Εάν δεν μπορείτε να διαβάσετε το παρακάτω κείμενο που είναι γραμμένο σε πολυτονικό, επιλέξτε να το διαβάσετε σε μορφή pdf. Ειδάλλως, εγκαταστείστε τις γραμματοσειρές Athena. 

                                   ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΕΠΕΤΕΙΟΙ ΤΟΥ 2004

                                                            Κωνσταντῖνος Χολέβας

                                                            Πολιτικός Ἐπιστήμων

            Τό 2004, πού ὅλοι εὐχόμαστε νά εἶναι εὐλογημένο καί εἰρηνικό, δέν εἶναι μόνον ἡ χρονιά τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων γιά τήν χώρα μας. Εἶναι καί ἡ χρονιά κατά τήν ὁποία ὁ Ὀρθόδοξος Ἑλληνισμός καλεῖται νά τιμήσει τρεῖς ἱστορικές ἐπετείους. Συγκεκριμένα συμπληρώνονται ἐφέτος τά 800 χρόνια ἀπό τήν Δ' Σταυροφορία καί τήν Α' Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τά 550 χρόνια ἀπό τήν ἵδρυση τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας στήν Κωνσταντινούπολη καί τά 100 χρόνια ἀπό τόν θάνατο τοῦ Παύλου Μελᾶ καί ἀπό τήν τελική φάση τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος. Οἱ ἐπέτειοι μᾶς βοηθοῦν νά θυμόμαστε, νά διδασκόμαστε, νά τιμοῦμε τούς ἀγωνισθέντες ὑπέρ Πίστεως καί Πατρίδος. Ἄλλωστε ἡ λέξη ἀλήθεια προέρχεται ἀπό τό ἀ- στερητικό καί ἀπό τήν λέξη "λήθη". Ἀλήθεια σημαίνει νά μή λησμονοῦμε , νά γνωρίζουμε τήν Ἱστορία μας. Καί σήμερα μᾶς χρειάζεται ἡ ἱστορική γνώση, ὄχι γιά νά καλλιεργοῦμε τήν στεῖρα παρελθοντολογία, ἀλλά γιά νά προχωροῦμε μέ ἐπιτυχία στόν δύσκολο σύγχρονο κόσμο ἐφοδιασμένοι ἀπό τήν αὐτοπεποίθηση, ἀλλά καί ἀπό τήν αὐτοκριτική πού μᾶς προσφέρει ἡ ἱστορική γνώση.

            1) Ἡ Δ' Σταυροφορία κορυφώνεται στήν 13η Ἀπριλίου 1204, ἀποφράδα ἡμέρα γιά τούς Ρωμηούς τῆς λεγομένης Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, μέ τήν κατάληψη καί καταστροφή τῆς Βασιλεύουσας ἀπό τούς κατ' ὄνομα "Χριστιανούς" μαχητές πού προήρχοντο ἀπό διάφορες περιοχές τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης. Οἱ Σταυροφορίες εἶχαν ἀρχίσει στά τέλη τοῦ 11ου αἰῶνος μέ ἀρχικό στόχο τήν ἀπελευθέρωση τῶν Ἁγίων Τόπων ἀπό τήν ἀραβική μουσουλμανική κατάκτηση. Συντόμως ἐξελίχθηκαν σέ ληστρικές καί καταστροφικές ἐπιδρομές φιλοδόξων ἡγεμόνων τῆς Φραγκικῆς Εὐρώπης καί πεινασμένων ὄχλων, ἀμαυρώνοντας τόν ὑποτιθέμενο ἱερό σκοπό τους. Ἡ Δ' Σταυροφορία ξεκίνησε τό 1199 ὑπό τήν εὐλογία τοῦ Πάπα Ἱννοκεντίου Γ'  σέ μία ἐποχή , κατά τήν ὁποία εἶχαν ἐξαφθεῖ τά θρησκευτικά πάθη λόγῳ τοῦ Σχίσματος τοῦ 1054 καί πολλοί θρησκευτικοί καί πολιτικοί ἡγέτες στήν Δυτική Εὐρώπη ἔτρεφαν φανερή ἀντιπάθεια πρός τήν δόξα καί τήν ἀκτινοβολία τοῦ Ὀρθοδόξου Βυζαντινοῦ Κράτους, τῆς Ρωμανίας. Μέ χρηματοδότηση τοῦ Δόγη τῆς Βενετίας Δάνδολου καί ὑπό τήν ἀρχηγία τοῦ Βονιφάτιου τοῦ Μομφερρατικοῦ οἱ Σταυροφόροι γρήγορα παρεξέκλιναν τῆς πορείας τους καί ἀντί γιά τήν Ἱερουσαλήμ βρέθηκαν νά μάχονται στά Βαλκανικά ἐδάφη. Ἐκεῖ συναντήθηκαν μέ τόν Βυζαντινό πρίγκηπα Ἀλέξιο, υἱό τοῦ ἐκθρονισθέντος Αὐτοκράτορος Ἰσαακίου Β' Ἀγγέλου. Αὐτός τούς πρότεινε νά ἐπιτεθοῦν στήν Κωνσταντινούπολη γιά νά τόν ἐπαναφέρουν στόν θρόνο. Ὁ θρησκευτικός φανατισμός καί τά ἐπεκτατικά σχέδια τῶν Σταυροφόρων καί τοῦ Βενετοῦ Δόγη ταυτίσθηκαν μέ τήν προδοτική μωροφιλοδοξία τοῦ Βυζαντινοῦ ἄρχοντα. Ἔτσι τά στίφη τῶν Σταυροφόρων βρέθηκαν νά πολιορκοῦν τήν Κωνσταντινούπολη σέ μία ἐποχή ἐσωτερικῶν διχασμῶν καί ἐρίδων. Τό ἀποτέλεσμα ἦταν ἠ πρώτη Ἅλωση τῆς Πόλης. Στίς 12 πρός 13 Ἀπριλίου 1204 οἱ εἰσβολεῖς πέρασαν καί τήν τελευταία γραμμή ἀμύνης. Τραγική λεπτομέρεια: ἡ πρώτη γαλέρα πού εἰσῆλθε στόν λιμένα τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἔφερε τό ὄνομα "Πελεγκρίνο", δηλ. προσκυνητής, καί εἶχε ὡς ἐπικεφαλῆς δύο Λατίνους ἐπισκόπους.

            Ἡ καταστροφή πού ἐπηκολούθησε ἦταν τρομακτική καἰ καταγράφεται ὡς μία ἀπό τίς μελανότερες σελίδες τοῦ εὐρωπαϊκοῦ κόσμου. Τήν καταγράφουν Βυζαντινοί καί Δυτικοί ἱστορικοί καί τήν ἀποτιμοῦν σήμερα μεγάλα ὀνόματα τῆς εὐρωπαϊκῆς ἱστοριογραφίας, ὅπως ὁ Στῆβεν Ράνσιμαν. Οἱ Σταυροφόροι δέν σεβάσθηκαν τά ὅσια καί τά ἱερά τῆς Ὀρθοδοξίας καί βεβήλωσαν ἀκόμη καί αὐτή τήν Ἁγία Τράπεζα τῆς Ἁγιά-Σοφιᾶς. Ἡ Αὐτοκρατορία ὀλόκληρη διαμελίσθηκε μεταξύ τῶν Φράγκων ἡγεμόνων καί δημιουργήθηκαν Λατινικά βασίλεια, πριγκηπάτα καί δουκάτα. Ἡ Πόλη ἀνακατελήφθη ἀπό τόν Βυζαντινό Μιχαήλ Παλαιολόγο καί ἐπέζησε μέχρι τήν Β' Ἄλωση τοῦ 1453. Τό πλῆγμα , ὅμως, ἦταν καταλυτικό. Μετά τήν Ἅλωση τοῦ 1204 ἡ Κωνσταντινούπολη ἔχασε τά περισσότερα ἐδάφη της καί τήν στρατιωτική καί οἰκονομική της ἰκμάδα. Οἱ Ὀθωμανοί Τοῦρκοι μετά ἀπό δύο αἰῶνες βρῆκαν ἕνα κεφάλι δίχως σῶμα καί ἀποτελείωσαν τό ἔργο τῶν Σταυροφόρων.

            2) Ἡ Πατριαρχική Ἀκαδημία, ἡ σημερινή Μεγάλη τοῦ Γένους Σχολή, ἱδρύθηκε τό 1454, ἕνα χρόνο μετά τήν Ἅλωση τῆς Πόλης ἀπό τούς Τούρκους. Κατά τήν παράδοση ὡς ἱδρυτής της φέρεται ὁ Πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος κατά τήν πρώτη Πατριαρχεία του. Ἡ Σχολή δέν πρόλαβε νά λειτουργήσει ἐπί πολλά ἔτη, διότι οἱ Ὀθωμανοί ἐδίωκαν τήν ἑλληνική Παιδεία ἰδίως κατά τά πρῶτα διακόσια ἔτη τῆς Τουρκοκρατίας. Πάλι κατά τήν παράδοση ἕνας ἐκ τῶν διδασκάλων τῆς Σχολῆς στό μικρό διάστημα τῆς ἀρχικῆς λειτουργίας της ὑπῆρξε καί ὁ ἐπιφανής Κρητικός λόγιος τοῦ ΙΕ' αἰῶνος Μιχαήλ Ἀποστόλης. Ἡ Πατριαρχική Ἀκαδημία, ἀπόδειξη τοῦ ἐνδιαφέροντος τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν Παιδεία τοῦ Γένους, ἐπανσυνεστήθη τό 1797 ἀπό τόν Ἅγιο Ἐθνομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγόριο Ε' κατά τήν διάρκεια τῆς πρώτης Πατριαρχείας του. Ἀπετέλεσε κέντρο θρησκευτικῆς καί ἐθνικῆς ἀφυπνίσεως γιά τόν Ἑλληνισμό τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί τῶν ἄλλων περιοχῶν. Σήμερα λειτουργεῖ ὡς Μεγάλη τοῦ Γένους Σχολή ὑπό τούς περιορισμούς τῆς τουρκικῆς νομοθεσίας καί ἐκπαιδεύει τά λίγα ἐναπομείναντα Ἑλληνόπουλα τῆς Πόλης.

            3) Ἡ τελευταία φάση τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος ἀρχίζει συμβολικά στίς 13/10/1904 μέ τόν ἡρωικό θάνατο τοῦ Παύλου Μελᾶ στήν Στάτιστα (σήμερα Μελᾶς νομοῦ Καστοριᾶς) καί ὁλοκληρώνεται τυπικά τό 1908 μέ τήν ψήφιση τοῦ νέου Ὀθωμανικοῦ Συντάγματος καί οὐσιαστικά μέ τούς ἀπελευθερωτικούς πολέμους τοῦ 1912-13. Ἡ προσπάθεια τῶν Μακεδόνων νά ἐνταχθοῦν στό ἐλεύθερο Ἑλληνικό Κράτος ἄρχισε τό 1822 μέ τήν ἀτυχῆ ἐξέγερση στή Μακεδονία, συνεχίσθηκε τό 1854 μέ ἀφορμή τόν Κριμαϊκό Πόλεμο, ἔλαβε μεγάλες διαστάσεις τό 1878 μέ τήν ἐξέγερση στό Λιτόχωρο καί στήν περιοχή Κοζάνης -Μπουρίνου καί συνεχίσθηκε μέχρι καί τήν τελική ἐξόρμηση τοῦ 1904-1908. Οἱ γηγενεῖς Μακεδόνες, ἄλλοι ἑλληνόφωνοι, ἄλλοι σλαβόφωνοι καί ἄλλοι βλαχόφωνοι, ἐπεδείκνυαν στή μεγάλη τους πλειοψηφία ἐντυπωσιακή προσήλωση πρός τήν Ὀρθοδοξία, τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί πρός τήν Ἑλληνική Ἰδέα. Στά τέλη τοῦ 19ου αἰῶνος ὁ ἀγώνας τους ἔγινε διμέτωπος. Δέν τους καταπίεζε μόνον ἡ τουρκική κατοχή , ἀλλά καί ἡ δράση τῶν Βουλγάρων κομιτατζήδων. Ἡ Βουλγαρική Ἐξαρχία, ἀποσχισθεῖσα τό 1870 ἀπό τό Πατριαρχεῖο, ἀπέβλεπε στήν ἐκκλησιαστική καί ἐθνική ἀφομοίωση τῶν Χριστιανῶν τῆς Μακεδονίας. Γιά νά "πεισθοῦν" οἱ μακεδονικοί πληθυσμοί νά προσχωρήσουν ἐκκλησιαστικά καί ἐθνικά στόν Βουλγαρισμό ὀργανώθηκαν οἱ ἔνοπλες ὁμάδες τοῦ βουλγαρικοῦ Κομιτάτου, οἱ διαβόητοι κοιμτατζῆδες. Μέ τό ὅπλο, μέ τήν βία καί μέ ἄφθονο χρῆμα ἐπιχειροῦσαν νά μεταστρέψουν τά ἑλληνικά χωριά σέ βουλγαρόφρονα. Στόχος τους νά διαδεχθοῦν οἱ Βούλγαροι καί ὄχι οἱ Ἕλληνες τούς Ὀθωμανούς στήν ἱστορική Μακεδονία.

            Μέχρι τό 1904 τήν ἀγωνία τῶν ἐντοπίων Μακεδόνων ἀγωνιστῶν συμμερίζονταν ἐλάχιστοι ἀπό τούς ἁρμοδίους τῶν Ἀθηνῶν. Σ' αὐτούς συγκαταλέγονταν ὁ διπλωμάτης Ἴων Δραγούμης καί ὁ γαμβρός του Ἀνθυπολοχαγός Παῦλος Μελᾶς. Ἄρχισε ἐπί τέλους ἡ ἀποστολή ἀξιωματικῶν καί ἐθελοντῶν ἀπό τήν ὑπόλοιπη Ἑλλάδα πρός τήν Μακεδονία.Ἡ συνεργασία τῶν ἐντοπίων Μακεδονομάχων μέ τούς ἐκπροσώπους τῆς Ἐλεύθερης Ἑλλάδος καί ἡ σθεναρή στάση τῆς Ἐθναρχούσης Ἐκκλησίας ἔσωσαν τόν Μακεδονικό Ἑλληνισμό.

            Ἡ ἀνάμνηση τῶν τραγικῶν συνεπειῶν τῆς Δ' Σταυροφορίας γιά τόν Ὀρθόδοξο Ἑλληνισμό εἶναι χρήσιμη σήμερα ὄχι γιά νά ἀναβιώσουμε κατά τρόπο ἀναχρονιστικό τούς φανατισμούς τοῦ παρελθόντος, ἀλλά γιά νά ἐκτιμήσουμε καλύτερα τήν πολιτιστική μας ταυτότητα καί τήν ἑλληνορθόδοξη ἰδιοπροσωπία μας ἐν ὄψει καί τοῦ δυναμικοῦ ρόλου πού καλούμεθα νά διαδραματίσουμε στήν Ἑνωμένη -μέ τά προβλήματα καί τίς ἀντιθέσεις της -Εὐρώπη. Καί γιά νά διακηρύξουμε μέ τρόπο δημιουργικό ὅτι ἔχουμε διάθεση συνεργασίας μέ τούς ἄλλους λαούς τῆς Εὐρώπης χωρίς νά ἀπεμπολήσουμε τήν ἱστορική μας συνείδηση. Κυρίως δέ γιά νά διεκδικήσουμε τήν θέση πού ἀξίζει στήν ἑλληνορθόδοξη κληρονομιά μας μέσα στό εὐρωπαϊκό γίγνεσθαι. Μιά θέση , τήν ὁποία ὁρισμένοι στήν Εὐρώπη δέν ἔχουν πλήρως συνειδητοποιήσει, ἴσως καί μέ δική μας εὐθύνη. Παράδειγμα τό  λεγόμενο "Μουσεῖο τῆς  Εὐρώπης", τό ὁποῖο ἀποκλείει τήν ἑλληνική Ἀρχαιότητα καί τό Ὀρθόδοξο Βυζάντιο-Ρωμανία , γεγονός πού ἀποτελεῖ οὐσιαστικά μία δικαίωση τῶν Στυαυροφόρων τοῦ 1204!  Ἡ ἀνάμνηση τῆς ἱδρύσεως τῆς Πατριαρχικῆς Ἀκαδημίας μᾶς βοηθεῖ νά ἐκτιμήσουμε τή μεγάλη συνεισφορά τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στήν διάσωση καί διάδοση τῆς Παιδείας, τῆς Γλώσσας καί τοῦ ὑγιοῦς πατριωτισμοῦ τῶν Ἑλλήνων. Ἡ δέ ἀπόδοση τῆς ὀφειλομένης τιμῆς στούς Μακεδονομάχους, ἐντοπίους καί νοτιοελλαδίτες, κληρικούς καί λαϊκούς, χωρικούς καί δασκάλους, θά μᾶς καθοδηγήσει σέ μία λεπτομερέστερη ἰχνηλάτηση τῶν σημερινῶν προβλημάτων πού προκαλοῦνται ἀπό τήν παραχάραξη τῆς Ἱστορίας ἐκ μέρους ὁρισμένων Βαλκανίων γειτόνων. Σήμερα ἡ Ἱστορία εἶναι πολύ πιό ἐπίκαιρη ἀπ' ὅσο νομίζουμε....

Κ.Χ. 21/12/2003

http://antibaro.gr