ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ
Ανδρέας Σταλίδης
29 Μαϊου, 1996

 

Από τις 22 εώς τις 26 Μαϊου, 1996 έγινε στην Μαριούπολη Ουκρανίας επιστημονικό συνέδριο με θέμα, "Ελλάδα-Ουκρανία: Φιλικές Σχέσεις και Προοπτικές Συνεργασίας".

Ετυχε να μεταβώ στην Ουκρανία ως μέλος του χορευτικού συγκροτήματος του πολιτιστικού κέντρου του Δήμου Καλαμαριάς, που έδωσε παραστάσεις στα πλαίσια του συνεδρίου. Ακολουθούν οι εντυπώσεις μου από το ταξίδι και τους Ελληνες της Ουκρανίας (περίπου 300.000). Επειδή είναι αρκετά μεγάλο, τα χώρησα σε ενότητες.

Οι ενότητες είναι : Συνέδριο, Ελληνες της Ουκρανίας, Ντονετσκ, Μαριούπολη, Τσέρνολικ (1), Σαρτάνα (2), Μανγκούς-Γιάλτα-Ουρζούφ (3,4,5), Ουκρανία, Εντυπώσεις.

ΣΥΝΕΔΡΙΟ
Το συνέδριο έγινε στο Ανθρωπιστικό Ινστιτούτο Μαριούπολης όπου οι φοιτητές διδάσκονται ελληνική, ουκρανική, ρώσικη φιλολογία και άλλες ανθρωπιστικές επιστήμες (νομική κλπ). Οργανωτές ήταν το Ινστιτούτο (ο πρύτανης κ, Μπαλαμπάνοφ) και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ο κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής κ. Καζάζης). Συμμετείχαν πολλοί πανεπιστημιακοί από την Ελλάδα και την Ουκρανία , όπως και ο κ. Νιώτης (βουλευτής, τέως υφυπουργός εξωτερικών αρμόδιος για θέματα Απόδημου Ελληνισμού και οργανωτής του ΣΑΕ) και εκπρόσωποι του Υφυπουργείου Εξωτερικού (Ρωμάιου) και του Υπουργείου Παιδείας. Στα ελληνικά ΜΜΕ το θέμα δεν πέρασε. Για την Ουκρανία όμως ήταν πολύ συμαντικό. Συμμετείχαν ο αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, βουλευτές, δήμαρχοι κλπ. Συναντήσαμε και τους προέδρους των ομοσπονδιών των Ελλήνων της Ουκρανίας (Αλεξάνδρα Πρατσένκο), Γεωργίας (Κυριάκος Ιορδανίδης) και Ρωσίας. Επί της ουσίας του συνεδρίου, δεν μπορώ να μιλήσω εκτός από το ότι ήταν ο πρώτος σταθμός του προγράμματος Ιάσων που προβλέπει ίδρυση εδρών ελληνικών σπουδών στις παραευξείνιες χώρες. Από τις συζητήσεις όμως με τους συμμετέχοντες, τέθηκαν πολλά θέματα και όλοι ελπίζουν σε συνέχιση και υλοποίηση των προτάσεων και σχέσεων συνεργασίας.

ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ (γενικά)
Προσγειωθήκαμε στην πόλη Ντόνετσκ με 1 εκαταμύριο κατοίκους, 100 χιλιόμετρα από τη Μαριούπολη. Στην ευρύτερη περιοχή της Μαριούπολη (700.000 κατοίκων) ζουν περίπου 150.000 Ελληνες, ενώ συνολικά στην Ουκρανία ζουν περίπου 300.000 Ελληνες. Επισκεπτήκαμε 5 χωριά εκτός της Μαριούπολης και θα σας πω παρακάτω τις εντυπώσεις μου για αυτά. Υπάρχει και ένα χωριό με το όνομα "Μακεδονία" αλλά δεν το επισκεπτήκαμε δυστυχώς.

Στην Μαριούπολη εκδίδεται και μια εφημερίδα με το όνομα "ΛΟΓΟΣ" από κάποιον Ελληνα, ενώ υπάρχει και η εφημερίδα "Ελληνες Ουκρανίας" από την ομοσπονδία ελληνικών συλλόγων. Η πρόεδρος της ομοσπονδίας, κ. Αλεξάνδρα Προτσένκο έχει και τηλεοπτικό μικρής εμβέλειας. Θα στείλει η ΕΤ-3 που μας συνόδευε τεχνικούς για κεραία μεγαλύτερης εμβέλειας σύντομα, σύνφωνα με υπόσχεσή τους. Ελληνικές εφημερίδες έχω στα χέρια μου από και από τη Γεωργία.

Κάποιος ελληνικής καταγωγής με το όνομα Ιβάν έγραψε ένα βιβλίο για τους Ελληνες της Μαριούπολης και γενικά της Ουκρανίας. Η καταγωγή του είναι από το Βολόγδα (50 χιλιόμετρα βόρεια της Μόσχας) όπου ζουν σήμερα 65 Ελληνες. Αυτός είναι σήμερα σύμβουλος του προέδρου Γιέλτσιν. Για να εκδόσει το βιβλίο του ο Ιβάν, δούλεψε ένα καλοκαίρι στην Ελλάδα σαν οικοδόμος και έδωσε τα χρήματα που κέρδισε στον εκδότη του! Οταν αυτός ο άνθρωπος πριν χρόνια προσπάθησε να οργανώσει τους Ελληνες της περιοχής του, μιλώντας με κάποιον άλλο αρνήθηκε αυτός να του μιλήσει (από φόβο). Μετά από μια αγγελία που είχε βάλει στις εφημερίδες, μια 85χρονη τον βρήκε και του μίλησε μπροστά στην 60χρονη κόρη της για το πως έφτασαν εκεί που ζόυσαν παλιά. Ηταν η πρώτη φορά που μάθαινε η κόρη της ότι είχαν ελληνική καταγωγή από τη μητέρα της. Τότε που ξεπέρασε το φόβο μπροστά στον Ιβάν. Φυσικά είχαν αλλάξει και τα επίθετα τους. Εκεί πάνω είπε ο Ιβάν ότι "λένε ότι ο Στάλιν μας φόβισε για 3 γενιές". Ενας πρόσχαρος άνθρωπος, πολύ προσιτός και γεμάτος κουράγιο, όρεξη και Ελλάδα. Ισως μια μέρα ανέβει δίπλα στον Γιέλτσιν.

ΝΤΟΝΕΤΣΚ
Μόλις κατεβήκαμε από το αεροπλάνο, μας περιμέναν οι μαθητές ενός σχολείου που μαθαίνουν Ελληνικά στο Ντόνετσκ. Οι μαθητές μας υποδεχτήκαν με ελληνικές σημαίες, λουλούδια και ψωμιά και αλάτι (έθιμο φιλοξενίας) και μας είπαν ένα τραγούδι στα ελληνικά εκφράζοντας και τα συναισθήματα τους αργότερα. Μας κάλεσαν και στο σχολείο τους, αλλά δυστυχώς δεν μπορέσαμε να τους επισκεπτούμε λόγω του προγράμματος. Ηταν όλοι πολύ συγκινημένοι.

ΜΑΡΙΟΥΠΟΛΗ
Χτίστηκε το 1778 από Ελληνες που ήρθαν από την Κριμαία (όπως όλοι οι Ελληνες της περιοχής). Το όνομα της βγαίνει από το "πόλη της Μαρίας" δηλαδή της Παναγίας και υπύρχε από τότε μέχρι τα χρόνια του Στάλιν, όπου άλλαξε σε Ζντάνοφ. Πριν μερικά χρόνια, επανήλθε η επίσημη ονομασία "Μαριούπολη", όπως για παράδειγμα και στην Πετρούπολη (Λένινγκραντ). Στη Κριμαία οι Ελληνες είχαν πάει τα προηγούμενα χρόνια (και αιώνες) από διάφορες περιοχές (Πόντος, Ηπειρος, Θράκη, Μακεδονία κλπ). Τη μέρα που φτάσαμε στη Μαριούπολη , πήγαμε στο Ινστιτούτο όπου μας περίμεναν οι φοιτητές και οι καθηγητές του που μετείχαν στο συνέδριο. Το ίδιο θερμή η υποδοχή και εκεί. Περιμένοντας τους επίσημους χορέψαμε στην αυλή, συγκινώντας τον κόσμο που χόρευε μαζί μας. Συγκεντρωθήκαμε όλοι και ξεκίνησε το συνέδριο. Οι φοιτητές θα γίνουν δάσκαλοι και απατηλό τους όνειρο η επίσκεψή στην Ελλάδα.

Σε μια επόμενη ημέρα δώσαμε παράσταση σε ένα μέγαρο πολιτισμού της πόλης όπου παρακολουθήσαμε και παραστάσεις παιδιών της πόλης. Εκτός από τις άρτιες εντυπώσεις που μας άφησαν, χαρακτηριστική ήταν η προσπάθεια τους να χορογραφήσουν ελληνικούς ήχους. Ο,τι ελληνικό τραγούδι ήξεραν (Ζορπμάς, Τα παιδιά του Πειραιά, Ενα το χελιδόνι, Ξημερώνει του Πουλόπουλου κλπ) προσπάθησαν να το μεταφέρουν με δικές τους κινήσεις και φιγούρες και να το κάνουν χορό που να νομίζουν ότι είναι ελληνικός. Μεγάλη η δίψα τους στο μέγαρο να μας παρακολουθήσουν να χορεύουμε γνήσιους ελληνικούς χορούς (από Ηπειρο, Μακεδονία και Θράκη) με παραδοσιακή μουσική.

ΤΣΕΡΝΟΛΙΚ (Χωριό 1ο)
Την επόμενη μέρα εμείς (το χορευτικό του Δήμου Καλαμαριάς με τους σύμβουλους) επισκεπτήκαμε το χωριό Τσερνολίκ. Εχει 1800 κατοίκους, και οι μισοί είναι Ελληνες. Η πρόεδρος του χωριού (για 20 χρόνια) και όλο το χωριό μας επιφύλαξαν μια καταπληκτική υποδοχή. Πάνω από 700 άτομα στο πολιτιστικό τους κέντρο παρακολούθησαν την παράσταση μας. Η πρόεδρος - και όλοι οι κάτοικοι - πάρα πολύ θερμοί με το που μας αντικρύσαν. Δε χρειάζεται να λέω κάθε φορά ότι στις υποδοχές ο κόσμος είχε ελληνικές σημαίες, λουλούδια και το καθιερωμένο ψωμί και αλάτι. Μετά την παράσταση (στις 5 η ώρα) πήγαμε στο καφενείο τους όπου έγινε γλέντι με τους χωρικούς. Εκπληκτική η ιδιαίτερα ζεστή συμπεριφορά τους.

Υπήρχε μια μεγάλη εκκλησία και ένα σχολείο στο χωριό, αλλά γκρεμίστηκαν το 1938 από το Στάλιν. Ονειρο τους το επανακτίσιμο της εκκλησίας. Ελληνικά δε διδάσκονται στο χωριό, και μόνο οι γεραιότεροι μιλάνε ελληνικά. Στις συνομιλίες με το παλιό δάσκαλο του χωριού, την προεδρίνα και άλλους φαίνονται να φοβούνται να ζητήσουν την διδασκαλία των ελληνικών από την Ουκρανική Κυβέρνηση. Είδαμε και ένα μνημείο από τους αγώνες εναντίον των Γερμανών το 1940 με αναγραφόμενα τα ονόματα των νεκρών. Στις μισές πλάκες ήταν τα ονόματα Ελλήνων. Γεμάτος πίκρα μου λέει ο παλιός δάσκαλος "τώρα Γερμανικά μπορεί να μάθει κάποιος εύκολα εδώ, αλλά ελληνικά δεν μπορεί!"  Το φτωχότερο από τα 5 χωριά που επισκεπτήκαμε και εκεί ομολογουμένως δεχθήκαμε τα πιο γνήσια και αυθόρμητα αισθήματα. Μας έκαναν το τραπέζι και στο γλέντι τα έδωσαν όλα. Ηξεραν ελληνικά τραγούδια και τα τραγουδούσαν. Μας κατασυγκίνησαν μέχρι δακρύων. Χρειάστηκε να έρθει η αστυνομία (λόγω φασαρίας) για να διαλυθεί ο κόσμος και να αναγκαστούμε να φύγουμε. Τέτοια η θερμή των χωρικών που πολλές κοπέλες μας (και όχι μόνο) δάκρυζαν κατά την αποχώρηση μας. Για πάνω από μισή ώρα, κολημένοι στο πούλμαν οι κάτοικοι δε μας αφήναν να φύγουμε. Επεφταν και τα δάκρυα από τις δυο πλευρές και η συγκίνηση δεν τελείωνε. Αλλο να το λέω και άλλο να το ζει κανείς. Τα ακούσματα της μουσικής τους (σύμφωνα με το δάσκαλο και τους μουσικούς μας που είναι γνώστες της ελληνικής παράδοσης) είναι κράμα Θρακικών και Ποντιακών παραδόσεων. Εντονη η ελληνική τους συνείδηση και τεράστιες οι προσπάθειες τους να διατηρήσουν τη γλώσσα και την παράδοση τους (έξω από τα σχολεία φυσικά). Μετά τα δάκρυα του αποχωρισμού, αυτό που κράτησα από τους φτωχούς ανθρώπους αυτούς ήταν η μεγάλη αγάπη που μας έδειξαν με τη γνώση μόνο ότι ερχόμασταν από την Ελλάδα. Ηταν σαν να έβρισκαν τη μητέρα τους μετά από χρόνια και την περιποιούνταν. Η καρδιά τους χτυπούσε για μας.

ΣΑΡΤΑΝΑ (2ο χωριό)
Την άλλη μέρα δόθηκε η βασική παράσταση στα πλαίσια του συνεδρίου στη Μαριούπολη. Την μεθεπόμενη επισκεπτήκαμε το χωριό αυτό με 10.000 Ελληνες στους 12.000 κατοίκους. Είναι το χωριό της μιας συνοδού μας (Ελένη). Δεν είχαμε την αναμενόμενη (λογώ του πληθυσμού) υποδοχή, αφού μόνο 100 άτομα μας περιμέναν στο πολιτιστικό κέντρο. Η δικαιολογία ήταν ότι είχαν ενημερωθεί για την επίσκεψη μας μόλις μισή ώρα πριν φτάσουμε.
Τελος πάντων, έγινε η παράσταση και ακολούθησε πάλι γλέντι με τους χωρικούς. Ενδιάμεσα μας πήγαν στην εκκλησία τους, αλλά δεν μπορέσαμε να μπούμε μέσα γιατί δεν βρήκαμε τα κλειδιά.

Ιδιαίτερα εκδηλωτικοί και πάλι, ενώ πάνω από 20 ελληνικά τραγούδια έπαιζαν οι τοπικοί μουσικοί και τραγουδήσαμε όλοι μαζί. Η ορχήστρα τους μάλιστα ήταν ακριβώς ίδια με τη δική μας στα όργανα (κλαρίνο, ακκορντεόν, τουμπερλέκι). Το ντέφι που είχανε είναι ακριβώς ίδιο (σε μέγεθος, ποιότητα και υλικό) με αντίστοιχα Ηπειρώτικα. Δεν κάνουμε λόγο για το κλαρίνο φυσικά.

Στο πολιτιστικό τους κέντρο κυματίζει όλο το χρόνο η ελληνική σημαία, όπως και η ουκρανική. Στην αίθουσα που αλλάζαμε είχαν γεωγραφικό χάρτη της Ελλάδος (που λείπει από πολλά χωριά εντός Ελλάδος), ενώ είχαν φωτογραφίες από Πάτρα και Καλάβρυτα. Κάνουν κάθε χρόνο μεγάλο πανυγήρι για τον Αγιο Γεώργιο που μαζεύει κόσμο από όλην την περιοχή. Είναι εξαιρετικά συναρπαστικό να πηγαίνεις σε χωριό στην Ουκρανία  και να ακούς το "Εγνατίας 406" που είναι μεγάλο σουξέ και το ακούγαμε παντού, η άλλα τραγούδια  "Ολα καλά κι όλα ωράια", "Γερακίνα", "Θεσσαλονίκη μου γλυκειά", "Ενα μύθο θα σας πω",  "Σαμιώτισσα", "Ικαριώτικο", "Σ'αγαπώ γιατί είσαι ώραία", "Ελα βρε Χαραλάμπη", "Μινόρε της Αυγής" και άλλα που δεν θυμάμαι.

Στο χωριό αυτό, εδώ και δυο χρόνια διδάσκονται (με δυσκολία βέβαια) ελληνικά στα παιδιά. Ενος νέος, ο Ιγκορ, σε κάποια στιγμή (και μετά από λίγα ποτηράκια βότκα) παίρνει την ελληνική σημαία και τη φέρνει στο χωρό που είμασταν όλοι. Φωνάζει "ζήτω η Ελλάδα" , "Μακεδονία-Ελλάδα" και άλλα παρόμοια και τονώνει το ηθικό όλων με τη μεγαλειώδη ψυχή του. Η Ελένη οργανώνει μια χορωδία στο χωριό της και μας αφήνει άναυδους όλους. Στο τέλος, είμασταν στο λεωφορείο και δε μας άφηναν να φύγουμε.

ΜΑΝΓΚΟΥΣ, ΓΙΑΛΤΑ, ΟΥΡΖΟΥΦ (χωριά 3,4,5)
Την τελευταία μέρα, επισκεπτήκαμε τα τρία παραπάνω χωριά. Παράσταση δώσαμε μόνο στο πρώτο (που να προλάβουμε και στα τρία). Σ' αυτό, παρακολουθήσαμε και δικά τους χορευτικά. Εκδηλη πάλι η προσπάθεια τους να δουλέψουν με χορούς πάνω στην ελληνική μουσική που έτυχε να πέσει στα χέρια τους. Η διατήρηση του πολιτισμού των παπούδων τους πέρασε στις ψυχές τους με το άκουσμα λαϊκών ελληνικών τραγουδιών και τη δίψα τους να φτιάξουν για αυτό χορούς στους δικούς τους ρυθμούς. Είχαν φυσικά δώρα για όλους μας. Εμάς, που αντιπροσωπεύαμε τους μακρινούς συγγενείς τους που ήρθαν να τους δουν. Μακρινούς μεν, αλλά τόσο κοντά στην ψυχή και στην σκέψη τους. Θα μας νιώθουν δίπλα τους για πολύ καιρό σίγουρα.

Η Γιάλτα δεν είναι το γνωστό μέρος της ομόνυμης συμφωνίας. Είναι μια πόλη όπου μεταφέρθηκαν οι κάτοικοι της παλιάς Γιάλτας η οποία βρισκόταν στην Κριμαία και σήμερα δεν υπάρχει. Πηγαίνωντας, μας είπαν ότι στην ερώτηση "ποιες ελληνικές πόλεις γνωρίζεις" στα παιδάκια, η απάντηση είναι "τη Γιάλτα και το Ουρζούφ!". Η Ελένη συμπλήρωσε "...και το Σαρτάνα!" γεμάτη περηφάνεια για τον τόπο της. Στη Γιάλτα δε διδάσκονται ελληνικά, παρόλο που γίνονται προσπάθειες. Στο σχολείο τους έχουν και ένα πολύ αξιόλογο μουσείο για το οποίο είναι περήφανοι. Συνήθειο για τους Ελληνες της περιοχής είναι να παντρεύονται ματαξύ τους. Στο δρόμο για την Γιάλτα, μας είπαν ότι οι πρόγονοι τους που ήρθαν από τη Γιάλτα της Κριμαίας, είχαν πρωτοπάει εκεί από την Ηπειρο. Σε δέκα λεπτά μας αναφέρει ότι δεν είναι ιδιαίτερα φιλικοί με την θάλασσα και προτιμούσαν άλλες ασχολίες, οι Ηπειρώτες του χορευτικού θυμούμενοι την καταγωγή τους ξέσπασαν σε χειροκροτήματα. [Αυτό δεν είμαι σίγουρος αν έγινε στη Γιάλτα, στο Μανγκούς η στο Ουρζούφ.]

Οδεύοντας στο Ουρζούφ, ο συνοδός μας από την πόλη αυτή με το όνομα Νικόλας έτυχε εκείνη τη μέρα να βαπτίζει το πρώτο εγγόνι του. Μας παρακάλεσε και παραλουθήσαμε τη βάπτιση στην εκκλησία του χωριού. Τον άλλον παππού το λέγανε Βλαδίμηρο (Βλάντιμιρ) αλλά το εγγόνι το βαπτίσανε Αλέξανδρο προς τιμήν του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Μας έδωσαν και από μια κονκάρδα με το σήμα της πόλης, τη χρονολογία που χτίστηκε (1778) και τη φράση "Καλημέρα Ζήσι'μ" που σημαίνει "Καλημέρα Ζωή στην τοπική τους διάλεκτο.

ΟΥΚΡΑΝΙΑ
Μια λέξη αποδίδει καλύτερα την εικόνα της χώρας αυτής : "εγκατάλειψη". Ολα τα κτίρια παλιά, χωρίς καθόλου συντήρηση. Μάλλον πριν χρόνια να φαινόταν πραγματικός παράδεισος, τώρα φαίνονται όλα πλήρως εκγαταλελειμένα. Πολύ αραιοκατοικοιμένες οι πόλεις, με πάρα πολύ πράσινο, μεγάλους δρόμους κλπ. Υπόγεια εργοστάσια και χωρίς ίχνος γης ανεκμετάλλευτο οι Ουκρανοί δουλέυουν πολύ. Δουλεύουν για ποιον όμως. Δε φαίνεται να υπάρχουν χρήματα για ανάπτυξη. Ολα περασμένης τεχνολογίας, που εκείνη την εποχή θα θεωρούνταν μεγάλα επιτεύγματα.

Είναι η μόνη χώρα (νομίζω) που δεν γκρέμισε τα αγάλματα του Λένιν. Τώρα, δυσκολεύεται να κάνει κατανομή των χωραφιών. Δεν έχει περάσει ακόμη στην ιδιοκτησία. Μας είπαν ότι ίσως περιμένουν πολιτικές εξελίξεις στη Ρωσία και φοβούνται προς το παρόν να δώσουν γη στους πολίτες.

Ολες οι γυναίκες είναι πολυ όμορφες. Οχι απλά υπάρχουν ωραίες γυναίκες, αλλά όλες είναι πολύ πάνω του μέτριου.

ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ
Οι τελικές εντυπώσεις μου για τον Ελληνισμό της Ουκρανίας είναι πολύ ενθαρρυντικές. Πριν μερικά χρόνια δε γνωρίζαμε την ύπαρξή τους, σήμερα φαίνεται πως επιμένουν στη διατήρηση της εθνικής τους καταγωγής με τα πολλά προβλήματα. Με την ενίσχυση του κράτους και του ΣΑΕ, θα διδάσκονται ελληνικά στα σχολεία (εμείς θα στείλουμε ιδιωτικά κάποια βιβλία ελληνικών για ξένους από το ΑΠΘ στα χωριά), θα σπουδάζουν ορισμένοι στην Ελλάδα, θα μαθαίνουν ελληνική γλώσσα και ιστορία στο Ινστιτούτο κλπ. Εχουν πολύ μεγάλη ψυχή μέσα τους, είναι γνήσιοι, αυθόρμητοι και αυθεντικοί. Κατάλαβαν ότι η μητέρα Ελλάδα τους σκέπτεται και τους αγαπάει.

Ο ιδιαίτερος ρόλος που παίζουν οι γυναίκες στη ζωή των ελλήνων της Ουκρανίας (κατέχουν πολύ περισσότερες θέσεις κλειδιά από τους άντρες) οφείλεται και στη Πάσα Αγκελίνοβα, μια ελληνίδα που το 1937 σε ηλικία 17 ετών ήταν η πρώτη γυναίκα που οδήγησε τρακτέρ στη Σοβιετική Ενωση, είχε 5 παιδιά και γρήγορα έγινε σύμβολο για όλες τις γυναίκες της ΕΣΣΔ και ιδιαίτερα για τις ελληνικής καταγωγής.

Πολλά ίσως μου διέφυγαν να σας μεταφέρω. Ούτε σημειώσεις κρατούσα, ούτε κασετοφωνάκι είχα. Αυτά μου έμειναν από το ταξίδι και αν και ήταν πολλά, ελπίζω να μην σας κούρασα πολύ.

Να κλείσω με μία ευχή που συνηθίζουν να δίνουν οι Έλληνες της Ουκρανίας, "Όλα καλά, πάντα καλά!".

Ανδρέας Σταλίδης.

ΥΓ. Το κείμενο αυτό είχε σταλθεί αρχικά (Μάιος 1996) στην ηλεκτρονική λίστα Μακεδονία, πρωτοδημοσιεύθηκε (στα αγγλικά) στο περιοδικό της Διασποράς (Ιούνιος 1996) με το οποίο συνεργαζόμουν τότε, ενώ αργότερα - στα μέσα του 1999 - φιλοξενήθηκε και στις σελίδες της Τραπεζούντας. Τον Ιανουάριο του 2002, τοποθετήθηκε και εδώ στο Αντίβαρο.