Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (ΠΟΦ), το τελευταίο διεξήχθη στο Νταβός της Ελβετίας από 21 ως τις 26 Ιανουαρίου, ιδρύθηκε το 1971 με σκοπό «να συμβάλει στην επίλυση των προβλημάτων της εποχής μας». Η έμπνευση για το ΠΟΦ ανήκει στον «Ελβετό» καθηγητή Κλάους Σβαμπ ο οποίος πριν 33 χρόνια προσκάλεσε διευθυντικά στελέχη ευρωπαϊκών εταιρειών στο Νταβός για να συζητήσουν θέματα στρατηγικής των επιχειρήσεων. Οι οργανωτές του ΠΟΦ τονίζουν ότι στόχος της εκδήλωσης είναι «η βελτίωση της κατάστασης σε ολόκληρο τον κόσμο» και υπενθυμίζουν το γεγονός ότι «στη δεκαετία του 1990, πολύ πριν εμφανιστεί το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης, ο Κλάους Σβαμπ είχε προειδοποιήσει κατά του φαινομένου αυτού της οικονομίας που ωφελεί μόνο τους λίγους»….

Με την πάροδο του χρόνου η ατζέντα της συνάντησης στο Νταβός διευρύνθηκε και έτσι άρχισε να προσελκύει πολιτικούς και επιστήμονες με αποτέλεσμα να αρχίσει να ενδιαφέρει και ηγέτες χωρών και διεθνών οργανισμών. Το ΠΟΦ λειτουργεί σήμερα σαν μια οργάνωση μελών που επίσημα δεν έχει στόχο το κέρδος, τα μέλη του, 1000 περίπου μεγάλες επιχειρήσεις πληρώνουν συνδρομή, ενώ όλοι οι υπόλοιποι που δεν προέρχονται από τον επιχειρηματικό κόσμο μετέχουν «δωρεάν».

Το ΠΟΦ είναι μια ευκαιρία για τους ισχυρούς του επιχειρηματικού και πολιτικού κόσμου να συζητήσουν διάφορα θέματα, φέτος μάλιστα ο Μπιλ Γκέιτς ανακοίνωσε ότι θα χορηγήσει 200 εκατομμύρια δολάρια για ιατρικές έρευνες και στις συζητήσεις, οι οποίες είναι είτε διαλέξεις, είτε εισηγήσεις προς συζήτηση, είτε εργαστήρια για την εξέταση ειδικών θεμάτων, λαμβάνουν μέρος και καλλιτέχνες, πανεπιστημιακοί, ανώτεροι κληρικοί (!), συνδικαλιστές και εκπρόσωποι φιλανθρωπικών(!) και μη κυβερνητικών οργανώσεων. Αναμφισβήτητα, στο Νταβός, στους χώρους συναντήσεων, ανταλλαγών, μυστικών διαπραγματεύσεων περιφέρονται οι ίδιοι πρωταγωνιστές, διαμορφώνονται οι αναλύσεις και οι δεσμεύσεις οι οποίες συχνά προηγούνται των μεγάλων αποφάσεων.
Κάθε χρόνο η ατζέντα των συζητήσεων καλύπτει τρέχοντα ζητήματα, φέτος το ΠΟΦ στις εργασίες του οποίου έλαβαν μέρος περισσότεροι από 2.200 καλεσμένοι από 94 χώρες, είχε τίτλο «Συνεταιρισμός για την Ευημερία και την Ασφάλεια» με πρωτεύοντα θέματα όπως «Παγκοσμιοποίηση ή Αποπαγκοσμιοποίηση: Τι είναι καλύτερο για τους φτωχούς του κόσμου;», «ανοικοδόμηση» του Ιράκ, «υπερατλαντικές εντάσεις», «άνοδος της θερμοκρασίας», αλλά καλύπτονται και άλλα πιο θεωρητικά ή φιλοσοφικά θέματα, όπως «η δημιουργικότητα ως συγκριτικό πλεονέκτημα» και «τα βιβλία που διαμόρφωσαν τη σκέψη μας».

Στο φετινό ΠΟΦ, συμμετείχαν ο πρόεδρος του Πακιστάν στρατηγός Περβέζ Μουσάραφ, ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου Σουπατσάι Πανιτσπάκντι, ο πρόεδρος της Αργεντινής Νέστορ Κίρχνερ, ο νέος πρόεδρος της Γεωργίας Μιχαήλ Σαακασβίλι, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον, ο υπουργός Δικαιοσύνης των ΗΠΑ Τζον ʼσκροφτ, ο Μπιλ Γκέιτς, ο Φίλιπ Νάιτ, ο Μάρτιν Σόρελ, ο πρόεδρος της NISSAN, ο διορισμένος από τις κατοχικές δυνάμεις διοικητής του Ιράκ Πολ Μπρέμερ. Ακόμη συμμετείχε ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Ντικ Τσέινι ο οποίος μαζί με τις απαιτήσεις για το δολάριο, απαίτησε και τα συνήθη (διεθνής συνεργασία στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας και κατά της διάδοσης των όπλων μαζικής καταστροφής, καταπολέμηση των ιδεολογιών της βίας, διαδικασία εκδημοκρατισμού, κ.ά), ενώ ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αναφέρθηκε στις δομικές μεταρρυθμίσεις στις οποίες προέβη η Τουρκία στον οικονομικό τομέα, στους τρόπους με τους οποίους η χώρα ξεπέρασε τις δύο μεγάλες οικονομικές κρίσεις και στις μεταρρυθμίσεις που έκανε, στα πλαίσια της προσαρμογής της στο κοινοτικό κεκτημένο.

Ο γενικός γραμματέας ΟΗΕ, Κόφι Ανάν, σε μία κρίση συνείδησης και παράθεσης κοινών ευχολογίων είπε ότι «οι πλέον προνομιούχες χώρες-μέλη» του ΟΗΕ, αυτή τη στιγμή είναι απασχολημένες με την τρομοκρατία και τα όπλα μαζικής καταστροφής, όμως ο ΟΗΕ πρέπει να προστατεύσει εκατομμύρια συνανθρώπων μας από τις πιο γνώριμες απειλές της φτώχειας, της πείνας και των θανάσιμων ασθενειών». Κατά τον Κόφι Ανάν, η προτεραιότητα πρέπει να δοθεί σε μια νέα εμπορική συμφωνία «που θα βοηθά τους φτωχούς καταργώντας τις επιδοτήσεις που οι πλούσιες χώρες δίνουν στους αγρότες τους και κάλεσε τον επιχειρηματικό κόσμο να εμπλακεί περισσότερο στην ανάπτυξη των φτωχών χωρών».

Θα πρέπει να αναφερθεί και η διασκεδαστική και πρωτότυπη ομολογουμένως, ομιλία του Ααρτ Ντε Γκέους, της εταιρείας Synoposis, ο οποίος επισήμανε ότι η Αλ Κάιντα, είναι «μια από τις πιο αναγνωρίσιμες φίρμες στον κόσμο, και τα προγράμματα στράτευσης των μελών της μπορούν να συγκριθούν με εκείνα τα οποία εφαρμόζουν οι μεγάλες ανώνυμες εταιρείες». Καταλήγοντας με αρκετή δόση ειλικρίνειας τόνισε ότι «η μεγαλύτερη διαφορά ανάμεσα στις εταιρείες και τις τρομοκρατικές οργανώσεις είναι ότι οι τρομοκράτες προσλαμβάνουν ανθρώπους για να πεθάνουν γι' αυτούς, ορισμένες εταιρείες προσπάθησαν να κάνουν αυτό ακριβώς, αλλά απέτυχαν»!

Ένα σημαντικό ζήτημα που συζητήθηκε φέτος στο ΠΟΦ, αφορούσε την κατάσταση στα Βαλκάνια και γενικότερα στις χώρες υπό μετάβαση όπως ονομάζονται. Αναφέρθηκε το ζήτημα της «υπερθέρμανσης», της υψηλής ανάπτυξης δηλαδή των οικονομιών των Βαλκανίων, οι οποίες μαζί με τις «αναδυόμενες» αγορές (Ασία) διέρχονται την καλύτερη περίοδό τους από το 1993. Η νοτιοανατολική Ασία αναπτύσσεται με 6%, η Ρωσία και η Πολωνία με 5%, η Αφρική 4% και η Νότια Αμερική 3%. Έτσι οι επενδυτές βάζουν τα λεφτά τους εκεί όπου υπάρχει ανάπτυξη και σύμφωνα με το Emerging Portfolio.com, το 2003 οι αναδυόμενες αγορές δέχτηκαν 12,5 δισ. δολ. περισσότερες καθαρές εισροές που αντιστοιχούν σε 17% αύξηση. Το προηγούμενο ρεκόρ ήταν τα 10,9 δισ. δολ. το 1996. Τις δύο πρώτες εβδομάδες του 2004 ο ρυθμός των εισροών ήταν αυξημένος με 1,32 δισ. δολ. να επενδύονται στις αναδυόμενες αγορές, από αυτά το 21% πήγε στην Κίνα, το 15% στην Ινδία και το 12% στα Βαλκάνια και την ανατολική Ευρώπη.

Βεβαίως αυτό που δε συζητήθηκε είναι ότι η ανάπτυξη των Βαλκανίων ευνοεί ελάχιστους, ενώ οι λαοί των κρατών της περιοχής βιώνουν μία τραγική κατάσταση, σαν αποτέλεσμα της πολιτικής των «επιφανών» μελών του ΠΟΦ, δηλαδή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, του Σόρος, του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, της ΕΕ, των ΗΠΑ. Αυτών που προτείνουν στα βαλκανικά κράτη να λάβουν δραστικά μέτρα για ενίσχυση των ξένων «επενδύσεων», στο πλαίσιο ενός μεταρρυθμιστικού πλαισίου για την οικονομία (ιδιωτικοποιήσεις κτλ), πλαίσιο όμως που δεν αφήνει όμως μεγάλα περιθώρια στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Ενδεικτικά στα Σκόπια η ανεργία έχει φθάσει το 37%, ο αριθμός ανέργων ανέρχεται στις 390 χιλιάδες και ο μεγαλύτερος αριθμός αυτών βρίσκεται στα αστικά κέντρα, 90.000 στα Σκόπια, ακολουθεί το Κουμανόβο με 40.000 ανέργους και το Τέτοβο, επίσης με 40.000. Η ανεργία στη χώρα είναι από τις υψηλότερες στην Ευρώπη με εξαίρεση τη Βοσνία- Ερζεγοβίνη και την Ουκρανία που προσεγγίζουν τα μεγέθη αυτά. Η κυβέρνηση στο πλαίσιο της πολιτικής που προτείνει το ΠΟΦ έπρεπε να απολύσει περίπου 15.000 εργαζόμενους το 2003 για να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της για τη μεταρρύθμιση.

Στην Αλβανία η ανεργία είναι στο 20%, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη η ανεργία όπως αναφέραμε βρίσκεται στο επίπεδο των Σκοπίων, στη Βουλγαρία είναι 18%, στη Ρουμανία 10%, στην Τουρκία 17% με καθαρό εξωτερικό χρέος 40,8 δις δολάρια και η Σερβία- Μαυροβούνιο εμφάνιζε ανεργία 25%, κατά κεφαλήν ΑΕΠ 1670 δολάρια, μόλις το 45% του 1991, δεδομένο που συγκαταλέγει τη χώρα στο επίπεδο του Πακιστάν και της Ινδίας.

Φυσικά υπάρχει και το ερμαφρόδιτο καθεστώς στο Κοσσυφοπέδιο, όπου οι πολιτικές των μελών του ΠΟΦ έχουν οδηγήσει την περιοχή σε αδιέξοδο, αφού η ανεργία φτάνει το 50%(!) Θα πρέπει ακόμη να αναφερθεί ακόμη μία πτυχή των συμβουλών που δίνει το ΠΟΦ για το Κοσσυφοπέδιο, αφού μία από τις πολιτικές που πρότεινε η «διεθνής κοινότητα» μετά το 1999 ήταν (και εδώ) η ιδιωτικοποίηση των επιχειρήσεων, διαδικασία η οποία επιβλέπεται από την Kosovo Trust Agency (ΚΤΑ). Στην πραγματικότητα όμως οι επιχειρήσεις της περιοχής υπάγονταν στο γιουγκοσλαβικό δίκαιο, και το προσωπικό της ΚΤΑ κινδυνεύει να υποστεί ποινικές διώξεις γιατί ιδιωτικοποίησε κάτι που δεν του ανήκε! Η ιδιωτικοποίηση των κρατικών μονοπωλιακών επιχειρήσεων, ως πανάκεια ανάπτυξης από τους «σοφούς» του ΠΟΦ, που προτείνεται από την Αργεντινή μέχρι τη Βουλγαρία, συνήθως προχωρά χωρίς να έχουν εξεταστεί προηγουμένως οι συνθήκες εκείνες που μπορούν να διασφαλίσουν στην αγορά μια κατάσταση ανταγωνισμού, δημιουργώντας εκατομμυριούχους από τη μια στιγμή στην άλλη, και βαθαίνοντας την εξαθλίωση των λαών.

Σήμερα οι ελίτ στο Κοσσυφοπέδιο, στην Αλβανία, στη Βοσνία- Ερζεγοβίνη και στην υπόλοιπη Βαλκανική χερσόνησο, ζουν με τη διασπάθιση των διεθνών δωρεών τις αποστολές χρημάτων από την διασπορά στην Ευρώπη και από τα κέρδη του οργανωμένου εγκλήματος». Το οργανωμένο έγκλημα που πουλάει παιδιά από την Αλβανία στην Ιταλία προς 5000 ευρώ, μεταβιβάζει την «κυριότητα» των γυναικών προς 3000 ευρώ, αυξάνει τους οίκους ανοχής στη Βοσνία- Ερζεγοβίνη κατά 500% ετησίως από τότε που ήρθε η SFOR στη χώρα, διακινεί όπλα και τόνους ναρκωτικών- τέσσερις τόνοι ναρκωτικών κατασχέθηκαν το 2003 από τη βουλγαρική αστυνομία- «διακινεί» γενικώς τα πάντα.

Σύμφωνα με το ΠΟΦ, το οργανωμένο έγκλημα αποτελεί πλέον έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους στα Βαλκάνια καθώς έχει εισχωρήσει και αναμειχθεί με τον κρατικό μηχανισμό σε όλα τα επίπεδα, επιχειρεί να θέσει υπό τον έλεγχό του ολόκληρο το σύστημα εισαγωγών και εξαγωγών, έχει διεισδύσει στη διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων και στο τραπεζικό τομέα. Έτσι τις λειτουργίες εκείνες που υπό κανονικές συνθήκες, ελέγχονται ή ασκούνται από το κράτος, τις έχει αναλάβει το οργανωμένο έγκλημα.

Παράλληλα, όπως επισήμαναν οι συμμετέχοντες στο ΠΟΦ η διαφθορά στις υπό μετάβαση βαλκανικές χώρες, είναι ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα, το οποίο έχει εξαπλωθεί σε όλα τα επίπεδα της ελίτ και των αρχών των βαλκανικών χωρών και διογκώνεται περισσότερο όταν τόσο οι δημόσιοι λειτουργοί όσο και άλλοι αισθάνονται ότι δεν έχουν τίποτα να φοβηθούν. Η διάβρωση της αστυνομίας και των δικαστικών αρχών έχει ενσταλάξει στον πληθυσμό των βαλκανικών χωρών απόλυτη έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους εκπροσώπους του νόμου και τις δυνατότητές τους να τον επιβάλλουν. Οι δημόσιοι υπάλληλοι θεωρούν συχνά ότι η θέσεις τους, τους δίνουν το ελεύθερο να διανέμουν κρατικά αγαθά σε φίλους και γνωστούς, ή σε όποιον είναι πρόθυμος να πληρώσει κάτι παραπάνω για «ειδικές υπηρεσίες». Οι εξαιρετικά χαμηλοί μισθοί των δημόσιων λειτουργών καθιστούν το παράνομο εισόδημα αναγκαίο για την επιβίωσή τους, στις περισσότερες χώρες, το εισόδημα αυτό αποτελεί το κυριότερο κίνητρο για να παραμείνουν οι υπάλληλοι στις θέσεις τους….

Οι κοινωνικές ομάδες που είχαν υψηλή θέση με το προηγούμενο καθεστώς, σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν χάσει απότομα εξουσία και πλούτο, ενώ μερικές άλλες ομάδες έχουν επιτύχει ραγδαία επιτυχία, ωστόσο ίσως εξακολουθούν να αισθάνονται ότι η θέση τους είναι επισφαλής. Όλη αυτή η αβεβαιότητα δημιουργεί πρόσθετα κίνητρα για να καταχραστούν τις δημόσιες υπηρεσίες.

Στα Βαλκάνια, ο πόλεμος πρόσθεσε και μία άλλη διάσταση στο πρόβλημα της διαφθοράς. Οι κυρώσεις οδήγησαν σε έλλειψη βασικών προϊόντων, ενθαρρύνοντας μια κουλτούρα δωροδοκίας. Σε υψηλότερο επίπεδο, οι πολιτικοί που επεδίωκαν δημιουργία ισχυρής βάσης, συχνά χρησιμοποιούσαν τη διαδικασία ιδιωτικοποίησης ως κάλυψη για να δώσουν κρατικά περιουσιακά στοιχεία σε συγγενείς και φίλους τους. Η διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα συνδέθηκαν όταν οι αρχηγοί χρειάστηκαν να αγοράσουν και να διακινήσουν λαθραία όπλα, και μερικά δίκτυα, τα οποία χρησιμοποιούνταν κάποτε για διακίνηση όπλων κατέληξαν να διακινούν γυναίκες και ναρκωτικά. Έτσι το οργανωμένο έγκλημα και η κρατική διαφθορά διαπλέκονται και αλληλοεπικαλύπτονται.

Μ΄ αυτήν τη νέα βαλκανική και ελίτ, την παλιά νομενκλατούρα, τα μέλη του ΠΟΦ συνεργάζονται αρμονικά. Οι βαλκανικοί λαοί όμως συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τεράστια βιοτικά προβλήματα. Αυτά που ποτέ δε θα απασχολήσουν τους θαμώνες του Νταβός.

Φάνης Μαλκίδης