[Διαβάστε το σε μορφή pdf]

ΙΟΥΛΙΟΣ 1903: Η ΘΥΣΙΑ ΤΟΥ ΒΛΑΧΟΦΩΝΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

                                                            τοῦ Κωνσταντίνου Χολέβα

                                                            Πολιτικοῦ Ἐπιστήμονος

            Σέ ἕνα χρόνο καί συγκεκριμένα τόν Ὀκτώβριο τοῦ 2004 οἱ Μακεδόνες καί σύσσωμος ὁ Ἑλληνισμός μέ ἐπικεφαλῆς τήν Ἐκκλησία μας θά τιμήσουμε τά 100 χρόνια ἀπό τόν θάνατο τοῦ Παύλου Μελᾶ στήν Στάτιστα , δηλ. τό σημερινό χωριό Μελᾶς τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας. Ἡ ἡμερομηνία αὐτή ἔχει καταγραφεῖ ὡς ἡ συμβολική ἔναρξη τῆς τελευταίας φάσεως τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος, ἡ ὁποία διήρκεσε μέχρι τό 1908. Κατά τόν ἐπιτυχῆ καί σκληρό τοῦτο ἀγῶνα οἱ ἐντόπιοι Μακεδόνες, ἄλλοι ἑλληνόφωνοι, ἄλλοι σλαβόφωνοι καί ἄλλοι βλαχόφωνοι, συνεργάσθηκαν μέ ἀξιωματικούς καί ὁπλαρχηγούς πού ἦλθαν ἀπό τήν ἐλεύθερη Ἑλλάδα καί  ὅλοι μαζί ἔσωσαν τήν ἑλληνικότητα τῆς Μακεδονίας. Τά μακεδονικά ἐδάφη ἀνῆκαν τότε στήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία, ἐνῷ τά διεκδικοῦσαν μέ δυναμικό τρόπο οἱ Βούλγαροι κομιτατζῆδες χρησιμοποιῶντας τά ὅπλα, τό χρῆμα καί τήν ἐκκλησιαστική προπαγάνδα. Ἡ βουλγαρική Ἐκκλησία εἶχε ἀποσχισθεῖ ἀντικανονικῶς ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί ὀνομάσθηκε Ἐξαρχία. Ἀπό τό 1878 μέχρι τό 1908 διεξήχθη μία σκληρή διαπάλη γιά νά πεισθοῦν οἱ Πατριαρχικοί καί ἑλληνικῆς συνειδήσεως Μακεδόνες νά γίνουν Ἐξαρχικοί καί βουλγαρόφρονες. Ἕνα σημαντικό ἐπεισόδιο στήν πορεία τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος ὑπῆρξε καί ἡ "ἐξέγερση τοῦ Ἤλιντεν" τόν Ἰούλιο τοῦ 1903. Μία τυχοδιωκτική ἐνέργεια τῶν βουλγάρων κομιτατζήδων πού εἶχε ὡς συνέπεια νά πληρώσουν μέ τό αἷμα τους οἱ βλαχόφωνοι Ἕλληνες τήν ἐκδικητικότητα τοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ. Ἄς θυμηθοῦμε τά γεγονότα :

            Οϊ βουλγαρικές ἔνοπλες ὁμάδες, οἱ γνωστοί κομιτατζῆδες ( Κομιτέτ =ἐπιτροπή) καί οἱ πολιτικοί καθοδηγτές τους τῆς Ε.Μ.Ε.Ο (Ἐσωτερική Μακεδονική Ἐπαναστατική Ὀργάνωση, γνωστή μέ τά βουλγαρικά ἀρχικά Β.Μ.Ρ.Ο.) χρησιμοποίησαν δύο τεχνάσματα στίς ἀρχές τοῦ αἰῶνος γιά νά κερδίσουν τήν συμπάθεια τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Μακεδονίας καί γιά νά δείξουν τήν δύναμή τους. Πρῶτον ἐγκατέλειψαν τό σύνθημα "ἡ Μακεδονία στούς Βουλγάρους" καί χρησιμοποίησαν τό  ἀπατηλό σύνθημα "ἡ Μακεδονία στούς Μακεδόνες". Δεύτερον ἄρχισαν μία σειρά τρομοκρατικῶν ἐνεργειῶν εἰς βάρος τὴς Ὀθωμανικῆς διοικήσεως μέ ἐπίκεντρο τήν Θεσσαλονίκη καί μέ ἀποκορύφωμα τό 1902.  Μέ ἐμπνευστή τόν Μπόρις Σαράφωφ καί τόν Ντάμιαν Γκροῦεφ συνεκλήθη συνέδριο τῆς Ε.Μ.Ε.Ο. στό Σμίλεβο τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1903 καί ἀπεφάσισε ὅτι ἔπρεπε νά ἐκδηλωθεῖ ἐπαναστατική ἐξέγερση κατά τῶν Ὀθωμανικῶν δυνάμεων κατοχῆς μέ συμμετοχή τοῦ ἀγροτικοῦ πληθυσμοῦ. Τό σχέδιο ἦταν πονηρό. Ἄν ἐπετύγχανε ἡ ἐξέγερση οἱ κομιτατζῆδες θά ἐνεφανίζοντο ὡς ἀπελευθερωτές. Ἄν ἀποτύγχανε,  ἡ τουρκική μῆνις θά ξεσποῦσε ἐπί τῶν ἑλληνικῆς συνειδήσεως χωρικῶν, ὅπως καί τελικά ἔγινε. Γι'αὐτό ὁ σχεδιασμός προέβλεπε νά ἀναμιχθοῦν ἑκόντες ἄκοντες καί ἀγροτικοί πληθυσμοί πού δέν συμπαθοῦσαν τήν βουλγαρική προπαγάνδα. 

            Ἡ ἐξέγερση σχεδιάσθηκε νά ξεκινήσει στίς 20 Ἰουλίου , ἡμέρα τοῦ Προφήτη Ἠλία, γι'αὐτό καί ἔμεινε στήν ἱστορία ὡς ἡ ἐξέγερση τοῦ Ἤλιντεν, διότι στά βουλγαρικά Ἤλι σημαίνει Ἠλίας καί ντέν σημαίνει ἡμέρα. Οἱ ἐντολές πρός τίς ἔνοπλες ὁμάδες τῶν κομιτατζήδων ἦταν νά μήν συγκρουσθοῦν μέ πολυάριθμα τμήματα τουρκικοῦ στρατοῦ . Διετάχθησαν ἐπίσης νά ἐμφανίσουν τήν ἐξέγερση ὡς γενικά ἀντιτουρκική καί ὄχι ὡς φιλοβουλγαρική, ὥστε νά παρασυρθοῦν καί οἱ Πατριαρχικοί ἑλληνόφρονες πού ἀποτελοῦσαν τήν συντριπτική πλειοψηφία τῶν Χριστιανῶν. Τό Γενικό Ἐπιτελεῖο Στρατοῦ σέ μία πολύ λεπτομερῆ καταγραφή τῶν γεγονότων πού ἐξεδόθη τό 1979 ὑπό τόν τίτλο "Ὁ Μακεδονικός Ἀγών καί τά εἰς Θράκην γεγονότα" ἀναφέρει τά ἑξῆς χαρακτηριστικά:

            "... Ἀπεκόπησαν εἰς μεγάλην ἔκτασιν τά τηλεγραφικά καλώδια, τά ἑνώνοντα τό Μοναστήριον μέ τήν Θεσσαλονίκην, τόν Περλεπέν καί τήν Ἀχρίδα καί ἐξετελέσθησαν πολλαί δολιοφθοραί εἰς γεφύρας καί σιδηροδρομικάς γραμμάς. Οἱ πράκτορες τῆς Ε.Μ.Ε.Ο. ἤρχισαν ἀμέσως νά ἐπισκέπτωνται τά χωρία, νά συγκεντρώνουν τούς κατοίκους εἰς τάς ἐκκλησίας καί νά κηρύσσουν τήν ἐπανάστασιν. Κατά τούς ἐκφωνουμένους λόγους ἔλεγον πρός τούς χωρικούς ὅτι αἱ μεταρρυθμίσεις εἶχον ἀποτύχει καί ὅτι μόνον ἡ ἐπανάστασις θά τούς ἐξησφάλιζεν τήν ποθητήν ἐλευθερίαν, θά τούς ἀπήλασσεν ἀπό τούς φόρους καί τήν δεκάτην, θά διένειμεν εἰς αὐτούς τούς ἀγρούς τῶν μεγάλων τσιφλικίων. Τούς προέτρεπον νά λάβουν τά ὅπλα καί νά ἐνισχύσουν τήν ἐπανάστασιν ἐξερχόμενοι εἰς τά ὄρη. Ὑπέσχοντο ἐπίσης ὅτι θά ἐβοηθοῦντο ὑπό τῆς Βουλγαρίας καί τῆς Ρωσίας, ὡς καί ὑπό τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ...."

            Μέ τό πρῶτο φῶς τῆς 20ῆς Ἰουλίου οἱ κομιταζῆδες ἐπετέθησαν κατά μεμονωμένων ἀνισχύρων τουρκικῶν τμημάτων στήν Δυτική Μακεδονία καί στό νότιο τμῆμα τοῦ σημερινοῦ κράτους τῶν Σκοπίων. Τέτοιες ἐπιθέσεις ἔγιναν στήν Βίσενη, στό Ζέλοβο (Ἀνταρτικόν), στήν Ρούλια (Κώττας), στή Μπίγλιστα, στό Κρούσοβο, στήν Κλεισούρα καί στή Νεβέσκα (σημερινό Νυμφαῖο Φλωρίνης).  Στίς τρεῖς τελευταῖες κωμοπόλεις, προπύργια τοῦ βλαχοφώνου Ἑλληνισμοῦ, οἱ κομιταζῆδες ἐπέτυχαν νά παραμείνουν ἐπί ἀρκετές ἡμέρες. Εἰδικά στό Κρούσοβο, πού ἀνήκει σήμερα στό κράτος τῶν Σκοπίων, συνέπραξαν μέ τούς κομιταζῆδες καί λίγοι βλαχόφωνοι Ἕλληνες ὑπό τόν Πίτο Γούλη, ὁ ὁποῖος σήμερα τιμᾶται ὡς ἐθνικός ἥρωας ἀπο τούς ψευδομακεδόνες τῶν Σκοπίων. Παρά τήν ἀντίσταση τῶν 18 Τούρκων στρατιωτῶν οἱ ἐξεγερθέντες ἔκαυσαν τά κυβερνητικά κτίρια καί ἐγκατέστησαν δική τους κυβέρνηση ἀπό βουλγαρόφρονες καί ἑλληνόφρονες. Γρήγορα , ὅμως, φάνηκε ὅτι ἡ παρουσία τῶν ἑλληνοφρόνων ἦταν διακοσμητική. Αὐτή ἡ καρικατούρα "ἐπαναστατικῆς κυβερνήσεως" ὀνομάζεται ἀπό τούς κατασκευαστές τοῦ "μακεδονικοῦ Ἔθνους" ὡς ἡ Δημοκρατία τοῦ Κρουσόβου καί ἀναφέρεται σήμερα τιμητικά στό προοίμιο τοῦ Συντάγματος τῶν Σκοπίων! Στίς ὑπόλοιπες περιοχές τῆς Μακεδονίας ἡ ἐξέγερση δέν ἔλαβε εὐρεῖα ἔκταση.

            Οἱ Τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις δέν αἰφνιδιάσθηκαν ἀπό τήν τυχοδιωκτική ἐξέγερση τῆς Ε.Μ.Ε.Ο. καί τῶν κομιτατζήδων. Τοῦρκοι τακτικοί καί ἄτακτοι (βασιβουζοῦκοι) στρατιῶτες ἐπέπεσαν μετά μανίας κατά τῶν βλαχοφώνων Ἑλλήνων, στά χωριά τῶν ὁποίων εἶχαν εἰσβάλει οἱ κομιταζῆδες. Ἄλλοι σχεδίασαν καί ὑπεκίνησαν τήν ἐξέγερση καί ἄλλοι τήν πλήρωσαν μέ τό αἷμα τους. Τά μεγάλα θύματα τῆς τουρκικῆς ἐκδικήσεως ἦσαν τό Κρούσοβο, ἡ Κλεισούρα καί τό Νυμφαῖον (Νεβέσκα). Τρία κέντρα πολιτιστικῆς καί ἐμπορικῆς ἀναπτύξεως τοῦ βλαχοφώνου Ἑλληνισμοῦ, ὁ ὁποῖος συνεισέφερε τά μέγιστα στό Ἔθνος μέ τούς Ἐθνικούς Εὐεργέτες, τούς ἐμπόρους, τούς λογίους, κυρίως δέ μέ τήν ἀπαρασάλευτη ἐμμονή του στήν Ὀρθοδοξία. Στίς 30 Ἰουλίου 1903 ὁ Μπαχτιάρ πασᾶς ἐπικεφαλὴς τακτικῶν καί ἀτάκτων τούρκων στρατιωτῶν εἰσῆλθε στό Κρούσοβο καί ἄρχισε τήν σφαγή καί τίς καταστροφές. Παρουσιάσθηκε τό περίεργο φαινόμενο νά παραμείνει ἀνέπαφη ἡ βουλγαρική συνοικία τῆς πόλεως καί νά πυρποληθοῦν 366 οἰκίες καί 203 καταστήματα τῆς Ἑλληνικῆς συνοικίας. Ἐφονεύθησαν 41 Πατριαρχικοί, λεηλατήθηκε τελείως ἡ πόλη καί οἱ κάτοικοι ἐξεδιώχθησαν. Πάντως ἀκόμη καί σήμερα κατοικοῦν στό Κρούσοβο ἀρκετοί βλαχόφωνοι Ἕλληνες, οἱ ὁποῖοι ἀναζητοῦν ἐπαφή μέ τήν Ἑλλάδα.

            Σημειώνει σχετικά ὁ Σαράντος Καργάκος στό βιβλίο του "Ἀπό τό Μακεδονικό ζήτημα στήν ἐμπλοκή τῶν Σκοπίων" πού ἐκυκλοφορήθη τό 1992: "...Ἐκεῖνο πού θεωρεῖται ἀναμφισβήτητο εἶναι πώς τό Ἠλί-Ντέν δέν μπορεῖ νά χαρακτηρισθεῖ ἐξέγερση ἤ ἐπανάσταση. Ἄν δέν εἶναι ἀπλῆ προβοκάτσια, εἶναι στήν καλύτερη περίπτωση μία ἐξέγερση ἀγροτικοῦ ἀντιοθωμανικοῦ χαρακτῆρα πού καθοδηγήθηκε ἀπό τούς Βουλγάρους, γιά νά ἔχουν "διεκδικήσεις αἵματος στήν Μακεδονία...."

            Στήν ἐλεύθερη Ἑλλάδα ἡ καταστροφή τοῦ Κρουσόβου λειτούργησε ὡς κώδων κινδύνου. Ἀφυπνίσθηκαν κυβερνῆτες, σωματεῖα καί πολίτες  καί προπαρασκευάσθηκε ἡ κρυφή ἀποστολή Ἑλήνων ἀξιωματικῶν πρός βοήθειαν τῶν Μακεδόνων πού ἀγωνίζονταν ἐναντίον Τούρκων καί κομιτατζήδων. Ἡ τελική φάση τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος οὐσιαστικά ἀρχίζει τόν Ἰούλιο τοῦ 1903 καί εἶναι ποτισμένη μέ τό αἷμα τῶν βλαχοφώνων Ἑλλήνων τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας. Ἐμεῖς οἱ νεώτεροι πολύ τιμοῦμε τούς ἐκκλησιαστικούς, πολιτικούς καί στρατιωτικούς ἡγέτες τῆς νίκης ἄς μήν λησμονοῦμε καί τά ἀνώνυμα θύματα τοῦ Κρουσόβου, τοῦ Νυμφαίου τῆς Κλεισούρας. Ἄς διδάσκουμε στά παιδιά μας ὅτι γιά τἠν ἐλευθερία τῆς Μακεδονίας ἔδωσαν τήν ζωή τους πολυάριθμοι Μακεδόνες ἔνοπλοι ἤ ἄμαχοι, ἀσχέτως τοῦ γλωσσικοῦ ἰδιώματος πού μιλοῦσαν. Σλαβόφωνοι καί βλαχόφωνοι μαζί μέ τούς ἑλληνοφώνους πίστεψαν ὅλοι μαζί ὅτι ἡ δίκαιη κατάληξη τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος ἔπρεπε νά εἶναι μία Μακεδονία Ὀρθόδοξη, Ἐλεύθερη καί Ἑλληνική!

Κ.Χ.

http://antibaro.gr