Στήν προσπάθειά της νά δημιουργήσει συμμαχίες καί συνεργασίες μία χώρα χρησιμοποιεῖ διάφορες μεθόδους καί ἀξιοποιεῖ πολλούς παράγοντες. Ἡ γεωγραφική θέση, ἡ στρατιωτική συμμαχία, οἱ ἐμπορικές σχέσεις, οἱ πολιτιστικές καί μορφωτικές ἀνταλλαγές εἶναι μερικά ἀπό τά στοιχεῖα πού συνήθως ἀξιοποιοῦνται γιά τήν στενότερη προσέγγιση μεταξύ δύο χωρῶν. Δέν πρέπει πάντως νά ἀποκλείσουμε καί τόν παράγοντα τῆς κοινῆς θρησκείας. Ἔχει φανεῖ πολύτιμος κατά καιρούς καί φυσικά αὐτό μπορεῖ νά ἰσχύσει στήν ἐποχή μας. Οἱ διεθνεῖς σχέσεις φυσικά εἶναι πολύπλοκες καί ἐπηρεάζονται ἀπό μία σύνθεση καί ἀλληλεπίδραση παραγόντων. Δέν μπορεῖ οἱ σχέσεις δύο χωρῶν νά βασίζονται μόνο στό ὁμόδοξο καί ὁμόθρησκο στοιχεῖο. Ἀλλά ἀπό τήν ἄλλη πλευρά δέν πρέπει νά παραβλέπουμε τήν σημαντική αὐτή διάσταση. Γιά νά τήν κατανοήσουμε καλύτερα θά μελετήσουμε ἕνα ἐνδιαφέρον ἱστορικό παράδειγμα.
Πρόκειται γιά τίς ἄριστες διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Ἑλλάδος καί Μαυροβουνίου ἀπό τό 1880 μέχρι τό 1916. Πολύτιμα στοιχεῖα γι αὐτές τίς σχέσεις ἀντλοῦμε ἀπό τήν μελέτη τοῦ Καθηγητοῦ τοῦ Δ.Π.Θ. κ. Στάθη Ν. Κεκρίδη μέ τίτλο: «Τό Ἑλληνικό Προξενεῖο Κετίνης - Συμβολή στίς σχέσεις Ἑλλάδος -Μαυροβουνίου κατά τά τέλη τοῦ 19ου καί τίς ἀρχές τοῦ 20οῦ αἰ.». Ἡ μελέτη αὐτή δημοσιεύθηκε στό περιοδικό ΒΑΛΚΑΝΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ τοῦ Ἱδρύματος Μελετῶν Χερσονήσου τοῦ Αἵμου (Θεσσαλονίκη, τεῦχος 10, 1988). Ὅπως δηλώνει στήν ἀρχή τῆς μελέτης ὁ κ. Κεκρίδης χρησιμοποίησε πολλά στοιχεῖα ἀπό σχετική ἔρευνα στά ἀρχεῖα τοῦ ἑλληνικοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν.
Ἀπό τό 1860 μέχρι τό 1918 τό Μαυροβούνιο ὑπῆρξε ἀνεξάρτητο κράτος μέ ἀρχηγό τόν λεγόμενο ἡγεμόνα, ὁ ὁποῖος ἤδη ἀπό τήν ἐποχή τῆς Τουρκοκρατίας κατήγετο πάντα ἀπό τήν οἰκογένεια τῶν Νιέγκος. Ἡ οἰκογένεια ἀυτή ἀνέδειξε ὄχι μόνο πρίγκηπες, ἀλλά καί Ἐπισκόπους καί ποιητές. Ὁ πληθυσμός τοῦ Μαυροβουνίου ἀποτελεῖται κατά πλειοψηφία ἀπό Ὀρθοδόξους Χριστιανούς καί ἔχει στενή ἐθνολογική συγγένεια μέ τούς Σέρβους. Τό 1918 τό Μαυροβούνιο προσεχώρησε στό νέο τότε Βασίλειο Σέρβων, Κροατῶν καί Σλοβένων, τό ὁποῖο συντόμως μετονομάσθηκε σέ Γιουγκοσλαβία (Νοτιοσλαβία). Τό 2006 μετά τήν πλήρη διάλυση τῆς Γιουγκοσλαβίας τό Μαυροβούνιο ἀπέκτησε καί πάλι τήν ἀνεξαρτησία του ὡς ἕνα μικρό βαλκανικό κράτος μέ πολλά βουνά, ἀλλά καί μέ δύο σημαντικά λιμάνια: Τό Μπάρ (Ἀντίβαρη) καί τό Κότορ (Καττάρο). Ἡ σημερινή πρωτεύουσα εἶναι ἡ Ποντγκόριτσα , ἐνῶ ἡ παλαιά ἱστορική πρωτεύουσα ἦταν τό Τσέτινιε (Κετίγνη ἤ Κετίνη).
Ὅπως, λοιπόν, παρατηρεῖ ὁ κ. Στάθης Κεκρίδης ἡ Ἑλλάς ἀποφάσισε τό 1880 νά ἱδρύσει Προξενεῖο στήν Κετίγνη παρά τίς περιορισμένες οἰκονομικές δυνατότητες τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν καί παρά τό γεγονός ὅτι στό Μαυροβούνιο κατοικοῦσαν μόνον 5 Ἕλληνες. Οἱ ἐμπορικές σχέσεις μεταξύ τῶν δύο χωρῶν ἦσαν ἀνύπαρκτες καί δέν βελτιώθηκαν σημαντικά. Ἄρα ἡ ἵδρυση τοῦ Προξενείου καί ἀργότερα ἡ ἀναβάθμισή του σέ Πρεσβεία εἶχε ἄλλους σκοπούς. Ἡ ἑλληνική διπλωματία ἐπί πρωθυπουργίας Ἀλεξάνδρου Κουμουνδούρου καί Χαριλάου Τρικούπη μέ ἔκπληξη ἀνεκάλυπτε ὅτι μέ τήν Σερβία, τό Μαυροβοονιο καί τήν Βουλγαρία εἶχε κοινούς ἀγῶνες, ἀλλά καί κοινή θρησκευτική πίστη. Δηλαδή διαχρονικό ὑπόβαθρο πολιτισμοῦ, δεσμούς πού ἔπρεπε νά ἀξιοποιήσει. Τό Προξενεῖο μας στό Μαυροβούνιο εἶχε κατά τόν κ. Κεκρίδη τούς ἑξῆς σκοπούς: α) Νά προωθηθοῦν οἱ ἑλληνικές θέσεις στά Βαλκάνια καί κυρίως ἡ ἀπελευθέρωση ὑποδούλων Ἑλλήνωντ ἀπό τόν ὀθωμανικό ζυγό. β) Νά δημιουργηθοῦν σχέσεις ἀκόμη στενότερες γιά νά συμμαχήσουν οἰ Βαλκάνιοι κατά τῶν Ὀθωμανῶν καί κατά τῆς Αὐστρουγγαρίας, ἡ ὁποία ἐποφθαλμιοῦσε τήν Θεσσαλονίκη. γ) Νά συμμμετάσχει ἐνεργῶς ἡ Ἑλλάς στήν παγίωση τῆς αὐτονομίας τοῦ Μαυροβουνίου καί δ) Νά παρακολουθεῖ τά διαδραματιζόμενα στήν Ἀλβανία, ἡ ὁποία τότε ἦταν ἁπλῶς μία Ὀθωμανική ἐπαρχία.
Ὁ Μαυροβούνιος ἡγεμών Νικόλαος ἐπεδείκνυε ἐγκάρδια συμπεριφορά πρός τούς Ἕλληνες Προξένους σέ βαθμό πού ὑπερέβαινε τήν συνήθη εὐγένεια πρός διπλωμάτες. Ἡ προτίμησή του αὐτή ἐνόχλησε ἐπανειλημμένως τούς Αὐστριακούς διπλωμάτες, οἱ ὁποῖοι μάλιστα τήν κατήγγειλαν στόν Τύπο τῆς Βιέννης. Ἀπό ἐκθέσεις τοῦ ὑποπροξένου Ἀλέξανδρου Λεονάρδου μαθαίνουμε ὅτι ἡ Μαυροβούνιος ἡγεμών δεχόταν μέ μεγάλη εὐχαρίστηση τίς ἐπισκέψεις τῶν Ἑλλήνων διπλωματῶν ὡς «μέρος ἀρχῆς ἀντιπροσωπευούσης ἔθνος συμπαθέστατον καί ἀγαπητόν παντί Μαυροβουνίῳ». Ὁ δέ Ἕλληνας διπλωμάτης τοῦ ἀπαντοῦσε ὅτι εἶναι εὐτυχής ἐπειδή ἐκπροσωπεῖ διπλωματική Ἀρχή «ἥτις θεωρεῖ ὑψίστην αὐτῆς ἀποστολήν ἐν Μαυροβουνίῳ νά κρατύνῃ τήν μεταξύ τῶν δύο ὁμοδόξων καί ὁμοιοπαθῶν ἐθνῶν ὑφισταμένην πατροπαράδοτον ἀγάπην καί συμπάθειαν». Οἱ Ἕλληνες διπλωμάτες τόνιζαν ἰδιαιτέρως τούς κοινούς δεσμούς μέσῳ τῆς Ὀρθοδοξίας καθώς καί τά κοινά παθήματα λόγῳ του τουρκικοῦ ζυγοῦ, ἀπό τόν ὁποῖο προσφάτως εἶχαν ἀπαλλαγεῖ οἱ δύο λαοί. Τά ἴδια αἰσθήματα ἐκφράζει καί ἡ ἔκθεση Ἕλληνος διπλωμάτου ἀπό τήν Κετίγνη πρός τό Ὑπουργεῖο του τῶν Ἐξωτερικὠν ὅταν ζητεῖ βοήθεια γιά κατοίκους τοῦ Μαυροβουνίου πού ἐπλήγησαν ἀπό καταστροφικό κεραυνό στίς 8-1-1881. Ὁ Ἕλληνας Πρόξενος ζήτησε βοήθεια ὑπέρ «λαοῦ ὁμοθρήσκου, ὁμοιοπαθοῦς μέ ἡμᾶς καί τρέφοντος αἰσθήματα ἀδελφικῆς καί ἐνθουσιώδους ἀγάπης». Ἡ ἑλληνική Κυβέρνηση καί ὁ ἑλληνικός λαός ἀνταποκρίθηκαν μέ τόν καλύτερο δυνατό τρόπο.
Τό 1912-13 κατά τούς Βαλκανικούς Πολέμους Ἑλλάς καί Μαυροβούνιο ὑπῆρξαν στενοί καί σταθεροί σύμμαχοι καί ἀγωνίσθηκαν στά πεδία τῶν μαχῶν γιά τήν ἀπομάκρυνση τῶν Ὀθωμανῶν ἀπό τήν Βαλκανική. Μάλιστα τό Μαυροβούνιο ἦταν ἡ πρώτη ἀπό τίς χριστιανικές χῶρες τῶν Βαλκανίων πού κήρυξε τόν πόλεμο κατά τῶν Ὀθωμανῶν τό 1912. Τό 1916 στήν διάρκεια τοῦ Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ἡ μικρή αὐτή Ὀρθόδοξη χώρα κατελήφθη, ὅπως καί ἡ Σερβία, ἀπό τούς Αὐστριακούς. Τόν μῆνα Μάρτιο ὁ τελευταῖος Ἕλληνας Πρέσβυς, ὁ Κωνσταντῖνος Ρέντης, ἀναγκάσθηκε νά κλείσει τήν Πρεσβεία καί νά καταφύγει στήν Βιέννη καί μετά στήν Γενεύη. Ὅπως γράφει ὁ κ. Κεκρίδης ὁ Ἕλληνας διπλωμάτης «εἶχε μεταβάλει τήν ἑλληνική πρεσβεία σέ ἄσυλο Σέρβων καί Μαυροβουνίων, τούς ὁποίους κατεδίωκαν οἱ Αὐστριακοί».
Ἄς ἐλπίσουμε ὅτι οἱ θρησκευτικοί καί ἱστορικοί δεσμοί θά συντελέσουν σέ μία νέα περίοδο φιλίας μεταξύ Ἑλλάδος καί Μαυροβουνίου.
Κ.Χ. 22-10-2007
