Στον Έβρο του Ορφέα Χρήστος Κηπουρός 23 May 2005 Στον Έβρο του Ορφέα «Η Ελλάδα δεν μπορεί να ζήσει άλλο φυλακισμένη στον Αθηναϊκό κλωβό» Χ. Κ. Του Χρήστου Κηπουρού {*} Μπορεί ο ποιητής της αρχαίας Ρώμης Βιργίλιος να εμπνέεται στην Αινειάδα του από την Ομηρική τεχνοτροπία και στα Γεωργικά του από τις Ησιόδειες «Ημέρες και Έργα», όμως δεν παύει να αποτελεί μεγάλο δημιουργό που ενέπνευσε με τη σειρά του τις ιστορικές περιόδους που ακολούθησαν καθώς και τους Ρωμαίους αυτοκράτορες που ηγήθηκαν σε αυτές. Τόσο τους συγχρόνους του, για λογαριασμό των οποίων συνέγραψε έργα, όσο και τους κατοπινούς του. Δυο από αυτούς είναι οι Τραϊανός και Αδριανός. Αναφέρονται, διότι ένα κοινό κατά τις προς την ανατολή εκστρατείες, ήταν η ίδρυση ή η μετονομασία πόλεων, ειδικά κατά μήκος της όχθης του ποταμού Έβρου. Σε αυτόν ο Βιργίλιος, αφιερώνει μεγάλο μέρος από το ΙV βιβλίο των Γεωργικών, διεκτραγωδώντας {1} το τραγικό τέλος του Ορφέα. Κάτι που επίσης στα δικά του έργα επαναλαμβάνει ο Οβίδιος αλλά και κάτι που δεν έκαναν ούτε ο Όμηρος ούτε και ο Ησίοδος, όπως ορθά παρατηρεί ο Αχιλλέας Σαμοθράκης {2}. Ίσως αντιτείνει κανείς ότι ως προς τις ιδρύσεις νέων πόλεων προηγήθηκαν άλλοι αφού πράγματι ο Φίλιππος και κυρίως ο Αλέξανδρος, αποτελούν τέτοιες περιπτώσεις. Όπως βέβαια υπήρχε ένα σύνολο από Ελληνικές πόλεις στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης {3}. Όμως δεν παύει να εντυπωσιάζει η ομάδα των ιδρυόμενων και των εξωραϊζόμενων πόλεων που είναι σε μικρή απόσταση αν όχι κατά μήκος των οχθών του Έβρου. Από την Τραϊνούπολη, και την Πλωτινόπολη, μέχρι την Αδριανούπολη και τη Φιλιππούπολη, καθώς και άλλες. Δεν ξέρω πόσο επηρέασε η πλωτότητα του Έβρου η οποία ασφαλώς και θα θύμιζε στους ποιητές όσο και στους αυτοκράτορες, τον πλωτό επίσης Τίβερη της δικής τους πατρίδας. Νομίζω όμως ότι ο πολεοδομικός αυτός οργασμός, οφείλεται κυρίως στη γεωοικονομία και βέβαια τη γεωστρατηγική της Θρακικής περιοχής. Τουτέστιν, στα χερσαία όσο και στα ποτάμια Δαρδανέλια, όταν ακόμη δεν υπήρχε στο χάρτη καμιά Κωνσταντινούπολη. Ο ίδιος λόγος είναι εκείνος που πολλούς αιώνες αργότερα επέβαλε στους Ρώσους να προχωρήσουν στην ίδρυση της Αλεξανδρούπολης, αφού για την ίδια και πάλι αιτία προηγουμένως, είχαν χάσει τον Κριμαϊκό πόλεμο. Μπορεί ακόμη και τα πανεπιστημιακά ιστορικά συγγράμματα να γράφουν ότι ο Τραϊανός ίδρυσε την Πλωτινόπολη προς τιμή της συζύγου του Πλωτίνης, όμως αν παράλληλα ληφθούν υπόψη οι δυόμιση χιλιάδες παραστάσεις που εκτίθενται στον ομώνυμο οβελίσκο σε γνωστή πλατεία της Ρώμης και αφορούν το νικηφόρο πόλεμο εναντίον των Δακών, τότε αντιλαμβάνεται κανείς, πόσο σοβαρό εργαλείο για την ερμηνεία της ιστορίας είναι τελικά η ανά τους αιώνες γεωοικονομία. Ένα κοινό, και σύμφωνο με όσα προβλέπουν οι δομές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναπτυξιακό εγχείρημα της παρατιβέρειας Όστιας και της διευρυμένης νομαρχιακής αυτοδιοίκησης Ροδόπης Έβρου {παρέβριες Πλωτινόπολη και Τραϊνούπολη καθώς και η Ροδοπιανή Μαρώνεια}, με τη συνεργασία των επιμελητηρίων και τη συνδρομή των δυο πανεπιστημίων των αντίστοιχων περιφερειών των δυο γειτονικών χωρών, έχει να προσφέρει πολλά. Το πρώτο βήμα θα γίνει με τη διοργάνωση εκδήλωσης, όπου μεταξύ άλλων, θα απαγγελθούν κομμάτια της Αινειάδας καθώς και τα υμνητικά για τη μουσική του Έβρου και της Ροδόπης, «Γεωργικά» του Βιργιλίου -εννοείται και το «Θράκης εγκώμιο», η ραψωδία δηλαδή γιώτα από την Ομήρου Οδύσσεια- ενώ από την άλλη, γνήσιοι Θρακιώτες απόγονοι του Ορφέα, μπορούν να τραγουδήσουν την κοινή γενέτειρα, όπως οι βάρδοι των φιλοξενούμενων θα το κάνουν με τη δική τους. Κάτι που θα επαναληφθεί στην Ιταλική Όστια, όπως σε άλλες πόλεις της Γηραιάς Ηπείρου -μέχρι τον Ισπανικό Έβρο- αναδεικνύοντας τις εν λόγω εκδηλώσεις, σε έναν νέο διαπεριφερειακό, προσοδοφόρο μάλιστα, ευρωπαϊκό πολιτιστικό θεσμό. Ο οποίος βέβαια δεν θα είναι και ο μόνος. Η παράλληλη διεθνής έκθεση οίνου -σε ό,τι αφορά τη Θράκη, βιολογικού με ιστορική ονομασία προέλευσης, με μια λέξη, Μαρωνείτη- έχει να προσφέρει και αυτή, πλείστα όσα. Όπως το ίδιο θα συμβεί με τις, ων ουκ έστιν αριθμός, ετικέτες των Ιταλικών κρασιών. Κάτι που θα μπορεί αργότερα να επεκταθεί στα τυριά, π.χ., στον Πολύφημο τυρό {4}, και στην υπόθεση της βιολογικής γαστρονομίας {5}, με την αξιοποίηση των Θρακικών αγροτικών προϊόντων αντί για τη διαιώνισή τους ως αποικιακών, όπως σήμερα. Υπάρχουν όμως και άλλα πεδία αξιοποίησης. Από την αρχιτεκτονική του Ορφικού πανέμορφου τοπίου που από κοινού με τον ομώνυμο μύθο ενέπνευσε επί αιώνες χιλιάδες ζωγράφους, μέχρι μια έμπρακτη αποδοχή της μουσικής κληρονομιάς του Ορφέα. Αν το πρώτο, μέσα από το μοντελισμό έργων προσκεκλημένων ζωγράφων και όχι απρόσκλητων χρυσωρύχων και τυμβωρύχων, αποτελεί ένα αρχέτυπο για το υφιστάμενο Θρακικό τοπίο, στο δεύτερο μια πολύμορφη επιστημονική μελέτη με κέντρο βάρους τη μουσικολογία, ίσως να καταλήξει στην αναβίωση παραγωγής της λύρας του Ορφέα. Οι ονομασίες προέλευσης δεν αφορούν μόνο τα τρόφιμα. Εκτείνονται σε πλείστα όσα μουσικά όργανα. Αδικεί νομίζω τον τόπο αυτού του πιο ξακουστού μουσικού οργάνου στην παγκόσμια ιστορία να μείνει αναξιοποίητη η συγκεκριμένη ανεπανάληπτη μυθική ονομασία προέλευσης. Να μην υπάρξει μια δημιουργική επιστροφή στο συμπατριώτη μου, που ακόμη και μέσα από τον τάφο του {6} εξέπεμπε με τη λύρα του πρόσθετη μελωδικότητα στα περί το μνήμα αηδόνια. Δεν ξέρω αν οι φευγαλέες αυτές σκέψεις για μια νέα άνοιξη επηρεάστηκαν από την αναμφισβήτητη συμβολή άλλων λυρών σε διεθνείς μουσικές βραβεύσεις, όπως η Eurovision, όμως έφτασε ένα μικρό κλάσμα δευτερόλεπτου για να επανέλθω στην όνομα και πράγμα, Αθηναϊκή ουτοπία. Μέχρι να περάσω από τα αηδόνια, στα χελιδόνια και να σημειώσω ότι σε αντίθεση με τον ουρανό της Ρώμης, που παραμένει γεμάτος με τους προπομπούς αυτούς της άνοιξης, στη δική μας πρωτεύουσα είχαν κοινή τύχη και κατάληξη με τα γαϊδουράκια του χωριού. Την εξαφάνιση. Οι εκλογικεύσεις δεν ωφελούν. Όπως έπρεπε κανείς να πει στους πρώην ταγούς, ότι από το γνωστό σήμα με το χελιδόνι της ελληνικής προεδρίας {7} της Ε.Ε. κατά το πρώτο εξάμηνο του 2003, έλλειπε το μαύρο πλαίσιο, έτσι πρέπει και σήμερα να μιλήσει στους νυν, για την Περιφέρεια 2006. Είτε για την Κρήτη 2006 είτε για τη Θεσσαλονίκη 2006. Αυτό που ήδη έκανε με έναν ευγενικό όσο έξυπνο τρόπο η ίδια η Έλενα Παπαρίζου στη συνέντευξη που έδωσε μετά από τη βράβευσή της. Αλλιώς η συσχέτιση ανάμεσα στην ώρα της περιφέρειας και τα χρόνια της Αθήνας -πότε 2004, πότε 2006 και πότε 2000 τόσο- φαντάζεται κανείς που θα παραπέμψει για άλλη μια φορά. Η Ελλάδα δεν μπορεί να ζήσει άλλο φυλακισμένη στον αθηναϊκό κλωβό. Ούτε είναι λίγα αυτά που επιβάλλουν μια πολύμορφη παράκαμψη της πρωτεύουσας. Πέραν από την αποκατάσταση και την αναπαράσταση της ιστορίας, πρόκειται και για ένα μάθημα ειρήνης με πολλαπλούς συμβολισμούς. Σύμφωνα με έναν από αυτούς, αν η γέννηση της Ρώμης παραπέμπει στην Οδύσσεια του Τρώα Αινεία, η Αινειάδα δεν μπορεί να παραπέμπει σε εισβολές. Από την Τροία ως τη Μεσοποταμία {8}. Θα συμβάλει με τον δικό της τρόπο σε αυτό, μια κοινή πολιτιστική επιχείρηση. Μεταξύ Έβρου και Τίβερη. _____________ Εικόνες Α. Ποταμός Έβρος, Πηγή: φωτογραφικό αρχείο συγγραφέα, Β. Η θανάτωση του Ορφέα, Pablo Picasso, 1930, Πηγή: on-line Picasso Project, Enrique Mallen, Σημειώσεις {1} Virgilio: Georgica IV, http://defaste.altervista.org/virgilio/georgica/IV.htm, {2} Αχ Σαμοθράκης, Η ιστορία της Θράκης, Τόμος πρώτος, Θεσσαλονίκη 1939, {3} Αντώνιος Καψής, Ο Ελληνισμός της Θράκης στους Ρωμαϊκούς χρόνους, {146 π.Χ. - 330 μ.Χ.}, Αθήνα 1963, {4} Χρήστος Κηπουρός, Πολύφημος τυρός, Θράκη 2004, βλ. μηχανές αναζήτησης, {5} ο. π. Βιολογική γαστρονομία, Θράκη 2005, 5η έκδοση, βλ. μηχανές αναζήτησης, {6}, Πλουτάρχου, Παράλληλοι βίοι, Αλέξανδρος, κεφ. 14, ...το περί Λείβηθρα του Ορφέως ξόανον (ήν δε κυπαρίττινον) ιδρώτα πολὺν υπό τας ημέρας εκείνας αφήκε... Επίσης βλέπε ο. π. {2}, {7}, Χρήστος Κηπουρός, «Ανήθικη Γεωοικονομία», Αρχές 2003, «...Προς αυτούς όμως που αποφάσισαν να βάλουν ως σύμβολο της Προεδρίας το χελιδόνι πρέπει να πούμε ότι δεν υπάρχει κάποια αντιστοιχία. Τα χελιδόνια πετάνε, συμβολίζουν την άνοιξη ενώ γνωρίζουν καλά την τέχνη να κτίζουν τον οίκο τους. Οι φωλιές τους διακρίνονται από υψηλή αρχιτεκτονική και αισθητική. Δεν έχουν κάτι κοινό με την καθηλωμένη αυτή χώρα, τον πολιτικό και δικομματικό της χειμώνα καθώς και τις κουρουπητούς πόλεις της. Με την πολιτική ως κακοτεχνία...», βλ. μηχανές αναζήτησης, {8}, Χρήστος Κηπουρός, «Ανήθικη Γεωοικονομία», Φεβρουάριος 2003, & «Τρία παραδείγματα σημειωτικής. Θράκη, Τροία και Μεσοποταμία», του ίδιου, Ιούνιος 2004, Βλ. μηχανές αναζήτησης, {*} Διετέλεσε Βουλευτής Έβρου {1993 – 2000}, Διδυμότειχο 23 Μαϊου 2005, Πρώτη Δημοσίευση Πρώτη δημοσίευση