21/05/2006

ΙΡΑΚ : Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΤΟΥ

έλεγχος της Ευρασίας, όπλα και πετρέλαιο

Το τελευταίο διάστημα τις αγορές τις διακρίνει μια νευρικότητα. Οι λόγοι βέβαια δεν λείπουν :το σπάσιμο της τεράστιας κερδοσκοπικής φούσκας των μετοχών των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας, η πτώση των δεικτών κερδοφορίας των επιχειρήσεων, τα οικονομικά σκάνδαλα που έρχονται στο φως της δημοσιοτητας.Αλλα και ο πολεμος.Ως προς αυτόν θα κάνουμε καλά να μην τον παρερμηνεύσουμε :οι μεγάλοι επενδυτές που διακινούν δισεκατομμύρια δολάρια (όταν μιλάμε γενικά για «χρηματιστικές αγορές» αυτούς ακριβώς εννοούμε) δεν έγιναν ξαφνικά ειρηνιστες.Γιαυτους (σε αντίθεση με τους ιρακινούς) ο πόλεμος δεν είναι ένα πρόβλημα αφ’εαυτο,αλλα μόνο εφ’οσον αναγγέλλεται και δεν διεξαγεται.Οι Φαινανσιαλ Ταιμς της 21ης του Σεπτέμβρη διετύπωσαν ξεκάθαρα αυτή την αλήθεια δίχως υποκρισία : «ορισμένοι αναλυτές ανησυχούν αφού μια παρατεταμένη απραξία θα μπορούσε να βλάψει τις αγορές πιο πολύ από μια στρατιωτική επέμβαση».Ηθικό δίδαγμα; «Βιαστείτε να κάνετε αυτόν τον πόλεμο».Αλλά επειδή η επίκληση σφαγών μόνο και μόνο για ν’ανέβει λίγο ο δείκτης των μετοχών στο χρηματιστήριο θα έμοιαζε σαν κακόγουστο αστείο, γιαυτό χρησιμοποιούνται πιο σύνθετες διατυπώσεις σαν και αυτή : «Είναι ένα ανησυχητικό παράδοξο, συνδεμένο με την πυρετώδη κατάσταση που χαρακτήρισε αυτό το φθινόπωρο τα χρηματιστήρια, το ότι ο πόλεμος που επί μήνες σκιάζε τις προοπτικές ανάκαμψης της οικονομίας, να αποτελεί τώρα τον μοναδικό τρόπο διεξόδου προς μια πραγματική ανάκαμψη»(Φ.Τ.,3 Οκτώβρη).Την ίδια κατεύθυνση ακολουθούν και οι πρόσφατες εκθέσεις δυο Τραπεζών επενδύσεων όπως είναι η Goldman Sachs και η Salomon Barney.Σύμφωνα με αυτές μέσα σε 6-12 μήνες τα Χρηματιστήρια μπορούν να εξασφαλίσουν σίγουρα κέρδη, ιδιαίτερα στην περίπτωση ενός «καθαρού πολέμου»(ευφημισμός που υπονοεί τον «γρήγορο» πόλεμο) που θα ήταν ακόμη καλλίτερο αν γινόταν και με την κάλυψη του Ο.Η.Ε.

Άλλοι μάλιστα, όπως ο Ντειβιντ Κοτοκ (της εταιρείας επενδύσεων Cumberland Advisors),μιλούν ξεκάθαρα χωρίς να μασάνε τα λόγια τους: «αν κοιτάξουμε τα συνήθη μοντέλα προβλέψεων δεν θα μπορέσουμε ποτέ να καταλάβουμε πως κινείται η χρηματαγορά, επειδή απλά, δεν βρισκόμαστε αντιμέτωποι μ’ένα συνήθη οικονομικό κύκλο, αλλά μ’ένα πόλεμο. Ο δικός μου τρόπος σύγκρισης στηρίζεται στα τέσσερα χρόνια που ακολούθησαν την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ:είναι αλήθεια ότι μεταξυ του 1941 και του 1942, οι μετοχές έπεσαν κατά 12%, στη συνέχεια όμως κι ενώ πλησιάζαμε προς τη νίκη, ήλθε η άνοδος και η Standard & Poor’s ,μεταξυ του 1943 και του 1944, διπλασίασε την αξία της μετοχής της».

Όλα τα παραπάνω, σύμφωνα με μια έρευνα του London Business School,ισχύουν για όλους τους πολέμους που οι ΗΠΑ διεξήγαγαν από το 1914 μέχρι σήμερα. Για να αναφέρουμε μόνο τα πιο πρόσφατα παραδείγματα, την ημέρα που το 1991, οι ΗΠΑ επιτέθηκαν στο Ιράκ, οι τιμές των μετοχών ανέβηκαν κατά 4% και μέσα σ’ένα μήνα το αμερικανικό χρηματιστήριο κέρδισε 15%.Απο την έναρξη του πολέμου στο Αφγανιστάν(7 Οκτώβρη του 2001)μέχρι τη συμφωνία στη Βόννη για τον σχηματισμό της φιλοαμερικανικης κυβέρνησης του Καρζαι(6 Δεκέμβρη του 2001) το αμερικανικό χρηματιστήριο κέρδισε πάνω από 10% κι αυτό παρά την πτώχευση της Enron που συνέβη ένα μήνα πριν.Αυτη η ανησυχητική σύμπτωση μεταξυ πολέμων και ανάπτυξης της Γουωλ Στρητ,δεν είναι προϊόν τρέλας όσων δραστηριοποιούνται στο χρηματηστηριο.Αντιθετα:τα χρηματιστήρια δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να καταγράφουν το γεγονός ότι πόλεμος σημαίνει μεγαλύτερη χρήση των εγκαταστασεων,αυξηση της απασχόλησης και της παραγωγης,αυξηση των κερδών και του Ακαθάριστου Εγχώριου Προιοντος.Προσεξτε,όμως κατι.Αυτο γίνεται μόνο κάτω από δυο προϋποθέσεις:η πρώτη προϋπόθεση είναι ότι ο πόλεμος θα γίνει «έξω από το σπίτι μας» (δηλαδή όταν είναι επιθετικός και νικηφόρος).Η δεύτερη προϋπόθεση είναι να είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος του εξοπλιστικού τομεα στην οικονομία της χώρας που διεξάγει τον πόλεμο.

Και για δες κάτι συμπτωσεις!.Και τις δυο αυτές προϋποθέσεις τις εξασφαλίζουν οι ΗΠΑ.

Οι στρατιωτικές δαπάνες των ΗΠΑ από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και δωθε,δημιουργησαν ένα «βιομηχανικό-στρατιωτικό συγκρότημα» που δεν μπορεί να συγκριθεί με κανένα άλλο σε ολόκληρο τον κοσμο.Να σκεφτούμε μόνο ότι από τις στρατιωτικές δαπάνες εξαρτώνται 85.000 επιχειρήσεις που απασχολούν εκατομμύρια εργαζόμενους. Στο οικονομικό έτος 2000, οι πρώτες 100 επιχειρήσεις αυτού του τομεα, είχαν εξασφαλίσει συμβόλαια για 82,5 δισ.δολαρια,από τα οποία τα 50,6 πήγαιναν σαυτές τις 10:Lockheed Martin,Boeing,Raytheon,General Dynamics,Northrop Grumman,Litton Industries,United Technologies, Trw, General Electrics,Science Applications International.

Aπό το Μάρτη του 2000 μέχρι σήμερα, ενώ οι άλλες μετοχές στο Χρηματιστήριο είχαν πτωτική τάση, τα κέρδη των μετοχών των μεγαλύτερων επιχειρήσεων του εξοπλιστικού τομεα, τριπλασιάστηκαν. Και τώρα, τη στιγμή που ο Τζώρτζ Μπους τζ., εγκρίνει «την μεγαλύτερη αύξηση στρατιωτικών δαπανών της τελευταίας εικοσαετίας, αντιστρέφοντας ριζικά την μείωση που ακολούθησε την μετα τον ψυχρό πόλεμο περίοδο,(396 δις. δολάρια)» η Γουωλ Στρητ Ζουρναλ (18/10/2002) μπορεί να κραυγάσει με ενθουσιασμό: «ενώ η καθυστέρηση της ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας για μεγαλύτερη περίοδο απ’ότι είχαμε προβλέψει δημιουργεί μια αναστάτωση σε πολλούς τομείς της βιομηχανιας,ο τομέας των εξοπλισμών αποτελεί μια φωτεινή εξαίρεση για προμηθευτες,επενδυτες και για όσους ψάχνουν για δουλειά».Πραγματι,όταν διαβάζουμε ότι το κόστος του πολέμου στο Ιράκ υπολογίζεται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ να φτάσει τα 100-200 δισ.δολαρια,αυτό που για την κυβέρνηση των ΗΠΑ θεωρείται ως κοστος,για τις βιομηχανίες όπλων των ΗΠΑ είναι κερδος.Μ ε λίγα λόγια:αν η αξία των μετοχών της Lockheed και της Northrop Grumman έπεσε κατά 4% περιπου,την ημέρα που ο Σανταμ Χουσειν έστειλε την επιστολή με την οποία δεχόταν τον έλεγχο των επιθεωρητών του ΟΗΕ,αυτό δεν ήταν κάποια τυχαία συμπτωση.Να προστεθεί ακόμη ότι η περίμετρος που περικλείει τις επιχειρήσεις που ζουν από τις οπλικές δαπάνες των ΗΠΑ είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που περιλαμβάνει τις βιομηχανίες που κατασκευής όπλων με τη στενή έννοια του όρου. Πρέπει δηλαδή σαυτές να συνυπολογίσουμε γενικά και τον τομεα της αεροδιαστημικής, την βιομηχανία ηλεκτρονικών (hardware και software) και την βιομηχανία παραγωγής νέων υλικών. Τελειώνοντας μπορούμε να πούμε ότι η πολεμική βιομηχανία μέσω των κρατικών δαπανών, μπορεί να διαθέτει τεράστιες ποσότητες χρημάτων για επενδυτικά αγαθά, για την έρευνα και την ανάπτυξη της και για τις τεχνολογίες αιχμής. Είναι εύκολο να βρούμε παραδείγματα γιαυτό : «Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος και ο πόλεμος της Κορέας ήταν το μάνα εξ ουρανού» για την βιομηχανία ηλεκτρονικών, αφού το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ χρηματοδότησε γενναιόδωρα τις εγχώριες βιομηχανίες ολοκληρωμένων κυκλωμάτων» και «το 1978, ο κυριότερος χρηματοδότης της Silicon Valley ήταν ο αεροδιαστημικός κολοσσός Lockheed» (Ραμπινι,Λα Ρεπούμπλικα, 29/10/2001).Αλλα,ας έλθουμε στις ημέρες μας.Κατα το έτος 2000,το 40% των αγορών του Πενταγώνου αποτελείτο από συστήματα ηλεκτρονικά και συστήματα επικοινωνιών, ενώ υπολογίζεται ότι το 15%(56 δισ.δολαρια) των τεράστιων δαπανών που προορίζονται από τον Μπούς για όπλα, θα καταλήξει στον τομεα υψηλής τεχνολογίας.

Στις 22 του περασμένου Μάρτη, η μεγάλης κυκλοφορίας ιταλική εφημερίδα Sole 24 Ore, έγραφε: o νέος αγώνας δρόμου του Μπούς προς τους εξοπλισμούς «αποτελεί πράγματι μια ένεση από κρατικά κεφάλαια για τις επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας, τις βιομηχανίες όπλων, και τα δημόσια η ιδιωτικά κέντρα αμιγούς και εφαρμοσμένης έρευνας. Πρόκειται για ένα ελιγμό που, μεσοπρόθεσμα, δίνει τη δυνατότητα αναβάθμισης των θέσεων ολόκληρου του αμερικάνικου τομεα τεχνολογίας ως προς τον ευρωπαϊκό. Είναι γνωστό ιστορικά, ότι αρχικά οι αμυντικές δαπάνες οδήγησαν σε καινοτόμα ερευνητικά προγράμματα και στη συνέχεια σε εφαρμογές και προϊόντα καταναλωτικά νέας γενιάς, για τους απλούς πολίτες και τις επιχειρήσεις. Αυτό συνέβη στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, στον αγώνα για την κυριαρχία στο διάστημα και σήμερα το σενάριο επαναλαμβάνεται.

Σαυτες τις συνθηκες,οι πόλεμοι εκφράζουν μια ευκαιρία και μια αναγκη.Μια ευκαιρια,αφου από τη μια πλευρά προσφέρουν ένα ιδανικό πεδίο για την ανάπτυξη νέων και πιο εξελιγμένων όπλων [σε ένα άρθρο μαυτο το θεμα,που δημοσιεύθηκε στον Economist στις 10 Νοέμβρη 2001,στον υπότιτλο του αναφερόταν επί λέξει: «ο πόλεμος στο Αφγανιστάν είναι ένα πεδίο πειραματισμού(testing ground) για την τεχνολογία των αεροπλάνων χωρίς πιλότο]ενώ από την άλλη είναι η καλλίτερη βιτρίνα για να εκτεθούν τα όπλα που θα πουληθούν στον υπολοιποκοσμο.Με αυτή την ευκαιρία να θυμηθούμε ότι η πώληση όπλων απόφερε στις ΗΠΑ ,μόνο κατά το έτος 2000,55 δισ.δολαρια(το 80%των όπλων που πωλούνται στα αραβικά κράτη προέρχονται από τις ΗΠΑ.)

Όμως ο πόλεμος είναι και μια ανάγκη, αφού τα όπλα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να μπορούν να πουληθούν νέα όπλα στα στρατεύματα που τα χρησιμοποιούν και να αντιμετωπιστούν έτσι και οι κρίσεις υπερπαραγωγής που υποβόσκουν και στον τομεα της πολεμικής βιομηχανίας.

Δεν θα απέχουμε πολύ από την πραγματικότητα αν εφαρμόσουμε στο «στρατιωτικό-βιομηχανικό συγκρότημα»των ΗΠΑ,πιστο όργανο του οποίου είναι η σημερινή κυβέρνηση Μπους,τα λόγια που είπε ο Καρλ Κραους την περίοδο του πρώτου παγκόσμιου πόλεμου: «Το μέσο έγινε σκοπός σε τέτοιο βαθμό που η σύγκρουση δεν είναι τίποτε άλλο παρά το μέσο για να φτιάξουμε νέα όπλα. Ένας πόλεμος για την ακόμη μεγαλύτερη δόξα της βιομηχανίας όπλων. Δεν θέλουμε μόνο περισσότερες εξαγωγές προϊόντων άρα και περισσότερων κανονιών, θέλουμε και περισσότερα κανόνια γιαυτά τα ίδια. Και γιαυτό πρέπει να βομβαρδίζουν.

Ο πόλεμος κάνει καλό στην (αμερικάνικη) οικονομία. Στην περίπτωση μάλιστα του Ιράκ το τρόπαιο έχει τεράστια σημασία. Και εννοείται ότι δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το θέμα του «εκδημοκρατισμού του Ιράκ» η με τα κάθε είδους παραμύθια για ανόητους που σερβίρονται γενναιόδωρα στην κοινή γνώμη των δυτικών χωρών. Στόχος του νέου πολέμου κατά του Ιράκ είναι η ενίσχυση του έλεγχου των ΗΠΑ στις πηγές ενέργειας σε μια περιοχή τεράστιας στρατηγικής σημασιας.Απο αυτή τη σκοπιά(και όχι βέβαια από τη σκοπιά του λεγόμενου «πολέμου κατά της τρομοκρατίας»!) ο πόλεμος στο Ιράκ βρίσκεται σε απόλυτη σχέση με τον πόλεμο στο Αφγανισταν.Για να καταλάβουμε γιατί ενδιαφέρονται τόσο οι ΗΠΑ για το Ιράκ αρκεί να ξεφυλλίσουμε τη μελέτη «Οι στρατηγικές προκλήσεις του τομεα της ενέργειας στον εικοστό πρώτο αιώνα» που δημοσιεύτηκε τον Απρίλη του 2001 από ένα επιτελείο υπό την καθοδήγηση του Τζειμς Μπεικερ (του πρώην υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ επί προεδρίας του πατέρα Μπους).Μεταξυ άλλων αναφέρονται και όσα ακολουθούν: «το Ιράκ συνεχίζει να ασκεί έναν αποσταθεροποιητικό ρόλο στη ροή του πετρελαίου από τη Μεση Ανατολή προς τις διεθνείς αγορες.Ο Σανταμ Χουσειν εδειξε,περα των άλλων και μια πρόθεση να απειλήσει χρησιμοποιώντας το πετρέλαιο σαν οπλο,μεσω του προγράμματος εξαγωγών πετρελαίου του Ιράκ για να δημιουργήσει αναταραχή στις πετρελαϊκές αγορες.Ετσι,θα μπορούσε να αναδείξει την ισχύ του και να ενισχύσει τον ηγετικό του ρόλο στον αραβικό κόσμο αλλά και θα ασκούσε πιέσεις σε άλλα κράτη για να ακυρωθούν οι οικονομικές κυρώσεις κατά του καθεστώτος του.Οι ΗΠΑ,συνεπως,πρεπει άμεσα να επανεξετάσουν την πολιτική τους προς το Ιρακ,περνωντας μέτρα στρατιωτικού χαρακτηρα,στον τομεα της ενέργειας και μέτρα οικονομικής και πολιτικής-διπλωματικής πίεσης».Η έκθεση συνέχιζε αναγνωριζοντας,όμως, ότι «οι ΗΠΑ παρέμεναν αιχμάλωτες του ενεργειακού τους διλήμματος» κι ότι από αυτό συνάγεται η «ανάγκη μιας στρατιωτικής επέμβασης».

Να λοιπον τι «παίζεται»:να ξαναγίνει το Ιρακ,που με τα 112 δισ.βαρελια πετρελαίου αποθεματικό έρχεται δεύτερο στην παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου πίσω από την Σαουδική Αραβια,πρωταγωνιστης της παγκόσμιας πετρελαϊκής αγορας.Ο οικονομικός σύμβουλος του Μπουςτζ.,Λωρενς Λιντσευ,το δήλωσε απερίφραστα: «αν υπάρξει μια αλλαγή καθεστώτος στο Ιρακ,θα μπορούσαν να διατεθούν στην αγορά από 3-5 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου επιπλεον,την ημέρα».Θα μπορούσε κάποιος να παρατηρήσει ότι αν ήταν μόνο αυτό,τοτε,ευκολα θα λυνόταν το πρόβλημα ακυρώνοντας τις κυρώσεις κατά του Ιρακ,αφου αυτό υποτίθεται ότι είναι το κυριότερο εμπόδιο για την επάνοδο του Ιράκ στην πετρελαϊκή αγορά σε πρωταγωνιστικό ρολο.Αλλα αυτή θα ήταν μια αφελής παρατηρηση.Επειδη αυτό που ενδιαφέρει τις ΗΠΑ δεν είναι απλά και μόνο η διάθεση του πετρελαίου στην παγκ.αγορα,αλλα το να το εξάγουν οι δικές τους πολυεθνικές και αυτές να το διοχετεύουν μέσω των δικών τους πετρελαιαγωγων.Κατι που με τα σημερινά δεδομένα είναι αδύνατο να συμβει.Οχι μόνο επειδή στο Ιράκ το πετρέλαιο το διαχειρίζεται μια κρατική εταιρεία(δεν είναι σύμπτωση ότι πρόσφατα η Γουωλ Στρητ Ζουρναλ υποστήριξε πως η ιδιωτικοποίηση της θα έπρεπε να ήταν το βασικό μέλημα της μεταΣανταμ κατάστασης).Αλλά και επειδή τα τελευταία χρονια,το Ιράκ του ΣανταμΧουσειν υπέγραψε πολλά συμβόλαια με εταιρείες πετρελαίου άλλων χωρών στον τομεα της έρευνας και στον τομεα άντλησης αργού πετρελαιου.Και βέβαια ανάμεσα σαυτες τις χώρες δεν βρίσκονται οι ΗΠΑ.Υπαρχουν όμως: η Γαλλία(η Total-Elf-Fina έχει υπογράψει συμβόλαια για την διερεύνηση κοιτασμάτων πετρελαίου που θα μπορούσαν να παρέχουν από 14-27 δισ.βαρελια),η Ρωσία (Lukoil,Zarubezneft Mashinoimport:συμβόλαια για 7,5-15 .βαρέλια),η Κίνα (China National Petroleum Corp:για περίπου 2 δισ.βαρελια) και η Ιταλία (Agip:για περίπου 2 δισ.βαρελια) [Πηγή:Γ.Σ.Ζ.19/9/2002].Τα συμβόλαια αυτά έχουν υπογραφεί από καιρό αλλά δεν μπορούν να ενεργοποιηθούν λόγω των κυρωσεων.Δεν τελειώσαμε όμως:το μήνα Σεπτέμβρη το Ιράκ υπέγραψε άλλα συμβόλαια αυτή τη φορά για την πώληση αργού πετρελαίου(που πρώτα γινόταν με κάποιους μεσάζοντες συνδεμένους με την οικογένεια Χουσειν) με τρεις ευρωπαϊκές εταιρείες :την ισπανική Repsol (για 12,2 εκατ.βαρελια ημερησίως),την γαλλική Total-Fina-Elf(5 εκατομ.) και την Αgip (1,2 εκατομ.)

Η αμερικανική απάντηση σε όλα αυτά είναι:ο πολεμος,η ανατροπή του Χουσειν και η ακύρωση των συμβολαίων που υπέγραψε το καθεστώς του.Το δήλωσε χωρίς να μασάει τα λόγια του ο James Woolsey (πρώην αρχηγός της ΣΙΑ επί προεδρίας πατέρα Μπους)όταν ρωτήθηκε σαν «ειδικός»(;) από την Ουάσιγκτον Ποστ στις 15 του περασμένου Σεπτέμβρη :η Ρωσία και η Γαλλία που έχουν εταιρείες πετρελαίου και συμφέροντα στο Ιράκ πρέπει να καταλάβουν οτι «αν βάλλουν ένα χεράκι για να εγκαταστήσουμε στο Ιράκ μια κυβέρνηση της προκοπης,τοτε,εμεις θα βοηθήσουμε να συνεργαστούν με αυτές η νέα κυβέρνηση και οι αμερικάνικες εταιρείες»,αν όμως «δεν διαχωρίσουν τη θέση τους από τον Σανταμ,τοτε,θα είναι δύσκολο αν όχι ακατόρθωτο να πείσουμε την νέα ιρακινή κυβέρνηση να συνεργαστούν με αυτές».Το νόημα είναι ξεκάθαρο και ούτε ο Τοτο Ριινα(Στμ:ένας από τους αρχηγούς της ιταλικής Μαφίας) δεν θα μπορούσε να εκφραστεί καλλίτερα.

 «Τα λέμε στη νύφη…»

Στις 6 του περασμένου Αυγουστου,η Ουάσιγκτον Ποστ,εκανε να ξεσπάσει ένα διπλωματικό επεισοδιο,όταν ανάφερε ότι κατά τον μήνα Ιούλιο στα ψηλά πατώματα του Πενταγώνου έγινε μια σύσκεψη στην οποία ένας ειδικός της Rand corporation κάποιος Λωρεντ Μουραβιεκ εντόπισε στη Σαουδική Αραβία τον πραγματικό εχθρό των ΗΠΑ,λεγωντας μεταξυ άλλων ότι «το Ιράκ αποτελεί τον τακτικό μας στόχο ενώ η Σαουδική Αραβια,τον στρατηγικό»Το ότι ο πραγματικός στρατηγικός στόχος της επίθεσης στο Ιράκ είναι η αναπροσαρμογή της δύναμης της Σαουδικής Αραβίας δεν αποτελεί μυστικό για κανενα.Για τους αμερικανους,η ανατροπή του Σανταμ θα είχε τρεις τουλάχιστον συνέπειες:1)Θα ήταν μια απειλή κατά των πραγματικά ανυπάκουων προς τις ΗΠΑ χωρών όπως είναι το Ιράν η κατά των δυνητικά ανυπάκουων όπως είναι η Σαουδική Αραβια.2)Θα έδινε τη δυνατότητα στις ΗΠΑ να εγκαταστήσουν απευθείας στο Ιράκ στρατιωτικές βάσεις(μειώνοντας τη σημασία των βάσεων τους στη Σαουδική Αραβία η ακόμη την κατάργηση τους).3)Θα μείωνε την ισχύ του πετρελαίου της Σ.Α.αφου θα άλλαζαν οι πηγές προμήθειας του.

Είναι αυτό που γράφει ο Ρομπερτ Μαμπρο,διευθηντης του Oxford institute for energy studies: «ας υποθέσουμε ότι οι ΗΠΑ επεμβαίνουν στρατιωτικά και ας προσπαθήσουμε να δούμε τι επιπλοκές θα έχει για το πετρέλαιο αυτή η επέμβαση…Πρωτον,το Ιράκ είναι ένας μεγάλος παραγωγός πετρελαίου και αν γίνουν και οι αναγκαίες επενδύσεις μπορεί να γίνει ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς στον κοσμο.Δευτερο, ισχυρά αμερικανικά lobbies(κύκλοι συμφερόντων)θέλουν να αποδυναμώσουν τον κυρίαρχο ρόλο της Σαουδικής Αραβίας στην παγκόσμια αγορά πετρελαιου,μειωνοντας το μερίδιο της στις παγκόσμιες εξαγωγες.Γιαυτο,σημερα,αυτά τα lobbies καθοδηγούν τις εξελίξεις στη διεθνή πετρελαϊκή αγορά κάνοντας τις εξής κινήσεις:στη Δυτική Αφρικη,προτρεπουν τη Νιγηρία να αποχωρήσει από τον ΟΠΕΚ,στη Ρωσία ενθαρρύνουν τις ιδιωτικές εταιρείες πετρελαίου να αυξήσουν στο μέγιστο δυνατό την παραγωγή πετρελαίου στην Κασπία προς την οποία τώρα βασίζουν πολλές ελπιδες.Αυτες οι ομάδες συμφερόντων ελπίζουν και στην ανατροπή του Προέδρου Τσαβεζ στη Βενεζουέλα και την αντικατάσταση του με μια κυβέρνηση που θα ήταν διατεθειμένη να μεγιστοποιήσει την παραγωγή πετρελαίου».Η προσπάθεια των αμερικανών να ανατρέψουν τον Σανταμ και να εγκαταστήσουν ένα «φιλικό καθεστώς»στο Ιράκ εντάσσεται σαυτο το σχεδιο.Απο την άλλη ένα Ιράκ υπάκουο και ελεγχόμενο θα βοηθούσε στο να μειωθεί το ειδικό βάρος της Σαουδικής Αραβίας χωρίς να αυξηθεί παραπάνω απ’οσο χρειάζεται το ειδικό βάρος της Ρωσίας.

Αξίζει σαυτο το σημείο να παρατηρήσουμε πως ένα από τα πιο σημαντικά φαινόμενα της μετα της 11 του Σεπτέμβρη εποχης,εκφραζεται από την μέχρι τώρα πετυχημένη προσπάθεια της Ρωσίας να γίνει ο σημαντικότερος προμηθευτής ενέργειας για την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.Να σημειωθεί εδώ ότι για το λόγο αυτό αλλά και για να αποδείξει την αξιοπιστία της η Ρωσία έκανε ένα άσχημο παιχνίδι στην Κεντρική Ασία και αύξησε την παραγωγή πετρελαίου για να σπάσει την πολιτική τιμών του ΟΠΕΚ στον οποίο κυριαρχούν οι Σαουδαραβες.Στις αρχές του Οκτώβρη έφτασε στο σημείο να προτείνει στις ΗΠΑ την δημιουργία αποθεμάτων πετρελαίου τα οποία θα τα έθετε στη διάθεση των ΗΠΑ.Εννοειται πως δεν πρόκειται για καμία αγαθοεργή χειρονομια,αλλα,για μια προσπάθεια της Ρωσίας να αυξήσει το κύρος της και να γίνει ελκυστικότερη στους ξένους επενδυτές((να πούμε εντός παρενθέσεως ότι το χρηματιστήριο της Μόσχας ήταν το μόνο που εμφάνισε αύξηση των δεικτών κερδοφορίας από τις 11 του Σεπτέμβρη και δώθε).

Συνεπως,η επιστροφή στο τραπέζι του παιχνιδιού ενός Ιράκ υπό αμερικανική κηδεμονια,θα μπορούσε μεσομακροπροθεσμα να μειώσει σημαντικά το κόστος του αργού πετρελαιου.Ετσι θα διαλυόταν το καρτέλ του ΟΠΕΚ ενώ συγχρόνως θα γινόντουσαν λιγότερο ανταγωνιστικά τα ενεργειακά αποθέματα της Ρωσίας και της Κασπίας που έχουν μεγάλο κόστος εξόρυξης και κυρίως πολύ υψηλότερο κόστος μεταφοράς προς τις χώρες κατανάλωσης. 

Αν όσα προαναφέρθηκαν θεωρούνται ευλογα,τοτε δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι μετα την 11 του Σεπτέμβρη έφυγαν από τις ΗΠΑ(με κατεύθυνση κυρίως προς την Ελβετία) περίπου 200 δισ.δολαρια ιδιοκτησίας της Σαουδικής ολιγαρχιας.Προκειται για τεράστια ποσα.Ιδιαιτερα σήμερα που το καθαρό ενεργητικό των αραβικών χωρών με τις ΗΠΑ,ανερχεται σε 450 δισ.δολαρια(δηλαδή το 40% των επενδύσεων χαρτοφυλακίου των ΗΠΑ από άλλες χώρες).Αλλά από όσα είπαμε μέχρι τώρα μπορεί να βγει ένα συμπέρασμα ακόμη πιο σημαντικό:ότι στο επίκεντρο δεν βρίσκεται μόνο το πετρελαιο,αλλα,στην κυριολεξια,ο επανασχεδιασμός της σκακιέρας στη Μεση Ανατολη.Κατα τα λοιπα,στην απειλητικού χαρακτήρα σύσκεψη στο Πεντάγωνο που προαναφεραμε,κανεις δεν έκρυψε το ότι : «όλες οι ρυθμίσεις που έγιναν στη Μεση Ανατολή μετα το 1917 από τους Εγγλεζους,για να αναπληρωθεί το κενό που δημιούργησε η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατοριας,καταρρεουν».Η φράση αυτή δίνει την αίσθηση για το ποιες είναι οι πραγματικές προθέσεις των ΗΠΑ στην περιοχη,οσο λίγες άλλες.

Το λογικό συμπέρασμα το έβγαλε πρόσφατα ένας από τους μεγαλύτερους ιταλούς ειδικούς σε θέματα ενεργειακής πολιτικης,ο Τζιακομο Λουτσιανι: «αυτό που διαγράφεται στον ορίζοντα δεν είναι ούτε η κυριαρχία στον Κολπο,ουτε ο διάλογος με τα σημερινά καθεστώτα της περιοχης,αλλα,ο συνολικός πολιτικός επανασχεδιασμός της περιοχής που θα επιτρέπει τη χρήση νέων όρων στρατηγικής και οικονομικής αλληλεπίδρασης» [Αspenia,n18,2002,Σελ.157].

Αυτοί οι «νέοι όροι»στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου νεοι.Αντιθετα,προκειται για το πολύ κλασσικό:η ιμπεριαλιστική κυριαρχία σε πηγές πλούτου και περιοχές στρατηγικού ενδιαφεροντος,που πρέπει να επιβληθεί ακόμη και με τον πολεμο.Ας ξανακούσουμε για μια ακόμη φορά τον Ρομπερτ Μαμπρο:με τον πόλεμο στο Ιράκ, «αν οι ΗΠΑ πετύχουν το στόχο τους θα αποκτήσουν μια πολιτική-στρατιωτική βάση στην καρδιά της Μέσης Ανατολης,από την οποία θα μπορούν να ασκούν μεγαλύτερες πιέσεις σε όλες τις γειτονικές χωρες,στο Ιραν,στη Σαουδική Αραβία και τις άλλες χώρες του Κολπου,στη Συρία και την Ιορδανια.Μια στρατιωτική παρουσία στο Αφγανισταν,στο Ιράκ και σε ορισμένες δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας δίνει στις ΗΠΑ στρατηγικά πλεονεκτήματα απέναντι στη Ρωσία και την Κινα.Ειναι ξεκαθαρο,λοιπον,ότι σαυτη την περίπτωση αυτό που «παίζεται» ξεπερνά το θέμα του πετρελαίου»Λόγια απόλυτα αποδεκτά.

Όμως από αυτό το σκηνικό λείπει κάτι:η Ευρωπη.Και είναι μια έλλειψη σημαντική επειδή η ευρωπαϊκή Ενότητα και όλη η περιοχή που βασίζεται στο ευρω,από στρατηγική πλευρα,θα βρίσκεται ανάμεσα στους μεγάλους ηττημένους του πολέμου επειδή όχι μόνο θα αντικατασταθουν,στο Ιράκ, οι ευρωπαϊκές εταιρείες πετρελαίου από τις αντίστοιχες αμερικανικες,αλλα,επειδη θα πάνε στην άκρη και όλες οι πρωτοβουλίες της οικονομικής διπλωματίας που πάρθηκαν τα τελευταία χρόνια στη Μεση Ανατολή και στις χώρες του Κολπου.Μεταξυ αυτών να αναφέρουμε την εμπορική συμφωνία με το Ιράν(παρά την λυσσασμένη αντίθεση των ΗΠΑ) και την έναρξη διαπραγματεύσεων μιας ζώνης ελευθέρων συναλλαγών μεταξυ Ε.Ε. και χωρών του Κολπου,τον Ιούνη του 2002.Τη σοβαρότητα μιας τέτοιας αναστολής μπορούμε εύκολα να την αντιληφθούμε αν υπολογίσουμε από τη μια πλευρά την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από αυτές τις χώρες και από την άλλη, ότι ολόκληρη η Μεση Ανατολή(με εμπορικές και οικονομικές συναλλαγές) εντάσσεται κυρίως στη ζώνη επιρροής του ευρω.Οπως υποστηρίχτηκε σε μια πρόσφατη ερευνα,οι χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικης,είναι μεταξυ των χωρών «στις οποίες κατά πάσα πιθανότητα ο διεθνής ρόλος του ευρω θα αυξηθεί πιο γλήγορα και σε ακόμη μεγαλύτερη εκταση.Σε πολλές από αυτές τις χωρες,σημερα,το ευρω παίζει ένα κύριο ρόλο στον καθορισμό των τιμών συναλλάγματος σαν αποθεματικό σε ξένο συνάλλαγμα».

Πάνω σαυτο το θέμα μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε ότι τόσο μια «παξ αμερικάνα» στην περιοχη,οσο και μια κατάσταση παρατεταμένης αστάθειας (αν ο πόλεμος πήγαινε λίγο χειρότερα από το προβλεπόμενο…)θα έπλητταν σοβαρά την νομισματική περιοχή του ευρω,απομακρυνωντας μεταξυ άλλων τον κινδυνο(για τις ΗΠΑ) της πληρωμής των προϊόντων πετρελαίου σε ευρω αντι για δολάρια(μια τέτοια απόφαση μέχρι τώρα έχει παρθεί μόνο από το Ιράκ και την Ιορδανία).Ειδικότερα σε περίπτωση έντονης αστάθειας στην περιοχή θα δεχόντουσαν σοβαρότατο πλήγμα τόσο οι ευρωπαϊκές εξαγωγές προς τις αραβικές χώρες της Μέσης Ανατολης,που είναι περίπου τριπλάσιες από τις αντίστοιχες των ΗΠΑ (ΤΟ 2000,63,7δις.δολαρια έναντι 23 δις.των ΗΠΑ),όσο και οι ευρωπαϊκές τράπεζες που είναι οι πιο εκτεθειμένες στην περιοχή(τα δάνεια που έχουν δώσει σε ορισμένες από αυτές τις χώρες ξεπερνά το 70% των διεθνών τους δανείων).Για να μην αναφερθούμε στους κινδύνους που συνδέονται με μια πιθανή διακοπή της τροφοδοσίας πετρελαίου που θα έπληττε κυρίως την Ασία και την Ευρώπη.

Ενώ,αντιθετα απ’ότι ο κόσμος πιστευει,ο κυριότερος προμηθευτής πετρελαίου των ΗΠΑ δεν είναι η Σαουδική Αραβια,αλλα το Μεξικό(130,3 εκατομ. βαρέλια αργού πετρελαίου μεταξυ Γενάρη και Μάρτη του 2002),ακολουθούμενο από τη Βενεζουέλα(119,1 εκατομ.βαρελια) και τον Καναδά (118,1εκατομ.βαρελια).Η Σαουδική Αραβία βρίσκεται στη δεύτερη θέση κατάταξης (129,6 εκατομ.βαρελια) αλλά η ποσότητα πετρελαίου που παρέχει στις ΗΠΑ μόλις ξεπερνά το 1/3 του πετρελαίου που προέρχεται από τα προαναφερόμενα αμερικάνικα κρατη.Ετσι,δεν είναι τυχαίο που η Κεντρική Ευρωπαϊκή Τραπεζα,η οποία συνήθως είναι πολύ «συνετή» σε κάθε τι που δεν έχει σχέση με το κόστος της εργασιας,στις 12 του περασμένου Σεπτεμβρη,δηλωσε απερίφραστα ότι ένας πόλεμος στο Ιράκ θα μπορούσε να βλάψει την «ευαίσθητη ανάκαμψη»(;) της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Στη βάση όσων εξετάστηκαν μέχρι τώρα μπορούμε να εκτιμήσουμε ορισμένες θέσεις που διατυπώθηκαν αυτούς τους μηνες,ακομη κι από εκπροσώπους της «κοινότητας των επιχειρηματιών»κατά του νέου πολέμου των αμερικανών.

Θεση1.Ο πόλεμος σαν μέθοδος απόσπασης της προσοχής της κοινής γνώμης από τα προβλήματα της οικονομιας.Αυτη τη θέση την διατυπώνουν με ασυνήθιστη βαναυσότητα ακόμη κι ορισμένοι συνετοί οικονομολόγοι και οικονομικοί αναλυτες.Μια από αυτές,η Παολα Ντε Ποντι, υπεύθυνη του Ιταλικού τμήματος της Τράπεζας Dresdner Kleinwort Wasserstein, σε μια συνεντευξη της στην εφημερίδα Λα Ρεπούμπλικα (14/10/2002),δήλωνε: «όλη αυτή η συζήτηση για το αν ο πόλεμος θα γίνει αύριο, μεθαυριο,τον επόμενο μήνα η το Γενάρη κάνει καλό στην αμερικανική κυβέρνηση γιατί τη διευκολύνει να μη συζητά το πραγματικό προβλημα,για την οικονομία δηλαδή που βρίσκεται σε ύφεση και δεν μπορεί να βρει διεξόδους».Λίγο πολύ τα ίδια που λέει κι ο Σαμουελσον (ο οποιος,όμως,μεχρι πριν λίγους μήνες θεωρούσε σίγουρη την άμεση ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας) : «για να διατηρήσει τη δημοτικότητα του ο πρόεδρος χρειάζεται τον πόλεμο και όχι ένα διάλογο γύρω από την κατάσταση της οικονομίας, με συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης.» (Συνέντευξη στο Λ’εσπρεσσο,10/10/2002.Αυτη είναι μια θέση που περιεχει,διχως άλλο,ένα στοιχείο αληθειας,αλλα στο βαθμό που χρησιμοποιείται σαν η μοναδική εξηγηση,είναι ανεπαρκής και περιοριστική.

Θέση 2.Ο πόλεμος σαν λαθεμένη μέθοδος και σαν σπάταλη πορων.Αυτη η θέση διατυπώθηκε τον περασμένο Ιούλη από τον υπερσυντηρητικό Πωλ Κρειγκ Ρομπερτς: αντι να «σπαταλάμε πόρους σε πόλεμους» η αμερικανική κυβέρνηση θα έκανε καλά να ασχοληθεί με την κατάσταση των χρηματιστηριακών αγορων.Ειναι παράλογο να χάνει το χρόνο της η κυβέρνηση Μπους με το Αφγανισταν,την Παλαιστίνη(;) και το Ιράκ, όταν η θέση της στον κόσμο εξαρτάται πολύ περισσότερο από την αγορά του χρήματος παρά από τα όπλα της»(Ουάσιγκτον Ταιμς,3/7/2002).Ομως,απ’ότι είδαμε πιο πάνω για τον Μπους και Σία το να κάνει πόλεμο είναι ακριβώς ένας τρόπος να ασχολείται με τις χρηματιστηριακές αγορές.

Θεση3.Ο πόλεμος θα δημιουργήσει αναταραχή στη Μεση Ανατολη.Αυτη είναι η θέση που διατυπώθηκε μεταξυ αλλων,από το αμερικανικό εβδομαδιαίο περιοδικό Φορτσιουν (8 Ιούλη).Ο κίνδυνος αυτός υπαρχει,αν και οι οικονομικοί αναλυτές του δίνουν πολύ μικρές πιθανοτητες.Ομως,παρα τα σενάρια καταστροφολογίας (βλέπε:χρήση ατομικών όπλων από πλευράς Ισραήλ και διεύρυνση της σύγκρουσης σε όλη τη περιοχη,το πιθανότερο είναι ο πόλεμος να υλοποιηθεί με τη μορφή μιας αυξανόμενης αστάθειας στην περιοχη.Προς όφελος βέβαια του δολαρίου και σε βάρος του ευρω.

Θέση 4.Ο πόλεμος βάζει σε κινδυνο την παγκοσμιοποιηση.Η θέση διατυπώνεται ως εξής:η Αμερική χρειάζεται την «παγκοσμιοποίηση» ο πόλεμος θα την καθυστερήσει(αφού θα ενίσχυε τον προστατευτισμό) συνεπως,θα πρέπει να αποριφτει.Διατυπωθηκε από τον Τζεφρυ Γκαρτεν,ένα πολυάσχολο ανθρωπο (πρώτα στο επιτελείο των Κίσινγκερ και Βανς,στη συνέχεια στέλεχος στον τομεα της αεροναυπιγικης,τραπεζιτης,….)που υπήρξε υφυπουργός διεθνούς εμπορίου στην πρώτη κυβέρνηση Κλιντον.Η άποψη του περιλαμβάνεται σε ένα βιβλίο (The Politics of Fortune) στο οποίο επιτίθεται μετωπικά στην εξωτερική πολιτική του Μπους,υποστηριζωντας οτι η βασική του θέση είναι αντίθετη με τα «παγκόσμια οικονομικά συμφέροντα» των μεγάλων αμερικανικών εταιρειων.Και κατά συνέπεια ,ο Γκαρτεν,ζητα από τους «top managers» αυτών των εταιρειών να υψώσουν τη φωνή τους κατά αυτής της πολιτικής.

Κατά τη γνώμη του γραφοντος,είναι εξαιρετικά απίθανο να υψώσουν τη φωνή τους κατά του πολέμου οι μανατζερς των επιχειρησεων.Για τον απλούστατο λόγο ότι η σημερινή κατεύθυνση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ είναι μια προσπάθεια να δοθεί λύση με αποτελέσματα εξαιρετικά επικίνδυνα για όλη την ανθρωπότητα) στα σοβαρότατα προβλήματα που πνίγουν την αμερικανική οικονομία και στην ανάγκη να διατηρηθεί και να επεκταθεί ο έλεγχος των ΗΠΑ σε πόρους και πολιτικές περιοχές που είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της παγκόσμιας ηγεμονίας τους.

Στην πραγματικότητα η εποχή του προστατευτισμού και των πολέμων για το εμπόριο έχει κιόλας αρχίσει(την αρχή την έκαναν οι ίδιες οι ΗΠΑ με την επιβολή υψηλών δασμών στις εισαγωγές ατσαλιού),ο μηχανισμός της «παγκοσμιοποίησης» έχει μπλοκαρει.Αυτο όμως δεν έγινε τυχαια,αλλα επειδή η διαδικασία απελευθέρωσης των συναλλαγών που χαρακτήρισε τις περιόδους του 1980 και του 1990 του περασμένου αιωνα,αν και υπήρξε ιδιαίτερα ασύμμετρη και ανισοβαρής υπέρ των ΗΠΑ και των άλλων χωρών του ώριμου καπιταλισμου,αποδειχτηκε άχρηστη και επικυνδυνη.Κι αυτό γιατί βρισκόμαστε μπροστά σε μια σοβαρή κρίση υπερπαραγωγής που προσβάλλει τόσο τους παραδοσιακούς βιομηχανικούς τομείς (βλέπε Φιατ),όσο και τον τομεα των τηλεπικοινωνιών.

Το δυστύχημα είναι ότι,όπως έγραψε ο Κραους,σε περιπτώσεις σαν κι αυτή «ο κόσμος φτάνει στο σημείο να δικαιολογεί τους ισολογισμούς του με τις βόμβες.»

Πρωτότυπη δημοσίευση στα ελληνικά - http://athens.indymedia.org/front.php3?lang=el&article_id=55271  

http://www.antibaro.gr