Μὲ ἀφορμὴ τὸ ἄρθρο τοῦ κ. Κ. Στεφανόπουλου στὴν «Καθημερινή»
Τὸ κύριο Πρόβλημα τῶν Ἑλληνοτουρκικῶν Σχέσεων

Διονύσιος Κ. Καραχάλιος

Ἀντίβαρο, Ἰούνιος 2006

Τὸ ἄρθρο – παρέμβαση τοῦ τέως Προέδρου τῆς Δημοκρατίας, στὴν Καθημερινή της περασμένης Κυριακῆς (28.5.2006) προκάλεσε, ὄπως ἦταν φυσικό, ποικίλες ἀντιδράσεις. Ἡ πρόθεση τοῦ κ. Κ. Στεφανόπουλου νὰ διατυπώσει τὶς ἀπόψεις του, ὑπὸ τὸ κράτος τῆς ἐθνικῆς συγκίνησης ποὺ δημιουργήθηκε, εὔλογα, ἀπὸ τὸν τραγικὸ θάνατο τοῦ ἡρωικοῦ πιλότου μας Κώστα Ἡλιάκη, ὑποδηλώνει τὴν ἀγωνία του γιὰ τὴν πορεία τῶν ἑλληνοτουρκικῶν σχέσεων καὶ τὴν ἀνησυχία του γιὰ τὸ ἀδιέξοδο στὸ ὁποῖο ἔχουν περιέλθει αὐτές. Ἀγωνία καὶ ἀνησυχία καθ’ ὅλα ἀντιληπτὲς καὶ ἀναμενόμενες, ἰδίως ἂν ληφθεῖ ὑπ’ ὄψη ἡ ἀναμφισβήτητη καὶ γνωστὴ στὸ πανελλήνιο εὐαισθησία τοῦ τέως Προέδρου τῆς Δημοκρατίας γιὰ τὰ ἐθνικά μας θέματα.

Ὅμως, οἱ ἀντιδράσεις, ποὺ ἀκολούθησαν τὴν δημοσίευση τοῦ προαναφερομένου ἄρθρου, ἑστιάστηκαν ἀποκλειστικὰ καὶ μόνον στὸ ζήτημα τῆς ὀρθότητας ἢ μὴ τῆς προτάσεως περὶ προσφυγῆς στὸ Διεθνὲς Δικαστήριο τῆς Χάγης καί, κυρίως, στὸ εὖρος τῶν θεμάτων ποὺ θὰ πρέπει νὰ ἀποτελέσουν ἀντικείμενο τῆς σχετικῆς προσφυγῆς. Θυμίζω ὅτι, μέχρι στιγμῆς, ἡ ἐπίσημη ἑλληνικὴ θέση (κοινὰ ἀποδεκτὴ ἀπὸ τὰ πολιτικὰ κόμματα) εἶναι ὅτι ἡ μόνη διαφορὰ ποὺ μπορεῖ νὰ ἀποτελέσει ἀντικείμενο προσφυγῆς στὴν Χάγη εἶναι τὸ ζήτημα τῆς ὑφαλοκρηπίδας.

Ἀλλά, τὸ ἄρθρο τοῦ κ. Κ. Στεφανόπουλου, ἀναφέρεται σὲ ἕνα ἐξ ἴσου σημαντικὸ ζήτημα, τὸ ὁποῖος, ἄγνωστο γιὰ ποιοὺς λόγους, δὲν ἐκρίθη ἄξιο σχολιασμοῦ ἀπὸ τοὺς προστρέξαντες ἀναλυτὲς (πολιτικούς, δημοσιογράφους, πανεπιστημιακοὺς κλπ.), ἐνῶ, κατὰ τὴν ἄποψή μου, ἐμπεριέχει τὸ «κλειδί» γιὰ τὴν ἑλληνικὴ στάση, ἔναντι τοῦ συνολικοῦ πλέγματος τῶν ἑλληνοτουρκικῶν σχέσεων.

Ἔγραψε, ἐπὶ λέξει, ὁ τέως Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας:

«Ἀλλὰ καὶ ἡ πολιτική μας ποὺ ἐλπίζει καὶ εὔχεται τὴ λύση τῶν προβλημάτων μὲ τὴν Τουρκία, μέσω τῶν διαπραγματεύσεων γιὰ τὴ μελλοντικὴ ἔνταξη τῆς χώρας αὐτῆς στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἑνώση, δὲν ἔχει ἀποδώσει τὸ παραμικρό. Βάσιμος δὲ εἶναι ὁ φόβος, ὅτι δὲν θὰ ἀποδώσει οὔτε στὸ μέλλον, ἂν κρίνει κανεὶς ἀπὸ τὴ μέχρι τώρα συμπεριφορά της.
Καὶ ἰδοὺ γιατί. H χώρα μας ἔχει γίνει ὁ θερμότερος συνήγορος, ὁ σημαιοφόρος τῆς ἐντάξεως τῆς Τουρκίας στὴν Εὐρώπη. O ὅρος ὅμως τὸν ὁποῖον θέτει καὶ ἐπαναλαμβάνει σὲ κάθε εὐκαιρία, δηλαδὴ τῆς ἀνταποκρίσεως τῆς Τουρκίας στὶς ὑποχρεώσεις ποὺ ἔχει ἀναλάβει, δὲν ἐκπληρώνεται, ἐνῶ ἡ συμπεριφορὰ τῆς κάθε ἄλλο παρὰ γίνεται περισσότερο φιλική, σὲ ἀναγνώριση τῶν ὑπὲρ αὐτῆς προσπαθειῶν μας. Ἀντιθέτως, οἱ παραβιάσεις καὶ παραβάσεις ἐκ μέρους τῶν ἀεροπλάνων τῆς συνεχίζονται καὶ αὐξάνονται, ἡ Σχολὴ τῆς Χάλκης δὲν ἀνοίγει, ἡ ἀπειλὴ πολέμου ἐπαναλαμβάνεται, καὶ οἱ ἀξιώσεις τῆς ἐπαναδιατυπώνονται.

Τὰ ἀποτελέσματα τοῦ ἀδιεξόδου εἶναι γνωστὰ σὲ ὅλους: οἱ ὑπέρογκες στρατιωτικὲς δαπάνες ποὺ καταβάλλει ἡ χώρα μας, γιὰ νὰ διατηρήσει τὸ ἀξιόμαχο τῶν ἀμυντικῶν της δυνάμεων, ἡ καθημερινὴ διακινδύνευση τῶν πιλότων μας καὶ οἱ ἀπώλειες ποὺ θρηνοῦμε, ἡ διαρκὴς ἐνασχόλησή μας μὲ τὰ σχετικὰ θέματα καὶ ἡ ὑποχωρητικότητά μας ποὺ ἐκδηλώνεται συχνά, γιὰ νὰ μὴν ὀξύνομε τὸ πρόβλημα καὶ ἐπιβαρύνομε τὴν κατάσταση.
H ἐνταξιακὴ διαδικασία προσφέρει εὐκαιρίες στὴ χώρα μας, ἀλλὰ δὲν ἐπωφελούμεθα, μὲ τὸν τρόπο ποὺ μποροῦμε. H προοπτικὴ ὅτι μπορεῖ νὰ ἐπιτευχθεῖ ἕνα εὐνοϊκὸ ἀποτέλεσμα κατὰ στάδια καὶ δόσεις, ἀναλόγως τῆς προόδου τῶν διαπραγματεύσεων, δὲν φαίνεται ὅτι μπορεῖ νὰ τελεσφορήσει. Κανεὶς ἄλλωστε δὲν θὰ μᾶς συμπαρασταθεῖ σὲ αὐτὴν τὴν προσπάθεια.

Οἱ προαναφερόμενες διαπιστώσεις καὶ κυρίως ἡ ἐντύπωση ὅτι, ἡ ἐμμονὴ τῆς Ἑλλάδας στὴν ἐκ μέρους μας «πάση δυνάμει» προώθηση τῆς εὐρωπαϊκῆς προοπτικῆς τῆς Τουρκίας, ἀνεξαρτήτως τῆς κυνικῆς ἀδιαλλαξίας καὶ τῆς διαρκοῦς ἐπιθετικότητας τῆς γειτονικῆς χώρας, συνιστοῦν τὰ ἀδιαμφισβήτητα πραγματικὰ γεγονότα, πού, ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἐνισχύουν, ἀντὶ νὰ περιορίζουν, τὶς τουρκικὲς διεκδικήσεις, ἀφ’ ἑτέρου δέ, ἀποδυναμώνουν τὴν δική μας διαπραγματευτικὴ ἱκανότητα, καθιστώντας τὴν, ἐπὶ τοὺς οὐσίας, ἀνύπαρκτη.

Ὅταν, ὄπως ὀρθότατα ἐπισημαίνει ὁ κ. Κ. Στεφανόπουλος, ἡ χώρα μας ἔχει γίνει ὁ θερμότερος συνήγορος, ὁ σημαιοφόρος τῆς ἐντάξεως τῆς Τουρκίας στὴν Εὐρώπη, χωρίς, ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῶν γειτόνων μας νὰ ἐπιδεικνύεται, ἔστω καὶ μόνον γιὰ λόγους διπλωματικῆς ἁβροφροσύνης, στοιχειώδης ἐλάττωση τῆς λεκτικῆς, τουλάχιστον, ἐπιθετικότητας σὲ βάρος τῆς χώρας μας, τότε σὲ τί ἄλλο μπορεῖ νὰ ἀποβλέπει αὐτὴ ἡ ἄνευ ὅρων ὁλόθερμη ὑποστήριξη τῆς τουρκικῆς φιλοδοξίας;

Ἔχω προσφάτως, ἐπισημάνει ὅτι, οὐδέποτε μπόρεσα νὰ καταλάβω πὼς ἡ μελλοντικὴ ἔνταξη τῆς Τουρκίας στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση θὰ «γεννήσει», ἀρχικὰ τὴν θεαματικὴ βελτίωση τοῦ κλίματος καί, στὴ συνέχεια, τὴν ὁριστικὴ ἐπίλυση τῶν ἑλληνοτουρκικῶν διαφορῶν. Ἡ ἔνταξη τῆς Τουρκίας στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση, ἔστω καὶ ἂν ἐπιφέρει, μὲ «μαγικὸ ραβδί» τὸν ἐκδημοκρατισμό της, οὐδόλως συνεπάγεται τὴν ἐκ μέρους τῆς ἀπάρνηση τῶν διεκδικήσεών της ἔναντι τῆς χώρας μας καὶ τὴν ἐξάλειψη τῆς ἐπιθετικότητας τῶν γειτόνων μας. Δημοκρατικότατη χώρα ἦταν ἡ Γαλλία ὅταν διεξήγαγε τὸν πόλεμο τῆς Ἀλγερίας, δημοκρατικότατη ὑπῆρξε ἡ Μεγάλη Βρετανία στὸν πόλεμο τῶν Φώκλαντ μὲ τὴν Ἀργεντινὴ καὶ δημοκρατικότατη χώρα εἶναι οἱ ΗΠΑ, ποὺ συμπεριφέρονται ὄπως συμπεριφέρονται στὸ Ἰρὰκ καὶ στὰ Βαλκάνια. Τοῦτο σημαίνει ὅτι κριτήριο γιὰ τὴν στάση μίας χώρας στὸ πεδίο τῶν διεθνῶν σχέσεων δὲν εἶναι ὁ βαθμὸς τῆς δημοκρατικότητάς της, ἀλλὰ τὸ συμφέρον της, ὄπως ἡ ἴδια τὸ προσδιορίζει καὶ τὸ ὁριοθετεῖ. Καί, δυστυχῶς, γιὰ τὴν χώρα μας, ἡ Τουρκία διαθέτει μία «ἐξουθενωτική», γιά μας, αἴσθηση τῶν ἐθνικῶν της συμφερόντων….

Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, ὁμολογῶ ὅτι δὲν ἀντιλαμβάνομαι πλήρως τὴν ἄποψη, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ἡ προσέγγιση τῆς Τουρκίας στὴν Εὐρώπη θὰ τὴν ὑποχρεώσει, ἔστω καὶ παρὰ τὴν θέλησή της, νὰ βελτιώσει τὴν στάση τῆς ἔναντι τῆς Ἑλλάδας. Θυμίζω ὅτι ἡ προσέγγιση τῆς γειτονικῆς χώρας μὲ τὴν Εὐρώπη εἶναι γεγονὸς ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ προηγούμενου αἰώνα. Ἡ Τουρκία εἶναι μέλος τοῦ ΝΑΤΟ καὶ συνεπῶς σύμμαχος τῆς χώρας μας καὶ μετέχει, μαζὶ μὲ τὴν Ἑλλάδα, στὸ Συμβούλιο τῆς Εὐρώπης καὶ στὸν ΟΟΣΑ. Δηλαδὴ συμμετέχει, ἐδῶ καὶ πέντε δεκαετίες τουλάχιστον, στὸ εὐρωπαϊκὸ γίγνεσθαι, χωρὶς αὐτὴ ἡ πραγματικότητα νὰ τὴν ἐμποδίσει νὰ ἐξοντώσει τὸν Ἑλληνισμὸ τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τῆς Ἴμβρου καὶ τῆς Τενέδου καὶ νὰ εἰσβάλει στὴν Κύπρο, τὸ βόρειο τμῆμα τῆς ὁποίας κατέχει, ἀδίστακτα, ἐπὶ τριάντα συναπτὰ ἔτη, ἀδιαφοροῦσα πλήρως γιὰ τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα καὶ συμμετέχουσα ἐνεργῶς στὸν πολιτισμικὸ ἀφανισμὸ τῆς κατεχόμενης περιοχῆς. Συνεπῶς, αὐτὴ ἡ δεδομένη εὐρωπαϊκὴ διαδρομὴ τῶν γειτόνων μας, ὄχι μόνον δὲν συνέβαλε στὸν ἐκδημοκρατισμό τους, ἀλλά, ἀντιθέτως, χάρη καὶ στὴν γενναία ὑποστήριξη τῶν Ἀμερικανῶν, ὁδήγησε στὴν διαμόρφωση ἑνὸς πρωτοφανοὺς κλίματος ἀνοχῆς καὶ «κατανόησης» τῆς διεθνοῦς κοινῆς γνώμης γιὰ τὸ στρατοκρατικὸ κεμαλικὸ καθεστὼς καὶ τὴν, κατὰ περιστάσεις, σκλήρυνσή του, καθὼς καὶ γιὰ τὴν κατοχὴ τῆς Κύπρου καὶ τὴν γενοκτονία τῶν Κούρδων.

Κατὰ δεύτερο λόγο, δὲν μπορεῖ νὰ γίνει ἀντιληπτό, βάσει ποιᾶς λογικῆς οἱ Τοῦρκοι (ποὺ παραμένουν ἐπιδεικτικὰ καὶ προκλητικὰ ἀδιάλλακτοι καὶ ἀνυποχώρητοι ἔναντι τῆς Ἑλλάδας καὶ τῆς Κύπρου, παρὰ τὸ γενναῖο καὶ ἐνδεικτικὸ ἀγαθῶν προθέσεων βῆμα τῆς συναίνεσής μας, τὸν Ὀκτώβριο 2005, στὴν ἔναρξη τῶν ἐνταξιακῶν τοὺς διαπραγματεύσεων) θὰ ἀναθεωρήσουν, στὸ μέλλον, τὴν ἐπιθετικὴ στάση τους, ἀφοῦ δὲν τὸ ἔπραξαν, ὅταν μας εἶχαν περισσότερη ἀνάγκη. Ἀφοῦ δηλαδή, δὲν ἀξιοποιήθηκε τὸ ἑλληνικὸ (καὶ κυπριακὸ βέτο) ὥστε νὰ ὑποχρεωθεῖ ἡ Τουρκία νὰ ἐπιδείξει ἔμπρακτα τὶς δικές της καλὲς προθέσεις, εἴτε μὲ τὴν μορφὴ τῆς ἀναγνώρισης τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας, εἴτε μὲ τὴν ἄρση τοῦ casus belli ἔναντι τῆς χώρας μας, γιατί θὰ φανεῖ τώρα διαλλακτικότερη, ὅταν ἔχει ἤδη ἐπιτύχει, χωρὶς παραχωρήσεις, τὴν ἐπιθυμητὴ ἔναρξη τῶν ἐνταξιακῶν διαπραγματεύσεων καὶ ἔχει ἐπιβεβαιώσει, γιὰ μία ἀκόμη φορᾶ, τὴν δική μας προθυμία νὰ τὴν διευκολύνουμε χωρὶς στοιχειώδη ἀνταλλάγματα;

Ἡ προσεκτικὴ ἀνάγνωση τοῦ ἄρθρου τοῦ κ. Κ. Στεφανόπουλου δείχνει ὅτι, ὁ μέχρι πρόσφατα πρῶτος πολίτης τῆς χώρας, ὁδηγήθηκε στὴν διατύπωση τῶν ἀπόψεών του, σχετικὰ μὲ τὴν ἀνάγκη προσφυγῆς στὴν Χάγη καὶ γιὰ ἄλλες, πλὴν τῆς ὑφαλοκρηπίδας, διαφορές, ἀπὸ αὐτὴν ἀκριβῶς τὴν αἴσθηση τῆς πλήρους ἀναποτελεσματικότητας τῆς προαναφερόμενης πολιτικῆς, γιὰ τὴν ὁποία κανεὶς δὲν θὰ μᾶς συμπαρασταθεῖ, ὄπως, μελαγχολικά, ἐπισημαίνει ὁ τέως Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας. Διαπίστωση ἀνησυχητική, ἀλλά, πέρα ὦς πέρα ρεαλιστική: Ἀφοῦ ἐμεῖς, ποὺ ἔχουμε τὸ πρόβλημα, ἔχουμε μεταβληθεῖ σὲ «καραγωγεῖς» τῆς τουρκικῆς ἔνταξης (σύμφωνα μὲ τὴν ἐξόχου ἐθνικῆς «λεβεντιᾶς» δήλωση τοῦ Γ. Παπανδρέου -Τὸ Βῆμα, 5.9.1999), γιὰ ποιὸ λόγο θὰ σπεύσουν οἱ ἀδιάφορο τρίτοι νὰ καταστοῦν «βασιλικότεροι τοῦ βασιλέως», δηλαδῆ ἠμῶν καὶ νὰ ἀξιώσουν ἀπὸ τὴν Τουρκία νὰ μᾶς σεβαστεῖ, ὅταν ἐμεῖς δὲν σεβόμαστε τὸν ἑαυτό μας;
Παράλληλα καὶ ἐνῶ ἡ καλοπροαίρετη, μέχρι παρεξηγήσεως, στάση μας οὐδὲν ἀποφέρει ὑπὲρ ἠμῶν, ἐπιτρέπει στὴν Τουρκία νὰ πολλαπλασιάζει τὴν ἐπιθετικότητά της, νὰ διευρύνει τὶς διεκδικήσεις της καὶ νὰ ἑδραιώνει τὶς θέσεις της.

Ο Γ. Παπανδρέου, μὲ ἀφορμὴ τὸ ἄρθρο τοῦ Κ. Στεφανόπουλου, ἔσπευσε, κατὰ τὰ συνήθη, νὰ ἐκδηλώσει τὸ ἀνούσιο ἀντιπολιτευτικό του μένος κατὰ τῆς κυβερνήσεως. Ὑποστήριξε, μὲ κυνικὴ ὑποκρισία, ὅτι μὲ τοὺς χειρισμοὺς τῆς ὁδήγησε τὴ χώρα δέκα χρόνια πίσω, ἀφοῦ δὲν ἀξιοποίησε τὴν «σωτήρια» πρόβλεψη τοῦ Ἐλσίνκι καὶ πρότεινε τὴν χάραξη ἑνὸς νέου Ἐλσίνκι!

Παρατήρηση: Εὐτυχῶς, ποὺ ἡ κυβέρνηση Καραμανλὴ ἀπομακρύνθηκε ἀπὸ τὸ Ἐλσίνκι. Γιατί; Μὰ διότι στὸ κοινὸ ἀνακοινωθὲν τοῦ Ἐλσίνκι (Δεκέμβριος 1999) περιλαμβανόταν μία γενικὴ σύσταση, ποὺ ἀπευθυνόταν στὶς δυὸ χῶρες (χωρὶς νὰ κατονομάζονται ρητῶς) γιὰ νὰ διαπραγματευθοῦν τὶς ὑπάρχουσες συνοριακὲς διαφορές τους, μὲ τὴν ἐπισήμανση ὅτι, ἂν τοῦτο δὲν καθίστατο δυνατὸ μέχρι τὸ τέλος τοῦ 2004, τὸ Εὐρωπαϊκὸ Συμβούλιο θὰ μποροῦσε νὰ παραπέμψει τὶς διαφορὲς στὸ Διεθνὲς Δικαστήριο τῆς Χάγης. Ο Γ. Παπανδρέου κατηγορεῖ σήμερα τὴν κυβέρνηση, ἐπειδὴ δὲν ζήτησε τὴν παραπομπὴ τῶν διαφορῶν μας στὴν Χάγη! Ποιῶν διαφορῶν; Ὄχι, βέβαια, μόνον τῆς ὑφαλοκρηπίδας, ἀλλὰ τῶν πάντων (χωρικὰ ὕδατα, ἀποστρατιωτικοποίηση νήσων κλπ
Ἡ διαπίστωση τοῦ τέως Πρόεδρου τῆς Δημοκρατίας ὅτι, ἀφοῦ μέχρι σήμερα, ἡ ἀκολουθούμενη τακτικὴ ἀπέτυχε, ἡ μόνη δυνατὴ διέξοδος εἶναι ἡ προσφυγὴ στὴν Χάγη, ἀνεξαρτήτως του ὅτι ὁμοιάζει μὲ τὴν ἄποψη τοῦ Γ. Παπανδρέου, δὲν συνάδει, κατὰ τὴν ταπεινή μου ἄποψη, μὲ τὴν θεμελιώδη, ἐκ μέρους του, ἐπισήμανση ὅτι, ἡ ἐνταξιακὴ διαδικασία προσφέρει εὐκαιρίες στὴ χώρα μας, ἀλλὰ δὲν ἐπωφελούμαστε, μὲ τὸν τρόπο ποὺ μποροῦμε.

Μὲ ὄλον τὸν σεβασμὸ πρὸς τὸ πρόσωπο, τὴν ἱστορία καὶ τὴν προσφορὰ τοῦ κ. Κ. Στεφανόπουλου, ἅς μου ἐπιτραπεῖ νὰ ὑπογραμμίσω ὅτι, τὸ κρίσιμο γιὰ τὴν χώρα μας ζήτημα, δὲν εἶναι ὅτι πρέπει νὰ πᾶμε στὴν Χάγη, ἐπειδὴ ἡ μέχρι τώρα τακτική μας ἀπέτυχε. Τὸ κρίσιμο ζήτημα εἶναι ὅτι ἡ δεδομένη ἀποτυχία τῆς μέχρι σήμερα τακτικής μας («καραγωγεῖς» τῆς Τουρκίας) πρέπει νὰ ταρακουνήσει τὸν πολιτικὸ κόσμο τῆς χώρας, ἔτσι ὥστε νὰ τὸν ὑποχρεώσει νὰ ἀξιοποιήσει τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἐνταξιακὴ προοπτική της Τουρκίας ἐξαρτᾶται ἀπόλυτα ἀπὸ τὴν θετικὴ ψῆφο τῆς Ἑλλάδας καὶ τῆς Κύπρου. Καὶ κυρίως νὰ ἐπιβάλλει στὴν γειτονικὴ χώρα τὴν βεβαιότητα ὅτι θετικὴ ψῆφος δὲν πρόκειται νὰ ὑπάρξει, ἂν δὲν προσαρμόσει τὶς προθέσεις της καὶ τὴν συμπεριφορά της μὲ τὸ κοινοτικὸ κεκτημένο καὶ τοὺς κανόνες τοῦ διεθνοῦς δικαίου. Κατὰ τὰ ἄλλα, ἡ Χάγη μπορεῖ νὰ περιμένει.-

Αὐτὸ τὸ κείμενο εἶναι γραμμένο σὲ πολυτονικό. Διαβάστε τὴ μονοτονική του ἔκδοση.