[Το άρθρο αυτό σε μορφή pdf]
ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ –ΚΟΣΣΥΦΟΠΕΔΙΟ: ΠΟΡΕΙΕΣ ΑΝΤΙΘΕΤΕΣ
Κωνσταντῖνος Χολέβας
Πολιτικός Ἐπιστήμων
Ἡ παρακολούθηση τῆς ἐπικαιρότητος, ὅσο κι ἄν εἶναι μερικές φορές κουραστική ἤ χρονοβόρος γιά τόν ἁπλό πολίτη, μᾶς δίνει ἀφορμές γιά σκέψεις, συγκρίσεις, συσχετισμούς καί προβληματισμούς. Δύο πρόσφατα γεγονότα θά σχολιάσουμε σήμερα δεδομένου ὅτι ἔχουν κάποια στοιχεῖα πού τά συνδέουν μεταξύ τους. Ἀναφερόμαστε συγκεκριμένα στίς ἐκλογές γιά τήν Τοπική Αὐτοδιοίκηση στήν γειτονική μας Ἀλβανία ( 12 Ὀκτωβρίου τ.ἔ.) καί στήν πρώτη ἐπίσημη συνάντηση Σέρβων καί Ἀλβανῶν ἐκπροσώπων γιά τόν καθορισμό τοῦ μέλλοντος τοῦ Κοσσυφοπεδίου ( μέσα Ὀκτωβρἰου τ.ἔ.) . Οἱ βιαιότητες καί ἡ καλπονοθεία στήν Χειμάρρα ἀφ’ ἑνός καί ἡ ἐμμονή τῶν Ἀλβανῶν στήν πλήρη ἀνεξαρτητοποίηση τοῦ Κοσσυφοπεδίου ἀφ’ ἑτέρου καταδεικνύουν μία ἐνίσχυση τῶν ἀκραίων τάσεων στούς κόλπους τοῦ ἀλβανικοῦ ἐθνικισμοῦ. Ἐξ ἄλλου τό γεγονός ὅτι καί στήν Βόρειο Ἤπειρο καί στό Κοσσυφοπέδιο οἱ καταπιεζόμενοι σήμερα εἶναι Ὀρθόδοξοι πληθυσμοί, Ἕλληνες στήν πρώτη περίπτωση καί Σέρβοι στήν δεύτερη, προσδίδει καί μία εὐρύτερη διάσταση στά γεγονότα πέραν τῶν ἐθνικῶν συμφερόντων καί τῶν νομικῶν ἑρμηνειῶν.
Ἡ Βόρειος Ἤπειρος εἶναι τμῆμα τοῦ ἑνιάιου γεωγραφικοῦ, ἱστορικοῦ καί πολιτιστικοῦ χώρου τῆς Ἠπείρου καί ἀποτελεῖ πανάρχαια κοιτίδα Ἑλληνισμοῦ. Τό 1913 μετά τήν ἧττα τῶν Ὀθωμανῶν στούς Βαλκανικούς Πολέμους ἀπελευθερώθηκε ἀπό τόν Ἑλληνικό Στρατό, ἀλλά ἡ Ἰταλία καί ἡ τότε Αὐστρουγγαρία ἀπεφάσισαν νά μήν τήν δώσουν στήν Ἑλλάδα γιά νά ἐνισχύσουν τό προτεκτορᾶτο τους, τό νεοσύστατο κράτος τῆς Ἀλβανίας. Οἱ Ἠπειρῶτες Ἑλληνες τῆς Χειμάρρας, τοῦ Ἀργυροκάστρου, τῆς Κορυτσᾶς καί γενικῶς τῆς περιοχῆς μέχρι τόν Γενοῦσο ποταμό πῆραν τά ὅπλα καί τελικῶς ἐπέτυχαν νά ἐξασφαλίσουν μία μορφή Αὐτονομίας διοικητικῆς, θρησκευτικῆς, ἀστυνομικῆς καί ἐκπαιδευτικῆς μέσα στά ὅρια τῆς Ἀλβανίας. Πρόκειται γιά τό Πρωτόκολλο τῆς Κερκύρας τοῦ Μαΐου 1914 , τό ὁποῖο κακῶς ἔχει λησμονήσει ἡ ἑλληνική διπλωματία. Οἱ ὁμοεθνεῖς μας ταλαιπωρήθηκαν ἀπό τήν ἄρνηση ὅλων τῶν μετέπειτα ἀλβανικῶν κυβερνήσεων νά τούς παραχωρήσουν στοιχειώδη διαιώματα. Μετά τήν ἀναλαμπή λευτεριᾶς τοῦ 1940 -41 ἦλθε τό βαθύ σκοτάδι τῶν κομμουνιστικῶν ἀθεϊστικῶν καθεστώτων. Ἀπό τό 1946 ἕως τό 1990 χιλιάδες Βορειοηπειρῶτες ἐκτελέσθηκαν, φυλακλισθηκαν ἤ βασανίσθηκαν, ἐνῶ τό 1967 ἡ Ἀλβανία ἐκηρύχθη ἐπισήμως ἀθεϊστικό καθεστώς καί ὅλοι οἱ Ναοί ἔγιναν σταῦλοι ἤ ἀποθῆκες. Μετά τήν πτώση τῶν τειχῶν τό 1990 πολλοί πίστευσαν ὅτι τελείωσαν τά βάσανα τῶν Βορειοηπειρωτῶν. Ὅμως τά μέχρι σήμερα γεγονότα ἀποδεικνύουν ὅτι κάποιοι, δέν λέω ὅλοι, ἰσχυροί παράγοντες στήν ἀλβανική πολιτική σκηνή θά χαιρόντουσαν ἄν ἔφευγε καί ὁ τελευταῖος Ἕλληνας ἀπό τήν Β. Ἤπειρο. Ἡ ἐπίσημη Ἑλλάς ἔχει βοηθήσει ποικιλοτρόπως τήν Ἀλβανία νά ὀρθοποδήσει, δυστυχῶς ὅμως ἡ γείτων χώρα ἔχει ἐκκλάβει τήν ἑλληνική φιλική διάθεση ὡς ἀδυναμία ἤ ἡττοπάθεια καί συνεχίζει νά καταπιέζει τόν Ἑλληνισμό.
Γιά νά ἔλθουμε στήν περίπτωση τοῦ Κοσσυφοπεδίου θυμίζουμεὅτι ἡ περιοχή αὐτή, ἡ κοιλάδα τῶν κοτσυφιῶν, γνωστή καί ὡς Κόσσοβο, ἀποτελεῖ τό λίκνο τῆς Σεβικῆς Ὀρθοδοξίας. Τοῦτο φαίνεται καί ἀπό τά πολυάριθμα Ὀρθόδοξα καθιδρύματα , Ναούς καί Μοναστήρια, πού σώζονται ἀκόμη παρά τίς ἐμπρηστικές προσπάθειες τῶν ἀκραίων ἀλβανικῶν στοιχείων. Στήν οἰκοδόμηση καί ἁγιογράφηση τῶν μνημείων αὐτῶν εἶναι ἔντονη ἡ βυζαντινή σφραγίδα ἐπί τοῦ σερβικοῦ πολιτισμοπῦ, ἐνῶ σώζονται και οἱ ἁγιογραφίες τοῦ Μιχαήλ Ἀστραπᾶ καί τῆς Σχολῆς τῆς Θεσσαλονίκης τοῦ 14 ου αἰῶνος. Οἱ πρῶτες ἐγκαταστάσεις Μουσουλμάνων ἔλαβαν χώρα μετά τήν ἧττα τῶν Σέρβων ἀπό τούς Τούρκους τό 1389 στήν περίφημη μάχη τοῦ Κοσσυφοπεδίου. Ὁ ἀλβανικός ἐθνικισμός ἀποδίδει ἰδιαίτερη βαρύτητα στήν περιοχή, διότι στήν Πριζρένη ἱδρύθηκε τό 1878 ἡ πρώτη πατριωτική Ἕνωση ( Λίγκα) τῶν Ἀλβανῶν. Μαζική μετακίνηση Ἀλβανῶν ἀπό τήν κυρίως Ἀλβανία πρός τό Κοσσυφοπέδιο ἔγινε κατά τήν διάρκεια τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ὅταν ἡ Ἀλβανία ἦταν σύμμαχος τῶν Γερμανοϊταλῶν , καθώς καί ἐπί κομμουνιστικῆς Γιουγκοσλαβίας, ἐπειδή ὁ Κροάτης Τίτο ἐνεθάρρυνε τούς Ἀλβανούς ὡς ἀντίβαρο στόν «σερβικό ἐθνικισμό». Τό κυριώτερο ὅπλο τῶν Ἀλβανῶν κατά τῶν Σέρβων ὑπῆρξε ὁ ὑψηλός δείκτης γεννητικότητος, κάτι πού ἀποτελεῖ παράγοντα ἀνισορροπίας ὁπουδήποτε στά Βαλκάνια συγκατοικοῦν Χριστιανικοί καί Μουσουλμανικοί πληθυσμοί. Ὁ Σέρβος πολιτικός καί διανοητής Βούκ Ντράσκοβιτς ἔγραψε σχετικά ὅτι οἱ Ἀλβανοί ἀπό μειοψηφία ἔγιναν πλειοψηφία στό Κοσσυφοπέδιο χάρις στό «δημογραφικό ὅπλο». Ἡ σχετική καταπίεση τῶν Ἀλβανῶν ἐπί κυβερνήσεως Μιλόσεβιτς καί ἡ ἔνοπλη συγκρότηση τῶν ἀκραίων ἀλβανικῶν στοιχείων ὁδήγησαν στήν αἱματοχυσία τοῦ 1998 - 1999 καί στήν δυσανάλογη ἀντίδραση τῶν ΗΠΑ καί τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης μέ τούς βομβαρδισμούς τῆς ἀνοίξεως τοῦ 1999 κατά τῆς Σερβίας. Ὅπως γράφει ὁ βραβευμένος σύγχρονος Ἄγγλος ἱστορικός Μάρκ Μαζάουερ στό βιβλίο του γιά τά Βαλκάνια, ἡ δυτική ἐπέμβαση τοῦ 1999 στό Κοσσυφοπέδιο ἔλυσε ἴσως ἕνα πρόβλημα, ἀλλά προκάλεσε πολλά καινούργια. Τώρα δέν καταπιέζονται τά δικαιώματα τῶν Ἀλβανῶν, ἀλλά τῶν Σέρβων καίοἱ πιθανότητες συνυπάρξεως εἶναι ἐλάχιστες. Οἱ βομβαρδισμοί τοῦ Πάσχα τοῦ 1999 κατά τῶν Σέρβων ἔγιναν στό ὄνομα ἑνός πολυεθνικοῦ Κοσσυφοπεδίου. Τελικά τό ἀποτέλεσμα εἶναι ἡ ἐνίσχυση τῶν ἐξτρεμιστικῶν ἀλβανικῶν ὁμάδων καί ἡ ἀπομάκρυνση τῶν ἐλπίδων περί εἰρηνικῆς συμβιώσεως. Οἰ Ἀλβανοί τοῦ Κοσσυφοπεδίου ζητοῦν ἀπόσχιση ἀπό τό κρἀτος τῆς Σερβίας –Μαυροβουνίου, πράγμα πού θά σημάνει ἀλλαγή συνόρων καί γενικότερη ἀναστάτωση στά Βαλκάνια.
Βλέπουμε, λοιπόν, ὅτι ἡ Βόρειος Ἤπειρος διαιοῦται ἀπό τό 1914 μία μορφή εὐρείας Αὐτοδιοικήσεως γιά τήν διατήρηση τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτιτικοῦ της χαρακτῆρος , ἀλλά σήμερα κινδυνεύει νά χάσει τόν ἑλληνικό πληθυσμό καί τήν ἑλληνορθόδοξη ταυτότητά της ἀπό μία Ἀλβανία, ἡ ὁποία διατείνεται ὅτι θέλει νά ἀκολουθλήσει εὐρωπαϊκή πορεία! Ἀντιθέτως τό Κοσσυφοπέδιο, στό ὁποῖο μέχρι τό 1940 πλειοψηφοῦσαν οἰ Σέρβοι ἔχει μετατραπεῖ διά τῶν ὅπλων σέ ἀλβανική ἐπαρχία καί συζητεῖται διεθνῶς ἀκόμη καί ἠ μεταροπή του σέ ἀνεξάρτητο κράτος. Βλέπουμε ἐπίσης ὅτι οἱ Ἀλβανοί ζητοῦν τά πάντα γιά τίς δικές τους μειονότητες ἐκτός Ἀλβανίας, ἐνῶ ἀρνοῦνται νά παραχωρήσουν στοιχειώδη ἐκπαιδευτικά καί πολιτικά δικαιώματα στούς Ἕλληνες τῆς Ἀλβανίας. Βλέπουμε ἐξ ἄλλου τά μεγάλα λάθη καί τίς εὐθῦνες τῶν ἰσχυρῶν τοῦ δυτικοῦ κόσμνου, οἱ ὁποῖοι τό 1999 ἦλθαν ὡς ἀρωγοί τοῦ ἀκραίου ἀλβανικοῦ ἐθνικισμοῦ καί τώρα ἀνησυχοῦν γιά τίς συνέπειες, ἀλλά εἶναι πλέον ἀργά. Ἤδη τό ἀλβανικό ήφαίστειο εἶναι ἕτοιμο νά ἐκραγεῖ καί στό πολυεθνικό καί εὐπαθές κράτος τῶν Σκοπίων μέ πολλαπλές ἐπιπτώσεις στήν περιοχή μας. Βλέπουμε τέλος τήν ἐπίσημη Ἑλλάδα νά χρηματοδοτεῖ μετά τό 1997 τήν Ἀλβανία εἴτε ἀπ’ εὐθείας εἴτε μέσω Εὐρ. Ἑνώσεως χωρίς, ὅμως, νά συνδέει τήν βοήθεια αὐτή μέ τήν διεύρυνση τῶν δικαιωμάτων τῶν Βορειοηπειρωτῶν. Ἄν εἴχαμε καταγγείλει στήν Εὐρώπη καί στούς διεθνεῖς Ὀργανισμούς τά ἀντίστοιχα ἐπεισόδια πού ἔγιναν στην Χειμάρρα κατά τίς ἐκλογές τοῦ 2000, ἴσως νά εἴχαμε ἀποφύγει τά ἔκτροπα τῶν ἐφετεινῶν ἐκλογῶν.
Στήν περίπτωση τοῦ Κοσσυφοπεδίου ἡ σερβική ἡγεσία ἔχει χαράξει μία ἐθνική στρατηγική , στήν ὁποία συμβάλει καί ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Σερβίας, ὡς πρός τά ὅρια τῶν πιθανῶν συμβιβασμῶν καί ὡς πρός τούς εὐκταίους καί ἐφικτούς στόχους. Στήν περίπτωση τῆς Βορείου Ἠπείρου δέν φαίνεται νά ὑπάρχει ἡ ἀντίστοιχη στρατηγική ἀπό τήν ἑλληνική πλευρά. Ὡς Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι ἐπιθυμοῦμε νά ζοῦμε εἰρηνικά στήν περιοχή μας Ἕλληνες, Ἀλβανοί, Σέρβοι καί ἄλλοι. Δέν ζητοῦμε ἀλλαγή συνόρων, ἀντιθέτως πρέπει νά ἀγωνισθοῦμε γιά τήν σταθερότητα τῶν ὑφισταμένων συνόρων. Ὅταν ὅμως, δεχόμαστε παράλογα αἰτήματα ἀπό τήν φίλη καί γείτονα Ἀλβανία καλόν εἶναι νά θυμίσουμε τό Πρωτόκολλο τῆς Κερκύρας τοῦ 1914, τό ὁποῖο προσυπέγραψαν καί ἡ Ἀλβανία καί οἱ Μεγάλες Δυνάμεις τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Στίς διεθνεῖς σχέσεις ὅταν ἡ μία πλευρά συνεχῶς ἀπαιτεῖ καί ἡ ἄλλη πλευρά διαρκῶς ὑποχωρεῖ τότε δέν παγιώνεται ἡ σταθερότητα καί ἡ εἰρήνη, ἀλλά ἀποθρασύνεται περισσότερο ὁ διεκδικῶν.
Ἡ Ἑλλάς δικαιοῦται νά χρησιμοποιήσει ὅλα τά νόμιμα πολιτικά καί οἰκονομικά μέσα γιά νά ἐξασφαλίσει τήν ἐθνική καί φυσική ἐπιβίωση τοῦ Βορειοηπειρωτικοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἐπίσης νομιμοποιεῖται νά ζητήσει ἀπό τήν ΟΥΝΕΣΚΟ καί τά ἁρμόδια εὐρωπαϊκά ὄργανα νά παρέμβουν γιά νά προστατεύσουν τούς Ὀρθοδόξους τόπους λατρείας πού ἀπειλοῦνται κυρίως στό Κοσσυφοπέδιο , ἀλλά καί στήν Ἀλβανία. Θά εἶναι μία προσφορά ὄχι μόνον πρός τήν Ὀρθοδοξία κάι τόν Ἑλληνισμό, ἀλλά κάι πρός τήν διεθνῆ εἰρήνη καί τόν παγκόσμιο πολιτισμό.
Κ.Χ.