Μπορεί η στρατιωτική νοοτροπία να νικήσει την τρομοκρατία;
του Αντιστρατήγου ε.α. Τσίρκα Ευάγγελου
Προέδρου του ΔΙΚΤΥΟΥ 21
Η βάση κάθε επιτυχημένης στρατιωτικής επιχειρήσως είναι ο καθορισμός του σκοπού του πολέμου, η ύπαρξη εμμονής στην εκπλήρωσή του και η επισήμανση της καρδιάς της αμυντικής μηχανής του εχθρού. Η επιχείρηση η οποία δεν καθορίζει κατά σαφή τρόπο τα παραπάνω στοιχεία ή της λείπει η δυνατότητα της εκπληρώσεώς τους, είναι βέβαιο ότι θα οδηγηθεί στην αποτυχία της.
Υπό κανονικές συνθήκες διεξαγωγής ενός τυπικού συμβατικού πολέμου, το κέντρο της αμυντικής βαρύτητος του αντιπάλου είναι σχετικά εύκολο να επισημανθεί, αφού συνήθως συνίσταται στα κέντρα επικοινωνιών, διοικήσως και στις στρατιωτικές μονάδες του, σε συνδυασμό με τις λοιπές διοικητικές εγκαταστάσεις, τα μέσα οικονομικής ζωής, τα μέσα συγκοινωνιών, τα αεροδρόμια και άλλες εγκαταστάσεις διοικήσεως και διοικητικής μερίμνης. Ο προσδιορισμός και η επισήμανση των αμυντικών δυνατοτήτων του αντιπάλου είναι το κλειδί της νίκης.
Η σχετικά απλή προσέγγιση των απαιτήσων ενός συμβατικού πολέμου, έγινε πολύπλοκη και δυσπίλυτη, μετά τα τρομοκρατικά γγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις ΗΠΑ. Η απαντηση της θιγείσης υπερδυνάμεως είναι περισσότερο από βεβαία. Και η ερώτηση η οποία βρίσκεται σε συνεχή συζήτηση στα υψηλότερα διοικητικά και επιχειρησιακά επίπεδα των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της Ευρώπης και του λοιπού κόσμου, είναι τί πρέπει να γίνει για την αντιμτώπισητης τρομοκρατίας.
Η πολιτεία ζητά από τη στρατιωτική ηγεσία να λάβει τα αναγκαία μέτρα, ώστε να καταστήσει τον αντίπαλο ανίκανο να ενεργεί σαν οργανωμένη δύναμη. Το πρόβλημα είναι επομένως η αναζήτηση της αποτελεσματικής μεθόδου. για την εξουδτέρωση της αντιστάσεώς των τρομοκρατών. Τούτο όμως είναι μία πολύ δύσκολη διαδικασία στη συγκεκριμένη περίπτωση, γιατί δεν εναι σαφές ποιός είναι ο εχθρός.
Για το ζήτημα της αντιμετωπίσεως της τρομοκρατίας υπάρχουν δύο σχολές .Η μία αποδέχεται ότι οι τρομοκράτες προέρχονται από κάποια κυβερνήση, η οποία τους παρέχει τις δυνατότητες να ενεργούν. Στη περίπτωση αυτή, είτε αποτρέποντας, είτε νικώντας, την κυβέρνηση αυτή, θα καταστήσει τους τρομοκράτες αναποτελεσματικούς και η τρομοκρατική απειλή θα φθάσει σ ένα τέλος.
Η άποψη αυτή είναι συμφέρουσα και ελκυστική για τις ΗΠΑ. Τοποθετώντας τη διένεξη σαν μία διαφορά που υπάρχει μεταξύ δύο κρατών, οδηγεί τις ΗΠΑ σ ένα συμβατικό πόλεμο, γνωστό και στις δύο πλυρές, με διαδοχικές διαδικασίες και στρατηγικές, όπως οι διαπραγματύσεις, ο βομβαρδισμός ή η στρατιωτική επέμβαση με τη μορφή των χερσαίων επιχειρήσεων. Επομένως, αν ένα κρατος έχει διαπιστωθεί ότι είναι το κέντρο βαρύτητος της κρίσως, τότε με κάποιο μέσο, μπορεί να εξουδετερωθεί. Στη συγκεκριμένη περίπτωση. οι ΗΠΑ πρέπει να ξεκαθαρίσουν απολύτως ότι το υποτιθέμενο αντίπαλο κράτος και για τη συγκεκριμένη περίπτωση το Αφγανιστάν, όπως έχει φανεί ότι θα είναι ο πολεμικός στόχος, είναι το κέντρο βαρύτητος των επιχειρήσων.
Η δεύτερη άποψη αποδέχεται ότι η επιτεθείσα οργάνωση είναι μία άμορφη, μεταβαλλόμενη ενότητα άτυπων και μη αλληλοεξαρτουμένων μικρών ομάδων, οι οποίες ελέγχονται από μία δυναμική διύθυνση, χωρίς να έχουν σαφείς γεωγραφικούς προσδιορισμούς ή όρια.Τα στοιχεία της οργανώσεως μπορεί να βρίσκονται παντού, όπως το υπό κυρία υποψία δίκτυο οργανώσεων της " βάσεως" του Μπιν Λαντεν, οι οποίες έχουν φιλικές προβάσεις σε πάνω από 50 έως 60 χώρες .
Το κύριο χαρακτηριστικό των οργανώσεων αυτών είναι ότι μετακινούνται σχεδόν αφανώς σ όλη την υφήλιο , φτιάχνοντας ομάδες κατά περίπτωση, με μεγάλη υπομονή και προσοχή για την επίθεση κατά των προσδιορισμένων στόχων τους Είναι άτυπες ομάδες, τις περισσότερες φορές άγνωστες μεταξύ τους, οι οποίες είναι αδυνατό να επισημανθούν στο σύνολό τους και με τον τρόπο αυτό δεν αποκαλύπτουν το κέντρο βαρύτητας τους.
Η οργάνωσή τους είναι τέτοια, ώστ να ενεργούν κατά των αντιπάλων τους, χωρίς να γίνονται αντιληπτές. Οι οργανωτές αυτών των ομάδων έχουν μελετήσει την ιστορία και την τακτική δράσεως των παράνομων κινήσεων και έχουν καταλήξει σε συγκεκριμένους τρόπους δράσεως, όπου ο φανατισμός και η αδιαφορία για τη ζωή των άλλων, αλλά και τη δική τους έχουν πρωτεύουσα σημασία.
Το μοντέλο αυτό είναι λιγότερο ελκυστικό για τους Αμερικανούς πολιμικούς σχεδιαστές, γιατί δεν παίζει πάνω στις αμερικανικές δυνατότητες. Είναι μη συμβατό με τις ανάγκες του τύπου επιχειρήσεων που οι αμερικανοί προτιμούν, και έχουν μέχρι τώρα διεξάγει.
Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα πόλεμο μικρών επιχειρήσεων, για τις οποίες απαιτούνται μικρές, ειδικά εκπαιδευμένες στρατιωτικές δυνάμεις στις οποίες η γεωγραφική έκταση καλύπτει όλο σχεδόν τον πλανήτη και το χρονικό πλαίσιο πέρατος των επιχειρήσων είναι μεγάλο ή και ατελείωτο. Είναι ένας πόλεμος που απαιτεί τη χρήση της τεχνολογίας των πληροφοριών, αλλά συγχρόνως υπομονή και τη μυστικότητα, στοιχεία τα οποία δεν προσιδιάζουν με τις αμερικανικές δυνατότητες
Οι ΗΠΑ προσπαθούν να αναπροσδιορίσουν την κρίση μεταξύ των κρατών. Οι προηγηθείσες τρομοκρατικές ενέργειες των δεκαετιών του 1970 και 80 δέχθηκαν υποστήριξη από τη Σοβιετική Ενωση και τις Ανατολικές Ευρωπαικές υπηρεσίες πληροφοριών και από αλλού. Από εκπαίδευση, μέχρι πλαστά διαβατήρια, οι τρομοκράτες εξηρτώντο από τα κράτη αυτά για τις επιχειρήσεις τους. Είναι επομένως λογικό να λέγεται ότι αν οι πηγές ενισχύσεώς τους καταστρέφονταν, θα τελείωναν και οι αντίστοιχες επιχειρήσεις τους. Το σημερινό πρόβλημα είναι να προσδιορισθεί ποιά χώρα ενισχύει τους σημερινούς τρομοκράτες.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η ομάδα που επιτέθηκε στις ΗΠΑ υποστηρίζετο από κάποια κρατική οντότητα. Αλλά, παρόλο ότι η υποστήριξη είναι αναγκαία για τον επιτιθέμενο, δεν θεωρείται βέβαιο ότι καταστρεφοντας την εμπλεκόμενη χώρα θα εξουδετερωθεί και ο επιτιθέμενος.
Μία από τις αρχές των σύγχρονων τρομοκρατών φαίνεται να είναι η αυτάρκεια, όχι με την έννοια των εφεδρικών δυνάμεων, αλλά με ότι κάθε ομάδα επιτιθεμένων έχει την δική της αυτοτέλεια και αυθυπαρξία. Ενεκα τούτου δεν εξαρτώνται πολύ για υποστήριξη από κάποιο κράτος. Οι συγκεκριμένοι τρομοκράτες φαίνεται ότι πήραν υποστήριξη και από τις ίδιες τις ΗΠΑ.
Οι τρομοκράτες έχουν οργανωθεί με την μορφή της αφανούς και παρασιτικής διαβίωσης. Μπορούν να προσκολούν εαυτούς σε κοινότητες που διαθέτουν ισχυρούς αραβικούς ή φιλικά προσκείμενους πληθυσμούς, ώστε να μην γίνονται εμφανείς. Λαμβάνοντας οικονομικά μέσα από μία οι περισσότερες πηγές, μπορούν να προσπορίζονται τα απαραίτητα χρήματα στον τόπο που βρίσκονται και να συνεχίζουν να ενεργούν. Ακόμη και αν σε αυτή την περίπτωση το Αφγανιστάν ή το Ιρακ υποστήριζαν ή και υποστηρίζουν τους τρομοκράτες, δεν αποτελούν το κέντρο βαρύτητος των πολεμικών επιχειρήσεων. Καταστρέφοντας την κυβέρνηση ή την στρατιωτική δύναμη των χωρών αυτών, δεν θα καταστεί ο επιτιθέμενος ανίκανος να συνεχίσει τις επιχειρήσεις του εναντίον των ΗΠΑ ή όποιων άλλων στόχων έχουν επιλέξει. Ετσι, δεν είναι σαφές αν ο συμβατικός πόλεμος με τις χώρες- υποστηρικτές των τρομοκρατών θα οδηγήσει σε στρατιωτική νίκη. Η ικανότητα των τρομοκρατών να βρίσκουν βοήθεια από διάφορες πηγές μπορεί να καταστήσει άχρηστη μία χώρα- υποστηρικτή.
Οι στρατιωτικές δυνάμεις είναι δομημένες να ενεργούν κατά μίας ανάλογης στρατιωτικής οντότητας. Για να να μπορέσει να διεξαχθεί επιτυχώς ο νέος πόλεμος θα απαιτηθεί η υψηλή τεχνολογία των πληροφοριών, για τον εντοπισμό των μικρών τρομοκρατικών ομάδων. Οπως όμως έχουν δείξει τα γεγονότα των τελευταίων ημερών, αυτό δεν είναι το ισχυρό σημείο των Αμερικανών. Και αυτό είναι το τραγικό δίλημμα των ηγετών του Αμερικανικού Πενταγώνου. Αν αυτός ο πολεμος τον οποίο καλά γνωρίζουν δεν είναι ικανός να αντιμετωπίσει το νέο επιχειρησιακό πρόβλημα, τότε τίπρέπει να κάνουν;
Η εύκολη απάντηση που ακούγεται - να κάνουμε μία επιτυχημένη πολεμική επιχείρηση- μπορεί να μην είναι η σωστή απάντηση ή μπορεί να είναι μέρος της αναζητούμενης λύσεως.