Παναγιώτης Ήφαιστος
Καθηγητής διεθνών-στρατηγικών σπουδών
ifestos@panteion.gr, info@ifestos.edu.gr, www.ifestos.edu.gr 

(«Στην ιστορία των λαών δικαιώνονται οι Προμηθείς και ποτέ οι Επιμηθείς»).

Πολλές πολιτικές δηλώσεις και σχόλια που αφορούν την συμφωνία της Νέας Υόρκης για το κυπριακό δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Αναμενόμενα, οι κύπριοι και οι ελλαδίδες πολιτικοί υπεραμύνονται των αποφάσεών τους. Όσο ποτέ άλλοτε, όμως, είναι αναγκαίο να κατανοήσουμε τα πραγματικά γεγονότα και τις βαθύτατες προεκτάσεις των εξελίξεων που δρομολογήθηκαν με τις αποφάσεις της 13ης Φεβρουαρίου στην Νέα Υόρκη. Το βασικό επιχείρημα είναι ότι η Κύπρος, η Ελλάδα και η Ευρώπη εισέρχονται σε μια μακρόχρονη τροχιά αποδυνάμωσης και καταστροφών.

Πρώτο, εκτός απροόπτου η «διαδικαστική απόφαση» της Νέας Υόρκης οδηγεί αναπόδραστα στην εφαρμογή του σχεδίου Αναν ως έχει. Απλά, η τουρκική πλευρά θα συνεχίσει να είναι ο εαυτός της ζητώντας «αποδοχή των πραγματικοτήτων στην Κύπρο» και κατά συνέπεια θα υπάρξει αδιέξοδο στις συνομιλίες. Όμως, έχει ήδη προβλεφτεί ότι εάν οι δύο πλευρές δεν συμφωνούν ο Κόφι Αναν θα προσδιορίσει μόνος του και αυθαίρετα τις πρόνοιες του σχεδίου. Τελικά, οι κύπριοι θα γίνουν αντικείμενο εκβιασμών υπέρ της υπερψήφισης του διχοτομικού αυτού σχεδίου. Ασφαλώς, αν και το πολιτικό κόστος θα είναι μεγάλο, η ύστατη ελπίδα διάσωσης της Κύπρου θα είναι η ανεξαρτήτως κόστους καταψήφιση κάθε πρότασης που θα καταργεί την Κυπριακή Δημοκρατία και θα δημιουργεί ένα κρατίδιο έρμαιο ξένων δυνάμεων. Αν φθάσουμε μέχρι αυτού του σημείου, πάντως, οι πιέσεις θα είναι μεγάλες. Χαρακτηριστικά, δεν είναι τυχαίο ότι απευθυνόμενος σε όλους τους εμπλεκόμενους ως αυτός να είναι κάποιος ουδέτερος παρατηρητής, ο απερχόμενος ελλαδίτης πρωθυπουργός δήλωσε καυστικά στις 13.3.2004 ότι «δεν υπάρχουν πλέον περιθώρια κωλυσιεργίας». Το σχέδιο Αναν, υπενθυμίζω, τους τελευταίους μήνες θεωρήθηκε ευρέως ότι δεν είναι συμβατό με την κοινοτική έννομη τάξη, ότι είναι μη λειτουργικό και ότι γι’ αυτό δεν δημιουργεί ένα βιώσιμο κράτος. Σ’ αυτό ακριβώς το πνεύμα ο έλληνας υπουργός εξωτερικών δήλωσε στις 6.2.2004 στο συνέδριο του κόμματός του -ο ίδιος υπουργός που το Φθινόπωρο του 2002 το θεωρούσε «ιστορική ευκαιρία»- ότι «στόχος μας είναι οι διαπραγματεύσεις να οδηγήσουν σε μια λύση που θα είναι σύμφωνη με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και συμβατή με την κοινοτική έννομη τάξη». Πότε είχε δίκαιο, τότε ή σήμερα;

Δεύτερο, το νέο πολιτειακό καθεστώς της Κύπρου δεν θα είναι συμβατό με την κοινοτική έννομη τάξη. Πιο συγκεκριμένα, ελάχιστοι πρόσεξαν την ακριβή δήλωση του ΓΓ του ΟΗΕ. Ο Κόφι Αναν δήλωσε ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δώσει διαβεβαιώσεις ότι θα ενσωματώσει την συμφωνία στο κοινοτικό κεκτημένο» (Δηλώσεις στις 13.2.2004, ώρα 1934). Την ίδια στιγμή ο Ραούφ Ντεκτάς δήλωσε ότι όλα θα γίνουν με την προϋπόθεση της συμπερίληψης αυτών των αλλαγών στην πράξη προσχώρησης και κατά συνέπεια στο Σύνταγμα της ΕΕ «διαφορετικά δεν θα γίνει τίποτα». Δηλαδή: 1^{ον) Η συμμετοχή της ΕΕ θα είναι «τεχνικού» χαρακτήρα και όχι -όπως λανθασμένα υποστηρίχθηκε- ουσιαστική-πολιτική. 2ον) Η εφαρμογή του διχοτομικού σχεδίου Αναν εγκαθιδρύει ένα υβριδικό κρατίδιο χωρίς εσωτερική και εξωτερική κυριαρχία και εκ προοιμίου εξαιρεί τη εφαρμογή των βασικών αρχών της κοινοτικής έννομης τάξης. Βασικά, θα έχουμε όχι προσαρμογή της λύσης του κυπριακού στο κοινοτικό κεκτημένο αλλά το αντίστροφο, δηλαδή καθιέρωση της μη εφαρμογής του κοινοτικού κεκτημένου στην Κύπρο ως εξαίρεση στην κοινοτική έννομη τάξη. Με άλλα λόγια, αντίθετα με πάγιες επιδιώξεις δέκα ετών, η ένταξη προσαρμόζεται στην διχοτόμηση που προβλέπει το σχέδιο Αναν αντί η ένταξη να αποκλείσει την διχοτόμηση και να οδηγήσει σε μια ενιαία, βιώσιμη και λειτουργική Πολιτεία. Το ερώτημα που ανακύπτει είναι απλό: Γιατί περιμέναμε τρις δεκαετίες να δεχθούμε την διχοτόμηση για να συνοδευτεί τελικά με συγκυριαρχία της Τουρκίας και Βρετανίας σε ολόκληρο το νησί!}

Τρίτο, πέραν των λαϊκίστικων θριαμβολογιών προς άγρα ψήφων και του μουρμουρητού των ηγετών που φέρουν την μεγάλη ιστορική πολιτική ευθύνη ότι παραδίδουν την Κύπρο χειροπόδαρα δεμένη στην Βρετανία και στην Τουρκία, πρέπει να αναμένουμε μεγάλα προβλήματα: 1ον) Κατάλυση της κραταιής Κυπριακής Δημοκρατίας που μέχρι σήμερα πρόσφερε ασφάλεια και ευημερία σε εκατοντάδες χιλιάδες κύπριους (και που απάλλασσε το ελλαδικό κράτος από πολλές «σκοτούρες»). 2ον) Τριβές και συγκρούσεις στην Κύπρο μόλις γίνει προσπάθεια να τεθούν σε εφαρμογή οι πρωτοφανείς ρυθμίσεις που πρότεινε ο πολιτικά ανεύθυνος ΓΓ του ΟΗΕ. Ουσιαστικά, για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία, η «συμμετοχική διακυβέρνηση» θα γίνει προσπάθεια να εφαρμοστεί στο πλαίσιο ενός πολιτειακού συστήματος διαιρεμένου σε εθνική βάση. Πότε αλήθεια θα έχουμε ανάλογες και αντίστοιχες ρυθμίσεις στην Ελλάδα και σε άλλα κράτη; 3ον) Αποδέσμευση της Τουρκίας από όρους και δεσμεύσεις στις σχέσεις της με την και εντατική προώθηση από τους αγγλοαμερικανούς των τουρκικών αξιώσεων όσον αφορά τα ευρωπαϊκά και ευρωατλαντικά ζητήματα. 4ον) Όξυνση των τουρκικών ηγεμονικών συμπεριφορών με δυνατότητα μάλιστα πλέον η ʼγκυρα να χρησιμοποιεί προβλήματα στην Κύπρο για να προβαίνει σε στρατιωτικούς και διπλωματικούς εκβιασμούς. 5ον) Περιθωριοποίηση της Ελλάδας στην Ευρώπη και στην περιφέρεια στην οποία ανήκει. 6ον) Δυνατότητες πλήρους εκπλήρωσης πάγιων αγγλοαμερικανικών στόχων για αποδυνάμωση του πολιτικού χαρακτήρα της Ευρώπης και ενδεχομένως για ριζοσπαστική αλλαγή του ευρωπαϊκού και ευρασιατικού πολιτικού σκηνικού.

Για να το θέσω διαφορετικά, αντί προσαρμογής της Τουρκίας στην Ευρώπη στο πλαίσιο μιας ορθολογιστικής ελληνικής και ευρωπαϊκής στρατηγικής που θα έθετε όρους και προϋποθέσεις σταδιακής ομαλοποίησης των σχέσεων Τουρκίας-ΕΕ θα έχουμε το αντίστροφο: Θα έχουμε εμπλοκή όλης της Ευρώπης σε ανατολίτικα παζάρια που θα προσαρμόζουν την ΕΕ στις αστείρευτες τουρκικές αξιώσεις και στους πάγιους στρατηγικούς σκοπούς των αγγλοαμερικανών. Όσο για τους κύπριους, είναι για μια ακόμη φορά τα μεγάλα θύματα επειδή θα χάσουν το πιο πολύτιμο αγαθό που διαθέτει μια συλλογική ανθρώπινη οντότητα, δηλαδή την πολιτική κυριαρχία της χώρας τους. Τις συνέπειες μιας τέτοιας καταστροφής οι κύπριοι θα τις αισθανθούν πλήρως εάν δεν κατορθώσουν να ανατρέψουν τα «διαδικαστικά τετελεσμένα» της Νέας Υόρκης μέχρι τον Μάιο του 2004. Θα τις αισθανθούν επίσης και οι ελλαδίτες όταν λίγο αργότερα τους αγγίξουν οι συνέπειες του γεγονότος ότι οι κύπριοι χάνουν το κράτος τους. Το κράτος το οποίο με τόσο κόπο έκτιζαν επί δεκαετίες και που η κατάλυσή του σημαίνει ότι εκατοντάδες χιλιάδες έλληνες γίνονται πλέον έρμαια της τουρκικής στρατηγικής και των ιμπεριαλιστικών συμφερόντων τις δεκαετίες που έρχονται. Ελάχιστη σημασία έχει το γεγονός ότι ο «ιστορικός του μέλλοντος» θα καταμερίσει ευθύνες για τις ολέθριες αποφάσεις του σήμερα. Σημασία έχει ότι η συλλογική ελευθερία των κυπρίων θυσιάστηκε στο βωμό κριτηρίων και συμφερόντων που και σήμερα είναι φανερά. Σημασία έχει επίσης ότι «στην ιστορία των λαών δικαιώνονται οι Προμηθείς και ποτέ οι Επιμηθείς» και ότι η σημερινή επιμήθειά μας προδιαγράφει ζοφερό μέλλον.