Ούτε Σκύλα ούτε Χάρυβδη - Πολυκεντρική Ανατολία (περί Ποντιακής Γενοκτονίας) Ομιλία κατά τα αποκαλυπτήρια του μνημείου της Ποντιακής Γενοκτονίας στην Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ Μιχάλης Χαραλαμπίδης Αντίβαρο, Σεπτέμβριος 2006 Στον μυθικο μας κόσμο ο Πόντος είναι παρών με τον Προμηθέα, τους Αργοναύτες, τον Ιάσωνα, τις Αμαζόνες. Σύμφωνα με την Ελληνική αντίληψη για την γέννηση του κόσμου είναι ένα από τα συστατικά της δημιουργίας του. Στον ιστορικό μας κόσμο είναι παρών με τις Ελληνικές πόλεις – κράτη Σινώπη –Αμισσός - Τραπεζούς – Κερασούς. Τους Μιθριδάτες Βασιλείς του Πόντου. Ο Μιθριδάτης ο Στ΄ ο Ευπάτωρ έστησε άγαλμα του Πλάτωνα στην Ακαδημία που δημιούργησε στην Αθήνα ο μεγάλος φιλόσοφος. Στους Κομνηνούς αυτοκράτορες της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος (1204 – 1461). Στους Υψηλάντες ηγέτες της Ελληνικής και Βαλκανικής Επανάστασης ενάντια στο Οθωμανικό παρασιτικό, φεουδαρχικό καθεστώς τον 19ο αιώνα. Μια νέα Δημοκρατία για να τιμήσει τα ιδανικά και τον αγώνα τους ταυτιζόμενη με αυτά έδωσε σε μια από τις νέες πόλεις της το όνομα τους. Το Υψηλάντη στο Μίτσιγκαν. Η Δημοκρατία αυτή ήταν οι ΗΠΑ. Επί χιλιετίες ο Πόντος ήταν Οικονομικό και Εμπορικό κέντρο αλλά και κέντρο Πολιτισμού. Ο φιλόσοφος Διογένης αυτός που μας έδωσε την λέξη «κοσμοπολίτης» εξ ού και το Cosmopolitan, ο γεωγράφος και ιστορικός Στράβων, ο σωτήρας της Ελληνικής κλασσικής γραμματείας, των βιβλίων από την Οθωμανοϊσλαμική ολοκληρωτική βαρβαρότητα και μεγάλος πατέρας του Ευρωπαϊκού και Δυτικού Πολιτισμού ο Βησσαρίων, ήταν Πόντιοι. Ο Πόντος ήταν πρότυπο αρμονικών σχέσεων ανάμεσα στο φυσικό, ανθρώπινο αρχιτεκτονικό τοπίο. Ανάμεσα στους λαούς, τους πολιτισμούς, τους ανθρώπους. Αυτή η αρμονία διαταράχθηκε βίαια από ολοκληρωτικές ιδεολογίες. Αυτό το ιστορικό Πολιτισμικό κέντρο δολοφονήθηκε και ρίχθηκε στην υπανάπτυξη. Αυτό σήμαινε η Οθωμανική Τουρκική κατάκτηση, το Σουλτανικό καθεστώς, το πλέον βάρβαρο καθεστώς που γνώρισε η Ανθρωπότητα. Το τελικό όμως χτύπημα δόθηκε από μια ιδεολογία του θανάτου που αντιπροσώπευε και αντιπροσωπεύει ο Κεμαλισμός. Ακόμη και τώρα και άλλοι λαοί της Μικράς Ασίας γνωρίζουν αυτόν τον γενοκτονικό ρατσισμό διαρκείας. Ο Πόντος σήμερα είναι ερείπια εκκλησιών, μοναστηριών, ανακτόρων, παλατιών, κυβερνείων, κατοικιών, εκπαιδευτηρίων, χωριών, πόλεων, κάστρων που απετέλεσαν εκλεκτά δημιουργήματα του παγκόσμιου πολιτισμού. Αν δεν δολοφονούνταν θα ήταν ωραιότερα από την Τοσκάνη, την Βουργουνδία, την Ανδαλουσία. Το σουλτανικό τουρικικό ισλάμ όμως ήταν πολύ διαφορετικό από αυτό της Ανδαλουσίας, ήταν βάρβαρο και καταστροφικό. Σε κανένα μέρος του κόσμου δεν συναντάς τόσα ερείπια μνημείων. Εδώ οι Ταλιμπάν προϋπήρξαν κατά περιόδους, δολοφονούσαν ανθρώπους και μνημεία, ήταν περισσότερο βάρβαροι και τον προηγούμενο αιώνα είχαν την υποστήριξη και της Ευρώπης και των Σοβιέτ. Μια ανήθικη συμμαχία. Μέσα σε αυτά τα ερείπια συναντάς σήμερα τους τελευταίους φύλακες, τους απόγονους αυτού του πολιτισμού που μετά από αιώνες ολοκληρωτικών και ρατσιστικών τυφώνων επιμένουν να ομιλούν την πλησιέστερη προς την αρχαία ελληνική ομιλούμενη σήμερα γλώσσα. Είναι οι μεγάλοι αυτόχθονες πληθυσμοί των εξισλαμισμένων ακόμη και κρυπτο Χριστιανών Ποντίων που έμειναν στον Πόντο. Μέσα από τα ερείπια αναδεικνύονται οι μελαγχολικές και ταυτόχρονα γλυκές φιγούρες των μικρών παιδιών που στο ερώτημα : «πώς λεν τον κύρης και την μάνας» απαντούν όπως απαντούσε ένα παιδί την εποχή του Ομήρου. «Εις Αϊσέ ακούει εις Μωαμέτ». Ο Όμηρος στους στίχους του έλεγε. «Το όνομα του άκουγε Αχιλλέας, Οδυσσέας, Αίαντας». Δεν λέει τον έλεγαν Αχιλλέα. Αυτής της γλώσσας το σύγχρονο Τουρκικό κράτος αρνείται την ύπαρξη. Αυτή ήταν η απάντηση του Τούρκου εκπροσώπου στον ΟΗΕ Altay Genciger* στην παρέμβαση μας στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού (Φεβρουάριος 2002) για τα δικαιώματα των εξισλαμισμένων Ποντίων στον Πόντο σήμερα. Δολοφονεί αντί να προστατεύει μια γλώσσα που αποτελεί θεμέλιο της Παγκόσμιας Πολιτισμικής Κληρονομιάς. Τα μικρά παιδιά στα σχολεία της Τραπεζούντας τρομοκρατούνται για να μην την ομιλούν. Επί οκτώ περίπου δεκαετίες το έγκλημα της γενοκτονίας που διαπράχθηκε στον Πόντο από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς συνεχίσθηκε, για γεωπολιτικούς λόγους, με το έγκλημα της σιωπής. «Η Τουρκία δεν έπρεπε να ενοχληθεί». Οι φωνές των επιζησάντων, το ένα δεύτερο του πληθυσμού, σκεπάστηκαν. Αυτοί που σώθηκαν διαφεύγοντας προς τη Ρωσία, μετά τον Κεμαλισμό γνώρισαν τον Σταλινισμό εκτοπισμένοι στην κεντρική Ασία, την πατρίδα των Τούρκων. Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες ανωμαλίες της ιστορίας. Εμείς όμως η νέα γενιά των Ποντίων είμαστε παιδιά της θεάς Μνημοσύνης και των Μουσών. Αυτές που μας έδωσαν τις λέξεις Μουσική, Μουσείο, όπως το Metropolitan Museum. Τις τελευταίες δεκαετίες διεκδικήσαμε την ανάκτηση της σχέσης μας με την Μνημοσύνη και τις Μούσες διεκδικώντας το δικαίωμα μας στην Μνήμη. Όπως όλοι οι λαοί που υπέστησαν πολιτικές βίας, καθιερώσαμε μια ημέρα μνήμης του Ποντιακού Ολοκαυτώματος, την 19η Μαϊου. Τιμά την Πολιτεία της Νέας Υόρκης, τον κυβερνήτη της George Pattaki, η αναγνώριση του εγκλήματος και η ταυτιση του με τη δική μας μνήμη (19 Μαϊου 2002). Είναι πλέον κοινή η μνήμη μας ενάντια στην ολοκληρωτική βία του ισλαμικού φονταμενταλισμού που γνώρισε η πόλη της Νέας Υόρκης. Οι δικοί μας νεκροί για γεωπολιτικούς λόγους έμειναν επί δεκαετίες χωρίς μνημεία, χωρίς τάφους, μια και χάθηκαν στις πορείες θανάτου στο εσωτερικό της Ανατολίας και του Κουρδιστάν, στα ʼουσβιτς, στα Μαουντχάουζεν εν ροή. Σήμερα όμως την 10η Σεπτεμβρίου 2006 αισθάνονται ιδιαίτερη αγαλλίαση, ιδιαίτερα αυτοί των οποίων οι επιζήσαντες έφτασαν στις ΗΠΑ, κατ’ ευθείαν από τον Πόντο χωρίς να περάσουν από την Ελλάδα. Αυτοί μιλούν Ποντιακά και Αμερικάνικα. Έχει ιδιαίτερη βαρύτητα που το μνημείο αυτό, το πρώτο στις ΗΠΑ, δημιουργήθηκε σε μια πόλη που το όνομα της εκπέμπει μηνύματα μιας ιδεολογίας της ζωής, της φιλίας, της αδελφοσύνης. Αυτό σημαίνει στα Ελληνικά Φιλαδέλφεια. Η πόλης σας εκ του ονόματος της είναι αντίθετη με τις ιδεολογίες του θανάτου που εκφράζουν ο Ναζισμός, ο Κεμαλισμός, ο ισλαμικός ολοκληρωτικός φονταμενταλισμός που δίνει μια προοπτική παρακμής στους ίδιους τους Μουσουλμανικούς λαούς. Οι Έλληνες, οι Πόντιοι είμαστε ένας λαός που τους γνώρισε όλους. Σταυροφορίες και Ιερούς πολέμους, Ναζιστές και Κεμαλιστές. Γι αυτό ο λόγος μας είναι ένας λόγος αλήθειας. Η αλήθεια και η πόλις, η Δημοκρατία, αποτελούν την ελπίδα για όλους τους λαούς, τους πολιτισμούς και τις θρησκείες. Με τους θεούς του πολέμου θα σκοτωθούν όλοι οι θεοί. Ήδη από τον Πόντο έφυγαν οι θεοί την περίοδο 1916 – 1923. Όπως σκέπτονται να φύγουν, αν δεν έφυγαν ήδη, από το Λίβανο, το Ισραήλ, την Παλαιστίνη. Με το οφθαλμόν αντί οφθαλμού θα γίνουν όλοι οι λαοί τυφλοί. Από την ίδρυση της αυτή η Πόλη, η Φιλαδέλφεια, ως πρωτεύουσα μιας νέας Δημοκρατίας, ταυτίστηκε με τα ιδανικά της Ζωής, της Ελευθερίας, της Ανεξαρτησίας, της Δημοκρατίας. Γι αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία σε αυτή την Πόλη να επαναφέρουμε στην μνήμη μας δύο μεγάλους ανθρωπιστές, διπλωμάτες, φιλάδελφους, φίλους του δικαιώματος μας στη ζωή και της παρουσίας μας στις ιστορικές μας πατρίδες, ανεγείροντας δύο μνημεία στη μνήμη τους. Ένα στην Αθήνα και το άλλο στις ΗΠΑ. ʼργησαν πολύ οι Έλληνες και οι Πόντιοι αλλά και οι Αρμένιοι και οι Ασσύριοι να το κάνουν. Η σύγχρονη ιστορία όμως επαναφέρει την μνήμη και το παράδειγμα των δύο μεγάλων Αμερικανών Διπλωματών, των George Horton και Henry Morgenthau. Θεωρούσαν από τότε ύβρι να λερώνεται η Αμερικανική Δημοκρατία με τα Κεμαλικά γκουλάκ και τα Κεμαλικά άουσβιτς όπως το Δεβισλίκ στον Πόντο νότια της Τραπεζούντας. Το περιγράφουν σύγχρονοι τους. Και ο Χόρτον και ο Μοργκεντάου είχαν ακούσει για την φρίκη που σε κυρίευε όταν το αντίκρυζες. Και οι δύο Διπλωμάτες ήταν με τη Ζωή, με τους ανθρώπους, όλους τους ανθρώπους, με τους λαούς, όλους τους λαούς. Γιατί εκτός των άλλων οι λαοί ήταν και είναι ο αγωγοί, τα υποκείμενα, τα χελιδόνια της Δημοκρατίας σε αυτήν την τραγική και ιστορική περιοχή της Μικράς Ασίας. Δεν είναι Δημοκρατία η Σκύλα του Κεμαλισμού και η Χάρυβδη ενός εύκολα χειραγωγούμενου, ιδιόμορφου, καταστροφικού και βίαιου τουρκικού ισλάμ. Ούτε η σύνθεση τους η ένοχη Σφίγγα. Τα δημοκρατικά, πολυκεντρικά, περιφερειακά – ομοσπονδιακά πολιτειακά και διοικητικά συστήματα, αποτρέπουν τις ολοκληρωτικές ιδεολογίες και οδηγούν τους λαούς, όλους τους λαούς ανεξαρτήτως θρησκείας και εθνικότητας, στον αλληλοσεβασμό, στη συμβίωση, στην ευημερία. Αυτό έγινε στην Γερμανία μετά τον Χίτλερ, στην Ιβηρική μετά τον Φράνκο. Αυτό πρέπει να γίνει στο Ιράκ. Αυτό έχουν ανάγκη οι λαοί στην Μικρά Ασία και την Μεσσοποταμία. Ήμασταν πολύ μόνοι και λίγοι στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, όταν ο Σαντάμ βομβάρδιζε με χημικά τον αυτόχθονα ιστορικό λαό, τους Καρδούχους του Ξενοφώντα. Την πλειοψηφούσα εθνική ομάδα στην Μικρά Ασία σήμερα. Το αίτημα της αληθινής Δημοκρατίας είναι πολύ πιο ισχυρό και πιο ώριμο στην Μικρά Ασία. Δεκαετίες πριν είπα ότι αποτελεί την βασική προϋπόθεση για την σταθερότητα, την ειρήνη, την ανάπτυξη και την ευημερία στην ευρύτερη περιοχή. ʼλλο όμως Κεμαλικό απαρτχάιντ και άλλο Δημοκρατία. Ιστορικά η Μικρά Ασία, η Ιωνία είναι η γενέτειρα της Δημοκρατίας τόσο της Ευρώπης όσο και της Ασίας. Αυτό διδάσκει η ιστορία. Οι λαοί της Μικράς Ασίας και της Μεσσοποταμίας έχουν δικαίωμα στη δική τους ʼνοιξη και τη Δημοκρατία και επόμενα την Ειρήνη. Εικόνες, ιστορικά πρόσωπα, έργα τέχνης με αναφορές στον Πόντο γεμίζουν και κοσμούν σήμερα πολλά μουσεία της Ευρώπης. Τελευταία έμαθα ότι σε μια εκκλησία της Βορείου Ιταλίας διακρίνει κανείς το πρόσωπο της Μαρίας της Κομνηνής, πριγκίπισσας της Τραπεζούντας. Ήταν η ωραιότερη γυναίκα στον κόσμο το 1400. Γράφτηκαν το 18ο αιώνα οπερέττες γι αυτήν στην Ευρώπη. Οι Πόντιοι όμως δεν είναι ένας λαός των μουσείων. Είμαστε το πλέον μαρτυρικό κομμάτι του Ελληνισμού και των Ευρωπαϊκών λαών. Γνωρίσαμε όλους τους ολοκληρωτισμούς Κεμαλισμό, Ναζισμό, Φασισμό, Σταλινισμό. Είμαστε σε διαρκή προσφυγιά. Είμαστε όμως ένας λαός υπαρκτός, με σάρκα και οστά, με υψηλό αίσθημα αξιοπρέπειας και αυτοσεβασμού. Είμαστε πολύ περισσότεροι από ότι ήμασταν μετά την γενοκτονία και τον ξεριζωμό, διασκορπισμένοι σε όλη τη γη. Ο Κεμάλ δεν έλυσε το Ποντιακό ζήτημα διά της σφαγής, απέτυχε. Ο Πόντος δεν εξαφανίστηκε από το χάρτη της γης όπως ήθελε. Οι Πόντιοι που έμειναν στον Πόντο είναι πολύ υπερήφανοι και ευτυχισμένοι να λένε ότι είναι Πόντιοι. Όπως οι Κούρδοι να λένε ότι είναι Κούρδοι. Και σ’ αυτό απέτυχε ο Κεμάλ. Έκφραση αυτού του αυτοσεβασμού είναι το μνημείο της Φιλαδέλφειας, έργο ενός μεγάλου στον ψυχικο και ηθικό του κόσμο ανθρώπου, του Βασίλειου Θεοδωρίδη. Χάρις σε σας οι Αμερικανοί Έλληνες, οι Πόντιοι θα έχουν πλέον στην Φιλαδέλφεια το Σήμα της μνήμης τους, του αυτοσεβασμού και της συνέχειας τους. Όπως οι Αμερικανοί, Νεοϋορκέζοι έχουν το δικό τους μνημείο. Οι Πολιτειακοί όμως θεσμοί των ΗΠΑ, το Κονγκρέσο και η Γερουσία, θα βρίσκονται σε αρμονία με την κληρονομιά της πόλης της Φιλαδέλφειας όταν – όπως έπραξαν ορισμένες Πολιτείες – αναγνωρίσουν την δεύτερη γενοκτονία του 20ου αιώνα, την Ποντιακή. Θα βρίσκονται σε αρμονία με τις αξίες και τα ιδανικά που πρέσβευαν δύο μεγάλοι γνώστες της περιοχής και φίλοι των λαών της, οι Χόρτον και Μοργκεντάου. Εγώ προσωπικά, απόγονος επιζησάντων αλλά και πολλών που έμειναν άταφοι στα χιονισμένα βουνά και τις πεδιάδες της Ανατολίας, του Πόντου και του Κουρδιστάν, οφείλω να συμβάλλω στην απόδοση προς αυτούς της θέσης που τους αξίζει στην ιστορική μνήμη των λαών μας. Γιατί αν αποτρέπονταν ή καταδικάζονταν το Δεβισλίκ, όπως πρότειναν, όχι μόνο δεν θα είχαμε ʼουσβιτς αλλά θα διακόπτονταν αυτή η διαρκής βία και ο θάνατος που πλημμυρίζει και παραμορφώνει επί δεκαετίες την ιστορική μας περιοχή. Η Μικρά Ασία και η Μεσοποταμία αρνούνται πλέον την παραμόρφωση και ζητούν την αυθεντικότητα τους. * Μιχάλης Χαραλαμπίδης «Το Ποντιακό ζήτημα σήμερα – το Ποντιακό ζήματα στον ΟΗΕ», Εκδόσεις ΣΤΡΑΒΩΝ, Αθήνα 2005 Αυτό το κείμενο είναι γραμμένο σε μονοτονικό. Διαβάστε την πολυτονική του έκδοση.