποιηθεί μέχρι τις 4 Φεβρουαρίου 2003 και προσφυγές που έχουν γίνει μετά την ημερομηνία αυτή. Η προσφυγή Οτσαλάν, όμως, έχει γίνει πριν από την ημερομηνία αυτή και αυτό είναι το πρόβλημα που εννοεί ο Σεζέρ. Η τουρκική κυβέρνηση, με τη σειρά της φαίνεται ότι δεν διατίθεται να ανοίξει τον δρόμο της επανάληψης με δική της πρωτοβουλία, δηλαδή με νομοθετική ρύθμιση, αφού ο Ερντογάν δήλωσε ότι ο λόγος ανήκει στην τουρκική δικαιοσύνη, η οποία φυσικά, με βάση τα σημερινά δεδομένα, δεν μπορεί να δεχθεί την επανάληψη της δίκης. Η δήλωση αυτή εκφράζει τον μέσο όρο των αισθημάτων της κοινής γνώμης σχετικά με την απόφαση που έλαβε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, στρατηγός Γιασάρ Μπουγιούκανιτ, επισήμανε ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είναι μία από τις πλευρές στην υπόθεση αυτή και είναι γνωστές οι θέσεις μας. Ο υπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Ιλκέρ Μπασμπούγ, είπε πως κατά τον αντιτρομοκρατικό αγώνα (εννοώντας τον απελευθερωτικό αγώνα των Κούρδων ), οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είχαν χιλιάδες θύματα και συνεπώς δεν μπορεί κανείς να περιμένει να είμαστε αμερόληπτοι. Το υπουργείο Εξωτερικών, ανέφερε ότι το ζητούμενο είναι η απόφαση της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης και υπογράμμισε ότι θα γίνουν τα δέοντα, με βάση τις διεθνείς συμφωνίες που έχει υπογράψει η Τουρκία και τους ισχύοντες νόμους. Ο πρόεδρος του (κεμαλικού ) Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, Ντενίζ Μπαϊκάλ, ανέφερε ότι το Δικαστήριο δεν αποφάσισε την επανάληψη της δίκης και συνεπώς θα ήταν μέγα λάθος η επανάληψη, ενώ το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα (DEHAP), ανέφερε ότι η επανάληψη της δίκης θα είναι μια διαδικασία κατά την οποία μπορούν να γίνουν νέα ανοίγματαγια την επίλυση του Κουρδικού. 3. Οι Κούρδοι Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τον Οτσαλάν αποτέλεσε μία αφορμή για την επανεμφάνιση του κουρδικού ζητήματος στην Τουρκία. Όχι βέβαια πως είχε σταματήσει ποτέ ο (ένοπλος και πολιτικός) αγώνας των Κούρδων για ελευθερία, αφού τα ελλαδικά κεντρικά μέσα ενημέρωσης έχουν επιβάλλει το νόμο της σιωπής για αυτόν. Μία σημαντική εξέλιξη που συνέπεσε με την απόφαση είναι αυτή επανίδρυσης του ΡΚΚ, του κόμματος που ταυτίστηκε με τον αγώνα του κουρδικού λαού για ελευθερία. Διακοσιοιπέντε αντιπρόσωποι εξέδωσαν διακήρυξη ανήμερα των γενεθλίων του Οτσαλάν, οι οποίοι αφού κάνουν αναδρομή στην ιστορία του κόμματος, η οποία καταλήγει με την εκτίμηση ότι ο κούρδος ηγέτης συνελήφθη ως αποτέλεσμα διεθνούς συνωμοσίας, ζητούν συνομοσπονδία με την Τουρκία, θέση με την οποία συμφωνεί και ο Οτσαλάν αφού αποτελεί μία λύση όχι μόνο για τους Κούρδους και την Τουρκία, αλλά και για ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Η απόφαση της Δικαστηρίου του Συμβουλίου της Ευρώπης που διασώζει τη δημοκρατικότητά της, ήταν σημαντική γιατί ήρθε σε μία στιγμή, που εγχώριοι και ξένοι απολογητές της ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ. έχουν αποδοθεί σε αγώνα για να αποδείξουν ότι η γειτονική χώρα είναι Ελβετία στα ανθρώπινα δικαιώματα, στην ελευθερία και τη δημοκρατία. Η κουρδική Οζγκιούρ Πολίτικα, ανέφερε πως ο Οτσαλάν χαιρέτισε την απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου και εξέφρασε την ελπίδα μια νέα δίκη να του δώσει την ευκαιρία να ζητήσει περισσότερα δικαιώματα για τους Κούρδους, αφού με την επανάληψη της δίκης είναι μία ευκαιρία που δίνεται στην Τουρκία για την επίλυση του κουρδικού προβλήματος. Η εφημερίδα όμως συμπλήρωσε ότι ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν, μετά την ανακοίνωση-απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, για την παράτυπη εκδίκαση της υπόθεσής του ότι οι Κούρδοι «έχουν και άλλες εναλλακτικές λύσεις», αν δεν προχωρήσει η διαδικασία δημοκρατικής επίλυσης του προβλήματος. Μάλιστα η HPG (Λαϊκή Αμυντική Δύναμη), που είναι το στρατιωτικό σκέλος του ΡΚΚ, ανέφερε ότι θα μεταφέρει το αντάρτικο στα μεγάλα αστικά κέντρα της Τουρκίας για την περίπτωση που η Άγκυρα δεν επιλύσει με δημοκρατική μέθοδο το κουρδικό ζήτημα και επιμείνει στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, γεγονός που έρχεται να προστεθεί στις εξελίξεις που κλιμακώνουν την ένταση γύρω από το Κουρδικό. Μάλιστα η κουρδική «Οζγκιούρ Ουλκέ», έγραψε ότι HPG θα συνεχίσει τις μάχες στα βουνά, αλλά ότι η οργάνωση κρίνει πως δεν μπορεί να υπάρξουν εκεί μεγάλες επιτυχίες και έτσι αποφάσισε ότι οι μάχες θα μετατοπιστούν προς τα αστικά κέντρα. Η εφημερίδα έγραψε επίσης, ότι η Τουρκία πραγματοποιώντας τις στρατιωτικές επιχειρήσεις έχει την υποστήριξη των ΗΠΑ και της Ε.Ε. και ισχυρίστηκε ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις ετοιμάζονται για εισβολή στο βόρειο Ιράκ, αφού έτσι διασφαλίζεται η παρουσία της στο πλούσιο σε πετρέλαια Κιρκούκ και διαλύει τους πυρήνες του ΡΚΚ που βρίσκονται στο ιρακινό Κουρδιστάν. 4. Συμπερασματικά Η τελευταία αυτή πρόταση των Κούρδων εκφράζει την σημερινή κατάσταση στην Τουρκία και τη μεγάλη φοβία που υπάρχει στην ελίτ της. Από την μία η Τουρκία επικαλείται τη διεθνή της εμπειρία, και «προσφέρεται» να αναλάβει καίριο ρόλο στο μεταπολεμικό Ιράκ για να μπορέσει από θέση ισχύος να «εξυπηρετήσει» καλύτερα τα κοινά τουρκοευρωπαϊκά συμφέροντα. Συγκεκριμένα ζητάει να της ανατεθεί η εκπαίδευση ιρακινών δικαστών και εισαγγελέων (εντός ή εκτός Τουρκίας) καθώς και η εκπαίδευση αστυνομικών, κατά προτίμηση, στις αντίστοιχες τουρκικές εγκαταστάσεις εκπαίδευσης, ουσιαστικά δηλαδή αναζητεί τρόπους να εισχωρήσει στη γεωπολιτική μοιρασιά του Ιράκ και, με την κάλυψη της ΕΕ, να χειριστεί προς όφελος των εθνικών της συμφερόντων το σύνθετο πλέγμα των σχέσεών της με τους Αμερικανούς και τους Κούρδους στον ιρακινό Βορρά. Ωστόσο αυτό που την απασχολεί είναι να μπορέσει να ασκήσει τον ρόλο της περιφερειακής δύναμης που θεωρεί ότι κατέχει στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, που θα απέτρεπε τη δημιουργία αυτόνομου κουρδικού κράτους στα νότια σύνορα της αφού πιστεύει ότι το γεγονός αυτό θα υπονομεύσει, την ενότητα του τουρκικού κράτους, με τη φυγόκεντρη τάση του Κουρδικού λαού στο εσωτερικό της. Άλλωστε, πολλές φορές, πολιτικοί και στρατός έχουν τονίσει ότι η Τουρκία «νομιμοποιείται» να εισβάλει στο Κουρδιστάν για να προστατεύσει τα συμφέροντά της. Ωστόσο μετά τα νέα δεδομένα στο Ιρακινό Κουρδιστάν πολύ σύντομα, το κουρδικό ζήτημα ίσως αποτελέσει τη σημαντικότερη παράμετρο στη γεωπολιτική της περιοχής ανάμεσα στον Καύκασο και τη Μεσοποταμία. Παράμετρο που δεν μπορεί παρά να σχετίζεται με την ελευθερία ενός καταπιεσμένου λαού, από το πιο απάνθρωπο ίσως καθεστώς σήμερα.