Η Τουρκία και οι σχέσεις της με τη Δύση Ανδρέας Σταλίδης Αντίβαρο, Ιούλιος 2007 Οι ταγοί μας έχουν από καιρό αποφασίσει να ποντάρουν όλες μας τις διπλωματικές μάρκες στην πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, με σκοπό να επέλθει ο πολυπόθητος «εκδημοκρατισμός» της και να ησυχάσουμε από τα βαρίδια των ελληνοτουρκικών. Με αφορμή όμως την πανηγυρική εκλογή Σαρκοζύ στη Γαλλία και την κρυστάλλινης σαφήνειας αντίθεσή του στο ενδεχόμενο αυτό, αρχίσαμε – επιτέλους - να συζητάμε το θέμα λίγο πιο σοβαρά και στην Ελλάδα. Γιατί στηρίζουν την Τουρκία; Ας αρχίσουμε από τα βασικά. Η Δύση κάνει τα στραβά μάτια στις κατά καιρούς ορέξεις της Τουρκίας, στον αυταρχισμό της στο εσωτερικό και στην επιθετικότητά της απέναντι στους γείτονες, όχι (μόνο) λόγω της «στρατηγικής» της θέσης, των αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου και γενικά για οικονομικούς λόγους, ούτε (μόνο) για τη στρατιωτική της ισχύ στο ΝΑΤΟ. Η ανοχή των μεγάλων δυνάμεων απέναντι στα εγκλήματά της και την αλαζονεία της δεν οφείλεται μόνο σ\' αυτά. Οφείλεται κυρίως σε κάτι άλλο: σε πολιτισμικούς λόγους(!) Το έχει γράψει ήδη από το 1966 ο Βρετανός Ιστορικός Arnold Toynbee, και πολλοί άλλοι αργότερα: η Τουρκία προβάλλεται ως μοντέλο χώρας με μουσουλμανικό πληθυσμό δεμένης στο Δυτικό άρμα, με ειδικό βάρος μάλιστα. Ίσχυε και παλιότερα (μαζί με άλλα κράτη, πχ το Ιράν κάποτε), αλλά ισχύει πολύ περισσότερο σήμερα. Η Τουρκία είναι το πρότυπο μοντέρνο και κοσμικό κράτος έναντι του Ισλαμισμού, και ως τέτοιο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για τη Δύση να εμφανίζεται ισχυρό, σταθερό και ασφαλές. Ο στρατηγικός και πρωταρχικός στόχος στις μακροπρόθεσμες αμερικανο-τουρκικές σχέσεις είναι να μην πέσει η χώρα στους Ισλαμιστές. Ο μοναδικός παράγοντας που μπορεί να το διασφαλίσει αυτό, είναι ο στρατός. Εξ ου και έχουμε διάφορα παράδοξα, για τα οποία δε γίνεται συχνά λόγος. Για παράδειγμα ο αρχηγός Στρατού είναι ουσιαστικά ανώτερος από τον Υπουργό Εθνικής Αμύνης! Η δύναμη των στρατηγών σε όλα τα πεδία είναι πασίδηλη. Θα φέρει εκδημοκρατισμό η ευρωπαική προοπτική; Μετά τα παραπάνω, είναι μάλλον αφελές το ερώτημα. Εφόσον η κοινωνική και πολιτική ισχύς του στρατού είναι ταυτόχρονα και το αίτιο έλλειψης δημοκρατίας, αλλά και ο αποκλειστικός εγγυητής του «κοσμικού κράτους», πώς είναι δυνατόν να εκδημοκρατιστεί η Τουρκία; Εκδημοκρατισμός θα σημαίνει παραχώρηση εξουσίας των στρατηγών, όμως αυτό θα αναδείκνυε κινδύνους ανόδους του Ισλαμισμού. Θα άνοιγε τους ασκούς του Αιόλου. Ειδικά σήμερα.. Οι παρεμβάσεις του στρατού δεν είναι αραιές. Μόλις πριν ενάμιση μήνα εμπόδισαν τον πρωθυπουργό της χώρας να θέσει υποψηφιότητα για Πρόεδρος, με το σκεπτικό η γυναίκα του φοράει μαντήλα! Και επειδή η γυναίκα του Προέδρου θεωρείται «σύμβολο», δεν πρέπει σε καμία περίπτωση το σύμβολο αυτό να παραπέμπει στο Ισλάμ. Ακόμα και ο ολίγον μετριοπαθέστερος Υπουργός των Εξωτερικών που κατήλθε ως υποψήφιος, ενόχλησε τον στρατό. Και με «δικαστικό πραξικόπημα» εμποδίστηκε η ευόδωση της υποψηφιότητάς του. Ο στρατός υπεράνω πάντων. Εφόσον στις επερχόμενες εκλογές, το κόμμα του Ερντογκάν αποκτήσει ευρεία πλειοψηφία (ικανή δηλαδή να εκλέξει Πρόεδρο) οι αναλυτές συγκλίνουν στο ότι «κανονικό» πραξικόπημα δεν αποκλείεται να συμβεί! Και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν προς τα εκεί... Η εξασφάλιση επιβίωσης του (Κεμαλικού) κοσμικού κράτους είναι ο πρωτεύων στόχος. Ο εκδημοκρατισμός περισσεύει. Έτσι σκέπτεται και η ελίτ της Τουρκίας, αλλά και της Δύσης: Αμερικής και Ευρώπης. Η Τουρκία και η Ευρωπαική Ένωση Θα μπορούσαν όμως όλα αυτά να μην αποτελούν εμπόδιο για την ένταξη της χώρας στην ΕΕ; Όχι απαραίτητα. Μάλιστα, για τις ΗΠΑ ισχύει ακριβώς το αντίθετο! Για να επισφραγισθεί η εκδυτικοποίηση της χώρας, για να αναβαθμιστεί και πολιτικά ο γεωστρατηγικός της ρόλος, και κατά προέκταση το ίδιο το μοντέλο, είναι επιβεβλημένο να ενταχθεί στους Ευρωπαϊκούς κόλπους. Να καταστεί ταυτόχρονα και περιφερειακή δύναμη, αλλά και ισότιμο μέλος με τις δυνάμεις της Δύσης! Υπάρχουν όμως διαφορετικοί λόγοι, για τους οποίους συλλήβδην οι Ευρωπαίοι (πλην ημών) είναι ενάντιοι. Οι λόγοι αυτοί δεν είναι η απόκλιση από τις αρχές της σύγχρονης Δημοκρατίας που εκφράζει η ΕΕ, ούτε η «επιθετικότητα» της Τουρκίας, για την οποία εμείς τρέφοντας φρούδες ελπίδες νομίζουμε ότι θα καμφθεί. Στην πραγματικότητα (θα έπρεπε να) διαφωνούμε με την ευρωπαϊκή της προοπτική για τους ίδιους ακριβώς λόγους που το κάνουν και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι: • Πρώτον, είναι μεγάλη χώρα. 70 εκατομύρια σήμερα και σε 20 χρόνια η μεγαλύτερη χώρα στην ΕΕ (εφόσον ενταχθεί). ʼρα, μεγαλύτερη εκπροσώπηση σε όλα τα όργανα. Δεν ενοχλεί μόνο τους Γερμανούς αυτό. Ενοχλεί και εμάς. • Δεύτερον, είναι μεγάλη χώρα. Δεν ενοχλεί μόνο τους Γάλλους το ενδεχόμενο χρήσης του δικαιώματος ελεύθερης διακίνησης στην ΕΕ σε 70 εκατομύρια Τούρκους. Ενοχλεί και εμάς. Ιδιαιτέρως, ίσως, λόγω της εν δυνάμει πληθυσμιακής αλλοίωσης της Θράκης και των νησιών, αλλά όχι μόνο για αυτό. • Τρίτον, είναι μεγάλη και φτωχή χώρα. Δεν ενοχλεί μόνο τους λοιπούς «Ευρωπαίους» το ενδεχόμενο να δοθούν αμύθητα πακέτα στήριξης μίας οικονομίας 70 εκατομυρίων με 6000 δολλάρια κατά κεφαλήν εισόδημα, και αναβίβασής της στο 70% του κοινοτικού μέσου όρου (ή έστω να το προσεγγίσει). Ας αρχίσουμε κάποτε να σκεφθόμαστε το δούναι και λαβείν της ΕΕ όχι μόνο με τα στενά πλαίσια του διπόλου Ελλάδα-ΕΕ, δηλαδή μίας βρύσης που ξεδιψά μόνον εμάς, αλλά πολυδιάστατα. Ιδιαιτέρως εμείς που έχουμε και παρόμοια οικονομία με την Τουρκία. Όλα αυτά, τα σκέφτονται ήδη όλοι οι άλλοι. Εμείς, αντίθετα, νομίζουμε πως θα λύσουμε τα ελληνοτουρκικά μέσω της πλήρους ένταξης και του εκδημοκρατισμού που θα επιφέρει, και έχουμε γίνει (οι μοναδικοί) κολαούζοι της. Είναι σαφές ότι πλήρης ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν πρόκειται ποτέ να επιτευχθεί. Όχι λόγω της δικής μας πολιτικής. Εμείς, έχουμε ποντάρει τα διπλωματικά μας «ρέστα» στον ...Αστραχάν! Πρέπει όμως κάποτε να αρχίσουμε να μελετάμε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, χωρίς το «δεδομένο» του εκδημοκρατισμού της γειτόνου. Διότι το «δεδομένο» είναι απίθανο να υλοποιηθεί, τουλάχιστον στον ορατό ορίζοντα. Δημοσιεύθηκε στο Ρεσάλτο, Ιούλιος 2007. Αυτό το κείμενο είναι γραμμένο σε μονοτονικό. Διαβάστε την πολυτονική του έκδοση.