Γεωπολιτική της ἐνέργειας
Ἡ μεταφορὰ φυσικοῦ ἀερίου καὶ ἡ Τουρκικὴ στρατηγικὴ

Βασίλης Κυρατζόπουλος

Ἀντίβαρο, Ἰούλιος 2006

Ἡ ἐπίσκεψη τῆς ὑπουργοῦ Ἐξωτερικῶν τῶν Η.Π.Α. κ. Ράις στὴν Ἀθήνα στὰ τέλη Ἀπριλίου σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως ἀπὸ τὰ Μ.Μ.Ε. Τὸ θέμα ποὺ κυριάρχησε ἦταν οἱ σχέσεις τοῦ Ἰρᾶν μὲ τὴν Δύση καὶ ἡ ἑλληνικὴ ψῆφος στὸ Συμβούλιο Ἀσφαλείας στὸν Ο.Η.Ε. γιὰ ὅ,τι ἀφορᾶ τὴν ἐπιβολὴ κυρώσεων στὸ σιιτικὸ ἰσλαμικὸ κατεστημένο τοῦ Ἰρᾶν γιὰ τὸ πυρηνικὸ πρόγραμμα ποὺ σχεδιάζει νὰ ἐφαρμόσει. Ἀρκετοὶ ἀναλυτὲς ἔθιξαν τὸ θέμα τῆς Κύπρου ἀναφορικὰ μὲ τὸ νέο σχέδιο Ἀνᾶν, ποὺ ἑτοιμάζεται νὰ προταθεῖ στὶς ἐνδιαφερόμενες πλευρὲς καὶ τὸ Κουρδικὸ ὦς μεῖζον πρόβλημα πρὸς ἐπίλυση τοῦ Μεσανατολικοῦ. Σὲ πολλὰ Μ.Μ.Ε. μὲ ψιλὰ γράμματα ἢ περιορισμένες προτάσεις ἀναφέρθηκε τὸ ζήτημα τῶν πετρελαιαγωγῶν ποὺ θὰ μεταφέρουν τὸ κασπιακὸ καὶ μεσανατολικὸ ἀργὸ πετρέλαιο καὶ φυσικὸ ἀέριο στὴν Ε.Ε. Ἀπ’ ὅτι φαίνεται τὸ βασικὸ θέμα συζήτησης σ’ ὅλη τὴν περιοδεία τῆς κ. Ράις στὴ Μέση Ἀνατολὴ ἦταν «τὸ ἐνεργειακό».

Γιὰ νὰ γίνει περισσότερο κατανοητὸ τὸ θέμα πρέπει νὰ ἀναφέρουμε τὸν διεθνῆ ρόλο τῆς Τουρκίας (ποὺ κατόρθωσε νὰ ἀναλάβει χωρὶς νὰ ὑποχωρήσει ἀπὸ τὶς ἐθνικές της ἀρχές), σ’ ὅτι ἀφορᾶ τὸ θέμα τῶν πετρελαιαγωγῶν καὶ τὰ οἰκονομικᾶ ὀφέλη ποὺ ἀπομυζᾶ ἀπὸ τὴν Ε.Ε.
Ἡ ἀνάγκη κτήσης τουρκικῶν πετρελαιαγωγῶν, ξεκινᾶ ἀπὸ τὴν ἀνάγκη μεταφορᾶς ἰρακινοῦ πετρελαίου στὴ θαλάσσια περιοχὴ τῆς Μεσογείου. Ἡ μεταφορὰ ἔπρεπε νὰ πραγματοποιοῦνταν μακριὰ ἀπὸ τὶς θερμὲς περιοχὲς ποὺ δημιουργήθηκαν μετὰ τὶς μάχες τοῦ Γιὸμ Κιποὺρ τὸ 1973.

Ἵδρυση τῆς BOTAS

Ἡ Τουρκία μετὰ ἀπὸ τὴν κατοχὴ τῆς Κύπρου, ἀφοῦ ἐξασφάλισε στρατηγικὰ τὰ σημαντικότερα λιμάνια τῆς Μεσογειακῆς Τουρκίας, ξεκινᾶ τὸ 1974 στὴ διαδικασία μεταφορᾶς τοῦ ἰρακινοῦ πετρελαίου (κυρίως τῆς Μοσούλης καὶ τοῦ Κιρκούκ) στὸ κόλπο τῆς Ἀλεξανδρέττας (Iskenderun korfezi). Γιὰ τὴν ὑλοποίηση τοῦ σχεδίου στὶς 15/8/1974, ἱδρύεται ἡ θυγατρικὴ ἑταιρεία BOTAS (Boru Hatlar? ile Petrol Tas?ma A.S.) ποῦ ἀνήκει στὴν τότε κρατικὴ πετρελαϊκὴ ἀνώνυμη ἑταιρεία (Turkiye Petrolleri Anonim Ortakl?g?).
Η BOTAS κατορθώνει νὰ κατασκευάσει, σὲ τρία χρόνια, ἀγωγὸ 996 χιλιομέτρων (345 σὲ ἰρακινά, 641 σὲ τουρκικὰ ἐδάφη), μὲ τὸν ὁποῖο ἐτησίως μεταφέρει περισσότερο τῶν 45 ἑκατομμυρίων τόνων ἀργοῦ πετρελαίου. Ἡ δραστηριότητα τῆς ἑταιρείας, γιὰ μία δεκαετία περιορίζεται στὸ νὰ σχεδιάσει καὶ νὰ ὑλοποιήσει δεύτερο ἀγωγὸ ποὺ νὰ μεταφέρει τὸ ἰρακινὸ ἀργὸ πετρέλαιο στὸ κόλπο τῆς Ἀλεξανδρέττας. Μὲ τὸν πόλεμο Ἰρᾶν-Ἰρὰκ καὶ μὲ τὴν ἀνάφλεξη τοῦ Κουρδικοῦ στὴ τουρκικὴ ἐπικράτεια μειώνεται αἰσθητὰ ἡ ἀσφάλεια τῶν ἐν λόγῳ πετρελαιαγωγῶν.

Στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 1980 σημειώνονται παγκοσμίως νέες ἐξελίξεις στὸ ἐνεργειακὸ καὶ ὑποστηρίζεται ἡ κατανάλωση φυσικοῦ ἀερίου. Παράλληλα ἡ Δύση διαισθάνεται τὸ τέλος τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης, ἡ ὁποία κυριαρχοῦσε στὰ μεγαλύτερα γήινα κοιτάσματα τοῦ φυσικοῦ ἀερίου ποὺ βρίσκονταν περιμετρικὰ τῆς Κασπίας Θάλασσας.

Ἡ Τουρκία δὲν χάνει τὴν εὐκαιρία. Στὶς 18/9/1984 ἡ BOTAS ὑπογράφει σύμβαση μὲ τὴν Σοβιετικὴ Ἕνωση γιὰ εἰσαγωγὴ καὶ διάθεση φυσικοῦ ἀερίου. Πράγμα ποὺ ξεκινᾶ μὲ μεγάλη ἐπιτυχία μετὰ τὴν σύμβαση BOTAS - SOYUZGAZEXPORT τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1986 καὶ ὑλοποιεῖται μετὰ τὸ 1987. Ἡ μεταφορὰ γίνεται μέσω Βουλγαρίας. Μὲ τὰ νέα δεδομένα ἀπὸ τὸν Αὔγουστο τοῦ 1989 ἡ Τουρκία προωθεῖ μὲ κάθε μέσο τὴν χρήση φυσικοῦ ἀερίου στὴν βιομηχανία της.
Παράλληλα ἡ ἐντελῶς ἐχθρικὴ στάση τοῦ σιιτικοῦ Ἰρᾶν κατὰ τῆς Δύσης καὶ ἡ ἀνάφλεξη Κοῦρδο-Ἀραβικῆς διένεξης στὸ Ἰρὰκ ἐξαναγκάζει τοὺς Δυτικοὺς νὰ προσεγγίσουν τὴν Τουρκία. Ἡ Τουρκία «πρέπει» νὰ μεσολαβήσει στὴ διοχέτευση ἐνέργειας στὴ Δύση,

( εἶναι ἡ περίοδος ποὺ ἀναφλέγεται τὸ Τσετσενικὸ στὴν Σοβιετικὴ Ἕνωση καὶ τὸ Κουρδικὸ σὲ μία Τουρκία ποὺ εἶναι στὰ πρόθυρα οἰκονομικῆς κατάρρευσης.

( εἶναι ἡ περίοδος ποὺ ἡ Ἑλλάδα μὲ συνεργασία τῆς ρωσικῆς Gasprom προσπαθεῖ νὰ ἐκμεταλλευθεῖ τὰ κοιτάσματα τοῦ Αἰγαίου, ποὺ βρίσκονται μεταξὺ Ἅγιου Ὅρους καὶ Εὔβοιας, καὶ παράλληλα ἀποφασίζεται νὰ δημιουργηθεῖ ὁ ἀγωγὸς Burgaz – Ἀλεξανδρούπολη γιὰ νὰ μεταφερθεῖ τὸ κασπιακὸ πετρέλαιο μὲ ἀσφαλῆ τρόπο στὴ Βουλγαρία καὶ νὰ διατεθεῖ στὴ Δύση. Δυὸ ἐπικερδῆ γιὰ τὴν Ἑλλάδα σχέδια ποὺ δὲν ὑλοποιήθηκαν ποτέ!

Ἡ Τουρκία στὶς διεθνεῖς ἀγορὲς

Ἡ Τουρκία μὲ τὴν κατάρρευση τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης, ἀπευθύνεται στὰ «ἀδελφὰ κράτη» τῆς Κασπίας καὶ μὲ τὴν εὐλογία τῶν Δυτικῶν εἰσχωρεῖ στὸ «ἐσωτερικό» τους. Τὸ ἐπιχείρημα ποὺ προβάλλεται ἀπὸ τὴν Τουρκία εἶναι ἁπλὸ καὶ πειστικό: τὰ ἰσλαμικὰ κράτη τῆς Κασπίας δὲν πρέπει νὰ ἀφεθοῦν στὸ ἔλεος τῶν ἀκραίων Ἰσλαμιστῶν (σιιτικὸ Ἰρᾶν, σουνιτικῆ Σαουδικῆ Ἀραβία). Οἱ Ἰσλαμικὲς Δημοκρατίες τῆς τέως Σοβιετικῆς Ἕνωσης πρέπει νὰ ἔχουν ἢ «κοσμικὸ χαρακτήρα» ἢ νὰ διακυβερνῶνται ἀπὸ τὸ «δυτικὸ Ἰσλάμ» ποὺ παγκοσμίως πρεσβεύει ἡ Τουρκία.

Τὸ σχέδιο πολιτικοοικονομικὴς ἐξάπλωσης τῆς Τουρκίας «πρὸς Ἀνατολᾶς» ξεκινᾶ μὲ τὶς μάχες τοῦ Καραμπάχ. Ἡ Τουρκία ἐξαναγκάζει τὸ Ἀζερμπαϊτζᾶν (σοβιετικὴ δημοκρατία ποὺ ἱδρύθηκε ἀπὸ τοὺς Νεότουρκους) νὰ ὑποταχθεῖ πλήρως σ’ αὐτή. Διὰ μέσου Ἀζερμπαϊτζᾶν καὶ παλαιῶν στελεχῶν τῶν τουρκικῶν κομμουνιστικῶν ὀργανώσεων ἡ Τουρκία εἰσχωρεῖ σὲ Οὐζμπεκιστᾶν καὶ Τουρκμενιστᾶν. Τὰ δυὸ κράτη ἀργότερα ὑποστηρίζουν τὶς Η.Π.Α. στὶς μάχες κατὰ τοῦ Ἀφγανιστᾶν. Τὴν ἴδια περίοδο διαπιστώνουμε μεγάλες ἀναταραχὲς στὴν οἰκογένεια τῶν Σαούδων (ἀνεξήγητοι θάνατοι στὰ οἰκογενειακὰ στελέχη, ἐμφάνιση Ἂλ Κάιντα κ.ἅ.), προβλήματα ἐξουσίας στὸ Ἰρᾶν μετὰ τὴν «μὴ νίκη» στὶς μάχες κατὰ τοῦ Ἰρὰκ καὶ τέλος τὸ «φαινόμενο» Σαντὰμ στὸ Ἰράκ, ποὺ ἀκόμα ἐξελίσσεται.

Η BOTAS μετὰ τὶς 9/2/1990 νόμιμα ἀναλαμβάνει καὶ τὴν λιανικὴ πώληση φυσικοῦ ἀερίου στὴν τουρκικὴ ἐπικράτεια. Ἡ κυβέρνηση τῆς Tansu Ciller (Τσιλέρ) στὶς 8/2/1995 μετατρέπει τὴ BOTAS σὲ ἀνεξάρτητο ὀργανισμό, χαράζοντας μία νέα πορεία.

Στὶς 8/10/1997, ἡ BOTAS ἐμφανίζεται μέτοχος στὴν TURUSGAZ (ἀγοράζει τὸ 35%). Ἑταιρεία ποὺ ἀνήκει σὲ τουρκικὲς κατασκευαστικὲς ἐταιρίες ἀμφιβόλου φερεγγυότητας. Μὲ τὴν σειρά της ἡ TURUSGAZ εἶναι μέτοχος στὴν CJSC Gastransit ποὺ ἔχει ἀναλάβει τὴν ἐξαγωγὴ φυσικοῦ ἀερίου τῆς Οὐκρανίας ἀλλὰ καὶ τῆς Ρωσίας σὲ Εὐρώπη καὶ Βαλκάνια. Ἡ σύνθεση CJSC Gastransit ἦταν:

37 % Naftogaz of Ukraine (Οὐκρανία)
37 % Gazprom (Ρωσία)
18 % Turusgas (Τουρκία)
8 % Transbalkan (Τουρκία).

Η TURUSGAZ γιὰ νὰ «ἀνταπεξέλθει» στὶς συμβατικές της ὑποχρεώσεις ὦς χονδρέμπορος πουλάει τὸ φυσικὸ ἀέριο στὴ BOTAS σὲ ἀκριβότερη τιμὴ ἀπὸ ὅτι κόστιζε στὴ BOTAS τὸ φυσικὸ ἀέριο ποὺ προμηθεύονταν ἀπὸ τὸν ρωσικὸ ἀγωγό της Κασπίας. Ἂν καὶ στὶς 2/5/2001 μὲ νόμο τῆς τουρκικῆς Βουλῆς παύει νὰ ἰσχύει τὸ μονοπώλιο τῆς BOTAS, ἡ TURUSGAZ δὲν συμμετέχει στὸ λιανεμπόριο (ὄπως καὶ καμιὰ ἄλλη ἐπιχείρηση) καὶ τὸ καπέλωμα στὴν τιμὴ συνεχίζεται μέχρι τὰ τέλη τοῦ 2001. Τὸ θέμα στὶς 22/1/2002 συζητεῖται στὴ Βουλή. Οἱ συζητήσεις ἀποδεικνύουν ὅτι στὴ TURUSGAZ ἔχουν μετοχὲς ἡ GAMA (ἑταιρεία ποὺ ἀνήκει σὲ οἰκογενειακὰ μέλη ὑψηλόβαθμων κρατικῶν λειτουργῶν) καὶ GAZPROM μὲ τὴν συμμετοχὴ τῆς ἀλλοιώνει τὴν ἀρχικὴ ἑταιρικὴ μορφὴ τῆς CJSC Gastransit. Οἱ μετοχὲς βρίσκονται στὴ κατοχὴ τῆς GAZPROM μετὰ τὰ τραπεζικὰ σκάνδαλα ποὺ διαδραματίζονται στὴν Τουρκία. Γιατί αὐτὴ ἡ καθυστέρηση;

Ἡ Τουρκία μέσω τῆς BOTAS, στὰ τέλη τοῦ 2001 ἔρχεται σ’ ἐπαφὴ μὲ τὸ Ἰρᾶν καὶ τὸ Καζαχστᾶν καὶ δεσμεύεται γιὰ τὴν μεταφορὰ φυσικοῦ ἀερίου. Παράλληλα προσπαθεῖ νὰ ὑπογράψει νέες συμβάσεις μὲ Ρωσία καὶ Γεωργία, οὕτως ὥστε νὰ ἐξασφαλίσει τὶς διεθνεῖς ἀπαιτήσεις. Οἱ ποικίλου εἴδους καὶ πολλαπλὲς συμβάσεις δίνουν τὴν εὐχέρεια συζητήσεων καὶ πιέσεων πρὸς «ὅλες τὶς κατευθύνσεις». Πράγμα ποὺ οἱ Ecevit (Ἐτζεβίτ) καὶ Erdogan (Ἐρντογᾶν) καταφέρνουν τέλεια.

Τὸ ἰρανικὸ φυσικὸ ἀέριο ἀπὸ τὸν Ἰούνιο τοῦ 2001 εἰσρέει στὴ Τουρκία. Ὄπως καὶ ἡ Ρωσία ἀπὸ τὸ 2003 μεταφέρει μέσω τοῦ Mavi Ak?m (Μπλὲ ροή) τὸ φυσικὸ ἀέριο στὴν τουρκικὴ ἐπικράτεια. Τὴν ὑλοποίηση καὶ διαχείριση τῶν ἔργων ἔχει ἀναλάβει ἡ BOTAS ἐκ μέρους τῆς Τουρκίας.

Στὶς 9/8/2002 ἡ BOTAS προβαίνει σ’ αὔξηση κεφαλαίου τὸ ὁποῖο διαμορφώνεται στὰ 760 δίσ. ἐκ. εὐρώ. Πράγμα ποὺ τὴν κάνει μία ἀπὸ τὶς ἰσχυρότερες ἑταιρεῖες τῆς παγκόσμιας ἀγορᾶς.

Η BOTAS ὦς διεθνὴς δύναμη

Η BOTAS ἀπὸ τὰ τέλη τοῦ 2001 δημιουργεῖ θυγατρικὲς ἑταιρεῖες (ὄπως BURSAGAZ, ESGAZ, EGO, IGDAS, IZGAZ, AGDAS κ.ἅ.), ποῦ ἀναλαμβάνουν τὴν λιανικὴ πώληση στὸ ἐσωτερικό της χώρας. Οἱ ἑταιρεῖες ἱδρύονται ὦς ἰδιωτικὲς ἐπιχειρήσεις καὶ οἱ μετοχὲς τοὺς διαπραγματεύονται στὸ τουρκικὸ χρηματιστήριο.

Η BOTAS μὲ τὴν ὑποστήριξη διεθνῶν ὀργανισμῶν μετὰ τὸ 2002 ἀναλαμβάνει νὰ ὑλοποιήσει τὰ μεγαλύτερα κατασκευαστικὰ ἔργα μεταφορᾶς καὶ προμήθειας ἀργοῦ πετρελαίου καὶ φυσικοῦ ἀερίου.

Ἃς τὰ δοῦμε συνοπτικά:

1) Σχέδιο Sah Deniz (Σὰχ Ντενίζ) ἢ BTC: Ἀναφέρεται στὴ δημιουργία πετρελαϊκοῦ ἀγωγοῦ, ὁ ὁποῖος θὰ ξεκινᾶ ἀπὸ τὸ Baku (Μπακού) τοῦ Ἀζερμπαϊτζᾶν καὶ μέσω Τιφλίδας διασχίζοντας τὴν Γεωργία (χωρὶς νὰ διασχίσει τὴν Ἀρμενία καὶ τὸ τουρκικὸ Κουρδιστᾶν) θὰ καταλήγει στὸ Ceyhan (Τζεηχᾶν), λιμάνι στὸ βόρειο σημεῖο τοῦ κόλπου τῆς Ἀλεξανδρέττας τῆς Τουρκίας. Θὰ ἔχει μῆκος 1776 χιλιομέτρων (ἐκ τῶν ὁποίων τὰ 1076 στὴν τουρκικὴ ἐπικράτεια) καὶ θὰ ἔχει δυνατότητα ἄντλησης 50 ἐκ. τόνων ἀργοῦ πετρελαίου (περίπου 1 ἐκ. βαρέλια) τὴν ἡμέρα.

Στὴν διεθνῆ σύμβαση ποὺ ὑπογράφεται, ἡ Τουρκία ἐμφανίζεται ὦς «φιλοξενῶν τοῦ ἔργου», ἡ BOTAS ὦς κύριος ἐργολάβος τῆς τουρκικῆς πλευρᾶς καὶ ἡ Παγκόσμια Τράπεζα ὦς χρηματοδότρια ἀρχὴ τοῦ ἔργου. Οἱ δυὸ ὑπόλοιποι ὑπεργολάβοι εἶναι ἡ ὀλλανδικὴ NACAP γιὰ τὸ τμῆμα τοῦ ἀγωγοῦ ποὺ θὰ διασχίσει τὴν Γεωργία μέχρι τὸ Erzerum (Θεοδοσιούπολη) καὶ Streicher & Haustadt – Timmermann – Alarko τῆς Γερμανίας ἀπὸ Erzerum μέχρι Sivas (Σεβάστεια). Μὲ συνδυασμὸ καὶ τὸ σχέδιο GAP ὁ ἀναγνώστης μπορεῖ νὰ συμπεράνει τὶς κινήσεις Φερχόγκεν τὴν περίοδο 2003- 2004 (Πολίτης 12/2005).

Οἱ προεργασίες τοῦ ἔργου τελειοποιήθηκαν στὶς 28/8/2002 καὶ οἱ ἐργολάβοι ἔχουν ξεκινήσει τὴν ὑλοποίησή του. Γιὰ τὴν ὑλοποίηση τοῦ ἔργου ἱδρύεται τὸ Sponsor Group (ὁμάδα ἐγγυητῶν καὶ χρηματοδοτῶν), ποὺ ἀπαρτίζεται ἀπό τους:

BP Exploration Caspian Sea Ltd. 30,10%
SOCAR 25,00%
UNOCAL BTC Pipelinw Ltd. 8,90%
STATOIL BTC Caspian A.S. 8,71%
TPAO 6,53%
ENI 5,00%
TOTALFINA ELF 5,00%
ITOCHU Oil Exploration Azerbaijan Inc. 3,40%
INPEX 2,50%
CONOCO Phillips 2,50%
DELTA – HES BTC Ltd. 2,36%

2) Σχέδιο μεταφορᾶς φυσικοῦ ἀεριοῦ τοῦ Τουρκμενιστᾶν σὲ Τουρκία καὶ Εὐρώπη: Ἡ Τουρκία στὶς 29/9/1998 ὑπογράφει σύμβαση μεταφορᾶς φυσικοῦ ἀερίου τοῦ Τουρκμενιστᾶν διὰ μέσου τῆς Κασπίας Θάλασσας. Ἡ σύμβαση προβλέπει σὲ 30 ἔτη τὴν μεταφορὰ 30 ἐκ. μ. κύβ. φυσικοῦ ἀερίου (16 ἐκ μ. κύβ. σὲ Τουρκία, 14 ἐκ.μ. κύβ. σὲ Εὐρώπη) ἀπὸ Τουρκμενιστᾶν στὴν Τουρκία. Η BOTAS στὶς 21/5/1999 ὑπογράφει τὴν σχετικὴ σύμβαση ἀγορᾶς φυσικοῦ ἀερίου ἀπὸ τὸ Τουρκμενιστᾶν, χαρακτηρίζοντας τὸν ἑαυτὸ τῆς ὦς «χονδρέμπορα τοῦ εἰσαγόμενου φυσικοῦ ἀερίου».

3) Σχέδιο μεταφορᾶς φυσικοῦ ἀερίου τοῦ Ἀζερμπαϊτζᾶν: Στὶς 12/3/2001 ἡ BOTAS συμβάλλεται μὲ τὴν SOCAR (ἀπὸ 25/3/2003 μετονομάζεται σὲ AGSC-Azerbaijan Gas Supply Company), μὲ 15ετή δέσμευση στὴν ἀγορὰ τὸ ἐλάχιστο 2 δίσ. ἐκ. μ. κύβ. ἀνὰ ἔτος καὶ μέγιστο 6,6 δίσ. ἐκ. μ. κύβ. ἀνὰ ἔτος φυσικοῦ ἀερίου. Στὶς 4/5/2005 ὑπογράφηκαν οἱ σχετικὲς συμβάσεις ὑλοποίησης μὲ τοὺς ἀντίστοιχους ἐργολάβους.
4) Σχέδιο ἀγωγοῦ φυσικοῦ ἀερίου Αἰγύπτου – Τουρκίας: Στὶς 17/3/2004 ἡ Τουρκία ὑπογράφει σύμβαση μεταφορᾶς τοῦ αἰγυπτιακοῦ φυσικοῦ ἀερίου ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο σὲ Εὐρώπη. Ἡ Τουρκία δὲν δεσμεύεται σὲ ἀγορὰ ἀλλὰ μόνο σὲ περίπτωση ἀνάγκης πρὸς κάλυψη τῆς ἐσωτερικῆς της κατανάλωσης. Ἡ σύμβαση προβλέπει τὴν μεταφορὰ 2 – 4 ἐκ. μ. κύβ. ἀνὰ ἔτος σὲ Τουρκία καὶ 2 – 6 ἐκ. μ. κύβ. ἀνὰ ἔτος σὲ Εὐρώπη. Οἱ συμβαλλόμενες πλευρὲς εἶναι ἡ BOTAS καὶ ἡ EGAS (Αἰγυπτιακὴ ἑταιρεία φυσικοῦ ἀερίου).

5) Μεταφορὰ ἰρακινοῦ φυσικοῦ ἀερίου: Στὶς 7/6/2005 ὑπογράφεται σύμβαση μὲ τὴν ὁποία προβλέπεται ἡ μεταφορὰ τοῦ ἰρακινοῦ φυσικοῦ ἀερίου σὲ Εὐρώπη καὶ Τουρκία. Ἡ ποσότητα θὰ ἀγγίζει στὰ 10 ἐκ. μ. κύβ. ἀνὰ ἔτος καὶ ἀπὸ τουρκικῆς πλευρᾶς οἱ ἐνδιαφερόμενες ἐταιρίες ὑλοποίησης τοῦ ἔργου εἶναι οἱ BOTAS, TPAO, TEKFEN ἐνῶ ἀπὸ τὴν ἄλλη ἐμφανίζονται οἱ Gaz de France (GDF) καὶ SHELL!

6) Μεταφορά-πώληση φυσικοῦ ἀερίου σὲ Ἑλλάδα: Στὶς 23/12/2003 ἡ BOTAS συμβάλλεται μὲ ΔΕΠΑ καὶ δεσμεύεται στὴν μεταφορὰ φυσικοῦ ἀερίου σὲ Ἑλλάδα. Ἂν καὶ ἡ συνεργασία εἶχε συμφωνηθεῖ ἀπὸ τὶς 18/1/2001 ἡ BOTAS μὲ συνεχόμενες ἀναβολὲς δὲν ὑπέγραψε τὴν τελικὴ σύμβαση, μέχρι τὴν ἀπόφαση τῆς 22/12/2002, ὅπου ἡ Ε.Ε. συμφωνεῖ νὰ ἐπιχορηγήσει τὸ 50% τοῦ συνολικοῦ ἔργου. Τὸ συνολικὸ μῆκος τοῦ ἀγωγοῦ θὰ ἀνέρχεται σὲ 300 χίλ. μ. (209 χίλ. μ. στὴ τουρκικὴ ἐπικράτεια). Τὰ ἔργα ξεκίνησαν στὶς 3/7/2005 καὶ ἡ Ἑλλάδα δεσμεύεται νὰ προμηθευτεῖ ἀπὸ 250 ἐκ. μ. κύβ. μέχρι 750 ἐκ. μ. κύβ. φυσικὸ ἀέριο.

7) Μεταφορὰ καὶ πώληση φυσικοῦ ἀεριοῦ σὲ Ἰταλία: Στὸ ἔργο ποὺ θὰ κατασκευαστεῖ μεταξὺ Ἑλλάδας καὶ Ἰταλίας θὰ συμμετέχει καὶ ἡ BOTAS. Τὸ ἔργο ἐπίσης θὰ ἐπιχορηγηθεῖ μὲ 50% ἀπὸ τὴν Ε.Ε. Οἱ συμβαλλόμενες πλευρὲς ὑπέγραψαν γιὰ τὴν ὑλοποίησή του στὶς 30/10/2003. Τὸ ἔργο θὰ εἶναι ἕτοιμο μετὰ τὸ 2008 καὶ τὸ ἔχουν ἀναλάβει οἱ BOTAS, ΔΕΠΑ καὶ EDISON.

8) Τοῦρκο-αὐστριακὸς ἀγωγὸς φυσικοῦ ἀερίου (NABUCCO): Ἡ μεταφορὰ κασπιακοὺ φυσικοῦ ἀερίου στὴ κεντρικὴ Εὐρώπη διὰ μέσου Τουρκίας προτείνεται ἀπὸ τὴν BOTAS τὸν Φεβρουάριο τοῦ 2002. Στὶς 22/12/2003 ἡ Ε.Ε. ἀποδέχεται νὰ ἐπιχορηγήσει τμῆμα τοῦ ἔργου. Στὶς 24/6/2004 μὲ στόχο τὸν σχεδιασμὸ καὶ ὑλοποίηση τοῦ σχεδίου ἱδρύεται ἡ ἑταιρεία NABUCCO. Μέτοχοι εἶναι οἱ:

OMV Erdgas (Αὐστρία) 20%
BULGARGAZ (Βουλγαρία) 20%
MOL (Οὐγαρία) 20%
TRANSGAZ (Ρουμανία) 20%
BOTAS (Τουρκία) 20%

Τὸ συνολικὸ μῆκος τοῦ ἀγωγοῦ θὰ ἀνέλθει στὰ 3400 χίλ. μ., τὸ δὲ κόστος ὑπολογίζεται περίπου στὰ 4,6 δίσ. εὐρώ. Ἡ κατασκευὴ θὰ ξεκινήσει στὰ μέσα του 2006 καὶ θὰ περατωθεῖ τὸ 2009. Ὁ ἀγωγὸς θὰ διοχετεύσει φυσικὸ ἀέριο μετὰ τὸ 2010 καὶ ἡ αὐστριακὴ OMV Erdgas ὦς χονδρέμπορος θὰ τὸ μεταπουλήσει στὶς ὑπόλοιπες κεντρικὲς εὐρωπαϊκὲς χῶρες. Ὁ στόχος τοῦ ἐγχειρήματος εἶναι τὸ 2015 νὰ διοχετευθοῦν συνολικὰ 30 δίσ. ἐκ. μ. κύβ. ἀνὰ ἔτος.

Οἱ πολιτικὲς προεκτάσεις τοῦ ἔργου ποικίλουν:

( Θὰ μειωθεῖ ἡ ἐπίδραση τῆς Οὐκρανίας στὴ κεντρικὴ Εὐρώπη, ἐφόσον δημιουργεῖται δεύτερος ἀγωγὸς ποὺ θὰ μεταφέρει τὸ ρωσικὸ φυσικὸ ἀέριο στὴν Εὐρώπη χωρὶς νὰ περνᾶ ἀπὸ τὴν οὐκρανικὴ ἐπικράτεια.
( Ἡ Αὐστρία πιέζει νὰ ἐνταχθεῖ καὶ τὸ Ἰρᾶν ὦς ἕνας ἀπὸ τοὺς βασικοὺς προμηθευτές, πράγμα ποὺ ἡ Τουρκία προσπαθεῖ νὰ ἀποφύγει δίνοντας μεγάλο μερίδιο στὰ «ἀδελφὰ κράτη». Ἡ ἀντίδραση τῆς Αὐστρίας σημειώνεται στὶς τελικὲς συνομιλίες (3/10/2005) τῆς ἐνταξιακῆς πορείας τῆς Τουρκίας.
( Ἡ Ρωσία κινδυνεύει νὰ χάσει τὸν ἔλεγχο τοῦ κασπιακοῦ φυσικοῦ ἀερίου. Ἐὰν στὸ σχέδιο ἐνταχθοῦν τὰ Καζαχστᾶν, Ἰρᾶν, Συρία, Ἰρὰκ καὶ Αἴγυπτος, ἡ Ρωσία κινδυνεύει νὰ δεχθεῖ πιέσεις στὴν ἐνεργειακὴ πολιτική της. Τὸ φυσικὸ ἀέριο θὰ μεταφερθεῖ ἀπὸ ἀνατολικὰ τῆς Κασπίας, χωρὶς νὰ πλησιάζει στὴν ρωσικὴ ἐπικράτεια.
( Οἱ Η.Π.Α. προσπαθοῦν νὰ ἐντάξουν μὰ κάθε θυσία τὸ ἰρακινὸ καὶ αἰγυπτιακὸ φυσικὸ ἀέριο στὸ σχέδιο NABUCCO. Ἐδῶ δικαιολογεῖται καὶ ἡ παρουσία τῆς κ. Ράις σὲ Ἀθήνα, Αἴγυπτο, Ἰσραὴλ καὶ Τουρκία. Ἡ σειρὰ ἐπίσκεψης τῆς εἶναι καταπληκτική.
( Μὲ τὸ ἀνεξάρτητο Παλαιστινιακὸ κράτος, οἱ ἀγωγοὶ Αἰγύπτου-Τουρκίας ὄπως καὶ Μοσούλης-Τὲλ Ἀβὶβ ἔχουν ξεχωριστὴ σημασία. Γιὰ τὴν ὑλοποίηση καὶ τὴν λειτουργία καὶ τῶν δυὸ ἀγωγῶν πιέζουν τὰ ὑπόλοιπα ἀραβικὰ κράτη.

Συμπεράσματα:

Βλέποντας προσεκτικὰ τὴν πορεία τῆς BOTAS, ἀνακαλύπτουμε τὰ αἴτια τῶν πιέσεων ποὺ δέχθηκαν οἱ εὐρωπαϊκὲς χῶρες σ’ ὅτι ἀφορᾶ τὴν ἐνταξιακὴ πορεία τῆς Τουρκίας. Εἶναι γεγονὸς ὅτι περίπου τὸ 20% τοῦ ρωσικοῦ φυσικοῦ ἀερίου θὰ μεταπωληθεῖ μέσω Τουρκίας. Ἡ συναλλαγματικὴ ἀνάγκη τῆς Ρωσίας τὴν ἀναγκάζει νὰ συμπεριφερθεῖ μὲ προσοχὴ στὸν γείτονά της.

Τὸ ἐρώτημα εἶναι γιατί ἡ ΔΕΠΑ δὲν μπόρεσε νὰ ἐκμεταλλευθεῖ τὸν βαλκανικὸ ἀγωγό της Ρωσίας;
Γιατί δὲν ὑλοποιήθηκε ὁ ἀγωγὸς Burgaz – Ἀλεξανδρούπολη;

Θὰ λογοδοτήσουν οἱ ἁρμόδιοι;

Ἀπὸ τὴν ἄλλη ἡ Ε.Ε. χαρίζει περίπου 6 δίσ. εὐρὼ στὴν Τουρκία γιὰ τὴν κατασκευὴ τῶν νέων ἀγωγῶν. Σὲ μία χώρα ποὺ δὲν εἶναι κὰν μέλος στὴν Ἕνωση καὶ οὔτε προθυμοποιεῖται νὰ υἱοθετήσει τὰ εὐρωπαϊκὰ πρότυπα, μέσα σὲ πέντε χρόνια χαρίζονται μόνο ἀπὸ μία δραστηριότητα (αὐτῆς τῆς κατασκευῆς τῶν ἀγωγῶν), ποσὰ ποὺ καλύπτουν τὸν ἐτήσιο προϋπολογισμὸ τῶν νεοφώτιστων μικρῶν ἑτέρων της. Παράλληλα ἡ Εὐρώπη ἐλπίζει στὴν ἀπόσβεση τῶν κεφαλαίων μετὰ τὸ 2010. Σημαδιακὴ ἡμερομηνία ποὺ συζητήθηκε ἀπὸ τὶς στῆλες μας!

Σὲ μία Τουρκία, ποὺ δηλώνει ἀνοικτά τους ἐνδοιασμούς της νὰ ἐπιστρέψει τὰ ἀκίνητα τῶν ἑκατὸ ἑξήντα ἕνα (161) μειονοτικῶν Βακουφιῶν (ἀνακοινώθηκαν τὸν Μάιο τοῦ 2006) ποὺ ὑφάρπαξε, γιὰ νὰ μὴ γίνουν «χῶρος δράσεις τῶν δυτικῶν ἱεραποστόλων», στηρίζεται ὅλο τὸ δυτικὸ ἐνεργειακὸ σχέδιο. Ὁ Θεὸς νὰ βάλει τὸ χέρι του.

Πηγές:
Int. Labour Org. United Nations Economic Commission for Europe. 26/27 November Moscow “Social Aspects & Financing of Industrial Restructuring”.
CDR Associates Baku Tiflis Ceyhan Boru Hatt?, Sah Deniz ve Guney Kafkasya Boru Hatt? Projeleri 2003.
Ἐτήσιες ἐκθέσεις τῆς BOTAS.
http://www.botas.gov.tr
http://www.gazprom.ru
22.1.2002 TBMM Genel Kurul Toplant? Tutanaklar? Πρακτικὰ Τουρκικῆς Βουλῆς.
10.10.2002 T.C. Basbakanl?k Bul

Αὐτὸ τὸ κείμενο εἶναι γραμμένο σὲ πολυτονικό. Διαβάστε τὴ μονοτονική του ἔκδοση.