Για την κυβέρνηση που θα αναδειχθεί από τις εκλογές η πρώτη δοκιμασία θα είναι το Κυπριακό, καθώς στις διαπραγματεύσεις επίλυσης ρόλο θα έχουν Τουρκία και Ελλάδα. Στις διαπραγματεύσεις της Νέας Υόρκης, οι κινήσεις της τουρκικής και τουρκοκυπριακής πλευράς περιορίστηκαν σε επίπεδο τακτικών ελιγμών, ενώ επί της ουσίας οι θέσεις παραμένουν ίδιες και αδιάλλακτες. Η επιλογή της Αγκυρας μπορεί να συνοψιστεί στην λογική ενός σκληρού παζαρέματος, στο οποίο θα προσφέρει ορισμένες εδαφικές παραχωρήσεις, απαιτώντας την αναγνώριση συνόρων του ψευδοκράτους. Το κείμενο που παρέδωσε την Τρίτη στο Γ.Γ. του ΟΗΕ ο Ραούφ Ντενκτάς περιλάμβανε εισηγήσεις για πέντε αλλαγές στο σχέδιο Ανάν. Σύμφωνα με την τουρκική εφημερίδα "Χουρριέτ", τα σημεία του σχεδίου Ανάν στα οποία ενίσταται η τουρκική πλευρά και επί των οποίων υπέβαλε τις δικές της προτάσεις, είναι:

1. Ενίσχυση της διζωνικότητας

Σχέδιο Ανάν: Η εγκατάσταση Ε/Κ στην τουρκοκυπριακή πλευρά του νησιού δεν θα υπερβαίνει το 21% του τουρκικού πληθυσμού. Οι Ε/Κ θα έχουν δικαίωμα ψήφου στις τοπικές και γενικές εκλογές. Το κοινό Κοινοβούλιο θα αποτελείται από δύο σώματα: Τη Βουλή των Αντιπροσώπων (Κάτω Βουλή) και τη Γερουσία (ʼνω Βουλή). Στην Κάτω Βουλή η αναλογία θα είναι 75:25 ανάμεσα στους Ε/Κ και τους Τ/Κ. Στην ʼνω Βουλή θα υπάρχουν 24 έδρες για την κάθε κοινότητα. Τουρκική πρόταση: Η εγκατάσταση Ε/Κ στην τουρκική πλευρά να μειωθεί στο 15%. Οι Ε/Κ που θα διαμένουν στο τουρκικό τμήμα να μην έχουν δικαίωμα ψήφου στις Βουλευτικές εκλογές και να συμμετέχουν στις εκλογές του ελληνοκυπριακού τμήματος. Κι αυτό γιατί θα είναι δυνατόν ο ελληνοκυπριακός πληθυσμός του τουρκικού τμήματος να επηρεάσει με την ψήφο του τον αριθμό των Τουρκοκυπρίων που θα εκλέγονται στη Βουλή. Η αναλογία 24:24 στην ʼνω Βουλή να αντικατοπτρίζει την ισότητα σε εθνική βάση.

2. Ευθυγράμμιση συνόρων

Σχέδιο Ανάν: Το ποσοστό εδάφους υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση θα είναι 29% (αντί 36% σήμερα) με επιστροφή κυρίως της περιοχής της Μόρφου. Τα τέσσερα Ε/Κ χωριά στο Ριζοκάρπασο θα παραμείνουν στην τουρκοκυπριακή περιοχή, θα τελούν όμως υπό Ε/κ -τοπική- διοίκηση. Τουρκική πρόταση: Θα πρέπει να επανασχεδιαστεί ο χάρτης με ευθυγράμμιση των συνόρων. Αυτό θα διασφαλίζει πιο εύκολο έλεγχο στα σύνορα. Η τουρκική πλευρά θα είναι περισσότερο ελαστική στο εδαφικό εάν ληφθούν υπ' όψιν οι θέσεις αυτές σε ένα πνεύμα αποδεκτό και από τις δύο πλευρές.

Σχέδιο Ανάν: Ο αριθμός των στρατιωτών που θα διατηρήσουν οι εγγυήτριες δυνάμεις θα μειωθεί στις 6.000 για κάθε απόσπασμα στη βάση ενός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος αποχώρησης. Όταν η Τουρκία γίνει μέλος της Ε.Ε. θα αποχωρήσουν όλα τα στρατεύματα από την Κύπρο. Τα στρατιωτικά αποσπάσματα οφείλουν να ενημερώνουν 48 ή 72 ώρες πριν την ΟΥΝΦΙΚΥΠ για την κάθε τους κίνηση. Τουρκική πρόταση: Υπάρχει σύγχυση ως προς το τι εννοεί ο κ. Ανάν "φυσιολογική κατάσταση" και τι εννοεί με τον όρο "επείγουσα κατάσταση". Ας απαλειφθεί ο όρος για εκ των προτέρων ενημέρωση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ για κάθε κίνηση. Οι στρατιωτικές δυνάμεις (Τουρκίας και Ελλάδας) να έχουν ελευθερία κινήσεων και οι εξουσίες τους να αυξηθούν.

4. Ενίσχυση των εγγυητικών δικαιωμάτων

Σχέδιο Ανάν: Οι εγγυήτριες δυνάμεις - Ελλάδα, Τουρκία και Βρετανία- θα ολοκληρώσουν τις μεταξύ τους συμφωνίες Εγγυήσεως μέχρι τις 22 Μαρτίου. Εάν δεν επιτευχθεί μέχρι τότε συμφωνία, ο Γ.Γ. των Ηνωμένων Εθνών θα συμπληρώσει τα κενά. Τουρκική πρόταση: Ο χρόνος για να φθάσουν οι εγγυήτριες δυνάμεις σε μια συμφωνία επί του καθεστώτος των εγγυήσεων και της ασφάλειας, είναι πολύ περιορισμένος. Εάν μια συμφωνία δεν επιτευχθεί μέχρι τις 22 Μαρτίου, ο Γ.Γ. του ΟΗΕ δεν μπορεί να αποφασίσει. Οι συνομιλίες θα πρέπει να συνεχιστούν.

Σχέδιο Ανάν: Οι εγγυήτριες δυνάμεις θα πρέπει να επικυρώσουν το τελικό σχέδιο στα Κοινοβούλιά τους στις 9 Απριλίου. Οι δύο κοινότητες στην Κύπρο θα παραπέμψουν το σχέδιο σε δημοψηφίσματα στις 21 Απριλίου. Τουρκική πρόταση: Αντίκειται στο τουρκικό σύνταγμα η επικύρωση ενός σχεδίου που δεν έχει ακόμα γίνει αποδεκτό στο νησί, από το Κοινοβούλιο. Η Τουρκική Εθνοσυνέλευση θα συζητήσει το σχέδιο μετά τα δημοψηφίσματα στο νησί.

Με τις θέσεις αυτές η ʼγκυρα αποκαλύπτει την πρόθεσή της να διατηρήσει ένα καθεστώς εκκρεμοτήτων σε βασικές πτυχές του Κυπριακού. Αποφεύγοντας δέσμευση στο μείζον θέμα των Εγγυήσεων και της Ασφάλειας, δείχνει ότι δεν θεωρεί τόσο επιτακτικό τον στόχο της λύσης μέχρι την 1^η Μαΐου, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις Ερντογάν και Γκιουλ. Οσον αφορά την επικύρωση της συμφωνίας από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση, μετά τα δημοψηφίσματα, είναι μια επικίνδυνη προοπτική αν αναλογιστεί κανείς ότι η επίσημη πολιτική της τουρκικής κυβέρνησης για το Ιράκ ανατράπηκε από το Κοινοβούλιο παρά το γεγονός ότι ο Ερντογάν έχει τη συντριπτική πλειοψηφία. Η χώρα που κατέχει την Κύπρο για τριάντα χρόνια πέτυχε μια διεθνή διπλωματική νίκη, πριν καν ξεθάψει τους νεκρούς που έθαψε στους ομαδικούς τάφους το 1974, πριν επιστρέψουν οι πρόσφυγες στα σπίτια τους, και ενώ ακόμη υφίσταται το τείχος που χωρίζει τη Λευκωσία στη μέση. Τη χειροκροτούν όλοι. Είναι μήπως μικρή η επιτυχία αυτή για την ʼγκυρα; Η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν ωφελήθηκε από το ότι προσήλθε στις διαπραγματεύσεις έχοντας εξασφαλισμένο ότι θα ενταχθεί μόνη της στην ΕΕ. Φαίνεται ότι υποχώρησε. Ο Ρ. Ντενκτάς έφθειρε την ελληνοκυπριακή πλευρά προσποιούμενος πως ήθελε λύση χωρίς να τη θέλει πραγματικά. Έτσι ξεπερνάει το εμπόδιο της Νέας Υόρκης που φοβόταν. Κερδίζει χρόνο. Θα χρησιμοποιήσει τα ατού που έχει στα χέρια του στο θέμα της μη λύσης. Δεν άνοιξε ακόμη όλα του τα χαρτιά ο Ντενκτάς. Και οπωσδήποτε, η συμφωνία της Νέας Υόρκης θα έχει σοβαρές επιπτώσεις σε Κύπρο και Ελλάδα! Η Τουρκία σκοπεύει να χρησιμοποιήσει το Κυπριακό ως διπλωματικό χαρτί για την απόσπαση ημερομηνίας έναρξης διαπραγματεύσεων ενταξής της στην Ε.Ε.

Η κυβέρνηση της Αθήνας άφησε αναξιοποίητη την επιτυχία της ένταξης αλλά και το χρόνο που ακολούθησε. Όπως σωστά επισήμανε ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης, θριαμβολογώντας για εσωτερική κατανάλωση, έμεινε αδρανής και πλεγματική στην Ευρώπη και διεθνώς όταν η δυναμική των εξελίξεων ήταν θετική για τα δίκαιά μας και επέτρεπε ελληνικές πρωταγωνιστικές κινήσεις. Τόσο η Ευρώπη όσο και ο ΟΗΕ έχουν εμπειρίες αποκατάστασης της ενότητας μιας χώρας, με την απομάκρυνση των ξένων στρατευμάτων κατοχής και την εφαρμογή των τριών βασικών ελευθεριών, διακίνησης, εγκατάστασης και περιουσίας. Η ΕΕ, εκτός από την πρόσφατη Γερμανική εμπειρία, έχει στην Κύπρο ένα πεδίο εφαρμογής των αρχών και αξιών επάνω στις οποίες οικοδομείται. Η διεθνής πρακτική διδάσκει μέχρι και στο πρόσφατο παρελθόν επίλυση παρόμοιων προβλημάτων διαμέσου του πολιτικού, ειρηνικού δρόμου του δημοψηφίσματος. Τα προτεινόμενα δημοψηφίσματα μπορούν να έχουν νόημα αν ο Κυπριακός λαός, ενιαία και όχι χωριστά, κληθεί να αποφασίσει γι’ αυτά τα δύο σημεία, την απομάκρυνση των στρατευμάτων κατοχής και την εφαρμογή των τριών βασικών ελευθεριών. Επιβάλλεται ένα ενιαίο δημοψήφισμα επανένωσης και όχι δύο δημοψηφίσματα διαίρεσης της νήσου όπως προβλέπει το σχέδιο Ανάν. Έτσι θα δοθεί διέξοδος και στο αίτημα των εγκλωβισμένων Τουρκοκυπρίων να απαλλαγούν από την Τουρκική κατοχή, το οποίο ενισχύεται διαρκώς. Εξ άλλου η μαζική επίσκεψη πριν κάποιους μήνες των εκατέρωθεν προσφύγων στις εστίες τους εξέφραζε την ισχυρή επιθυμία για την εφαρμογή των τριών βασικών ελευθεριών. Η ένταξη στην ΕΕ δημιούργησε μια νέα αφετηρία με βάση αυτά τα δύο σημεία την οποία η κυβέρνηση δεν μπόρεσε να εκφράσει στην Ευρώπη αλλά και διεθνώς. Δείχνουν ότι είναι έτοιμοι, αν όχι προοαποφασισμένοι, να δεχθούν λύσεις εις βάρος της ιστορίας και του δικαίου όταν σήμερα ο Ελληνισμός μπορεί να πετύχει πολλά. Ετσι δεν θα επιτευχθεί δίκαιη και βιώσιμη λύση του προβλήματος, η Κυπριακή Δημοκρατία μπαίνει σε νέες περιπέτειες και δεν ενισχύεται ο αυτόνομος γεωπολιτικός ρόλος του Ελληνισμού στην Ανατολική Μεσόγειο.

Θεόδωρος Μπατρακούλης

Δρ. Γεωπολιτικής, Νομικός