Παναγιώτατε, κύριοι εκπρόσωποι των Αρχών, κυρίες και κύριοι,
Ευχαριστώ θερμά την Ομάδα 21 που μας έδωσε την ευκαιρία να μιλήσουμε απόψε ανοικτά για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ιδιαίτερη πατρίδα μας, η Θράκη, και να αναπτύξουμε μια γενικότερη προβληματική. Καθώς όλοι καλά γνωρίζετε, ο δημόσιος και ουσιαστικός, μη ελεγχόμενος διάλογος για τα μείζονα ζητήματα της πατρίδας μας είναι στην πραγματικότητα είτε περιθωριακός είτε απαγορευμένος. Γι αυτό ειλικρινά μου κάνει τεράστια, θετική εντύπωση η αποψινή σας διοργάνωση, τόσο για την μαζικότητα της προσέλευσης όσο και για την κεντρικότητά της εντός του γίγνεσθαι της πόλης.
Παρότι σήμερα η Θράκη αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα, θα περιορίσω την προσέγγισή μου μονάχα σε ό,τι αφορά το μειονοτικό. Κι επειδή δεν θέλω να σας κουράσω με την παράθεση στοιχείων που είναι ενδεχομένως γνωστά, περιορίζομαι να πω ότι την μειονότητα σήμερα συγκροτούν περίπου 100.000 Έλληνες πολίτες, μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα, από τους οποίους οι μισοί σχεδόν είναι καταγωγής μάλλον τουρκικής και οι υπόλοιποι είναι είτε Πομάκοι είτε Τσιγγάνοι (Ρόμ). Στον νομό Ροδόπης ο πληθυσμός σε σχέση με το θρήσκευμα είναι μοιρασμένος περίπου στη μέση, στην Ξάνθη οι μουσουλμάνοι είναι περίπου το 1/3 του συνόλου και στον Έβρο αποτελούν μια μικρή μειοψηφία περί το 10%. Όλοι απολαμβάνουν πλήρη ισονομία και ισοπολιτεία εδώ και 15 χρόνια, όταν ήρθησαν και οι τελευταίοι διοικητικοί περιορισμοί που είχαν τεθεί ως αντιπερισπασμός για όσα - ασυγκρίτως χειρότερα - υπέστη η ελληνική παρουσία στην Κωνσταντινούπολη, στην Ίμβρο και στην Τένεδο. ʼλλωστε είναι ευνόητο ότι στα πλαίσια της ελληνικής πολιτείας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου οι μειονότητες έχουν σχεδόν ιεροποιηθεί, είναι απολύτως αδύνατον να περικόψει κανείς ανθρώπινες ελευθερίες και δικαιώματα χωρίς να γίνει γνωστό και να καταγγελθεί, τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο εξωτερικό. Πού είναι λοιπόν σήμερα το όποιο πρόβλημα στη Θράκη;
Ξεκινώ με την πρώτη του παράμετρο, την παρουσία και δράση της Τουρκίας δια του Προξενείου της στην Κομοτηνή. Πρέπει να πούμε ότι μιλώντας για το συγκεκριμένο Προξενείο αναφερόμαστε σε μία υπηρεσία που δεν περιορίζεται στον Γενικό Πρόξενο και κάποιον γραμματέα αλλά το διοικητικό και διπλωματικό προσωπικό του αριθμεί περί τα 15 άτομα και ο ετήσιος προϋπολογισμός του ανέρχεται σε πολλά εκατομμύρια ευρώ. Είναι χαρακτηριστικό το πώς το αποκαλούν οι μουσουλμάνοι της περιοχής: «Κοτζά Καπί», δηλαδή «Υψηλή Πύλη»! Το πώς δρα ο μηχανισμός επιβολής της πολιτικής του είναι λίγο πολύ γνωστό. Δεν είναι φυσικά μόνον οι υπάλληλοί του. Είναι και οι εκατοντάδες άνθρωποί του οι οποίοι με το αζημίωτο διαλαλούν τον τουρκισμό τους και κάθε πολιτική τους ενέργεια υπαγορεύεται εξ Ανατολών. Είναι επίσης η άτυπη «Συμβουλευτική Επιτροπή», όπου συνυπάρχουν όλες οι κεφαλές του μουσουλμανικού στοιχείου (νυν και πρώην βουλευτές, ψευδομουφτήδες, ιμάμηδες προσκείμενοι σ' αυτούς, πρόεδροι συγκεκριμένων σωματείων διαλυμένων και μη, εκπρόσωπος του κόμματος Φιλίας Ισότητας Ειρήνης που είχε δημιουργήσει ο ανεξάρτητος βουλευτής Αχμέτ Σαδίκ και εκπρόσωποι των εκλεγμένων μειονοτικών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση - δήμαρχοι, κοινοτάρχες, κτλ). Τέλος, είναι τα σωματεία που υλοποιούν την τουρκική πολιτική στους τομείς που προανέφερα (Τουρκική Ένωση Ξάνθης, Τουρκική Νεολαία Κομοτηνής, Ένωση Τούρκων Δασκάλων, σύλλογος Επιστημόνων Μειονότητας, σύλλογος Ιεροκηρύκων, σύλλογος αποφοίτων ΕΠΑΘ, πολιτιστικός σύλλογος Χίλια
), όπως και μια δεκάδα έτνυπα, κατά κανόνα εβδομαδιαία και λαθρόβια, που αναπαράγουν την τουρκική προπαγάνδα.
Αρχικά είναι ανάγκη να ξεκαθαρίσουμε το ποια είναι σήμερα η τουρκική πολιτική στην ελληνική Θράκη. Δύο είναι οι βασικοί (και παράλληλοι) στόχοι της, έτσι όπως αποδεικνύεται από τα γεγονότα: ο πολιτικός έλεγχος του μουσουλμανικού πληθυσμού, και η ομογενοποίησή του, δηλαδή ο εκτουρκισμός του. Όταν αυτοί οι δύο στόχοι θα έχουν επιτευχθεί οριστικά, τότε η γειτονική μας χώρα θα διαθέτει στο εσωτερικό της πατρίδας μας μια στρατηγική μειονότητα, ένα εργαλείο πίεσης που θα το χρησιμοποιεί κατά το δοκούν και σύμφωνα με ό,τι η εκάστοτε συγκυρία της επιτρέπει. Θα εξηγήσω αμέσως με συγκεκριμένα παραδείγματα το τι και πώς επιδιώκεται στη Θράκη στην κατεύθυνση των δύο στόχων που προανέφερα. Ξεκινώ με τον πολιτικό έλεγχο:
Στα τέλη της δεκαετίας του 80 και στις αρχές της δεκαετίας του 90 ο εξτρεμιστής τοπικός βουλευτής Αχμέτ Σαδίκ, που διακήρυσσε την τουρκική ταυτότητα της μειονότητας, ήταν ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της. Κάποια στιγμή ο εκλογικός νόμος άλλαξε, ετέθη το όριο του 3% για την είσοδο στην ελληνική Βουλή και το 1993 ο Σαδίκ έμεινε εκτός Κοινοβουλίου, με την προοπτική να παραμείνει εκεί εσαεί. Τότε η Τουρκία αποφάσισε να ρίξει το βάρος της σε μουσουλμάνους υποψηφίους των ελληνικών κομμάτων και τράβηξε το χαλί κάτω από τα πόδια του. Ο Σαδίκ βλέποντας τον παραμερισμό του αντέδρασε, συγκρούστηκε με την γραμμή της ʼγκυρας και «ξαφνικά» όλοι όσοι επί χρόνια τον εκθείαζαν βγήκαν με πανομοιότυπες ανακοινώσεις εναντίον του, ταυτιζόμενοι με την νέα γραμμή του Προξενείου. Ο χθεσινός ήρωας έγινε αποδιοπομπαίος τράγος.
Στις εκλογές του 1996 εξελέγησαν με το ΠαΣοΚ, τη ΝΔ και τον ΣΥΝ οι Γκαλήπ, Ακήφογλου και Μουσταφά αντίστοιχα. Όσοι βαυκαλίζονταν ή καλλιεργούσαν ψευδαισθήσεις για βελτίωση των πραγμάτων λόγω της απουσίας του ανεξάρτητου βουλευτή, διαψεύσθηκαν παταγωγδώς το καλοκαίρι του 1999, όταν οι προαναφερθέντες κατέθεσαν ερώτηση στη Βουλή ζητώντας να αναγνωριστεί όχι μόνο τουρκική μα και μακεδονική εθνική μειονότητα στην Ελλάδα!
- Το 1998 η Συρία αναγκάστηκε να διώξει από το έδαφός της τον Κούρδο ηγέτη του ΡΚΚ, Αμπντουλλάχ Οτζαλάν και κείνος κατέφυγε στη Ρώμη (πριν καταλήξει στην Αθήνα κι από κει μέσω Ναϊρόμπι στη φυλακή του Ίμραλι). Για το διάστημα λοιπόν που ο Οτζαλάν βρισκόταν στην ιταλική πρωτεύουσα, όλοι οι μειονοτικοί δημοσιογράφοι, οι νυν και πρώην βουλευτές καθώς και άλλα στελέχη της μειονότητας υπέγραψαν προς τις ιταλικές Αρχές αίτημα παράδοσης του Κούρδου ηγέτη στην Τουρκία ως «τρομοκράτη». Υπήρξαν μόνο 1-2 φωτεινές εξαιρέσεις που απλώς επιβεβαίωσαν τον κανόνα.
- Τον Φεβρουάριο του 2000 ο σύλλογος Επιστημόνων Μειονότητας έστειλε ψήφισμα διαμαρτυρίας στον Ρώσο πρέσβη της Αθήνας για τον τότε πόλεμο της Τσετσενίας, καταγγέλοντας τον βάρβαρο διωγμό και τον αφανισμό των μουσουλμάνων. Την επιστολή υπέγραφε ο νυν βουλευτής Ροδόπης (ΝΔ) Αχμέτ Ιλχάν, γραμματέας τότε του συλλόγου..
Τον Μάιο του 2001 ο Χασάν Κιασήφ, δήμαρχος τότε (και τώρα) στη Φιλλύρα Ροδόπης, έστειλε επιστολή στον Υπουργό Εξωτερικών του Ισραήλ Σιμόν Πέρες, όπου τον συνέχαιρε για τη στάση του έναντι των Αρμενίων που ζητούσαν να αναγνωρίσει το Ισραήλ τη γενοκτονία τους από τους Οθωμανούς. Τότε ο Πέρες είχε δηλώσει πως δεν μπορεί να μιλάει κανείς για «αρμενική γενοκτονία» αλλά για «τραγωδία».
Και τον περασμένο Μάιο, όταν ο Δήμος Κομοτηνής ενέταξε στα Ελευθέρια της πόλης μιαν εκδήλωση στη μνήμη της Ποντιακής Γενοκτονίας, τόσο η Συμβουλευτική Επιτροπή όσο και ο Σύλλογος Επιστημόνων Μειονότητας, βγάλανε θρασύτατες ανακοινώσεις εγκαλώντας τον Δήμο που απλώς συμμορφώθηκε με τον νόμο και τίμησε τη μνήμη των σφαγιασθέντων!
Ας δούμε όμως και μερικά γεγονότα για να φανεί τι συμβαίνει στον τομέα της συνειδησιακής και πολιτιστικής ομογενοποίησης των μουσουλμάνων πολιτών, όπου Πομάκοι και Ρομά αντιμετωπίζουν το φάσμα της οριστικής τους εξαφάνισης ώστε να αναδυθεί μια «τουρκική» εθνική μειονότητα:
- Στο φτωχό πομακοχώρι Τσούκα της ορεινής Ροδόπης τα παιδιά δεν είχαν δει στη ζωή τους ποτέ την θάλασσα. Ο χριστιανός δάσκαλος του χωριού, με όλη την καλή του προαίρεση, απευθύνθηκε στην Ταξιαρχία της περιοχής και η τελευταία προσέφερε ευγενώς όχημα για την δωρεάν μεταφορά των μαθητών. Κι ενώ γονείς και μαθητές ενθουσιάστηκαν, ήρθε ο κοινοτάρχης Αμπντουραχήμ Μεμέτ από τον Κέχρο και τους απαγόρευσε την εκδρομή. Ο Ελληνικός Στρατός δεν πρέπει να δείχνει καλό πρόσωπο στον μουσουλμανικό πληθυσμό, πρέπει να είναι πάντα «ο στρατός των γκιαούρηδων». Στη γειτονική Μυρτίσκη οι Πομάκοι χωρικοί, με την ενθάρρυνση τοπικών πολιτικών παραγόντων, ίδρυσαν το 1997 πολιτιστικό σύλλογο για να κάνουν κάποιες δράσεις μορφωτικού ή κοινωνικού χαρακτήρα (πρώτη τέτοια ενέργεια ήταν η αναστήλωση του μιναρέ του χωριού). Καθώς όμως η ʼγκυρα δεν μπορούσε να ελέγξει τους έχοντες την πρωτοβουλία, η Συμβουλευτική Επιτροπή τρομοκράτησε τον απλό κόσμο (πρόεδρος τότε ο δικηγόρος Αντέμ Μπεκήρογλου), οι υπογραφές αποσύρθηκαν και το σωματείο έσβησε πριν καν λειτουργήσει.
- Τα τελευταία χρόνια η καθηγήτρια ʼννα Φραγκουδάκη δημιούργησε σχολικά εγχειρίδια για τα παιδιά της μειονότητας ώστε να μάθουν καλύτερα την ελληνική γλώσσα. Ένα από τα εγχειρίδια αυτά είτε τίτλο «Λεσίτσα», δηλαδή στα πομάκικα «αλεπού». Οι αντιδράσεις των τουρκοφρόνων για τη χρήση της πομάκικης λέξης την υποχρέωσαν να το αποσύρει και να το επανεκδώσει με τον ομόηχο μα ελληνικό τίτλο
«Λενίτσα»! Σε δύο τουλάχιστον περιπτώσεις έχουμε ανάλογα κρούσματα απόσυρσης επισήμων εκδόσεων επειδή αναφέρονταν σε «Πομάκους» και «Ρομά» και επανέκδοσής τους χωρίς τις
επιλήψιμες λέξεις: Επρόκειτο για τον τουριστικό οδηγό της νομαρχίας Ροδόπης (1998) και για τον ανάλογο οδηγό της Περιφέρειας ΑΜ-Θ τον Γενάρη του 2004.
- Τα τελευταία χρόνια τα πομάκικα πανηγύρια στο ύψωμα Χίλια (Σέτσεκ) του Έβρου και στη θέση Ακρίτας (Αλάν Τεπέ) της Ροδόπης έχουν πλήρως εκτουρκιστεί. Αγάδες, μουσικοί, παλαιστές, μέχρι και θεατές έρχονται από την Τουρκία χάρη στους διοργανωτές που αγωνίζονται να δώσουν τούρκικο χρώμα σε έναν θεσμό παραδοσιακά πομάκικο. Φτάσανε μάλιστα να ισχυρίζονται δημοσίως ότι η διοργάνωση στο «Χίλια» γίνεται σε ανάμνηση της οθωμανικής κατάκτησης του Διδυμοτείχου! Παρόλα αυτά η κυριολεκτικά αχαρακτήριστη παρουσία των ελληνικών τοπικών Αρχών συνεχίζει να τους νομιμοποιεί.
- Τον Φεβρουάριο του 2000 έγινε κατάληψη στο Γυμνάσιο Σμίνθης, στα ορεινά της Ξάνθης, όπου οι μαθητές διαμαρτύρονταν για τη στάση του τότε δημάρχου Μουσταφά Αγκά, να μην παρέχει νερό στο δημόσιο σχολείο για το οποίο ήταν υπεύθυνος, με την δικαιολογία ότι το σχολείο δεν διδάσκει τουρκικά! Μάλιστα είχαν αναρτηθεί πανώ στα πομάκικα και έγινε πορεία διαμαρτυρίας με συνθήματα στην πομακική γλώσσα (ο δήμαρχος τότε είχε μιλήσει για συνθήματα στη βουλγαρική!). Τα πράγματα δεν έγιναν καλύτερα και με την αλλαγή στη Δημαρχία, αφού και ο διάδοχός του Μουτζαχίτ Ντουκιαντζή τηρεί την ίδια αρνητική στάση έναντι του ελληνικού σχολείου. Αρνούνταν επί χρόνια να παραλάβει τα χρήματα που έδινε το ελληνικό κράτος για τα σχολεία του δήμου του και ελλείψει θέρμανσης τα παιδιά δεν μπορούσαν καν να πηγαίνουν στο σχολείο. Ούτε και η κατάληψη του δημαρχείου Μύκης από αγανακτισμένους γονείς έφερε τελεσίδικο αποτέλεσμα. Η πομακική ταυτότητα εξακολουθεί να είναι καρφί στο μάτι της ʼγκυρας και των ανθρώπων της.
Τα ίδια ακριβώς ισχύουν και για την περίπτωση των Ρομά. Όταν τα πνεύματα ήταν ιδιαιτέρως οξυμένα, το 1991, φτάσαμε σε λιθοβολισμό του σπιτιού του Γιασάρ Χαλήλ, ο οποίος μόνος του τότε υπεράσπιζε την ταυτότητα του Έλληνα μουσουλμάνου στον οικισμό του Ηφαίστου. Αργότερα η τακτική μαλάκωσε και γίνονται προσπάθειες προσεταιρισμού τους ανάλογες με κείνες στους Πομάκους (χαρακτηριστική η παρουσία του Τούρκου Προξένου στο έθιμο του Χιντρελέζ φέτος στις Σάπες).
Και πριν κανείς παρεξηγήσει τα λεγόμενά μου, θεωρώντας ότι εμφορούνται από κάποιο αντιμειονοτικό πνεύμα, σπεύδω στην άλλη πλευρά του προβλήματος. Θα ρωτούσε λοιπόν κανείς εύλογα, ποια είναι η ελληνική πολιτική ανάσχεσης των ανωτέρω κινήσεων. Απαντώ: Περίπου ανύπαρκτη. Και προκαλώ τον καθέναν από σας να προσπαθήσει να πάρει κάποιαν απάντηση από οποιονδήποτε Έλληνα υπεύθυνο για το ζήτημα αυτό. Κανείς δεν πρόκειται να πει τίποτε πέρα από τα γνωστά περί ισονομίας, ενσωμάτωσης, διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας, ανάπτυξης της περιοχής, κτλ κτλ. Καμμία καταδίκη της κεμαλικής ιδεολογίας, κανένα σχέδιο για την διάσωση της πομακικής και τσιγγάνικης ταυτότητας, καμμία στήριξη όσων τολμούν να διαφοροποιηθούν από την τουρκόφρονη πλειοψηφία, κανένας στρατηγικός σχεδιασμός για το αύριο. Στην καλύτερη περίπτωση τρέχουμε πίσω από τα γεγονότα (σαν εκείνα τα φοβερά πέρυσι στον Εχίνο) ή τις πρωτοβουλίες της άλλης πλευράς (σαν τα παράνομα νηπιαγωγεία ή τον εκτουρκισμό των θρησκευτικών γιορτών), αγωνιζόμενοι να διασώσουμε ό,τι μπορεί να σωθεί, κατά κανόνα σε επίπεδο εντυπώσεων.
Κι εδώ τίθενται οι ευθύνες της ελληνικής κοινωνίας, δηλαδή όλων μας. Από δω και ο τίτλος της εισήγησης, για την ανάγκη ενός νέου πατριωτισμού. Είναι βεβαίως απαραίτητο να γνωρίζει κανείς το πρόβλημα αλλά δεν είναι αρκετό. Όπως δεν αρκεί και να καταδικάζουμε την αδράνεια της πλειοψηφίας, τις εθνομηδενιστικές απόψεις κάποιων δυναμικών μειοψηφιών ή το κυρίαρχο ηδονιστικό πρότυπο που εκτρέπει το ενδιαφέρον της νεολαίας από τα μεγάλα ζητήματα. Πρέπει να μην ξεχνάμε το αρχαίο ρητό πως ο ανόητος άνθρωπος ζητά τις αιτίες των δεινών του στους άλλους αλλά ο σοφός στον εαυτό του.
Ο χώρος που σήμερα καλείται «πατριωτικός» χρειάζεται επειγόντως ανανέωση, τόσο στο επίπεδο της εικόνας που εκπέμπει, όσο και σε επίπεδο ουσίας. Αναφορικά με την ουσία, είναι επείγουσα μία απομάκρυνση από στερεότυπα του παρελθόντος και ιδεολογικά σχήματα που η Ιστορία τα έχει ξεπεράσει. Δυστυχώς πολλοί καλοπροαίρετοι άνθρωποι μένουν προσκολλημένοι σε καταστάσεις που τους ίδιους προσωπικά ενδεχομένως τους σημάδεψαν μα αυτές έχουν προ πολλού εκλείψει από τον δημόσιο χώρο: Ούτε βασιλιάδες ούτε ανταρτοπόλεμοι είναι τα σημερινά προβλήματα της Ελλάδας. Αυτά που σήμερα η πατριωτική προσέγγιση έχει ανάγκη είναι η απόλυτη κομματική αχρωματοψία και ο εμπλουτισμός της με τις κοινωνιοκεντρικές απόψεις, με το περιβαλλοντικό ενδιαφέρον, με την καλλιέργεια του ελληνικού πολιτισμού. Το εξειδικεύω για την περίπτωση της Θράκης: Μπορεί ένας σύγχρονος πατριωτικός λόγος να μην καταγγέλει τα ταπεινωτικά φαινόμενα με τους πλειονοτικούς υποψήφιους νομάρχες και δημάρχους και των δύο μεγάλων κομμάτων να ζητιανεύουν την εύνοια του Τούρκου Προξένου; Μπορεί να ανεχθεί τον συνεχιζόμενο παράνομο πλουτισμό των δήθεν επενδυτών στο όνομα του εθνικού συμφέροντος στην περιοχή; Μπορεί να αγνοεί την επιταχυνόμενη καταστροφή του αστικού και φυσικού χώρου στο όνομα μιας υποτιθέμενης ανάπτυξης; Μπορεί να παραβλέπει την καθίζηση του πνευματικού επιπέδου του κοινωνικού σώματος, την υστέρησή μας στον τομέα σχεδόν κάθε υλικής και μή παραγωγής; Χρειάζεται διαρκής ενημέρωση για όσα γίνονται σε ολόκληρο τον πλανήτη, ένας συντονισμός με τον ρυθμό της εποχής και την προβληματική των άλλων εθνών, ώστε να χαραχθεί μία σοβαρή τακτική και μια αξιόπιστη στρατηγική, μακρυά από ακρότητες ή ουτοπίες, με αίσθηση του μέτρου και της πραγματικότητας.
Τέλος, σε επίπεδο εικόνας είναι όντως πολύ σημαντικό να εκφέρεται ένας λόγος που δεν θυμίζει κήρυγμα ή πανηγυρικό εθνικής γιορτής. Έχουμε ανάγκη όλοι από την πρωτοτυπία στον λόγο, το χιούμορ στην κριτική, την διεισδυτικότητα στην ανάλυση, την ευρηματικότητα στη δράση. Αυτά χρειαζόμαστε στη Θράκη, αυτά προσπαθούμε να πετύχουμε κι εμείς είτε μέσα από τον «Αντιφωνητή» είτε με τις άλλες πρωτοβουλίες μας και νομίζουμε ότι αυτά χρειάζεται η Ελλάδα παντού. Σας ευχαριστώ πολύ.
Καραΐσκος Κώστας ,
Διευθυντής του «Αντιφωνητή»
(Βελλίδειο Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλονίκης, 21-11-2005)
