Είναι γεγονός ότι για πάρα πολλά χρόνια η ιστορία των Ελλήνων της Θράκης, όπως άλλωστε και η ιστορική διαδρομή των Ελλήνων της καθ υμάς Ανατολής, έμεινε στο περιθώριο της έρευνας και της πολιτικής δραστηριότητας. Πολιτικοί και άλλοι λόγοι υπαγόρευσαν την αποσιώπηση της ανάδειξης των πτυχών της ιστορίας του ελληνικού λαού στη Θράκη, αλλά και στον Πόντο, την Ιωνία και την Καππαδοκία.
Η συνθήκη ανταλλαγής, το ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας του 1930, η κοινή ένταξη Ελλάδος και Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, το κλίμα μη έντασης στις διμερείς σχέσεις, απαγόρευσαν την έρευνα, τη δημοσίευση και την ενασχόληση με τον Ελληνισμό που ζούσε για χιλιάδες χρόνια στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, στον Εύξεινο Πόντο, στη Θράκη. Ειδικά η τελευταία εγκλωβισμένη για πολλά χρόνια από βορρά και από ανατολή, έδινε πολλές δικαιολογίες στην ελλαδική πολιτεία και στους θεσμούς για να μη γίνεται τίποτα. Για αυτό η Θράκη, έγινε γνωστή ως τόπος εξορίας, χώρος αποστολής ανεπιθύμητων, ως περιοχή αντιπαράθεσης Ελλάδας και Τουρκίας, αμφισβήτησης και άσκησης προπαγάνδας από τους τουρκικούς μηχανισμούς. Έτσι οι τραγικές στιγμές που έζησαν χιλιάδες συμπατριώτες μας στη Θράκη, ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα, και από το Μαύρο Πάσχα του 1914 μέχρι και το 1922, έμειναν στο περιθώριο και τη λήθη.
Το 1905, όταν η πλάστιγγα στο Μακεδονικό αγώνα έκλινε εις βάρος των Βουλγάρων , αυτοί ξέσπασαν με διωγμούς σε βάρος των Ελλήνων στη βόρεια Θράκη (ανατολική Ρωμυλία).
Ο διωγμός άρχισε από τη Βάρνα και επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Ανατολική Ρωμυλία, με επιθέσεις εναντίον προκρίτων δασκάλων και ιερωμένων που άρχιζαν με ξυλοδαρμό και έφταναν σε δολοφονίες. Ταυτόχρονα, κατέστρεφαν ελληνικά ιδρύματα: σχολεία, εκκλησίες, νοσοκομεία, συλλόγους, κτλ., άρπαζαν τις περιουσίες τους έκλειναν τα σχολεία και απαγόρευαν την ελληνική γλώσσα.
Τις ελληνικές πόλεις της Στενημάχου, Βάρνας, Μεσημβρίας, Σωζοπόλεως, Πύργου, Αγαθουπόλεως, Καβακλή, και Αρτάκης βρήκε συμφορά. 88 ελληνικές κοινότητες διαλύθηκαν και η περιουσία τους που είχε ανυπολόγιστη αξία περιήλθε στο βουλγαρικό δημόσιο χωρίς να καταβληθεί καμία αποζημίωση. 'Ετσι καταστράφηκε ο ελληνισμός της βορείου Θράκης που σε μεγάλο ποσοστό, περίπου 200.000 ήλθαν πρόσφυγες κι αυτοί που έμειναν επί έναν αιώνα υφίστανται πιέσεις και προσπάθεια εκβουλγαρισμού.
Λίγο αργότερα, οι Τούρκοι υποχωρώντας το 1912, κατά τον πρώτο Βαλκανικό πόλεμο, έκαναν βιαιότητες κατά την Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης, ιδίως στις περιοχές Μαλγάρων, Κεσσάνης, Χαριουπόλεως και Μακράς Γεφύρας. Τα θύματα που είχε ο Ελληνισμός ήταν 15.700, επίσης, από τις παράλιες περιοχές εκτοπίσθηκαν άλλες 120.000.
Με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (10.8.1913) που έκλεισε τους βαλκανικούς πολέμους, έμειναν σχεδόν 1.000.000 Θράκες έξω από τα ελληνικά σύνορα, υπό τους Βουλγάρους στη Δυτική Θράκη και υπό τους Τούρκους στην Ανατολική. Από το φθινόπωρο του 1913 μπήκαν σε εφαρμογή τα σχέδια εξόντωσης και έξωσης των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης. Τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν: εκτοπισμοί, επιθέσεις, πολιορκία χωριών, τρομοκρατία, απειλές ατομικές και γενικές.
'Έτσι διώχθηκαν 30.000 κάτοικοι αμιγώς ελληνικών χωριών της περιοχής Βιζύης. Ανάλογα έγιναν και στις περιοχές Αρκαδιουπόλεως, Σαράντα Εκκλησιών, Μαλγάρων, Γάνου, Τυρολόης και Σηλυβρίας. Την άνοιξη του 1914, το Μαύρο Πάσχα, άρχισαν οι εκτοπισμοί ολόκληρων χωριών και πρόσφυγες υπερέβησαν τις 250.000. Στο διάστημα μέχρι το 1922, οι καταστροφές, οι δολοφονίες και η προσφυγιά συνεχιζόταν, με εξαίρεση το διάστημα μετά το 1920 και για δύο χρόνια όταν η ανατολική Θράκη ήταν ξανά ελληνική.
Όμως η Μικρασιατική καταστροφή, παρέσυρε, και την Ανατολική Θράκη, με τη δημιουργία 350.000 προσφύγων από την Ανατολική Θράκη, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν σε όλη την Ελλάδα, αλλά και το εξωτερικό.
Η σημερινή εκδήλωση, αποτελεί απαρχή μίας σειράς αντίστοιχων πρωτοβουλιών προκειμένου να γίνει γνωστή η εθνοκάθαρση στη Θράκη καθώς και οι διώξεις του Θρακικού Ελληνισμού, με ευθύνη και σεβασμό των θυμάτων και κυρίως απέναντι στις νέες γενιές.
