Μια Δημοκρατία που έχει ήδη αργήσει πολύ Χρήστος Κηπουρός 14 June 2005 Μια Δημοκρατία που έχει ήδη αργήσει πολύ Πάντοτε τα σύνθετα προβλήματα έχουν απλές λύσεις Του Χρήστου Κηπουρού {*} Εφόσον ισχύει το γνωστό εκείνο Δημοκρίτειο απόφθεγμα που θεωρεί την πολιτική ως μια μεγάλη και πολύ σπουδαία τέχνη, και εφόσον η Δημοκρατία είναι κατεξοχήν έργο της πολιτικής, τότε δεν μπορεί παρά να είναι έργο τέχνης. Το πιο μεγάλο. Άσχετα αν αφορά βραχογραφίες στην αρχαϊκή Αφρική ή έργα στην κλασσική Ελλάδα ή ζωγραφικούς πίνακες στην Ευρώπη είτε σε κάποιο άλλο σημείο του πλανήτη. Σε κάθε μια από τις περιπτώσεις αυτές, αντιστοιχεί και από ένα είδος Δημοκρατίας. Από την προδημοκρατία, ας την πούμε έτσι, μέχρι την Αθηναϊκή, και μέχρι τη σημερινή της μορφή, δομή και ζωγραφιά ή βέβαια και μουτζούρα. Δηλαδή την αντιδημοκρατία. Το φετινό έτος τιμής στον Περικλή με αφορμή τα 2.500 χρόνια από τη γέννησή του, έχει να κάνει με ένα μεγάλο ζωγράφο. Τον πιο μεγάλο της αρχαιότητας. Φυσικά και με μια περίοδο της κλασσικής Ελλάδας και της Δημοκρατίας ως προς τις οποίες ο παγκόσμιος θαυμασμός παραμένει επί αιώνες αμείωτος αν δεν διευρύνεται. Δεν είναι λίγες οι ανά την οικουμένη φιλοσοφικές σχολές πολιτικών ή κοινωνικών επιστημών, που έχουν βυθοσκοπήσει την Αθηναίων Πολιτεία. Τη σχέση ανάμεσα στους δυο ιστορικούς αυτούς θεσμούς της ανθρωπότητας. Την πόλη -άνδρες γαρ πόλις και ου τείχη, ουδέ νήες ανδρών κεναί, λέει ο Θουκιδίδης- και τη Δημοκρατία. Δηλαδή τη δημιουργία των έργων τέχνης. Εννοείται τη δημιουργία του πολιτισμού με τα μεγαλύτερα παγκόσμια μνημειακά έργα. Από τη φιλοσοφία και την αρχιτεκτονική, ως τις καλές τέχνες και το θέατρο, και τόσα άλλα. Αυτά βέβαια δεν σημαίνουν ότι λείπουν οι αρνητικές πλευρές. Η γνωστή ανδροκτονία της Μήλου ή η υπεξαίρεση του ταμείου της συμμαχίας της Δήλου με το οποίο έγιναν τα έργα, αποτελούν τέτοιες περιπτώσεις. Υπάρχουν φυσικά και άλλες. Όμως θα μπορούσαν και να ξεχαστούν κάποιες, αν δεν διαιωνίζονταν μέχρι σήμερα, και βέβαια, όχι για κάτι που αξίζει. Αυτό γιατί η Αθήνα είναι η μόνη πρωτεύουσα στην Ευρώπη η οποία σκαρφίζεται κάθε τύπου κόλπα, προκειμένου να ιδιοποιείται τα όποια κονδύλια των πακέτων. Αν τώρα κάποιοι επιμένουν σε μια άλλου τύπου κριτική οπτική στην αρχαία Αθήνα, επικαλούμενοι π.χ. την ύπαρξη των δούλων, σε αυτούς απαντά εύστοχα ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Τόσο για το ότι και άλλοι τόποι είχαν δούλους, όμως δεν γέννησαν Δημοκρατίες, όσο το ότι ακόμη και όταν επαναστάτησαν οι δούλοι, εξέλεξαν βασιλείς. Δεν θέσπισαν καινούργιους Δημοκρατικούς θεσμούς. Μια διαπίστωση που δε σημαίνει βέβαια ότι ο μεγάλος αυτός νεοέλληνας φιλόσοφος ήταν υπέρ κανενός δουλοκτητικού συστήματος ή των όποιων διάδοχων συστημάτων του, όπως πολλοί τον συκοφάντησαν. Όμως από την άλλη, ναι μεν η Αθήνα είναι ο γενέθλιος τόπος της Δημοκρατίας, αλλά η γέννηση αυτή αφορά μια συγκεκριμένη μορφή και σύστημα. Την Εκκλησία του Δήμου, την Αγορά, την Άμεση Δημοκρατία, την ανακλητότητα των όποιων εκπροσώπων κλπ. Τα λέω αυτά γιατί η Δημοκρατία ως ψήγμα αν όχι σε εμβρυακή μορφή, υπήρχε από πολύ πιο πριν. Η ηλικία της είναι πολύ μεγαλύτερη από δυόμιση ή και τρεις χιλιετίες. Από την ηλικία δηλαδή της Ελληνικής πόλης. Αν είναι συγγενής με κάποιαν άλλη, αυτή είναι η ιστορία, στα σπλάχνα της οποίας κυοφορήθηκε επί αιώνες αναρίθμητους, προηγουμένως. Αν πάλι είναι συνομήλικη με κάποια άλλη, αυτή είναι η κοινωνία. Αυτό συμβαίνει με τα προϊστορικά και τα παραδοσιακά χωριά, όπου μάλιστα σε αντίθεση με τους εναπομείναντες Ευρωπαϊκούς και άλλους, βασιλικούς οίκους ή και οίκους πολιτικούς κάποιων χωρών, υπάρχουν θεσμοί, όπως ο μάγος του Αφρικανικού χωριού, για τον οποίο δεν ισχύει η κληρονομικότητα. Μπορεί να ασχολείται, με την τέλεση των όποιων «θαυμάτων», με γιατροσόφια, με τη μαντική ή ακόμη και τη σοφία, παράλληλα όμως δεν δημιουργεί οικογένεια. Επιλέγει αυτόν που θα τον διαδεχθεί, ανάμεσα στα μικρά παιδιά του χωριού. Μια επιλογή που πέραν του όποιου μυστικισμού, σαφώς ενέχει σεβασμό θρησκευτικής αλλά και Δημοκρατικής μορφής στον κοινό τόπο, στη μνήμη όσο και στη συνέχεια της φυλής. Συστατικά για την εν ειρήνη διαβίωσή της αλλά και για μια Δημοκρατία με άγραφους θεσμούς μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται και οι συνελεύσεις των συγκεκριμένων ταγών. Ζητήματα τα οποία ναι μεν αφορούν την εθνολογία και την ανθρωπολογία, παράλληλα όμως οφείλουν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον της πολιτικής σκέψης ως προς την καταγωγή και την ηλικία της Δημοκρατίας. Ότι πριν από την Ελληνική πόλη-κράτος, υπήρξε το ομώνυμο χωριό. Ένα είδος πρωτόγονης Δημοκρατίας, ανεξάρτητα αν οι κοινωνικοί φορείς της, δεν το γνώριζαν. Κάτι που συμβαίνει σε πλείστες όσες περιπτώσεις άλλωστε, στην ανθρώπινη ιστορία. Ο αρχέγονος αυτός Δημοκρατικός θεσμός της κοινότητας, δεν είναι άλλος από το γέροντα σοφό. Ο οποίος ναι μεν δεν λέγονταν τότε πρόεδρος ή πρωθυπουργός, όμως ακόμη και στις ημέρες μας στη συλλογική του εκδοχή ως Γερουσία, συνεχίζει να αποτελεί βασική συνταγματική συνιστώσα της Δημοκρατίας σε πάρα πολλές χώρες, από τις πιο ανεπτυγμένες μάλιστα της Ευρώπης. Γεννάται όμως και ένα εύλογο ερώτημα. Αν η σοφία στη μικρή κοινωνία του χωριού ενυπήρχε στις προτάσεις του γέροντα σοφού της, και στην αρχαία Ελληνική πόλη οι σοφοί της, είναι αυτοί που σημάδεψαν την ιστορία, που βρίσκεται στη σημερινή Ελλάδα; Αν δε στην υπόλοιπη γηραιά Ήπειρο τη συναντά κανείς άλλες φορές στις Γερουσίες των χωρών της και άλλες, στα think tanks, σε ποιο σημείο άραγε πρέπει να την ψάξει κανείς σήμερα στη γενέθλια χώρα της; Δεν λέω να γίνει και εδώ Γερουσία ή κάποιο άλλο Ελεγκτικό πολιτικό Σώμα απέναντι στην Κυβέρνηση. Λέω να θεσμοθετηθούν οι δύο ανεξάρτητες πνευματικές αρχές της Ελληνικής Δημοκρατίας, όπως πρότεινα σε προηγούμενα κείμενα {1}. Δυο ινστιτούτα που να υπάγονται στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, απευθείας. Γιατί ποιος μπορεί να υπερασπιστεί με βάση τη λογική, ότι είναι ποτέ δυνατόν από τη μια ο ανώτατος άρχων που εγγυάται τη Δημοκρατία και την ενότητα του έθνους, να είναι ο ίδιος άνθρωπος με εκείνον που από την άλλη υπηρετεί ένα θεσμό απολύτως διακοσμητικό; Τι άλλο άραγε είναι σχιζοφρένεια; Στην περίπτωσή μας, Πολιτειακή; Η υπαγωγή στις αρμοδιότητές του, του ορισμού των εκπροσώπων του κράτους στις περιφέρειες, όσο και των δυο ιδρυμάτων, που έλεγα πριν, μπορεί να μην αποτελεί τη χρυσή τομή, όμως είναι το ελάχιστο αντίδοτο στον παραλογισμό που έλεγα. Το οποίο οφείλει να μπει στη νέα αναθεώρηση του Συντάγματος. Αντίθετα μπορεί να αποτελέσει έναν νέο άγραφο νόμο ο τρόπος με τον οποίο ο ουσιαστικός ανώτατος άρχων της χώρας, δηλαδή ο πρωθυπουργός, θα αναδεικνύεται σε πρωθυπουργό όλων των Ελλήνων. Μιλώ για ένα ηθικό ασυμβίβαστο, σύμφωνα με το οποίο ο πρωθυπουργός οφείλει να εκπροσωπεί αποκλειστικά την πολιτεία -το όλον, όχι το μέρος, το κόμμα- που σημαίνει τον απογαλακτισμό. Αποχή από κομματικές δραστηριότητες όσο θα βρίσκεται στο ύπατο αξίωμα. Δεν συνάδουν «η κυβέρνηση όλων των Ελλήνων» από τη μια, και «η δική μας παράταξη» από την άλλη. Ούτε καθιερώθηκε το ηθικό αυτό ασυμβίβαστο, τυχαία σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Επιπλέον τι είδους Δημοκρατία άραγε και πολιτικός πολιτισμός είναι η επιβολή του σαράντα τόσο τοις εκατό -αν είναι και τόσο- επί του υπόλοιπου, που είναι πολύ μεγαλύτερο από το πενήντα. Ποσοστά τα οποία προτού εισέλθουν στη Βουλή υφίστανται τις αλχημείες των κατά καιρούς εκλογικών συστημάτων ώστε το ένα να γίνεται πολύ μεγαλύτερο, και το δεύτερο, μικρότερο; Και άλλα μόλις και μετά βίας να εισέρχονται ενώ για πολλά να αποτελεί χαριστική βολή; Ακόμη και αν δεχθεί προς στιγμή κανείς τα γνωστά όσο και διάτρητα βέβαια επιχειρήματα για τη μη δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης, σε τι εμποδίζει η θέσπιση της απλής Αναλογικής στις περιφερειακές εκλογές, ώστε μετά από μια εμπειρία εφαρμογής, να επεκταθεί στις Βουλευτικές εκλογές; Απλούστατα αν προσκρούει σε κάτι, αυτό είναι η απουσία στοιχειώδους Δημοκρατικής παιδείας. Διατείνονται ότι είναι Δημοκράτες, όμως αυτό δεν αρκεί. Το ζήτημα είναι τι κάνουν στην πράξη. Και η πρόσφατη ιστορία όσο η σημερινή πραγματικότητα διδάσκουν ότι όχι μόνο η αναλογική δεν πρόκειται να θεσμοθετηθεί στο περιφερειακό επίπεδο αλλά ούτε καν να θεσμοθετηθεί το ίδιο το περιφερειακό επίπεδο. Οι αιρετές περιφέρειες. Ας μην επεκταθώ στις εντυπώσεις που θα αποκομίσουν τυχαίοι πολίτες, Έλληνες ή ξένοι, νέοι ή ακόμη και έφηβοι μαθητές, που θα βρεθούν στο Ελληνικό ημικύκλιο παρακολουθώντας τους καυγάδες της Βουλής. Ούτε χρειάζεται να μιλήσω για το άκρο άωτο της ενδημούσας πολιτικής ματαιοδοξίας, τον ανεκδιήγητο εκείνο θεσμό των χειροκροτημάτων, σύμφωνα με τον οποίο η αντιπολίτευση ποτέ δεν χειροκροτεί τη συμπολίτευση και αντιστρόφως, όσο και ότι πάντοτε αμφότερες χειροκροτούν τους εαυτούς τους. Ακόμη και όταν ακούν εξυπνάδες αν όχι βλακείες ή το χειρότερο, επιδείξεις υψηλών τόνων που φτάνουν να συνιστούν ένα μείγμα υποκριτισμού και υστερισμού αν όχι χουλιγκανισμού. Κάτι που ασφαλώς γίνεται εν γνώσει των συμμετεχόντων, αλλά και που ως σύνθεση δεν συναντάται σε καμιά βιβλιογραφία με παθολογίες. Αυτή είναι η Ελληνική Βουλή. Αυτή βλέπουν οι πολίτες. Αν τη βλέπουν. Όμως και το σβήσιμο της τηλεόρασης δεν είναι λύση. Σε κάθε περίπτωση δεν είναι κάτι το συλλογικό. Οφείλω όμως να σημειώσω ότι θα ήταν πολύ διαφορετικά τα πράγματα αν η ανάληψη σύνταξης των βασικών έστω νομοσχεδίων, γινόταν από τα ινστιτούτα που έλεγα πιο πάνω. Από τη μια θα θεραπεύονταν η χρόνια όσο και οξεία αυτή παθολογική κατάσταση, από δε την άλλη θα έπαιρνε τη θέση της, ένα νέο πολιτικό κλίμα που τόσο έχει ανάγκη ο τόπος. Όπως έχει μεγάλη ανάγκη από την πολιτική. Επίσης από επιστήμονες τόσο στην πολιτική όσο στη διοίκηση. Δεν λέω να κάνουμε, όπως άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, εθνικές σχολές διοίκησης. Λέω ότι λείπει από την Ελλάδα μια πανεπιστημιακή σχολή πολιτικής φιλοσοφίας {2}. Μάλιστα ένα διεθνές, όχι μόνον Ευρωπαϊκό ίδρυμα, εξεύρεσης μεταξύ των άλλων, και τρόπων συλλογικής εισαγωγής και επεξεργασίας της πολιτικής σκέψης. Από αυτή και αν έχει ανάγκη η χώρα. Και που θα είχε ακόμη και αν είχαμε πολιτικά κόμματα. Πόσο μάλλον τώρα, που στις πολιτικές κομματικές δεξαμενές ιδεών δεν υπάρχει στάλα από τέτοια πνευματικά προϊόντα. Μερικά μόνο εισαγωγής, συναντά κανείς, που ναι μεν δεν είναι κάτι τι το απορριπτέο, όμως που συνήθως πρόκειται περί μεταλλαγμένων. Αν παράγονταν ιδέες, θα είχε άλλη μορφή και η Δημοκρατία. Γιατί αυτό σημαίνει η λέξη «ιδέα». Τη μορφή. Τη μορφή και την εμφάνιση της Δημοκρατίας. Από το θεσμικό της πρόσωπο και το σώμα, μέχρι το φόρεμα. Πόσο μάλλον όταν στα χαρτιά λατρεύεται στη Βουλή, στο γνωστό αυτό και ως Ναό της Δημοκρατίας. Και η οποία είναι αυτονόητο ότι θα ανακαλεί στη μνήμη, κάτι το όμορφο, και όχι το άμορφο. Η ομορφιά ή η αμορφία άλλωστε είναι που θα κρίνουν το κατά πόσο η πολιτική αποτελεί τέχνη ή κακοτεχνία. Πόσο μάλλον η πιο σπουδαία τέχνη, όπως έλεγα στην αρχή. Θα πουν πολλοί ότι η αμορφία, ειδικά της πρωτεύουσας, είναι και αυτή απόρροια πολιτικής. Το ζήτημα όμως είναι πότε σε όλες αυτές τις δεκαετίες η πολιτική δεν έδρασε ως κακοτεχνία. Γιατί υπάρχουν και νεότερες περίοδοι της αρχικής. Όσο άστοχο ήταν το «έξεστιν Κλαζομενίοις ασχημονείν» για την περίπτωση την οποία ειπώθηκε, τόσο εύστοχο είναι σήμερα το «έξεστιν πολιτική Ελλάδι ασχημονείν». Εάν μάλιστα υπάρχει, που υπάρχει, πολύμορφη σχέση ανάμεσα στη σκέψη του ανθρώπου και στο κάθε τύπου περιβάλλον, οι παρενέργειες διαχύθηκαν παντού. Αν η ελίτ της χώρας ζούσε εκτός Αθηνών, θα ήταν πολύ διαφορετικά σήμερα τα πράγματα. Ναι μεν μερικές φορές ακόμη και η φυλακή εμπνέει, όμως πόσες είναι; Όταν όλοι αυτοί που έλεγα, θέλουν να απορρίψουν κάτι, κάποια πρόταση, το πρώτο που προβάλλουν συνήθως είναι ότι βρίσκεται εκτός τόπου και χρόνου. Προφανώς, επειδή οι ίδιοι βρίσκονται εκτός τόπου και χρόνου. Γιατί τόσο το ένα όσο το άλλο λείπουν από την πόλη όπου κατοικοεδρεύουν, και την οποία δεν σεβάστηκαν όπως όφειλαν. Ακόμη και αυτή την κλασσική της περίοδο. Δεν λέω, καλές είναι οι επέτειοι, όπως το έτος του Περικλέους. Και ειδικά η Εκάβη. Όμως οι εκδηλώσεις στους Δελφούς, δεν φτάνουν. Όφειλαν να επεκταθούν στο χώρο των διεθνών πολιτικών πρωτοβουλιών. Με την ευκαιρία ανάληψης καθηκόντων μέλους στο συμβούλιο ασφαλείας του ΟΗΕ, η Ελλάδα μπορεί κατά την ημέρα έναρξης των εργασιών του Οργανισμού, να προτείνει την Παγκόσμια Ημέρα της Πολιτικής και της Δημοκρατίας και παράλληλα να προσφέρει ένα συμβολικό δώρο, σε όλες ανεξαίρετα τις χώρες μέλη. Δυο Ελληνικά κλασσικά υφαντά, ώστε αν θέλουν, να ράψουν ισάριθμα ταγιέρ για δυο νεαρά τους κορίτσια που θα τα φοράνε την ημέρα και την ώρα της γιορτής στα Προεδρικά Μέγαρα του πλανήτη. Το ταγιέρ της πολιτικής και το ταγιέρ της Δημοκρατίας. Όμως από την άλλη διερωτώμαι, δεν δικαιούνται άραγε οι δυο τελευταίες έναν διαρκή Διάλογο για την τύχη τους; Επόμενα και στην ίδια τη γενέτειρα χώρα τους; Γιατί μεταξύ των άλλων, με ποια πράξη αποδεικνύεται ο σεβασμός εκ μέρους της πολιτικής Ελλάδας προς τις ίδιες, όσο στους κλασσικούς θεσμούς; Από τις τράπεζες ιδεών του Αναξαγόρα και του Πρωταγόρα, επί Περικλέους, μέχρι την Άμεση Δημοκρατία; Που είναι άλλωστε τα δημοψηφίσματα τα οποία αν μη τι άλλο θα αποτελούσαν μια μορφή ανανέωσης της ετυμηγορίας; Και γιατί παντού στη Γηραιά Ήπειρο να γίνονται εκτός από εδώ; Ή μήπως σε αυτόν τον τόπο δεν υπάρχουν μεγάλα ζητήματα, όπως επιτάσσει το Σύνταγμα; Τι είναι το Περιφερειακό, με το οποίο συμφωνούν στα λόγια όλοι; Πως γίνεται η αυτοθέσμιση να είναι παρούσα, και στο βυθό της ιστορίας ακόμη, που σημαίνει ότι αποτελεί έκφραση αδίδακτης μεν, λογικής δε, της κοινωνίας, αλλά στην επιφάνεια της ιστορίας, στο παρόν, να παραμένουν οι αθεσμικές περιφέρειες; Η ιστορία επίσης διδάσκει ότι η μακροχρόνια παραμονή πολιτικών προσώπων στον πρωθυπουργικό θώκο δεν σημαίνει ντε και καλά μια Δημοκρατική διαδρομή. Πόσο μάλλον όταν η κυβερνητική μακροημέρευση στηρίζεται τελικά σε εξωγενείς και εξωθεσμικές αντιδημοκρατικές πηγές, όπως γίνεται με τα όποια τηλεοπτικά Λιόσια και τους γλάρους τους. Και καταρχήν όταν αντί του πρωθυπουργού όλων ανεξαίρετα των πολιτών της χώρας, προς τους οποίους όφειλε, όπως ο γέρων σοφός, να δεικνύει το δρόμο -αυτό σημαίνει στα αρχαία Ελληνικά η λέξη «ηγούμαι» και η λέξη «ηγέτης»- να αποκαλύπτεται η πλεγματική διανοητική και πολιτική του υπόσταση, η οποία φτάνει μέχρι τη διαγραφή δικαιωμένων ιστορικά και πολιτικά στάσεων. Επειδή δε πολλές φορές γίνεται συζήτηση για το προς αποφυγήν παράδειγμα, ένα τέτοιο δεν είναι οι συγκεκριμένοι φορείς ιδεών, Βουλευτές ή άλλα πολιτικά πρόσωπα, αλλά οι άσοφοι πρωθυπουργοί. Όταν όμως μια κυβέρνηση ή Βουλή περιφρονεί ώριμα ιστορικά αιτήματα, με άλλα λόγια όταν δεν έχει ηγεσίες να τα πιάνουν οι κεραίες τους, τότε θα πρέπει να ετοιμάζεται και να τα πληρώσει. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Τότε ακόμη και ο πιο πιστός τους φίλος, τα ΜΜΕ, δεν μπορούν να κάνουν τίποτε. Όπως δεν έκαναν τίποτε στις προηγούμενες Βουλευτικές εκλογές και όπως δεν έκαναν στο Δημοψήφισμα για την Κύπρο. Όπως δεν έκαναν και σε άλλες χώρες σε πρόσφατα δημοψηφίσματα. Οι ετυμηγορίες των λαών διδάσκουν αυτό ακριβώς. Να μη πω ότι σε όλες τις περιπτώσεις οφείλεται και χάρη στα Μέσα που με τη γνωστή αυτή στάση τους, τις διευρύνουν. Μια ματιά στο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα αρκούσε ώστε να διαπιστώσει κανείς ότι αντί να βρίσκεται προς το μέρος της κοινωνίας, εκείνο «διακονεί» την οικονομία. Αντί έστω για μια χρυσή τομή ανάμεσα στις δυο, δίνει την αίσθηση ότι πρόκειται περί εμπορικής συμφωνίας. Κάνουν μεγάλο λάθος όλοι εκείνοι οι οποίοι αντί για τον απαιτούμενο πολιτικό προβληματισμό ή ακόμη και την πρόταση για ανάκληση και προετοιμασία νέου πολιτικού κειμένου, επιχειρούν να ποινικοποίησουν το Γαλλικό ειδικά «όχι». Κάτι που ήταν η αναμενόμενη όσο και λογική απάντηση που μεταξύ άλλων, συνιστά διεκδίκηση του δικαιώματος των Ευρωπαϊκών λαών στην ομώνυμη πολιτισμική τους κληρονομιά. Εννοείται βέβαια ότι η πολιτική Ελλάδα είναι αυτή που χρειάζεται τα πιο πολλά μαθήματα από κάθε άλλον. Αν μη τι άλλο δεν την τιμά να συντάσσεται κάθε φορά με το «ναι», οι ετυμηγορίες να τη διαψεύδουν, και εκείνη να φέρεται σαν να μην έχει συμβεί τίποτε. Δεν πειράζει που το βάρος για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα το σήκωσαν άλλοι λαοί. Αυτό που πειράζει εδώ είναι που δεν έγινε και δεν γίνεται ένα Δημοψήφισμα για το περιφερειακό {1}. Να κοπεί ο Ελληνικός γόρδιος. Μιλώ πάλι για χρυσή τομή, που έπρεπε, προ πολλού ήδη χρόνου, αντί να βρίσκεται προς το μέρος της γνωστής τηλεόρασης, να πήγαινε προς το μέρος της επόμενης Δημοκρατίας. Μια Δημοκρατία που έχει ήδη αργήσει πολύ. __________ Σημειώσεις {1} Χρήστος Κηπουρός, 4η Δημοκρατία, 36η έκδοση, Συμβόλαιο με τις περιφέρειες, Θράκη 2005, Βλ. μηχ. Αναζήτησης στο διαδίκτυο. {2} ο. π. Τα γέλια του Δημόκριτου, Θράκη 2004, επίσης βλ. μηχανές αναζήτησης, {*} Διετέλεσε Βουλευτής Έβρου {1993-2000}, Θράκη Ιούνιος 2005, Πρώτη δημοσίευση Πρώτη δημοσίευση