[Η επιστολή σε μορφή pdf που δεν απαιτεί την εγκατάσταση πολυτονικών γραμματοσειρών για την ανάγνωσή της]
Κύριον Ἀντώνη Καρκαγιάννη,
Ἀρθρογράφον ἐφημερίδος Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΦΑΞ: 210 -4808055
Γλυφάδα, 26 Ἰουλίου 2003
Ἀξιότιμε κύριε Καρκαγιάννη,
Διάβασα μέ ἐνδιαφέρον τό ἄρθρο σας στήν ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ τῆς 26ης Ἰουλίου τ.ἔ. καί χαίρομαι πού τό κείμενό μου στήν ἐφημερίδα ΑΛΗΘΕΙΑ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος προκάλεσε τό ἐνδιαφέρον σας. Χαρακτηρίζετε ὡς "τραγέλαφο" τόν τίτλο "Θουκυδίδης ἀντί Θεοῦ", τόν ὁποῖο χρησιμοποίησα. Τό ἄν εἶναι τραγέλαφος τό δίλημμα περί Χριστιανικῆς Εὐρώπης ἤ Εὐρώπης ἄνευ ταυτότητος, ἄς τό κρίνουν οἱ ἐκλεκτοί ἀναγνῶστες σας. Πάντως ὁ τίτλος ἐπέτυχε σέ ἕνα βαθμό τόν σκοπό του, ἀφοῦ προσήλκυσε τήν προσοχή σας.
Πράγματι, κ. Καρκαγιάννη, ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἐπιμένει καί ἀγωνίζεται νά περιληφθεῖ στό Προοίμιο τῆς Εὐρωπαϊκῆς Συνθήκης ἡ ἀναφορά στίς Χριστιανικές καταβολές τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ. Καί στό σημεῖο αὐτό συμπίπτουν οἱ ἀπόψεις καί οἱ ἀνησυχίες τῆς Ἐκκλησίας μας μέ ἐκεῖνες τοῦ Βατικανοῦ, τῶν Ἀγγλικανῶν καί πολλῶν Προτεσταντικῶν ὁμολογιῶν, παρά τίς μεταξύ μας διαφορές πού ὑπάρχουν σέ δογματικά κάι ἐκκλησιολογικά θέματα. Ἄν δέν στραφεῖ ἡ Εὐρώπη πρός τό κοινό Χριστιανικό παρελθόν της τότε ποιά ἄλλα ἑνοποιητικά στοιχεῖα μπορεῖ νά βρεῖ; Ἡ δημοκρατία καί ἡ ἐλεύθερη οἰκονομία ὑπάρχουν λ.χ. καί στήν Ἰαπωνία. Ἡ ἐπιστήμη καί ἡ τεχνολογία ἀξιοποιοῦνται σήμερα σέ ὅλες τίς ἠπείρους. Μόνο οἱ κοινές Χριστιανικές καταβολές -οἱ ὁποῖες μάλιστα κατά τά πρῶτα χίλια ἔτη μετά Χριστόν ἦσαν Ὀρθόδοξες Χριστιανικές γιά ὅλους τούς Εὐρωπαίους - μποροῦν νά βοηθήσουν τήν Εὐρώπη νά σφυρηλατήσει μία κοινή βάση γιά πολιτιστική καί πολιτική ἑνότητα. Ἀπό μόνο του τό ἑνιαῖο νόμισμα δέν εἶναι ἱκανό νά δημιουργήσει ἑνοποιητικούς δεσμούς. Θυμηθεῖτε τήν διαλυθεῖσα πλέον Γιουγκοσλαβία. Τό κοινό νόμισμα δέν ἐμπόδισε Σέρβους, Κροάτες καί Βοσνιομουσουλμάνους νά ἀλληλοσφαγοῦν.
Ἀντιτείνετε σέ ὅλα αὐτά ὅτι στό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ ἔγιναν ἐγκλήματα ἤ ἐπεβλήθησαν αὐταρχικά καθεστῶτα. Ναί, ἀλλά δέν εὐθύνεται ὁ Χριστιανισμός ἄν κάποιοι τόν καπηλεύθηκαν. Μέ τήν ἴδια λογική θά ἔπρεπε νά καταδικάσουμε τήν ἀξία τῆς Δημοκρατίας, διότι στό ὄνομά της ἡ Γαλλική Ἐπανάσταση ἐξετέλεσε δι' ἀποκεφαλισμοῦ χιλιάδες ἀθώους. Ἐπίσης μέ τήν ἴδια λογική θά λέγαμε ὅτι εὐθύνεται τό ἰδεῶδες τῆς κοινωνικῆς δικαιοσύνης, διότι στό ὄνομά του ὁ Στάλιν καί τά Σταλινικοῦ τύπου καθεστῶτα ἔστειλαν ἑκατομμύρια ἀνθρώπους στό ἐκτελεστικό ἀπόσπασμα ἤ στά στρατόπεδα τύπου Γκουλάγκ. Ἀντιθέτως θά πρέπει νά δοῦμε ὅλοι μέ εἰλικρίνεια τήν οὐσιαστική συμβολή τῆς Χριστιανικῆς Πίστεως στήν ἐξημέρωση τῶν ἠθῶν, στήν ἀνάπτυξη τοῦ πολιτισμοῦ καί στήν προώθηση τῶν Ἀνθρωπίνων Δικαιωμάτων στήν Εὐρώπη.
Ἰσχυρίζονται ὁρισμένοι ὅτι τό θαυμαστό σημεῖο , στό ὁποῖο ἔφθασαν τά Ἀνθρώπινα Δικαιώματα στήν Εὐρώπη ὀφείλεται ἀποκλειστικῶς στόν Διαφωτισμό. Δέν εἶναι ἀκριβῶς ἔτσι τά πράγματα. Ἀξίζει νά θυμηθοῦμε ὅτι τό πρῶτο Σύνταγμα τῆς Γαλλικῆς Ἐπαναστάσεως προέβλεπε ὑποχρεωτική ἐκπαίδευση μόνο γιά τά ἀγόρια καί ἀγνοοῦσε τά κορίτσια. Ἀντιθέτως 700 χρόνια πρίν, δηλαδή περί τό 1100 μ.Χ. , στό Ὀρθόδοξο Βυζάντιο ἡ Μονή τοῦ Παντοκράτορος εἶχε πλήρως ὀργανωμένο Νοσοκομεῖο ὅπου ὑπηρετοῦσαν τρεῖς γυναῖκες "ἰάτραιναι" καί δύο γυναῖκες βοηθοί τους. Ποιά ἦταν , λοιπόν, πιό προχωρημένη ἀντίληψη ὡς πρός τήν ἰσότητα καί τήν μόρφωση τῶν γυναικῶν;Ἡ Χριστιανική ἀντίληψη ἤ ἐκείνη τοῦ Διαφωτισμοῦ;
Ὅσον ἀφορᾶ δέ στήν οἰκοδόμηση τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Πολιτισμοῦ ποιός μπορεῖ νά ἀμφισβητήσει τήν καταλυτική σφραγίδα πού ἔθεσε ἡ Χριστιανική Πίστη στά μεγάλα ἔργα τῆς λογοτεχνίας, ζωγραφικῆς, μουσικῆς καί ἀρχιτεκτονικῆς; Γι' αὐτήν τήν σφραγίδα γράφει μέ θαυμασμό ὁ Παναγιώτης Κανελλόπουλος: "...Καί ἔμεινε, τάχα, στόν κόσμο ὅ,τι ἔφερε στούς ἀνθρώπους ὁ υἱός τοῦ Ἀνθρώπου; Ἔμεινε. Εἶναι ὁλοφάνερο, ὅταν κοιτάζουμε τόν Γρηγόριο τόν Ναζιανζηνό ἤ τόν Συμεών τόν Νέο Θεολόγο, ἤ τόν Φραγκίσκο τῆς Ἀσσίζης, ἤ τόν Χουάν ντέ λά Κρούθ, ἤ τόν Μάξιμο τόν Γραικό. Τό βλέπουμε στήν Περίβλεπτο τοῦ Μυστρᾶ ἤ στό Πρωτᾶτον τοῦ Ἁγίου Ὄρους, στίς πύλες τοῦ καθεδρικοῦ ναοῦ τῆς Σάρτρ, στόν "ὡραῖο Θεό" (Χριστό) τῆς Ἀμιένης, στό Παρεκκλήσιο Σκροβένι τῆς Πάδουας ὅπου δούλεψε ὁ Τζιόττο, στήν "Πιετά τοῦ Ἀβινιόν"(Λοῦβρο), στήν "Σταύρωση"τοῦ Γκρύνενβαλντ, στήν Ἀποκαθήλωση τοῦ Μιχαηλάγγελου, στό "Ἐσπόλιο" τοῦ Γκρέκο. Τό βλέπουμε νά γίνεται ρυθμός μέγας καί μέγας ἦχος καί νά φτάνει -μέ τόν Παλεστρίνα , μέ τόν Μπάχ, μέ τόν Χαῖντελ, ἤ μέ τίς "Λειτουργίες" καί τό ΡΕΚΒΙΕΜ τοῦ Μπερλιόζ....., ἀλλά καί μέ τήν ποίηση ὄχι μόνο τοῦ Δάντη ἤ τοῦ Τζών Ντάν ἤ τοῦ Κλόπστοκ.....Δέν θά μποροῦσε νά συλλάβει ὁ Ντοστογιέφσκι -καί νά ζήσει μέσα του -τόν Ἀλιόσα ἄν δέν εἶχε πορευθεῖ ὁ Ἰησοῦς "εἰς τό Ὄρος τῶν Ἐλαιῶν".... (Ἀπό τό δοκίμιό του "Ἐμμαούς" πού ἀνθολογεῖται στά "Δοκίμια τῶν Ἑλλήνων", ἐκδ. Ἀστρολάβος -Εὐθύνη, Ἀθήνα 2003).
Ἀνησυχεῖτε, κ. Καρκαγιάννη, μήπως ἡ ἐνδεχόμενη γραπτή ἀναφορά στίς Χριστιανικές ρίζες ὁδηγήσει σέ ἀποκλεισμό τῶν ἄλλων θρησκευτικῶν κοινοτήτων καί ὁμάδων πού ζοῦν στήν Εὐρώπη. Μά ἡ ἀναφορά στό Προοίμιο ἑνός Συνταγματικοῦ κειμένου ἀποτελεῖ κατά διεθνῆ παράδοση μία παραδοχή τοῦ ἱστορικοῦ καί πολιτιστικοῦ παρελθόντος καί τῶν θεμελιωδῶν ἀξιῶν πού διεπόυν τό συγκεκριμένο σύνολο ἀνθρώπων. Δέν ἀποτελεῖ ὑποχρεωτικό κανόνα προσχωρήσεως στή Α ἤ στήν Β θρησκεία. Ὅπως ἀντιστοίχως, ὅταν ἡ Εὐρωπαϊκή Ἕνωση διακηρύσσει ὅτι ἀκολουθεῖ τήν φιλελεύθερη οἰκονομία, τοῦτο δέν σημαίνει ὅτι θά διώκονται π.χ. οἱ μαρξιστές! Ζητεῖτε, ἐπίσης, στόν ἐπίλογο τοῦ ἄρθρου σας νά εἶναι ἡ Εὐρώπη ἀνεξίθρησκη. Βεβαίως, καί αὐτό εἶναι τό σωστό, ἄλλωστε τό ζητεῖ σαφῶς καί ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος παραλλήλως πρός τήν παραδοχή τῆς Χριστιανικῆς κληρονομιᾶς. Σᾶς θυμίζω, πάντως, ὅτι στήν Μ. Βρεταννία ὁ Βασιλεύς ἤ ἡ Βασίλισσα εἶναι ἀρχηγός τῆς Ἀγγλικανικῆς Ἐκκλησίας, αὐτό ὅμως δέν ἐμποδίζει τήν Βρεταννία νά εἶναι ὄντως ἀνεξίθρησκη χώρα. Ἄλλο πράγμα ἡ ἀναγνώριση τῶν θεμελιωδῶν πνευματικῶν καταβολῶν τῆς εὐρωπαϊκῆς ταυτότητος καί ἄλλο οἱ διακρίσεις καί ἡ ὑποτίμηση τῶν μή Χριστιανῶν. Κι ἄς μή μᾶς διαφεύγει ὅτι σήμερα στήν Εὐρώπη οἱ ἀκραῖες ρατσιστικές ὁμάδες δέν εἶναι Χριστιανικές, ἀλλά στρέφονται πρός τά ἀρχαῖα εἴδωλα καί τόν ἀντιχριστιανισμό.
Ναί, λοιπόν, στόν μεγάλο πρόγονό μας Θουκυδίδη, ἀλλά πολύ περισσότερο ναί στόν Θεό καί στήν Χριστιανική κληρονομιά τῆς Εὐρώπης.
Μέ ἐκτίμηση,
Κωνσταντῖνος Χολέβας