Οι Τουρκο-συριακές σχέσεις βρίσκονται σε άριστο επίπεδο μετά από δεκαετίες έντονων αντιπαραθέσεων που οδήγησαν την Τουρκία στα πρόθυρα στρατιωτικής εισβολής κατά της Δαμασκού. Στον Ελλαδικό και Κυπριακό Τύπο, ελάχιστα άρθρα αναλύουν τη δυναμική που αναπτύσσουν αυτές οι σχέσεις στην πορεία επίλυσης του Κυπριακού.
Αντιθέτως, η δημόσια συζήτηση περιστρέφεται γύρω από την νεκρανάσταση ή όχι του Σχεδίου Ανάν μετά τις Προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου 2008.
Παραθέτω συνοπτικά την προβληματική των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών.
Περίοδος 1939-1998
Τις σχέσεις Τουρκίας - Συρίας απασχολούν 2 καυτά ζητήματα:
1) Το Χατάι (απέναντι από την Κύπρο)
Η Συρία ουδέποτε αναγνώρισε την προσάρτηση της περιφέρειας του Χατάι (με πρωτεύουσα την Αλεξανδρέττα) από την Τουρκία το 1939 μετά από Γαλλική πράξη παραχώρησης. Μέχρι και σήμερα οι επίσημοι κρατικοί χάρτες περιλαμβάνουν το Χατάι ως τμήμα της Συριακής επικρατείας.
2) Η διαχείριση των αποθεμάτων του Ευφράτη.
Η Συρία υποστήριζε ότι οι ποσότητες νερού του ποταμού Ευφράτη που διέρχονται την επικράτεια της είναι δυσανάλογες των αναγκών της. Ο Ευφράτης που πηγάζει από την ανατολική Τουρκία διέρχεται τη κεντρική Συρία και συναντάει τον Τίγρη στο Ιράκ. Τα υδροηλεκτρικά έργα (φράγματα-σταθμοί) που υλοποιεί η Τουρκία στα ΝΑ σύνορα της από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, στα πλαίσια αναπτυξιακής στρατηγικής για τις κουρδικές επαρχίες προκάλεσαν την αντίδραση της Συρίας. Το καθεστώς του Σύρου προέδρου Χαφέζ Αλ Ασάντ (πατέρα του νυν προέδρου Μπασάρ Αλ Ασάντ) "στήριξε" τις δραστηριότητες του κουρδικού PKK με κέντρα εκπαίδευσης μαχητών του στη Κοιλάδα Μπεκαά του Λιβάνου και γραφεία στη Δαμασκό.
Περίοδος 1998-2007
Οικονομικές σχέσεις
Στα τέλη του 1998, η Συρία υπό την απειλή Τουρκικής στρατιωτικής εισβολής υποχρεώνει τον Οτσαλάν να εγκαταλείψει την έδρα του στη Δαμασκό. Την ίδια στιγμή η Συρία υπογράφει μνημόνιο όπου αναγνωρίζει το PKK ως τρομοκρατική οργάνωση και κλείνει τα κέντρα εκπαίδευσης του σε Συρία και Λίβανο.
Η συνέχεια για τον Οτσαλάν είναι γνωστή.
Οι σχέσεις Συρίας - Τουρκίας σταθεροποιούνται και δίνεται έμφαση στην ανάπτυξη των εμπορικών δεσμών. Το Δεκέμβριο του 2004 υπογράφεται μεταξύ Τουρκίας και Συρίας συμφωνία ελεύθερου εμπορίου καθώς επίσης και συμφωνία αναγνώρισης, εκ μέρους της Συρίας, της Τουρκικής κυριαρχίας στο Χατάι. Η εν λόγω ιστορική συμφωνία δεν έλαβε την δέουσα δημοσιότητα εκ μέρους των ΜΜΕ προς αποφυγή πολιτικού κόστους για το καθεστώς του Ασάντ.
Για τους Σύριους επιχειρηματίες, η Τουρκία είναι η μεγαλύτερη αγορά για τα προϊόντα τους καθώς και η μόνη χερσαία οδός προς τις αγορές της Ευρώπης. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία αποτελεί το μεγαλύτερο
επενδυτή για τη Συρία. Παράλληλα, το Ιράν μέσω της Τουρκίας προγραμματίζει τη μεταφορά φυσικού αερίου προς τη Συρία. Η Toυρκική Εταιρεία Πετρελαίου έχει υπογράψει συμβόλαια με το καθεστώς του Ασάντ για εξόρυξη πετρελαίου στα ΒΑ σύνορα της Συρίας όπου κατοικεί σημαντική Κουρδική μειονότητα
Στρατηγικές σχέσεις
Η Συρία έκανε στροφή 180 μοιρών και σήμερα υποστηρίζει την στρατιωτική επέμβαση των Τούρκων στο Β. Ιράκ. προκειμένου να καταστείλει τις δραστηριότητες του PKK και να κλείσει τα στρατόπεδα του στο Όρος Καντίλ. Ο λόγος είναι ότι ο αγωγός που θα μεταφέρει το φυσικό αέριο του Ιράν στη Συρία περνάει μέσα από τις κουρδικές επαρχίες του Σιρνάκ και κατευθύνεται παράλληλα με τον πετρελαιαγωγό Μοσούλης – Τσεϊχάν.
Η Συρία ανησυχεί ιδιαίτερα για τη στρατηγική σχέση Τουρκίας - Ισραήλ. Προσπαθεί στην πράξη να "ακυρώσει" τα στρατιωτικά προνόμια του Ισραήλ (ελεύθερη χρήση του Εναέριου Τουρκικού Χώρου κτλ) αναβαθμίζοντας την εμπορική της σχέση με την Τουρκία και αναλαμβάνοντας ρόλο στον απεγκλωβισμό των Τουρκοκυπρίων από το οικονομικό και πολιτικό εμπάργκο. Στα πλαίσια της Συριακής στρατηγικής εντάσσεται η πρόσφατη έναρξη εμπορικού δρομολογίου μεταξύ Αμμοχώστου και Λαττάκειας.
Η Συρία αντιλαμβάνεται ότι η προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ θα αλλάξει καταλυτικά την πολιτική των Βρυξελλών έναντι των χωρών της Μέσης Ανατολής. Ως εκ τούτου, "οικοδομεί" μία στρατηγική σχέση με την Τουρκία προκειμένου να επηρεάσει μακροπρόθεσμα τις επιλογές της Ευρώπης vis a vis του καθεστώτος Ασάντ.
Συμπέρασμα:
Η Κύπρος καθίσταται θύμα των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή. Οι επιλογές της Συρίας καθώς και οι πρωτοβουλίες του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης (όπου το τουρκικό λόμπυ είναι ισχυρό) για de facto αναγνώριση της "Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου" ακυρώνουν κάθε πιθανότητα "λύσης του Κυπριακού" ενώ οδηγούν την Τουρκία ακόμα πιο κοντά στην Ευρώπη χωρίς "όρους και προϋποθέσεις". Μία τέτοια εξέλιξη θα διευκόλυνε διπλωματικά την πολιτική της Μ. Βρετανίας και της Γερμανίας για «ταϊβανοποίηση» των κατεχόμενων, αφού «άλλοι» θα άνοιγαν πρώτοι το χορό. Ο επόμενος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας θα είναι μοιραία αυτός που θα επικυρώσει την «κατάληξη» του Κυπριακού. Οι διεθνές εξελίξεις τρέχουν και δυστυχώς δεν μας ευνοούν…
*Ερευνητής: Σύγχρονη Τουρκία, Τουρκική Διασπορά, Σχέσεις
Τουρκίας – Αράβων & Τουρκίας – Ιράν.
Αρθρογραφεί στη Turkish Daily News.
Προέδρος της ΜΚΟ Εταιρεία Ελληνο-Γαλλικής Φιλίας & Συνεργασίας.
Zει και εργάζεται στη Μασσαλία της Γαλλίας
Αυτό το κείμενο είναι γραμμένο σε μονοτονικό. Διαβάστε την πολυτονική του έκδοση.
