Τerror ΙΝΤRA ΜURES? (Tρόμος εντός των τειχών)
Tου Χρύσανθου Λαζαρίδη
Η τρομοκρατική επίθεση στους «δίδυμους» πύργους του Διεθνούς Εμπορικού Κέντρου, στη Νέα Υόρκη, αποτελεί αληθινή καμπή της σύγχρονης ιστορίας κι όχι μόνο των ΗΠΑ.
Για να συνειδητοποιήσουμε τη σημασία της, πρέπει, όχι απλώς να την παραλληλίσουμε αλλά να την αντιπαραθέσουμε με το Πέρλ Χάρμπορ. Η τρομοκρατική επίθεση της 11 Σεπτεμβρίου 2001 στη Νέα Υόρκη είναι όχι απλώς ένα «νέο Πέρλ Χάρμπορ» - είναι ένα ΑΝΤΙ-Πέρλ Χάρμπορ.
Στις 7 Δεκεμβρίου του 1941, η Ιαπωνική επίθεση στην αμερικανική βάση του Ειρηνικού ανέτρεψε τις αντιρρήσεις της αμερικανικής κοινής Γνώμης για είσοδο των ΗΠΑ στον Πόλεμο και συμπαρέσυρε τη χώρα σε μια παρεμβατική πολιτική κόντρα στον παραδοσιακό και εγγενή απομονωτισμό της αμερικανικής κοινωνίας. Ο παρεμβατισμός αυτός συνεχίστηκε επί 60 χρόνια περίπου, για να καταλήξει σε πλήρη επικράτηση των ΗΠΑ επι της ΕΣΣΔ, και το «αίσιο» τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στην Ν. Υόρκη, μάλλον ενταφιάζουν εξήντα χρόνια αμερικανικού παρεμβατισμού και επισπεύδουν την επιστροφή των ΗΠΑ στον απομονωτισμό.
Η προχθεσινή τρομοκρατική επίθεση θα μπορούσε να συγκριθεί με την εμφάνιση του Αννίβα μπροστά από τα τείχη της Ρώμης. Ως τότε, το ρωμαϊκό ιμπέριουμ δεν είχε διαισθανθεί το κόστος και το ρίσκο της επέκτασής του. Μέχρι που εμφανίστηκε η θανάσιμη απειλή ante portas. Ομοίως, από τον καιρό που οι ΗΠΑ έγιναν «μοναδική υπερδύναμη», ουδέποτε ένιωσαν απειλή κοντά στην επικράτειά τους, Τώρα αντιμετωπίζουν μιαν απειλή από την όποια νιώθουν ανοχύρωτοι όχι ante portas, αλλά intra mures - όχι μπροστά από τις «πύλες» τους, αλλά «εντός των τειχών τους».
Οι επιπτώσεις αυτού του συνολικού τρόμου που αιχμαλώτισε την αμερικανική κοινωνία δεν μπορούν να προβλεφθούν σήμερα. Το πιο πιθανό, όμως, είναι να ενισχύσουν την παλινόρθωση των απομονωτικών στερεοτύπων. Τα οποία ανέκαμπταν ήδη πριν τα τραγικά γεγονότα της Νέας Υόρκης μη ξεχνάμε ότι ο Μπούς εξελέγη με την πλατφόρμα της κας Κοντολίσα Ράϊς, η οποία επέκρινε την «υπερεπέκταση» και τον «υπερπαρεμβατισμό» της προηγούμενης κυβέρνησης Κλίντον. Τώρα τα απομονωτικά ανακλαστικά της αμερικανικής κοινωνίας είναι πιθανό να ενισχυθούν υπό το κράτος του φόβου που προκλήθηκε. Για την ακρίβεια συνειδητοποιείται, με δραματικά τρόπο από το σύνολο της κοινωνίας ότι το να είσαι «παγκόσμιος χωροφύλακας» δεν έχει μόνον οφέλη έχει και κόστος. Κι ότι η άλογη χρήση της ισχύος μεγιστοποιεί το ρίσκο και το κόστος.
Αυτή η ισορροπία κόστους-οφέλους από την χρήση της διεθνούς ισχύος των ΗΠΑ είχε ανατραπεί την περασμένη δεκαετία. Κι αυτό τώρα μόλις συνειδητοποιείται με τον πιο τραγικό τρόπο.
Αν όντως η Αμερική γίνει πιο απομονωτική στη συμπεριφορά της, τότε θα έχουμε δύο «αλυσιδωτές αντιδράσεις»: Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που είχε παραπέμψει μια σειρά προβλήματα δικής της ασφαλείας στις ΗΠΑ, πρέπει να τα αναλάβει,.πλέον, στους ώμους της. Και η Ελλάδα, με τη σειρά της, που είχε κι αυτή παραπέμψει δικά της προβλήματα ασφαλείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ, πρέπει κι αυτή να τα αναλάβει στους δικούς της ώμους.
Οι Ευρωπαίοι έμαθαν να θεωρούν «δεδομένη» την ασφάλειά τους από τις αμερικανικές εγγυήσεις, και οι Έλληνες έμαθαν να θεωρούν δεδομένη την ασφάλειά τους από την Ευρωπαϊκή τους ένταξη. Τώρα οι «σταθερές» αυτές αποδυναμώνονται?.
Η ενδεχόμενη στροφή των ΗΠΑ στον απομονωτισμό θα σημάνει για την Ευρώπη περισσότερο τη σύγκλιση των εθνικών συμφερόντων παρά στην υπέρβαση των εθνικών κρατών. Ιδιαίτερα στα Βαλκάνια, ενδεχόμενη στροφή των ΗΠΑ σε πιο απομονωτική συμπεριφορά θα σημάνει πλήρη εθνικοποίηση των προβλημάτων σταθερότητας για την περιοχή μας.
Είναι βέβαιο όμως ότι οι ΗΠΑ θα στραφούν σε πιο απομονωτική συμπεριφορά;
Όχι ακριβώς. Εκείνο που παραδοσιακά συμβαίνει στις ΗΠΑ είναι ότι η ελίτ της χώρας είναι πιο επιρρεπής σε παρεμβατική διεθνή πολιτική, ενώ η κοινή γνώμη της είναι πιο επιρρεπής σε απομονωτική πολιτική. ʼλλες φορές η ελίτ σέρνει την κοινωνία στον παρεμβατισμό (όπως έγινε στις παραμονές του Α Πολέμου, με το Πέρλ Χάρμπορ στο Β Πόλεμο, με την κατάληψη της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Τεχεράνη και την νίκη των Σαντινίστας στη Νικαράγουα, γεγονότα που οδήγησαν στην εκλογική νίκη των Ρήγκαν) κι άλλοτε η Κοινή Γνώμη σέρνει την ελίτ της σε πολιτικές διεθνούς αναδίπλωσης (όπως συνέβη μετά το τέλος του A Πολέμου, όταν οι ΗΠΑ αρνήθηκαν να ενταχθούν στην Κοινωνία των Εθνών, ή προς το τέλος του Πολέμου στο Βιετνάμ, όταν η ίδια η αμερικανική κοινωνία επέβαλε στην ηγεσία της την ταπεινωτική ήττα).
Μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης, η αμερικανική ηγεσία είναι πιθανό να γίνει ΠΙΟ παρεμβατική βραχυπρόθεσμα, ενώ η κοινή γνώμη πιθανότατα της θα κινηθεί σε πιο απομονωτική κατεύθυνση μεσοπρόθεσμα.
Αυτή η αντίρροπη μετατόπιση της κοινωνίας από την ηγεσία της, ασφαλώς θα δοκιμάσει και την εσωτερική δημοκρατία. Αλλά η δημοκρατία των Αμερικανών έχει γερές ρίζες και δεν κινδυνεύει. Περισσότερο κινδυνεύει η σαθρή εξωτερική πολιτική τους ιδιαίτερα αυτή που ακολουθήθηκε τα τελευταία χρόνια αλόγιστης χρήσης της «παντοδυναμίας» τους. Που αποδεικνύεται σαθρή κι αυτή. «Ο Αυτοκράτορας είναι γυμνός?»